Quaestio 3

ARTIC. I. An Deus possit immediate producere aliquod accidens. Conclusio est affirmatiua.

D. rhonai: prin, parte fimm2 q. as. art. 2.

AD primum sic proceditur: vi¬ detur, quod Deus non possit alterare, nec possit immediate pro¬ ducere, aliquod accidens: quia, vt diximus in questione imme¬ EBooeDA diate praecedente, differentia est inter agentia creata, & Deum: quia Deus agit immediate per suam substantiam. Alia vero agentia agunt immediate per aliquam virtutem, quae est accidens. Arguatur ergo sic: Sicut alia agentia, quia agunt per virtutem, quae est accidens, non possunt immediate producere nisi accidens, sic Deus, quia agit immediate per virtutem, quae est sua substantia, non potest immediate pro¬ ducere nisi substantiam.

Praeterea Dei perfecta sunt opera: sed vt dicebamus, calor imperfectus, & accidentia imperfecta praecedunt formam substantialem in materia: perfecta vero sequuntur: agens ergo, quod prius inducit accidens, & inducendo accidens in¬ ducit substantiam; agit imperfecte: quia accidens praecedens substantiam est imperfectum: agens vero, quod prius inducit substantiam, & inducendo substantiam inducit accidens, agit perfecte: quia ergo actio imperfecta nullo modo est Deo attribuenda, nullo modo ponendum est, quod Deus possit immediate alterare, & producere accidens.

Praeterea dicimus, quod coelum est primum alterans non alteratum: arguatur ergo sic: quod primo est tale, est causa, quare omne aliud sit tale. Si ergo coelum est primum alterans: quicquod aliud alterabit: hoc agit in virtute coeli. Si ergo Deo posset competere alterare: posset & competere, quod ageret in virtute alterius: & per consequens, quod ageret, vt organum. quod est in¬ conueniens.

IN COVTRARIVM est: quia quod potest, quod maius est: potest quod minus. quod ergo pont creare, quod est agere nullo praesupposi¬ to, pont alterare, quod est agere aliquo posupposito.

Praeterea, vt dictum est, actiones, quas agit Deus mediantibus secundis agentibus, immediate totas potest agere sine secundis agentibus, & immediate totaliter. ipsam ergo alterationem, quam agit mediantibus secundis causis, poterit per se¬ ipsum immediate exercere.

RESOLVTIO. Deus ratione suae perfectionis, & infinitatis, & rerum, quiae siunt apud ipsum, potest immc¬ diare producere accidens, ne¬ dum substantiam.

RESPONDEO dicendum, quod triplici via venari possumus, quod Deus non solum potest creare & immediate producere substantiam, sed etiam potest alterare, & immediate producere accidens. Prima via sumitur ex perfectione eius. Secunda ex infinitate ipsius. Tertia ex rationibus rerum, quas apud se haber.

