videtur quod non quia. A tunc teneretur ad sibi impossibile quia motus sensualitatis ad illicitum praecedens deliberationem est peccatum vt videtur et tamen hoc non posset tales motus vitare secum apslilunm. Probatur aut ille qui mortaliter peccauit ad hoc quod vere peniteat tenetur vitare omnem peccatum tam mortale quam veniale et hoc non quia non est possibile viato ri ex quadam alia supra in secundo aut obligatur solum modo de necessitate salutis velle vitare consuetudinem peccandi venialiter quia consuetudo peccandi videtur esse peccatum mortale.

Item quilibet de necessitate salutis tenetur vitare omne peccatum mortale igitur tenetur scire de quolibet mortali quod sit mortale et etiam quedam alia videntur sequi quae non sunt concedenda vt videtur posterius.

Contra o quinto dicit Christus ad illum quem sanauit ecce anus factus es iam noli peccare ne deterius tibi quid contingat. Et iohi vicesimo ad mulierem in adulterio deprehensam. Dicit hiesus. vade et amplius noli peccare igitur tenetur vere penitens amplius nolle peccare et hoc est velle vitare omen peccatum

⁋ In ista quaestione primo inquiretur de illo quod tangitur in. 2 argumento. An consuetudo peccandi venialiter sit peccatum mortale. Secundo de motibus sensualita tis ad illicita praecedentibus deliberationem. Tertio an vere penitens tenetur vitare omen peccatum mortale de quo tangitur in tertio argumento.

⁋ Ad primum articulum argui potest quod ymo per magiste. li. 2 di. 20. ca. itaque vbi dicit quod quando delectatio cogitationis diu tenetur mortale est et li. 4 di. 106 cap. penultimo ponitur ad hoc exemplum de subuersione nauis vide ibi eadem auctoritas ponitur in decretis oe penitentia di. 19o ca. medicina et ibi ponitur augustinus ad felitianum. Item di. .25. vnde orationes vide ibi.

Item in eodem capi. vbi numerantur peccata mortalia et venialia dicit augustinus per decretum de igne purgatorio quod ebrietas si assidua fuerit in nunero capitalium crimi num computatur et iracundia si longuo tempore te neatur.

Item. 3 sententiarum di. 56 ca id e1t dicitur quod mendatium in viris perfectis iocosum putari potest damnabile precipue si iteretur igitur itera tio et multo fortius consuetudo mentiendi face ret mortale quod alias esset veniale. Probatur si non tunc auferre successiue omnia grana pauperis non esset mortale sicut nec primum. Contra veniale se mel factum non minuit charitatem ex alia q. igitur frequenter iteratum non tollit eam et per consequens ex ite ratione non fit mortale non enim oportet quod malitia maiore peccetur millesima vice quam prima. Proba tur qualibet vice qua aliquis scienter et delibera te eligit iterare istud quod nouit esse peccatum veniale potest sic deliberate eligere actum talem quod pro omni eo quod non est deus non iteraret illud si crederet illud esse peccatum mortale et constat quod per secum actum meretur et per consequens meretur augeri cha ritatem et ita non oportet quod ex consuetudine peccandi venialitur peccet mortaliter. Dicendum quod non nisi vbi sciretur quod talis assuefactio disponeret in malis ad mortale. vnde si ex consuetudine perueniat homo ad tantam complacentiam in tali assuefactio ne quod contemnat ist quod non dimitteret etiam si deus praeci peret oppositum ac etiam si timeat ratione talis venialis incidere in mortale talis non valens cessare mortaliter peccaret vbi autem non est sic nec scandalum daretur occasione assuefactionis huius et sic de similibus non video quod esset vnquam mortale. Sed tunc est dubium an velle peccare venialiter sit peccatum mortale. Respondetur quod bene credo quod iste peccaret mortaliter qui per se loquendo opta ret vel eligeret venialiter peccare ita scilicet quod ideo vult aliquid facere vel optaret quod esset peccatum veniale. Credo enim quod tale velle repugnaret inclinationi charitatis sed sic non est si quis velit illud quod est peccatum veniale et quod scit esse pecca tum veniale velit inquam illud ex alia camaputa ex fragilitate sua prona ad illud quod est tale quid non quia peccatum ymo ideo sibi minus placet et forte displicet sibi quod tale quod sibi placet ex quo nouit istud esse peccatum et idem dico de proximo per eandem distinctionem quod non est contra charitatem licet non secundum charitatem velle promimum peccare venialit per accidens id est velle eum facere illud quod scitur esse peccatum veniale tamen ibi vtique videtur esse contemptus cum homo facit quod scitur esse peccatum sicut si homo timeret se in hoc peccare non tamen omnino sciret. Ad primum in contrarium dicitur quod dictum magistri intelligi posset iuxta rationem datam ad istum articu lum quando scilicet ex frequentatione actuum talium in cidit quis in contemptum ita scilicet quod non dimitteret etiam dato quod haberet dei preceptum in contrarium et ita exponit richardus cuius verba secundum syrens. sunt vera hic indiget expositione quia quantumcumque multiplicentur venialia nunquam aliquis damnatur pro pter illud vel illa nisi assit aliquod peccatum mor tale quia scilicet frequentatio venialium tantum afficihominem praua consuetudine quod incidit in contenptum in hoc quod in corde suo deliberat vel delibera te firmat quod istud non dimitteret etiam si sciret directe istud este contra preceptum dei ideo dicit ma quod frequentatio damnat quandoque scilicet dispositiue hec ille.

