Quaestio 6

VTrum sacramentum penitentie sit necessarium ad delendum peccatum mortale post baptismum quod non quia ad de llendum mortale sufficit contritio cum proposito confitendi iuxta illud psal cum gloria sua dixi consitebor et alia in copia quere in textu sententiarum di. 17 quarti. Contra secundum hiero. pe nitentia est vera fabula post naufragium et ponitur di. 14 quarti in principio. Conclusio prima quod non capiendo necessarium absolute pro eo quod non potest per aliquam potentiam non esse tum quia nec est sic ne cessarium peccatum mortale deleri id est remitti nec est sic necessaria penitentia interior nec exterior ad eius deletionem quia deus de sua potentia absoluta posset sine omni penitentia tali peccatum mortale actuale re mitere. Secunda conclusio sumendo necessarium secundm quid scilicet secundum communem legem dei non est penitentia exterior necessaria ad deletionem peccati mortalis quia contritio est sufficiens sacrificium pro peccato secudum glosam super illud psal. Sacrificium deo spiritus et etc. d. pirinus contritus est sacrifictum quo peccatum abluitur et alie multe auctoritates ad hoc sunt. Tertia conclusio quod nec de virtute sermonis penitentia interior est necessaria ad salutem quia nulla penitentia interior est sic necessaria. Quarta conclusio ad deletionem pcti mortalis precommissi necessario requiritur siue necessaria est penitentia interior secundum legem dei mmunem quia secundum augustinus epostola. 5 5 nullus sue volun tatis arbiter constitutus potest nouam vitam inchoare nisi peniteat eum vite veteris et allegatur di. 4 4 Quinta conclusio quod commissa culpa mortali sacra mentum penitentie est necessarium secundum legem dei communem pro loco et tempore oportunis nec peni tentia interior est sufficiens sine proposito recipiendi sacramentum ad hoc sunt milte auctoritates di. 17 4. Et ista famosa decretalis extra de penitentiis et remissionibus omnis vtriusque sexus. Argumenta princi palia procedunt per diuersas conclusiones concludendo verum. Contra predicta obsicitur primo quod penitem tia exterior est precepta igitur est necessar ium eam implere nam si hec consequentia non valet non esset necesse secudum legem dei statutam seruare dei ptecepta affirmatiua que non plus obligant ad sem per quam precepta ecclesie ve confitendo semel in amno extra vbi prius omnis Probatur si contritio sufficit vel igitur in quocunque gradu fuerit vel solum in cer to gradu. Non primum quia tunc equalis contritio sufficeret ad delendum peccatum mortale sicut ad delendum veniale. Non secundum quia omnis contritio procedit a charitate et per consequens nulla potest esse ita parua quin deieat peccatum mortale pro eo quod mortale non stat cum charitate Probatur voluntas potest ita disponi quod non posset pertingere ad contritionem in tali gradu et ita posset damnari de peccato de quo vero in aliquo gradu conteretur Hic dicitur quod quicunque gradus contritionis quantuncunque remissus sufficit si bene sit circunstantionatus Cotra tunc equalis pena debetur in purgatorio pro peccato veniali et mortali ceteris omnibus paribus quia sit ita quod vnus peccauerit venialiter et alius per omnia simili peccato veniali et cum hoc etiam mortali de quo oblitus sit nec eius recordatur licet faciat dili gentiam sufficientem ad salutem recordandi omnia peccata sua conteratur iste secundus veniali per omnia sicut prius et etiam in generali de omnibus peccatis suis ita quod ista generalis penitentia deleat culpam mor talem oblitam tunc quero an iste pro suo peccato mortali oblito equaliter punietur sicut pro suo veniali vel sicut alius pro suo veniali et habetur intentum vel non. Sed grauius et cum non in infinitum grauius sit igitur quod in duplo grauius et accipiatur alius qui ceteris paribus peccet mortaliter minus in duplo quam iste et per consequens punietur in duplo minus Probatur si contritio quantuncunque parua deleat peccatum et commutat penam eternam in temporalem dupla tollet omnem quia tantum valet secunda pars ad tollendum quod minus est sci s penam temporalem sicut valuit prima pars ad tollendum quod maius est scilicet penam eternam et ita superfluerent omnes alie penitentie satiffactionis exterioris quia quelibet contritio ad