Prima enim via sic patet: Dicemus enim, quod sub stantia Dei non determinatur ad aliquod genus entis, sed habet in se perfectiones omniumgene rum, vt declarari habet in r. Metaph. Virtus ergo creaturae, quad determinatur ad genus, & ad speciem, vt calor ignis, qui determinatur ad certam speciem qualitatis per se, & immediate: sic inducet accidens, & illam speciem qualitatis, quod per se, & primo, & immediate non poterit in ipsam substantiam. Sed Dei substantia, quae vnitiue, & simpliciter habet in se perfectiones omnium generum: non determinatur ad hunc, vel ad illum modum agendi. Poterit ergo Deus per substantiam suam immediate producere substantiam creaturae: quia vere vnitiue, & simpliciter omnis perfectio reperta in substantia creaturae, multo excellentiori modo habet esse in substantia Dei; poterit etiam Deus per illam eandem substantiam immediate producere ipsum accidens: quia vere in substantia Dei reseruantur non solum perfectiones repertae in praedicamento substantiaes. sed etiam perfectiones repertae in omnibus praedicamentis alijs.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex infinitate Dei. imaginabimur autem, quod virtus creaturae non comparatur ad virtutem Dei, sicut linea ad lineam, sed sicut punctus ad lineam: quia lineae ad lineam est aliqua proportio: virtutis autem creatae, quae est finita: ad virtutem increatam, quae est infinita: nulla est proportio aequalitatis: licet sit ibi proportio ordinis. nulla emm est line¬ ita parua: qui in aliquo numero sumpta, non redderet aeque, vel plus, quam linea quaecunque data, quantumcunque sit magna: nunquam tamen¬ posset totiens sumi virtus creature, quod aequaret, vel excederet virtutem diuinam. Est ergo in¬ ter hanc virtutem, & illam proportio ordinis: quia vna ordinatur ad aliam: non autem proportio quantitatis, vel equalitatis. Ideo, vt dicebatur, & bene, vna non comparatur ad aliam, sicut linea ad lineam, sed sicut punctus ad lineam: sic quod linea, & punctus sic se habent, quod ad quem¬ cunque locum potest attingere linea cum puncto: attingeret, si esset inde amotus punctus. quia punctus nullam magnitudinem addit supra li¬ neam. Non enim plus de magnitudine est in puncto, & linea: quam in linea solum. ergo & in pro¬ posito: ad quencunque effectum attingit diuina virtus, mediante virtute creaturae, potest attin¬ gere sine huiusmodi virtute: quia non est plus de¬ vittute in Deo, & creaturis, quam in Deo solum. totum enim, quod habet creatura, habet a Deo. vbi autem aliquid potest agens principale cum organo, quod non potest sine organo: hoc est: quia aliquid habet organum, quod non habet ab agente principali: quod in proposito patet es¬ se falsum. quia ergo nihil habet creatura, quod non habeat a Deo, & quicquid potest Deus mediante creatura: potest sine ipsa: cum mediante creatura materiam alteret, etiam sine ea poterit alterare.

Tertia via ad hoc idemsumitur ex rationibs rerum, quas apud se habet. Nam cum in Deo sint rationes omnium, & omnia possit per seipsum facere: quorum rationem apud se habet; quia nihil facit per creaturam, cuius rationem apud se non habeat: quicquid facit mediante creatura, poterit facere sine ipsa.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod, vt patuit, substantia Dei non determinatur ad aliquod genus: sicut determinantur ea, quae sunt in creatura: ideo licet creatura agens per¬ suam virtutem, quae est accidens, & quae est determinata ad genus: non possit immediate causare nisi accidens: Deus tamen agens immediate per suam substantiam: quae non determinatur ad aliquod praedicamentum: poterit immediate causare res diuersorum podicamentoium. poterit enim immediate causare tam substantiam, quam accidens.

Ad secundum dicendum, quod perfectio actionis in agente primo: potissime est attendenda: secundum quod requirit decor vniuersi, & quia ad decorem vniuersi faciunt omnia: ideo omnium est ipse Deus productor, & omnium est causa, & actor. nam vt dicit August. in Ench. Ex omnibus constat vniuersitatis admirabilis pulchritudo. ipsae enim res imperfectae suo loco positae, & bene ordinatae vniuersum decorant: sicut color niger de¬ bito loco positus picturam ornat. Vel possumus dicere, quod totum & perfectum est idem: vel est secundum naturam proximum. illius ergo perfecta sunt opera: qui potest in omnia, & ille pe¬ fede agit, qui potest agere secundum omnem mo¬ dum agendi. & quia Deus in agendo est perfedtif¬ simus; ideo potest omni modo agere. potesti enim agere per seirsum, & potest agere, mediantibus alijs agentibus. potest agere eo modo, quo agunt alia agentia, & potest agere modo excellentiori, ad quem non attingunt alia agentia. Exponemus ergo auctoritatem assumptam: quod Dei perfecta sunt opera d est in hoc differt Deus ab alijs agentibus: quia non solum potest agere, sicut agunt alia agentia inducendo primo accidens, & alteram do materiam, & postea inducendo substantiam; sed etiam potest agere modo excellentiori, & perfectiori: producendo primo substantiam, & postea substantiam productam ornando accidentibus debitis.

Ad tertiundicendum, quod caelum est primum alteraus: non alteratum motum: quicquiod ergo alterat motum, alterat in virtute coeli: secundum hunc cursum naturae, quem videmus. Deus autem est primum agens omnem actionem immobile, & quia semper mobile innititur immobili: ideo Deus non alterat mediante coelo tanquam mediante agente principali, sed tanquam mediante organo: nec virtus Dei innititur virtuti coeli tanquam virtuti principalis agentis: cum Deus sit virtus virtutum: sed coelum, & omnia alia innituntur vittuti erus.