⁋ Ad secundum dicitur per idem quod dispositiue generat quia frequentatio ex deliberatione dispo nit ad contemptum nisi per actum contrarium cauea tur scilicet quod homo sepe in voluntate sentiat se paratum ad dimittendum si preciperetur.

⁋ Ad tertium dicendum est quod dictum augu. habet intelligi. si placet per se loquendo et ad illud quod sequitur ad propositum multa ex deliberatione procedunt que nisi sepius iteratus potest intelligi sicut prima et secunda supradicte. Aliter posset dici quod quedam semel facta ex deliberatione venialia erant quia nescieba tur malum quod faciunt vel ad quod impellunt vt semel bibere vinum in excessu tali ex quo sequitur alienatio sensus vel pena imposita que vocatur ebrie tas credo quod veniale esset inexperto sicut in noe. S postquam homo esset plene experius malum naturali ter sequens. Dico quod ex deliberatione hoc facere mortale esset et multo fortius ex consuetudine facere hoc maxime experto quot mala ebrum faciunt vt verberationes homicidia iuramenta. Idem di co de ludo per quem homo expertus est communiter incidere in iram et odium et melencolliam.

⁋ Ad quartum de ebrietate continua respondetur per idem. Nota tamen quod in glosa distinguitur de tripliciebrietate. Ebrietas inquit quandoque est men tis obligatio et hec est pena et non aliquod peccatum vt patet .17. q. p. Sane quandoque dicitur stu dium ad inebriandum se et hoc est mortale peccatum vt patet 173. q. p. ante omnia quandoque dicitur actus frequens bibendi et istud est veniale hec ibi.

⁋ Ad quintum ma. non dicit se hoc putare sed hoc putari posse. Credo tamen quod obligatus voto ad non mentiendum aduertentur sic peccaret mentiendo vel si sci ret proximos de suo iocoso mendatio scandalizari et tamen nollet dimittere.

⁋ Ad sextum neganda est consequentia quia tunc primo peccat mortaliter cum attendere tenetur vel attendere nobiliter ex ablatione graui tunc auferendi simul cum praecedentium oblationibus proximum damnificare et hoc non obstante non vult dimittere quin adhuc grana tollat.

⁋ Ad secundum articulum respondet syrensis in quadam disputatione per tres conclusiones. Prima est quod motus insensualitatis improprie dictus id est qui non plene distiguitura libero actu pro eo quoduis tenetur et interpretatiue saltem libere retinetur talis inquantum mo tus improprie peccatum vocando proprie dictum peccatum actum reprobandum liberum cui debe tur pena temporalis vel eterna per hanc vitam ni si satiffaciat et hec conclusio patet per augu 12 de tri. ca. 24. et.25. et ma. ponit li. 2 di. 20. ca. quinto et sexto. Secunda conclusio sua quod motus sensualita tis proprie dictus id est qui non est liber vere vel interpretatiue non est peccatum proprie dictum quia peccatum omne proprie dictum est liberum per au gustinum. 3 de libero arbitrio et in multis aliis lo cis. Tertia conclusio sua quod motus sensualitatis proprie dictus est peccatum improprie dictum id e. pro quo non debetur pena sensus aliqua sed est actus reprobandus vel viciosus contra primam institutionem hominis et vniformiter loquendo est peccatum veniale in renatis et sic intelliguntur multe auctoritates sanctorum dicentes quod motus sensualitatis proprie dictus est non tantum pena sed etiam culpa et isto modo secundum ma. li. 2 omnis tem tatio carnis est peccatum. s communiter dictum vel proprie se cum libera est vel improprie cum non est libera aliquomodo