totam penam tollendam sufficeret quia eius medietas ad commutandum penam eternam in temponalem igitur multo fortius residuum sufficeret ad temponale redimen dam preterea videtur quod penitentia exterior sit necessaria quia deletio culpe est finita intensiue et extemsiue igitur pena intus et extra debet correspondere iuxta illud scripture quantum glorificauit se Probatur aliquod potest esse peccatum mortale pro quo hoc non tenetur nec vnquam tenebitur penitere quia aliqua illecebra primo venialis posset ta ndiu continuari quod fiat peccatum mortale in aliquo instanti tunc in illo instanti non tenetur penitere quia non est in eius ptante tunc penitere sed secundum augustinus in li. de duabus animabus et ponitur secundo sententiarum di. 16 peccati reum teneri quemquam quia non facit quod facere non potuit summe iniquitatis et insanie est nec tenetur post posito quod im ediate non sit per potentiam dei vel quod deus non sibi cooperetur Probatur aut est aliquod primu instans postquam peccauit inquae posset penitere ponentia interiori vel non. si sic igitur si per illud instans non est sibi ponentia ne cessaria eo quod nec sibi sit possibilis naturaliter. Et con firmatur quia ideo predictum est confessionem non esse ne cessariam ad salutem eo quod potest licite differri vsque ad finem anni igitur pari ratione nec contritio quia posset differri vsque ad finem temponis licet minoris Contra talis abstulit honorem alienum igitur dmninum igitur sper post tenetur ad restitutionem. Si dicitur quod non est aliquod primum instans in quo posset penitere igitur pro quolibet instanti tene tur sic igitur quod omittit per diem. Tunc sic pro quolibet instanti penitere tenebatur et pro nullo fecit et instantia ista fiunt infinita igitur peccauit infinitis peccatis omissionis Probatur aut tenetur solum ad talem ponentam instantaneam vel morosam si instantaneam igitur possec mereri in instanti et tunc in tempone quolibet essent infi nite actiones meritorie quia infinita instantia si mo rosam ante finem hore dende posset mori et per consequens contritus de peccato aliquo damnnaretur. Ad primu isto rum dicendum quod velle penitere necesse est ponentia exteriori tempone oportuno cum cogitatur sed non est necessa rium exequi exterius nisi pro tempone pro quo precipitur exterior executio ab ecclesia vel a deo. Ad secundum dicitur quod in quolibet gradu sufficit conteri et quod equalis contritio quo ad gradum sufficit pro mortali et veniali Sed ille contritiones differunt specie sicut obiecta. i. peccata de quibus fiunt. Et ad reductionem in contrarium dicendum est vel quod oportet dare quod pena debita maximo veniali vel etiam omnibus venialibus possibilibus conmitti ab eodem non potest oe potentia dei ordinata per tingere ad magnitudinem debitam minimo mortali dato quod pena eiusdem rationis debeat vterque puniri post commutationem pene eterne in temponalem vel secundo oportet dicere quod pene iste non sunt eiusdem rationis vel tertio oportet dicere quod pena pro vno potest in casu esse equalis pene pro altero et quandoque hec illa maior et quandoque minor. Sed tunc non erunt cetera paria et hoc credo verius. Aliter enim penitendum est de mortali et aliter de veniali et plus sine comparatione habet displicere sibi quod peccauit mortaliter quam quod venialiter plus inquam non actus magnitudine sed vicii detestatione et istud verum est oe pena promortali scito esse huiusmodi et de tali pro veniali scito esse huius simpliciter. Sed tunc restat dubitatio de duobus quorum vnius peccauit mortaiter et alter veniater et vterque oblitus est et peniteat vterque sufficienter ad hoc quod soluetur vno genere ponentie sic. scilicet si vnquam offendi deum in aliquo peccato quod non recolo mihi displicet et peto veniam et minam et sic moriatur vterque sic tamen quod vterque restet pena in purgatorio aut igitur equalis vel minor pro veniali vt prius deductum est Hic primo dicendum quod pena prima debita pro mortali excedit in infinitum penam debitam pro veniali. Sed deus de gratia sua mere commutat istam penam in temponalem determiate quantitatis quante sibi pla cuerit non ex merito nno sed Christi vnde patet quod inconparabiliter misericordius deus agit cum penitente cui commutat