ARTIC. II. An creatio sit idem, quod esse crea tura. Cenclisio est afffr¬ matiua.

hegid. Quol. 6. q. 4. Deesst & essentia d. 2. D. Tho. 1. p. q. ar art. 3. Sco. dist. 1. q. 5. Henr. Gand. Quol. 11. q. 3. Nic. de Nijse tract. 2. 1. p. q. 4.

SECVNDO quaeritur: vtrum crea¬ re, vel creatio sit idem, quod esse creaturae. Et videtur quod non: quia creatur non solum esse, sed etiam essentia: si ergo creatur totum, creatio non di¬ cit solum esse, sed dicit totum.

Praeterea creare est agere: ergo creatio em actio: sed esse non est idem, quod agere, nec quod actio: cum esse dicat aliquid in alio: agere & actio ali¬ quid ab alio. creatio ergo non est idem, quod esse.

Praeterea semper res sunt, sed non semper creantur. Arguatur ergo sic: Si creatio esset idem, quod esse: quamdiu esset in re esse: esset in ea creatio. & quia illud, in quo est creatio, creatur: ergo res crearetur, dhamudiu esset: quod falsum est.

IN CONTRARIVM est: quia hoc est creare res, quod darc eis esse. est ergo & creatio quaedam essefactio. sicut ergo calefacere, calefactio, & calor: idem sunt, & non differunt nisi secundum modum se habendi: sic essefacere, & essefactio, & esse idem sunt, & non differunt, nisi secundum modum se habendi: vel secundum a modum significandi, vel secundum modum accipiendi.:

Praeterea idem est realiter res in se, & vt est ab¬ nlio. vt idem est calor, vt est quaedam res in se: &i vt est inductus a calefaciente. idem ergo erit esse, quod essefactio, & calor, quod calefactio. Differunt inm secundum modum considerandi: quia calor di¬ cit rem absolute: calefactio dicit illam eandem rem, vt est ab alio inducta: sic esse dicit quandam rem absolutam, effefactio dicit illam eandem rem¬ vt est ab alio inducta: & quia creatio est quaedam essefactio: si essefactio non est res alia ab esse. co¬ sequens est, quod creatio non sit realiter aliud, quam esse.

RESOLVTIO. Creatio non est aliud realiter, quam esse rei: cum¬I creatio sit actio transiens, perfectio acti, & assimilatio ad agens.