⁋ Contra auter primo aliquod peccatum puta ignorantie est pena iuste a deo inflicta iuxta illud ad romanos propterea tradidit illos deus in reprobum sensum etc. et tamen hoc peccatum non fiebat ab eis libere sed inuite ex quo fuit penaa deo volita cuius volunta ti nemo resistere potest ad ro. 9. Secundo ponatur quod aliquis ex vindicta dei pro peccato ydolatrie in currat furiam et in plena cognoscat vxorem aliam talis peccat alioquin talis reportaret lucrum de peccato ydolatrie si per suam furiam excusaretur ab omni peccato et tamen talis in plena furia non agit libere igitur non omne peccatum proprie dictum est liberum. Confirmatur per exemplum de plene ebrio occidente vel adulterante de quo 5 ethicor dicitur quod duplici increpatione dignus est Tertio precipiat deus alicui vt sciat aliqua et contemnat iste scire cum possit et post incidat in furiam ex culpa sua tunc talis ignorantia est sibi peccatum igitur.

⁋ Quarto aliquis bene agens ex necessita te quam sibiipsi fecit non solum meretur sed magis meretur quam si sine tali necessitate bene ageret per anselmum. Cur deus homo etc. Et per hoc saluat quomodo Christus meruit redimendo nos licet neces sario hoc faceret igitur similiter in proposito necessitate male agens dum modo istam necessitatem sibi fecerit non solum demeretur sed magis demeretur quod vnus alius ceteris paribus.

⁋ Quinto sensuali tas est perfecte obediens voluntati igitur voluntas potest subito reprimere motum deordinate sen sualitatis id est si non faciat talis motus est liber interpretatiue et per consequens omnis talis motus est pec catum proprie dictum. Antecedens patet per anselmum ve conceptu virginali vbi dicit quod non ponent non obedire voluntati.

⁋ Sexto li. 2 di. 24 capitu. octauo dicit quod si in motu sensuali tantum peccati illecebra teneatur veniale peccatum est igitur et de hoc etiam ibidem in capi. sequenti vbi vide. Item glosa super illud ad ro 7 video aliam legen etc. vult quod sit culpa et non tantum pena.

⁋ Septimo quero vtrum voluntas possit subito tollere motum sensua litatis ad illicitum cum percipitur et hoc non vide tur ymo quod nec subito nec successiue presente re delectabili vel tristabili tunc enim non est in potesta te voluntatis quin sensualitas tristetur vel delecte tur vel non posset motum istum tollere subito quan tumcunque velit et tunc erunt ibi simul in eadem re appetitus contrarii.

⁋ Octauo si motus sensualitatis ad illicitum idem manens sit aliquando pecca tum solum improprie et aliquando peccatum ven ale proprie dictum et aliquando mortale. Et tunc quero vtrum sit dare primum instans in quo sit pec catum proprie dictum et eadem ratione in qua sit peccatum mortale vel non. Si sic contra ponatur casus in quo voluntas non potest incipere apponere remedium exponendo ly incipere per positio nem presentis sed solum per remotionem presentis aut per positionem futuri et tunc non videtur rationabile quod tunc in tali instanti peccet primo mor taliter sed immediate post hoc et hoc concedit iste semper tam de peccato mortali quam de veniali et quod nul lus peccat in instanti licet sit peccator in instant siue in peccato in instanti sicut nihil mouetur in in stanti licet in instanti sit motus ita quod sit verum dicere in instanti mobile moueri. Si non tunc esset dare vltimum instans charitatis postquod immediate totaliter non esset contra alias probata. Respondeo quod satis rationabiliter respondet iste vt mihi videtur preter hoc quod non ponit aliquem peccare in instant nec etiam mereri eadem ratione nec aliquem nunc vel tunc primo peccare.

⁋ Ad secundum dicendum est vt alias quod talis in plena furia non peccat proprie i. peccato cui correspondeat aliqua pena alia sen sus peccat tamen quia deordinatum actum habet et viciosum contra primam hominis institutionem peccat etiam peccatum id est habet peccatum siue est in reatu prioris peccati cui debetur pena eterna. Et per idem dicendum ad confitmationem de ebrio Et hec responsio probatur per illud quod habetur in canone di. 173 q. prima de lothl cognoscente filias in ebrietate vbi dicitur quod non erat propter hoc dignus puniri quanta pena debetur incestui sed quanta debetur ebrietati. Conceditur tamen quod ebriosus multiplici pena dignus est quia talis sciens vere vel interpretatiue quot mala sequuntur ex ebrieta te et tamen libere se inebriat non solum peccat pec cato ebrietatis sed peccato quod est nolle vitare necessitatem ad flagitium et propter hoc si non vi tet imputabitur vtrumque non tamen nouiter peccat cum in plena furia vel ebrietate facit homicidium vel adulterium. Si dicis quod tunc talis reportaret lucrum ydolatrie propter quam incidit in furiam per quam excusatur. Dicendum est quo consequentia non valet bene tamen sequitur si excusaretur ab hoc quod pri us electiue se disposuit ad homicidium illud perpetrandum quod non est verum.