penam eternam in temponalem virtute mortis Christi quam cui in quacunque proportione dimittit de pena debita pro veniali non totam remittendo. Ex quo sequitur quod maionem efficaciam habuit mors Christi ad iuuandum penitere volentes de mortalibus quam de venialibus iuxta illud apostoli vbi habundauit delictum et etc. Secundo videtur mihi dicendum quod conceditur conclusionem possibilem esse de pena temponali in quam commutatur pena eterna cum hoc penitet vel nunquam veniatur ad hoc quod quis mortaliter peccet minus in tanta proportione vt pena debita pro veniali coequetur pene de bite pro mortali sed prima pars responsionis videtur verior Ad secundam reductionem dicendum quod culpe rem issio gratie infusto et eterne pene in temponalem commutatio non fit virtute contritionis sed de mera Christi gratia prius enim natura fit ista commutatio et culpe remissio et gratie infusio quam hoc conuertatur quia actus non est con tritio nisi habita gratia cum qua fit vel a qua procedit ex tunc tamen per contritionem remittitur pena que restat et bene volo quod proportionaliter ceteris paribus tanta posset esse talis contritsb quod virtute eius me ritorie obtineret quis relaxari vel redimi totam penam. Ad tertium dicendum quod illa proportio de qua loquitur auctoritas attendenda est secundem intensionem vel extensionem nec semper oportet vrunque concurrere. Ad quartum dicendum est quod bene probat vnum possibile pe virtute sermonis casu argumenti posito teneretur tamen si superuiueret Dices forte quod pari ratio ne tunc non peccat quia non potest tunc non facere quod facit quia omnem quod est quando est etc. Et consequentia probatur per auctoritatem eandem augustinus dicendum quod non est simile tu quia prius potuit tunc sic non peccasse tum quia in hoc instanti prius natura posset non peccare et etc. sicut prius pa tuit cura distinctionem primam primi. Aliter dicitur quod in isto casu talis in illo instantiet in quolibet futuro tenetur conteri nec ex hoc sequitur quod deus eum obli gauerit ad impossibile. Sed ipsemet fecit se impotentem ad implendum preceptum diuinum cum preceptum dei est quod homoc sit extra diuinam. offensam et hoc non est homini impossibile quandiu seipesest non reddit impotentem et etc. et ideo reductio facta scilicet quod pari ratione tunc non peccaret satis videtur similis Ad quintum estimo quod fit aliquod instans primum in quo secudum dispositio nes tunc prasentes poterit ex puris naturalibus et cum dei adiutorio penitere et citra illud non est in ptante eius quod fine muraculo fiat in statu salutis quia non est in eius naturali ptante simul et semel volitiones contrarias habee ita quod idem sibi placeat et displiceat secum omnia eadem et ideo est sibi necessarium vt viuat vl terius si debeat saluari vel quod miraculose iuuetur a deo quia impossibilia apud homines possibilia sunt apud deum luce 16 patet igitur quod non valet consequentia de communi lege ista scilicet quod citra istud instans non est ibi ponentia necessaria saltem si debet saluari de communi lege. Ad confimationem dicendum quod non est simile de dilatione voluntaria conterendi et confitendi quia ad primum tenetur iure nature ad secundum iure positiuo Etiam hoc tenetur restituere diuinum honorem ita cito sicut potest bene tamen simile est de contritione et voluntate confitendi. Ad argumentum alterius partis dicitur quod in nullius peccator est ptante in quolibet instanti reddere quod debet penitendo nec infinities omittit omissio ne que sit nouum peccatum quia sit in hoc instanti peccat de liberate omittendo infinita transibunt instantanea antequam iterato nouiter peccat eodem modo id est peccato sibi imputabili ad nouam penam. Ad sextum dicendi quod sufficit ad salutem quod instantanee causet libere actum penitendi sine ille remaneat post per aliquod certum ips siue non. Primum dubium quid sit culpa mortalis actnalis et potest dici quod est causatio libera crea: ture vere vel interpretatiue operis sibi prohibiti vel equiualenter sibi illiciti vel secundo voluntarit omissio operis precepti vel ad quod per equiualentiam obligatur vel tertio reatus talis voluntarie operationis vel voluntarie omissionis Prima particula ponitur pro peccato commissionis et