RESPONDEO dicendum, quod ad pate¬ faciendam veritatem quaesiti videndum est, quid per se agitur, & quid est actio: & ex hoc patere po¬ terit quid per se creatur, & quid est creatio. Dice¬ mus ergo, quod per se non fit nisi compositum, vt declarari habet in primo Physicorum. Et in v. Metaphysicae: Non enim fit porentia: nec fit actus per se, sed compositum ex vtrisque. actus enim secum dum se, & quantum est de se, semper est: vt esse quantum est de se, semper est: Quod enim per se deficiat ab esse, non est intesligibise, quia tunc idem deficeret a seipso. sed si esse desinit, hoc est per accidens. quia est tale esse, quod non potest per se esse: sed requirit aliquid sibi substratum, in quo substentetur tale esse. & quia illud subtratum potest ei deficere: ideo potest deficere illud esse: & huiusmodi est esse cuiuslibet creaturae. esse enim cuiuslibet creaturae: non ratione, qua esse: potest deficere: sed ex eo, quod est esse in alio receptum, non potens per se esse: & quia illud, in quo recipitur, potest ei deficere: ideo consequens est, quod possit etiam deficere quodlibet tale esse. Actus ergo, & esse: per se non cadit sub factione, sed solum talia sub factione cadunt: prout sunt in alio recepta. Sic etiam potentia per se non cadit sub factione: tanquam illud, quod fit: vel tanquam id, quod generatur: licet possit cadere sub factione: tanquam id, quod factioni subijcitur. Nam quam¬ diu aliquid est in potentia: non est. Si ergo ipsum factum, & ex quo factum est: idem habent esse: consequens est, quod potentia non cadat per se sub factione: tanquam id, quod est factum. quia est in potentia, & quamdiu est tale: non est. Ad hoc ergo, quod aliquid sit factum: non oportet, quod sit potentia tantum: sed oportet, quod ei superaddatur actus. erit ergo compositum ex potentia, & actu: potest enim potentia cadere sub factione tanquam id, quod factioni subiicitur: vr ipsa materia est id, quod generationi subiicitur: ipsum tamen generatum non potest esse materia tantum. semper enim generatio, & vniuersaliter factio terminatur ad actum. Si ergo actus secundum se non cadit sub factione: semper in factio¬ ne erit duo cosiderare: videlicet id quod factio¬ ni subijicitur, vt potentia, & id ad quod sactio ter minatur, vt actus factum ergo per se non erit ipse actus secundum se, sed vt in alio: nec erit ipsa potentia secundum se, sed potentia, vt tendit in aliud, & vt est sub alio. Et quia actus in alio, & potentia sub alio: dicit ipsum compositum: consequens est, quod per se fiat ipsum compositum, &. generato composito, generetur materia, & forma: quae sunt partes eius. Vt hoc loquamur vniuersa¬ liter de omni factione dicamus: quod per se fit, componitur ex potentia, & actu: & quia fit com¬ positum ex potentia, & actu: ideo fit potentia, & actus. quod sic declaratur: Dictum est enim, quod actus non cadit sub factione: nisi quia fit in alio. Si ergo, quia fit actus in alio: ideo fit actus. cum¬ actus in alio dicat compositum: non fit actus, nisi quia fit compositum. sic quia non fit potentia, ni¬ si quia fit sub alio: cum potentia sub alio dicat compositum: non fit potentia nisi quia fit com¬ positum. quodlibet ergo agens in omni sua actio¬ ne: siue illa actio sit alteratio, siue generatio, siuei creatio: non facit actum per se: nec potentiam per se, vt in dealbatione corporis, quae est quaedam alteratio: non fit corpus. quia supponitur in tali actione esse corpus: nec fit albedo per se, sed fit totum: videlicet corpus album. dealbans enim corpus: non facit albedinem per se: sed ideo facit albedinem, quia facit albedinem in corpore: & quia non differt dicere albedinem in corpore, & dicere corpus album, vt potest patere ex5. Met. Ideo dealbans corpus, quia non facit albedinem, nisi quia facit albedinem in corpore, per se facit compositum, quia facit corpus album, vel albedinem in corpore: & quia facit compositum, facit partes compositi: sicut & in generatione cor¬ poris non fit materia per se, nec forma, sed com¬ positum: & quia fit compositum ex materia, & forma: fiunt partes compositi scilcet tam materia, quam forma.

Sic, & in creatione correspondenter. vt si modo. crearetur aliquod corpus, non crearetur essentia illius corporis per se, nec esse: sed crearetur com¬ positum ex essentia, & esse. & quia crearetur conpositum ex essentia, & esse, crearentur & partes compositisclicet tam essentia, quam esse. In om ni ergo factione fit compositum ex potentia, & actu: sed huiusmodi partesicet potentia, & actus aliter assignamus in factione, quae est alteratio: & aliter in factione, quae est generatio, & aliter in factio¬ ne, quae est creatio. Nam in alteratione potentia, & actus sunt subiectum, & accidens: in generatio ne sunt materia, & forma. ita quod quicquid generatur, loquendo de generatione, prout reperit in rebus creatis: est compositum ex materia, & forma. Sed in creatione, potentia, & actus sunt essentia, & esse. ita quod quicquid creatur est compositum ex essentia, & esse. Alterans ergo facit per¬ se compositum ex subiecto, & accidente: & faciendo compositum, dicitur facere tam accidems, qua subiectum. Et generans facit compositum ex ma, teria, & forma, quod faciendo dicitur facere tam¬ materiam, quam formam. Et in creatione agens facit per se compositum ex essentia, & esse, quod faciendo dicitur facere, vel creare tam essentiam, quam esse: aliter tamen, & aliter: nam alterans non facit subiectum simpliciter, sed facit subiectum sub accidente. erat enim subiectum ante, quam alteraretur, sed non erat sub illo accidente, sub quo est, cum iam est alteratum. Et generans non facit materiam simpliciter: erat. enim materia ante hanc generationem, sed facit eam sub hac forma, sub qua incipit esse per generationem: sed creans licet non faciat esse per se, sed esse in alio: nec es¬ sentiam per se, sed essentiam sub alio: vtrunque¬ tamen dicit facere simpliciter, quia nec essentia, nec es¬ se, nec aliquid erat de ipso creato ante creationem.