⁋ Ad tertium du bium quod ignorantia istorum que sunt necessaria sibi non excusat nisi sit simpliciter inuincibilis pro tempore pro quo non posset vnici vt patet per glosuper illud apostoli non est acceptio personarum apud deum que distinguit de duplici ignorantia et sicut glosa super illud ad ro quia fine lege peccauerat etc. vt dicit quod sic ignorantia non exculat eos quin ardebunt sed quod minus ardebunt.

⁋ Ad quar tum dubium quod nulla necessitas ad bene agendum cum qua stat quod libere. vnde agat excludit meritum sicut religiosus necesse habet continere et quilibet necesse habet precauere mortale peccatum et suo modo dicendum est ex alia parte de necessitate ad male agendum sed dum quis est plene ebrius vel furiosus non agit libere que agit.

⁋ Ad quintum dico quod voluntas potest subito velle reprimere licet syiensis hoc non diceret et si non po test subito motum sensualitatis ad illicita semper tollere bene tamen potest incipere tollere exponendo incipere per remotionem presentis etc. isto modo est intelligendus anselmus.

⁋ Ad sex tum patet ex sexta questione.

⁋ Ad septimum dicen dum est quod non subito sed successiue. Et cum proba tur quod neutro modo dicendum quod licet voluntas non possit facere sensualitatem non tristari vel delectari presenti tristabili vel delectabili. sensato tamen potest mediante deliberatione et dictamine rationis velle talem delectationem et tristiciam vel econtra. Et cum dicitur quod tunc appetitus con trarii essent simul in eodem conceditur consequen tia vocando appetitus contrarios quorum vnus inclinat ad prosecutionem actus et aliter ad fugam vel econuerso respectu eiusdem sicut patet per magister li. 3 de Christo et hoc etiam tenet aristoteles septimo et primo ethicorum ve continente et. 30. de anima cagistel de mouente. Isti tamen appetitus non sut sim pliciter contrarii quia propter alium finem et alia de causa est volitio talis rei quam nolitio in casu vbi sic contingit et per consequens aliud et aliud est obiccetum

⁋ Ad octauum dicendum est quod licet in aliquo casu non sit dare primum instans in quo voluntas vult vel odit tamen sepe est dare primum instans in quo quis peccauit peccato proprie dicto licet syrensis tene at oppositum contra quem stat argumentum quod si dare vltimum instans esse charitatis.

⁋ Ad tertium articulum dicendum quod sic quando cogitat actu de actu preterito et futuro sicut probant auctorita tes ad principale posite pro opposita parte q.

⁋ In oppositum arguitur quia tunc teneretur scire. de quolibet peccato mortali ipsum esse uiortale ali as si ipsum occurreret non posset dignum penitere. Falsitas probatur quia tunc aliquis teneretur ad sibi impossibile cum inter maximos clericos sini opiniones contrarie de multis casibus symonie et vsure. Item iuxta octauum articuli praecedentis aliqua illecebia per aliquod tempus est veniale peccatum que postea fit mortale nec est possibile habenti secre in quo instanti imputabitur sibi ad peccatum mortale retentio istius vel quod non reprimit istam et per consequens talis non potest cognoscere magnitudinem peccati sui et per consequens nec de ipso digne penitere et tamen ad hoc tenetur et ita hoc pecca tum mortale quod est omissio digne penitendi non potest vitare et per consequens non tenetur. Iter tunc tenetur reprimere illecebram ne fiat peccatum mortale. Falsitas probatur vel tunc primo tenetur postquam est mortale et hoc non vt notum est vel dum est mortale quia omne quod est quando est etc. vel antequam fiat mortale et hoc non saltem de necessita te salutis sicut loquor modo pro eo quod tunc de necessitate salutis teneretur tollere vel reprimere vel vitare peccatum veniale quia hanc illecebram dum venialis est. Item tunc iurans certo die soluere dotem tenetur debito tempore soluere ne in currat periurium. Falsitas probatur quia non suffi cit post diem istam nec ante diem istam tenetur secundum legem dei die ista quia in nulla parte isti us diei post enim omne instans istius diei potest sa tiffacere et per consequens in nulla parte istius tenetur et tamen nisi satiffaciat in aliqua parte erti periurus ideo non tenetur vitare omne periurium