excludit actus volutatis de quibus non deliberauit nec potuit non deliberasse quia tales vt sepe dixi mere naturaliter habentur dicitur etiam quod peccatum mortale est opus non prohibitum sed causatio vo luntaria operis quia opus tale si a deo causetur non est peccatum et ideo non ex hoc quod est tale opus est peccatum vne nisi quae a creatura obligatur ad contrarium vere vel inter pretatiue voluntarie causetur non est peccatum etiam dato quod esset odium dei intensissimum vel volitio quantuncumqu grandis mali opus autem non est volitio creature nisi cum ab illa agitur additur autem vel causatio per equi ualentiam operis sibi prohibiti quia si visitatio operis talis sub precepto non caderet si tamen caderet sub voto licito tenetur vouens istudm vitare sicut si sibi prohiberetur Secunda particula potestur pro peccato omissionis et vtrum aliquis possit omnttendo mortaliter peccare sine omni actu voluntatis dubium est magnum et respondet di. prima primi et etiam alias pro via quae poneret peccatum omissionis non requirere aliam commissionem eo quod argumenta in op positu possunt bene solui. Tum nunc mihi videtur cum Capsalis et multis aliis moderis quod no quia hoc experitur se non posse transire sine omni actu voluntatis dictato clare et plene quid sit agendum vel volendum sed statim vel eliget sicut dictatum est vel contrarie libere diuertet se ad conseruandum vel volendum aliquid impertinens vel eliget differre et primo modo sumitur volet secundo et tertio modo interpretatiue volet non facere quod dictatur nam si posset pro aliqua parte temponis manere habito pleno iudicio de agendo vel non agendo sine omni actu volendi posteriori tali iudicio pari ratione per omnem tempons hoc posset quod non videtur aliquem posse in se experiti. Item si sola omissio precepti esset pec catum dignum pena sensus igitur pari ratione in hapenti gratia omissio actus prohibiti foret meritum quod falsum est. Antisiodorus tamen tenet contrarium li. secundo q. 2 et ponit ad hoc tria media. Primum est quia facere quod deus prohibet est peccatum graue igitur non facere quod lex precipit est peccatum et hec est priuatio pura igitur pura priuatio vel carentia actus debiti est peccatum omni actu alio voluntatis libero circum scripto Item nullum preceptum est prohibitio vel econuerso igitur nullum facere bonum est declinare a malo igitur per contrarium nullum facere malum est declinare a bono sed declinare a bono est omittere igitur omittere non est facere malum. Sed omni peccato actuali id est quia est actus facit hoc malum igitur omittere non est verus actus seu peccatum consistens in aliquo actu. Item deus precipit isti vt det hodie elemosinam sit igitur quod iste tota die faciat opera indifferentia tunc iste peccauit lapso hoc die lapso et non per actum quia nullum hodie fecit actum nisi indifferentem per casum igitur potest esse peccatum omissionis sine omni actu qui sit peccatum. Item ar guit roditio sequitur quod deus precipit isti quod velit hodie a. et iste non volet hodie a. in nullo legitive excusatus de non volendo sicut sibi precipitur igitur hodie iste peccabit. consequentia est bona igitur quicquid stat cum antecedente stat cum consequente. Sed quod iste nullum actum volendi vel nolendi hodie sit habiturus stat cum aneoncedente igitur stabit cum consequente stant igitur simul quod ipse peccabit per omissionem actus volendi sibi precepti fine hoc quod aliquem actum habeat positiuum igitur sola carentia actus debiti potest esse peccatum omissionis. Arguitur sic precipiatur a deo isti quod infra certam partem temponis velit vel nolit ire ad ecclesiam et infra istam partem temponis sine excusatione legitiva nec velit nec nolit ire ad ecclesiam igitur peccabit consequentia vt prior est bona igitur quicquid stat cum antecedente stat cum consequente. Sed cum ante stat quod iste in data parte temponis nec habebit velle nec nolle igitur hoc stabit cum consequente igitur poterit peccare per solam debiti actus omissionem precipiatur isti quod aliquem actum volendi habeat hodie et sit ita quod sine excusatione debita habenda nullum habeat actum volendi vel nollendi et sequitur idem quod prius Probatur iudicante sorte vel deo precipiente quod a. ab eo sit agendum