Viso quid in factione fit, & quid in actione agitur: restat videre quid est ipsa actio, quia, hoc viso, patebit quid sit creatio. Dicemus ergo, quod licet agens agat totum: actio tamen proprie non dicitur ipsum totum: sed dicitur aliquid, quod est perfectio totius: dicemus enim, quod ipsa potentia agitur inquantum subiicitur actioni, & ipse actus agitur inquantum terminat actionem: Verum quia, vt diximus, non agitur potentia, nisi vt subijcitur alii: nec agitur actus, nisi vt efficitur in alio: ideo totum per se agitur. Partes autem fiunt factione totius: aliter tamen, vt patet, & ali ter: nam potentia fit, vt diximus, inquantum subii¬ citur actioni: actus autem fit inquantum, terminat actionem. Sed id, quod subiicitur actioni proprie loquendo est realiter diuersum ab ipsa actio ne: id autem, quod terminat actionem non oportet realiter differre ab ipsa actione. vt illud, quod fubiicitur calefactioni realiter differt ab ipsa calefactione: sed calor, qui diciresse calefactionis terminus, quia calefactio est via in calorem: non est realiter differens ab ipsa calefactione, vel si differt realiter: hoc est solum, quia calefactio dicit calorem incompletum: calor autem tunc potissime est: quando est completus, & perfectus. Sed si calefaciens totum calorem, quem debet indu¬ cere, induceret simul calefactio actio, & calesa¬ ctio passio, & calor, non differrent secundum rem: sed secundum modum considerandi. eadem enim res secundum se absolute accepta esset calor, & vt est ab alio, esset calefactio actio: vt autem est in alio recepta, esset calefactio passio. calefaciens ergo totum facit, & calefactibile, & calorem: quia vt dictum est: non fit nisi compositum: attamen¬ calefaciens non facit totum, nec facit quamlibet partem totius simpliciter. quia erat calefactibile ante, quam calefieret. Sed si esset calor separatus, & ille esset agens primum, vt in quaestionibus nostris disputatis diffusius diximus, omnia entia es¬ sent calida. ipsum ergo calefactibile esset effectus icaloris, & hoc modo calor separatus ageret; quia simul produceret casefactibile, & calorem. Actio ergo eius esset facere calidum, quod hoc modo facerer: faciendo simul calefactibile, & calorem. Si autem actio eius esset facere calidum, calefactio esset actio ipsius, & quia calefactio est idem reali ter cum ipso calore: actio caloris separati esset ca p lor in materia siue calor receptus in calefactibili. calor ergo separatus solum calefaciendo, pro¬ duceret: sed produceret calefactibile inquantum subiiceretur calefactioni: produceret autem calorem inquantum esset terminus calefactionis: & quia culefactio,vt dictum est, magis se tenet proprie cum termino, quam cum subiecto: licet totum ageretur: actio tamen esset ipse actus inductus in¬ potentia: non autem esset proprie potentia pro¬ ducta sub actu. Sic & in proposito: Deus est quoddam esse separatum: ab illo autem esse est esse in omnibus alijs rebus ita, quod omnia sunt effectus Dei inquantum participant esse: actio ergo Dei est facere res esse: siue est essefactio: & quia essefactio non est aliud, quam essefactio: ideo creatio, quae est quaedam essefactio, realiter est ipsum esse per creationem communicatum. Est autem creatio essefactio non quaelibet: sed talis es¬ sefactio, quod potentia tempore non praecedit actum, sed simile producitur cum actu. Ideo licet omnia agentia faciant esse: non tamen omnia creant, quia non omnia sic faciunt esse, v t sic faciant potentiam sub actu, quod tempore potentia non praecedat actum. Possumus autem triplici via ostendere: quod creatio non est aliud realiter, quam ipsum esse rei. Dicemus enim de creatione tria. Primum quod est actio transiens in exteriorem materiam. Et ex hoc primo sequitur secundum, quod sit quaedam perfectio acti. Ex his aunt duobus sequitur tertium, quod sit assimilatio ad agens.