⁋ Ad primum in contrarium negatur consequen tia. Ad probationem est dicendum quod sufficit dice re confessori suo distincte sic et sic egi etc. nec est senper necessarium scire quam magnum precise fuerit pec catum si tamen ad hoc quod digne peniteat. Sed quod ai ponat diligentiam quam posset et doleat se fecisse et paratus sit satiffacere sicut deo placuerit si sciret et sicut deus nouit eum deliquisse. In casu autem in quo ante factum dubitauit an esset mor tale et ita dubitans fecit securus sic quod peccauit vel peccat mortaliter. Si vero ex post facto tantum du bitat et prius credidit quod non esset factum dampna bile tunc debet dolere quod tale quid fecerit et velle satiffacere et petere veniam et dei misericordiam de hoc quod sic egit siue mortaliter siue venialitur peccauerit. Dices pono quod aliquis credat aliquod esse veniale quod in rei veritate est mortale et non velit illud vitare ne etiam postea curet penitere de ipso sicut de mortali seu de dubio an sit mortale quia indubitanter credit ipsum esse veniale vellet. tamen de ipso taliter penitere si sciret vel dubitaret illud esse mortale. Dicendum quod talis non excusatur amor tali si sic perseueret nisi ignorantia sua sit simplici ter inuincibilis et si finaliter peniteat in generali de omnibus peccatis suis secundum que timet de um offendisse et etiam de isto sicut de veniali saluus erit. Sed quamuis haberet actum istum generalem contritionis si tamen per seueret in voluntate non dimittendi illud mortale creditum ab eo esse veniale non sibi sufficit ad salutem nisi cum de misericordia excessiua.

⁋ Ad secundum patet per dicta iam quod non oportet ad vere penitendum precise scire in quo instanti retentio talis illecebre sibi primo im putatur ad mortale nec etiam oportet scire magni tudinem peccati ita precise sed sufficit facere dili gentiam quam potest et penitere modo pretacto. Sed nunquam moriens in veniali de quo non dolet ymo habet voluntatem faciendi simile si superui xerit saluabitur. dico saluo meliori iudicio quod cum nullum peccatum veniale repugnet charitati ille qui moriretur sine contritione de peccato veniali vel venialibus ymo in voluntate faciendi talia in statu salutis mereretur ymo nullus de necessitate salutis tenetur de talibus scitis esse talia penitere licet male faciat volens peccare. Sed quid de hoc sit vtique talis videtur expresse contemnere et videtur agere contra charitatem.

⁋ Ad tertium dicendum quod talis tenetur ante a. instans in quo ta lis illecebra primo erit mortale reprimere vel incipere reprimere eam vt non pertingat ad a in stans et si vsque ad a instans omitteret declinare ab ea peccaret mortaliter quando a. non quidem illa illecebra que primo erit morietur in a. Set pec cato omissionis cautele per quam cauere debuit ne pertingeret ad a. si tamen deus concedat homi ni quam ad cauendum mortale sibi imprimere hu iusmodi illecebram in a. tunc si nec ante a. nec in ater reprimat vel incipiat reprimere tunc primo in. a. mortaliter peccat. Si autem in a. habeatistius illecebre repressionem liberatus est a culpa sua mortali. Dices contra primam partem solutionis in nullo instanti ante a. tenetur declinare ab ea eo quod post quodlibet instans ante a. potest reprimere eam ne sit in a. igitur vsque ad a. non peccauit. Re spondetur sicut ad argumentum de peccato ante gister quod distincte si posset cognoscere. a. et omnem partem temporis immediata a. quantumcunque paruam. Respondet antisodorus libro secundo questione. 63 haberet veritatem sic quod primo in a. talis contraheret reatum culpe mortalis. Sed quia est dare tempus minimum ab eo distincte perceptibile secundum circunstantiam presentem vel maximum quod non dico quod ad vltimum tenetur in primo instanti extriuseco talis parui temporis incipere alioquin si tunc non vult cum teneatur aduertere quod vlterius non potest differre fine pe riculo ex tunc erit in peccato mortali.

⁋ Ad quar tum dicendum quod ille obligatus tenetur soluere isto die et tenetur tali hora incipere quod omnia possit perficere ad vltimum instans diei vel ante et hoc in his que moram in suo fieri requirerent ita tenet antistes vbi prius. Si autem obligaretur ad aliquid instantaneum dicendum sicut ad immediate te precedens dictum est.

⁋ Ad argumenta principa lia patet ex dictis.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 9