vel nolendum tunc quero an sortes potest se suspendere ab omni actu volendi et nollendi cessante impedimento vel non. si sic igitur potest peccare persolam omissionem si non igitur deus non potest sibi precipere quod se suspenderet ab omni actu quia nihil potest rationabiliter alicui precipi quod non subsit cum dei adiutorio sue libere ptanti. Item si non tunc non videretur libere velle vel nolle quia necesse esset ibi nisi deus suspenderet ipsum ab agendo nolle vel velle probatur tunc omnes responsiones quae solent fieri per mediationem inter velle et nolle forent false et tunc huiusmodi difficultates nullatenus solui possent. Et si argumentaris in contrarium quia omnis iusticia est facere bonum vel declinare a malo extendendo vo cabulum iusticic ad omnem virtutem generaliter et etiam sumendo declinare positiue per realiter fugere vel si detestari malum igitur omnis iniusti tia est malum facere vel declinare a bono extendendo vocabulum iniustitie ad omne victum et similiter vniuoce sumendo sicut prius verbum declinare igitur omnis omissio culpabilis fit iniustitia quedam sequitur quod omnis omissio culpabilis erit actus culpabilis vel non sine actu. Item deus pronior est ad miserendum quam ad puniendum. Sed deus nullum hominem remunerat per declinare a malo nisi sit ibi motus liberi arbitrii igitur per locum a maiori nul lum condemnat pro declinare a bono nisi ibisit motus liberi arbitrii. Ad primum istorum respondet antisiodorus vbi prius quod ista consequentia non valet omnis iustitia est operatio boni vel positiua declinatio a malo igitur omnis iniustitia est operatio mali vel positiua declinatio a bono quia plura exiguntur ad opus virtutis quam ad opus vicum quia ad opus virtutis non tantum exigitur genus sed circunstantie bone sed ad esse vicii sufficit vel genus operis mali vel omissio circunstantie bone alicuius requisite vnde et secundum phsahum difficile est inuenire medium sed facile receditur a malo. Ad se cundum negat consequentiam quia aliqua priuatio est peccatum nulla autem priuatio est virtus vel opus virtutis.

⁋ Sed iste rationes et responsiones stare non possunt cum seipsis quia vel in potestate voluntatis libera est seipsam suspendere ab omni actu quando iudicat habendum esse actum vel non habendum vel non est hoc in eius potestate. Si secundum habetur intentum si primum si sibi precipere tur in charitate existenti quod ab omni actu ad horam se suspenderet ita quod per hoc mereretur sicut alias demeretur suspendendo se quia ita in prima parte impleret preceptum sicut in secunda transgrederetur nec videtur deus pronior ad puniendum transgressorem sui precepti quam ad remunerandum illum qui exequitur in charitate preceptum non probatur per argumenta antistodoreni. quod aliqua circunstantia scita debere adhiberi possit hoc stante omitti sine negligentia vel contemptu vel nolitione voluntatis expressa vel interpretatiua ideo parum cogunt.

⁋ Ad primum igitur argumentum suum negatur conse quentia nisi consequens intelligatur de non facere ex contemptu vero vel interpretatiuo id est nisi actus aliquis positiuus sit ibi qauem debet talis non ha bere quia etiam non est in eius potestate si iudicet clare aliquid faciendum quin velit illud facere vel velit vel nolit diuertere ad cogitationem de aliis vel expectare vel aliquid simile Sed si in libera po testate eius esset stante hoc iudicio se suspendere ab actu quolibet volendi vel nolendi tunc annuerem sue conclusioni. Ad secundum negatur assumptum quia omnis prohibi tio est per equiualentiam preceptum oe volendo ex imore dei et proximi cauere actus sibi prohibitos si tamen acciperetur quod nullum preceptum mere affirmatiuum est prohibitio posset concedi. Sed hoc non sequitur quod nullum facere bonum sit declinare a malo quia causare libere volitionem fugiendi pec¬ catum est bonum facere et tamen istud bonum fa cere est a malo declinare ymo verius quam solum nipil facere sicut lapis siue pluris ymo breuiter om ne declinare a malo est facere bonum actum que est declinatio mali et per contrarium etiam conce do quod aliquid facere malum est declinare a bono quia causare nolitionem amoris dei et proximi et similium est facere quoddam malum quia malum est declinatio a bono.