Prima via sic patet: Nam ex quo creatio est a¬ cio transiens in exteriorem materiam: constat, quod totum non transit in exteriorem materiam, quia tunc idem transiret in seipsum: sed accipiendo materiam large pro omni potentialitate; id, quod transit in exteriorem materiam: vel id, quod recipitur in exteriori materia, vel in exteriori poren¬ tia: est ipse actus. id autem, quod se habet tanquam actus in creatione, est esse: ideo creatio, siue es¬ sefactio est ipsum esse: totum ergo fit, & totum creatur, sed totum non est actio.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex eo, quod creatio est perfectio acti. Nam si est actio transiens:. cum haec sit differentia inter actionem transeuntem, & manentem, quia manens est perfectio agem tis: tramsiens est perfectio acti: creatio, quae est actio transiens: erit perfectio acti. cum ergo ipsum totum non sit perfectio acti: licet totum creetur, & totum agatur: non erit totum creatio: nec erit totum actio: sed illud erit actio, quod est perfectio potentiae: & quia in creatione, vt dictum est, esse se haber sicut perfectio, & sicut actus: essentia se habet sicut potentia perfecta per huiusmodi actum: creatio erit idem realiter, quod ipsum esse, quod est ipsa perfectio. Ex hoc autem apparet, quod non est differentia inter creationem, & transmutationem naturalium agentium: propter hoc, quod creatio non sit aliquid in exteriorem materiam transiens, vel receptum in exteriori potentia. quia creatio est sic actio transiens, sicut transmutatio, siue actio secundorum agentium, prout transmu, tant alia, est actio transiens in exteriorem potentiam. Sed differentia est, quia actio, de qua loquimur, agentium naturalium; sic est transiens in exteriorem potentiam, quod illam exteriorem potentiam. tempore praesupponit. In creatione autem quando creatur aliquid per se existens: potentia tempore non praecedit actum, sed simul producitur cum actu. Rursus non est differentia inter productionem secundorum agentium, & ereationem, quod secunda agentia non faciant totum: tam potentiam, quam actum. Sed differentia est, quia secunda agentia non faciunt potentiam simpliciter, sed faciunt eam sub hoc actu: creans vero facit ipsam potentiam simpliciter, quae in creatione tempore non praecessit actum. Totum ergo in creatione fit, & totum agitur; tamen, vt diximus, totum non est ipsa actio, sed actio est ipsa perfectio recepta in exteriori potentia, vel est ipsum esse. Nani eadem res, vt est perfectio essentiae, est esse, vt est ab alio inducta in potentiam, quam tempore non praecessit, sed origine: est creatio actio: prout autem est in alio hoc modo recepta: sic est creatio passio.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex eo, quod talis actio, cuiusmodi est creatio: est assimilatio ad agens: hoc autem potissime fit per esse: nam quicquid sit de idea considerationis: idea tamen¬ factionis rei semper est per respectum ad esse: ita quod nihil fit: nisi vt accipit aliquod esse. Hoc ergo modo esse separatum, quod est Deus: per creationem assimilat sibi res faciendo eas esse. Ergo, vt saepe saepius diximus, creatio est quaedam esse¬ factio: & quia idem est realiter esse creaturae secundum se consideratum, & ab alio inductum: ( idem est esse, quod essefactio: & per consequens idem est creatio realiter, quod ipsum esse.

Aduertendum tamen, quod multotiens a Doctoribus inuenimus dictum: Quia creatio est quaedam relatio, vel respectus quidam. quod & suo modo veritatem habet. Nam creatio potest mi¬ hi dicere, vel ipsum esse rei: cum creatio sit quaedam essefactio, vel potest mihi dicere respectum fundatum super tali esse: sicut & potentia materiae potest dicere, & ipsam essentiam materiae, & respectum fundatum in tali essentia: vnde Comm. super i. Phy. vult, quod materia non sit sua potentia, quia potentia est in genere relationis: materia in genere substantiae. Et in de substantia orbis vult, quod materia substantietur per pos¬ se: ita quod si non esset nisi ipsa substantia materiae: essentia esset huiusmodi potentia. creatio ergo est ipsum esse, & nihilominus per creationem intelligere possumus relatiuum, siue relationem fundatam in huiusmodi esse.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod licet totum creetur, & licet totum agatur: tamen, vt diffuse patuit, non totum dicitur actio: nec totum dicitur creatio. Sed cum totum, quod creatur, sit compositum ex potentia, & actus illud, quod in eo se habet tanquam actus, illud est actio, & illud est creatio: & quia hocest in crea¬ tione esse: ideo, &c.