⁋ Ad tertium dicendum si deus precipit hodie quod det elemosinam hodie et pse hoc expresse aduertat non est in eius potestate naturali quin habeat actum aliquem alium quam solum indis ferentem. Ideo ponitur casus impossibilis secun dum communem cursum potentie volitiue verum est autem quod deus potest nolle cooperari isti ad actum aliquem meritorium vel demeritorium et si sic nol et posset esse quod iste nec nolet nec volet dare elemo inam sed tunc consequentia in argumento non va leret quando scilicet suspenderetur voluntas per deum a velle vel nolle. Ded contra istam responsionem stat quarta ratio ad quam respondendo concedo primam consequentiam sed minoris sequentis dedu ctionem nego cum accipitur quod cum antecedente istiis consequentie stat quod iste nullum sit habiturus hodie actum volendi vel nolendi sicut ex dictis licet hoc staret cum prima parte antecedentis et quod stat cum toto autecedente non probatur.

⁋ Ad quintum similiter negatur minor et iterum dicendum est quod premisse repugnant. Dices istud preceptum potest transgredi et tamen neque per actum volendi ire ad ecclesiam nec per actum nolendi igitur per solam vtriusque actus omissionem dico quod voluntas potest illud preceptum transgredi per voluntatem non obe diendi vel contemptum precepti qui ipsa potest neque velle ire ad ecclesiam neque nolle et tamen in libera potestate voluntatis non est habito tali praecepto et pleno iudi cio aliquid agendi vel non agendi quin aliquem actum ha beat vel volendi conformari dictumini vel nolendi expresse vel interpretatiue pro tunc.

⁋ Ad sextum dicen dum quod praemisse repugnant.

⁋ Ad septimum dicendum quod sortes non potest stante tali iudicio et generali dei influen tia in tali actu suspendere se ab omni actu volendi vel nolendi. Et cum arguitur quod tunc deus non posset praecipere voluntati quod ab omni actu suspenderet se neganda est consequentia quia licet voluntas non potest implere illud stante aduer sione praecepti posset tamen velle implere illud et conari ad sibi impossibile stante tali animaduersione et posset etiam aliquo modo conari ne aliqud aduertetur sed dormiret et huiusmodi forsan conatus esset meritorius voluntati existenti i charitate et non scienti nec aduertenti esse impossibile sibi quod sibi praecipitur deus autem non potest velle quod ipsa libere huiusmodi preceptum impleat sicut conatur et si praeceptum debeat esse rationale oportet quod intendat aliquid libere possibile voluntati et hoc non est nisi conari ad aliquid iuxta tenonem praecepti vt impleatur preceptum quod ideo aduertitur non posse impleri a voluntate libere. Et dato quod aduerteret adhuc occasione precepti sibi dati posset habere vnum velle conditionale meritorium quod vellet illud implere si posset pro amore precipientis. Ad illud quod secundo infertur quia quod volun tas non posset libere velle vel nolle. Dicendum quod si consequens est disiunctiua negatur consequentia si de disiuncto extremo conceditur quia hoc disiunctum velle vel nol le non substantie libere ptanti voluntatio stante iudicio clare de aliquo volendo vel nolendo licet forte hoc disiunctum velle ire ad ecclesiam vel nolle ire subsit in casu imperio voluntatis potentis imperare sibiipsi vt nec velit nec nolit hoc sed quod se transferat et intellectu ad alia impertinentia et ita interpretatiue nollet. Ad illud quod tertio infertur quod responsiones de medio inter velle et nolle per non velle non valent. Negatur consequentia quia de hoc quod sor. peccat deus nec habet nolle nec velle sed non velle est dubius de aliquo. An sit volendum vel nolendum nec debet illud velle vel nolle sed velle expectare donec certius cognoscat de hoc vel debet velle ignoranter se habere et sic de similibus.