Ad secundum dicendum, quod omne agene dat aliquod esse persuam actionem, & quia actio semper est via in aliquod esse: ideo non oportet, quod differat realiter a tali esse: sicut calefactio, quae est via in calorem: non differt realiter a ter¬ mino, qui est calor: actio ergo erit illa perfectio, quae ab agente in potentia recipitur. Et quia in creatione hoc est esse: ideo, &c. Ad formam autem argumenti, cum dicitur, quod esse non est idem, quod actio, vel quod agere, quia esse dicit aliquod in alio: agere autem, vel actio dicit aliquid ab alio; dici debet, quod hoc non arguit differentiam secundum rem, sed secundum modum considerandi, vel se habendi. eadem enim res, quae est in a¬ lio, potest sic esse in alio, quod est ab alio.

Ad tertium dicendum, quod sufficit differentia secundum rationem inter esse, & creationem: ad hoc, quod semper res sit, quam diu est: non tamen semper creetur. eadem ergo res, vt est perfectio essentiae: est esse, vt est ab alio inchoata, & sic inchoata, quod eam non praecessit tempore potentia, in qua recipitur, sic est creatio: vt vero est talis perfectio continuata: sic est conseruatio. & quia ista secundum se, & vt inchoatum, & vt continuatum: non addunt rem aliquam supra esse, sed solum habitudinem ad agens: ideo creatio, & conseruatio non dicunt rem aliam, quam esse. nihil est enim aliud creatio, quam quaedam essefactio, vel quaedam inchoatio, & conseruatio, & quaedam esse continuatio. Si ergo creatio est quaedam essefactio, vel quaedam esse inchoatio: licet omne inchoatum non sit aliud, quam es¬ se: tamen quia esse creaturae non semper inchoatur, quamdiu est, sed est, quamdiu est: ideo huiusmodi esse dicitur semper esse, quamdiu est, non autem semper creari.

ARTIC. III. An Dei actio possit seeaxtendere ad plura. Conclusto est affirmatiua.

negidius de esse, & effentia. q. 2. Alex. de Alea q. 6. D. rho¬ Ip. q. 47. ar. 1. D. Ponau. dist. 1.par. 2. art. 1.

TERTIO quaeritur: vtrum actic Dei possit se immediate ad plu¬ ra extendere. Et videtur, quod non: quia si aliqua causa est, propter quam potest Deus plura immediate producere: hoc est, quia habet in se idearum pluralitatem: sed ideae exeuim¬ tes in Deo non differunt nisi solum secundum rationem: ergo propter huiusmodi pluralitatem non poterit Deus plura immediate producere, nisi secundum rationem tantum.

Praeterea pluralitas secundum rationem est pluralitas secundum nostrum modum intelligendi nam omnes illae rationes in Deo sunt vnitiute, & fimpliciter: quas nos vnitiue & simpliciter non possumus capere, sed noster modus intelligendi nihil facit ad prducere Dei: pep ergo tales plures rationes non poterit immediate plura producere.

Praeterea secundum Philosophum in secundo de generatione, Idem manens, idem semper facit idem: non enim videtur possibile quod sit diuer¬ fitas effectuum: nisi vel ex diuersitate agentis: vt Sol non eodem modo calefacit nos in hyeme, & aestate: quia non eodem modo ascendit directe super nos hoc tempore, & illo. In hyeme enim emittit radios super nos magis oblique. Est ergo huiusmodi diuersitas ex parte agentis: quia fol non manet eodem modo semper, vel potest esse diuersitas ex parte receptionis materiae. vt dato, quod Sol semper eodem modo ageret: liquefaceret ceram, & induraret lutum: propter diuersitatem recipientium ipsum. ergo agens quantum est de se, nisi diuersificetur, semper facit idem. & quia Deus est omnino immobilis: immediate non nisi vnum effectum producet.

Praeterea uidentur sic omnia entia procedere a primo, sicut omnes numeri ab vnitate: sed non est nisi vnus numerus immediatus ipsi vnitati. ergo non erit nisi vnum ens immediate se habens ad Deum, & per consequens Deus non nisi vnum immediate producet.