⁋ Sciendum est tamen quod alia via scilicet altisiodoreni quam etiam alii tenent videtur esse magis fundata vt patet intuenti iam di ctum processum et cum dicit adam quod homo experitur se non posse transire sine omni actu voluntatis dicti dictato clare quid sit agendum etc. Dicunt aliti quod loquendo de ex perientia rationis homo per illud iudicium rationis no impeditum considerans naturam et libertatem voluntat experitur hoc et merito per rationem concludit quod pos sibile est voluntatem stante pleno et claro iudicio quid agendum vel non agendum sit etc. per tempus aliquod ymo per horam vel amplius stare sine omni actu suo libero secudum communem cursum potentie volitiue itaquod in na turali ptante voluntatis est penitus nullum actum liber habere stante tamen claro iudicio supradicto. Et ratio videtur esse quia nec per actum intellectus nec alte rius potentie voluntas necessitari posset ad haben dum aliquem actum liberum quia eo ipso actus li ber non esset liber. Et cum infert adam quod tunc pari ratione per omen tempus posset sic stare sine omni actu consequens non videtur impossibile licet forte nullus expertus sit hoc ita factum esse quia possibile est quod homo solum post hoc breuissimo tempore viuat tamen consequentia est neganda propter fragi litatem homins.

⁋ Ad secundum argumentum suum negat consequentia quia plus exigitur ad merendum quam ad demerendum vt patuit prius. Et si dicis si pura omit sio peccati posset esse peccatum mortale tunc sequi tur quod nolle positiue implere preceptum illud esset peccatum maioris malitie in infinitum. Respondetur quod consequens non est inconveniens nec tamen valet con sequentia quia possibile foret pure omittentem pri ceptum taliter se habere et esse circunstantionatum quo ad se et statum suum et in ordine ad praecipientem quod pu ra omissio praecepti esset sibi grauius peccatum quam ali teri contemptus vel nolle implere preceptum. Tertia particula supradicte descriptionis pro peccato in quo aliquis est postquam transit actus tam exteri or quod interior illius qui peccauit quia potest esse quod ta lis persona tunc dormiat et ideo cum adhuc sit in pec cato et peccator eius peccatum non est actus aliquis nec carentia actus quem tunc tenetur habere quia tunc forte non tenetur ad aliquem dum dormit nec etiam actus aliquis quia iste remaneret culpa tali dimissa nec etiam carentia gratie tantum quia forte prius perdidit gratiam per aliquod peccatum precedens nec est ipsa anima aut aliquid aliud assignabile sicut patet per singula discurrem do nisi quis vellet ire ad iudicium rationis sicut fa cit hic doctor subtilis cum aliis in hoc puncto bene tenens. q. p. di. 14 Et okam in suo quarto de pen tentia di. 2o. et. 11. tenet easdem quas etiam scotus et ambo bene probant nulla igitur res potest poni vna tunc esse peccatum qua talis tunc est peccator. Sed si quaratur quid nomines id est qualiter possit exprimi dicendum quod potest ve cari reatus culpe siue penitentialiter sit actus vel omissio culpabilis siue preteriit quia non est minus reus quies cum actu peccat quam cum cessauerit ab actu postquam actus igitur transiit culpe adhuc est ibi reatus i. talis obligatur ad penam eternam licet tamen improprie dica tur ibi reatus esse sicut dicitur ibi cecitas esse in ocu lo quia oculus est cecus ita oportet intelligere istam rea tus est ibi id est talis est reus gehenne donec per penitentiam sibi culpa remittitur.

⁋ Secuendum dubium potest esse quis debeat intelligi per sacramentum penitentie de hoc que re in richardo de media villa li. 4. di. 14 q. p. quod penitentia accipitur quaedrupliciter sicut notaui in quarto lectura norlu. eadem distinctione et ad propositum sacra mentum penitentie est remedium contra peccatum mortale actuale per sacerdotem ministratum etc. et specialiti expressius secundum sco. eadem di. q. 4. Sacramentum peni tentie est absolutio hominis penitentur facta sub debitis verbis cum debita intentione prolatis a sacerdote suriditionem habente ex institutione diuina efficaciter significans emundationem anime a peccato et hanc descriptionem declarat ibi diffuse. Alio modo sumitur pro vertute penitendi. Alio modo sensuali ex dolore consequente considerationem et detestatio nem peccati perpetrati sicut patet per richardum vbi prius Alio modo scotus distiguit in. p .q. di. 14 multiplicen modum actualiter penitendi vbi vide eum quia multa po nit valde notabilia et etiam okam in suo quario. qude penitentia articulo. p. principali. Aliud dubium vtrum possit remitti culpa mortalis fine penitentia. Istud satis bene soluit okam vbi prius articulo secundo principali.