IN CONTRARIVM est, quia dicitur Sap. 9. de Deo. Quia omnium est artifex, omnem¬ habens virtutem. sed non effet omnium artifex, omnem habens virtutem: si non posset omnia immediare producere.

Praeterea August. 12. Confess. exponens illud: t m principio fecit Deus celum, & tetram: dicit, In ptincipio id est in verbo suo sibi coaeterno: fecit Deus intelligibilem, atque sensibilem: spiritualem, atque corporalem creaturam. Deus ergo non per aliquam creaturam mediam, sed per verbum suum coeternum sibi: quod est idem essentialiter quod ipse: produxit plura immediate: spiritualem iliet & corporalem substantiam.

RESOLVTIO. Angeli, cali, matcrit, & indiaidua anmalimm Perfectorum prima a Dco tantum pro¬ duci potuerunt. Hinc Deus pluira immediate proditxit.

RESPONDEO dicendum, quod in hac. quo. sic procedemus: quia primo declatabimus quod a Deo immediate plura processerunt. Secundo dabimus modum, quomodo poterint a Deo plura immediate produci. Tertio manifestabimus quo modo veritatem habeat dictum Phylo sophi: quod idem manens idem semper facit idem. Propter primum sciendum, quod quadrupliciter declarare possumus, quod a Deo plura immediate pro¬ cesserunt. Primo per ea, quae non habent materiam partem sui. Secundo per ea, quae & si habeant materiam partem sui: non tamen habent eam contrarietati subiectam. Tertio per ea, quae etsi ha¬ beant materiam partem sui: & habeant eam contrarietati subiectam: non tamen possunt naturaliter fieri sine simili in specie. Quarto & vltimo possumus hoc ostendere pe ipsam materiam.

Primum sic patet: quia ea, quae non habent materiam partem sui: non possunt produci auxilio alicuius agentis creati. Nam vltimum, ad quod possunt omnia agentia creata, est resoluere vsqu ad substantialem formam. Vltimum ergo, quod possunt, est inducere formam substantialem in materia. Intelligentiae ergo, quae sunt formae per¬ se existentes, non in materia receptae: non possunt produci ab aliquo agente creato: immo, vt supra dicebamus: si forma fieret per se, fieret ex nihilo. cum ergo dictum sit, intelligentias esse formas peo¬ se existentes, non possunt produci nisi ex nihilo: & quia hoc non potest aliqua creatura: nec pont coicati alicui creaturae, vt supra q. 2. art. 5. diffusius disputauimus: ideo oens intelligentiae sunt a Deo immediate productae: sed huiusmodi intelligentiae sunt in maxima multitudine. iuxta illud sob 25. Nunquid est numerus militum eins. Et Diony. 14. de Angelica lerar. ait: Multae enim sunt beatae militiae supermundiasium intellectuum: superantes infirmam, & coardtatam co¬ mensurationem numerorum materialium secundum nosid est materialium rerum. Innuit enim Dio¬ nysi. quod plures sunt illae supermundanae militiae d est angeli: quam sit commensuratio numera¬ lis id est quam sit numerositas istarum materialium rerum: quod intelligi potest, quantum ad species, vt quod plures sint species angelorum, quar istarum: rerum materialium: quia quilibet ingelus facit per se speciem, non autem & quaelibet res materialis. multa ergo a Deo immediate procesfe¬ runt: quia omnes intelligentiae.

Secundo hoc idem declarari potest ex parte ipsorum coelorum: qui etsi habeant materiam partem sui: non tamen habent eam contrarieta¬ ui subiectam: propter quod ex tali materia nullum agens naturale potest aliquid producere: omnes enim productiones naturales sunt ex contrarijs,, & in contraria, vt declarari habet in pluribus locis Phylosophiae. Sunt enim tria principia in na¬ tura: ex quibs fiunt res naturaliter: materia, forma, & priuatio, vt declarari habet in primo phy¬ sic. Cum ergo materiae semper sit annexa priuatio alicuius formae, & priuatio, & forma sint e contrariae: in omni naturali productione erit. transmutatio materiae subiectae de contratio in contrarium. Propter quod nullum agens naturale potest producere rem aliquam habentems materiam partem sui non contrarietati sube¬ ctam. A Deo ergo processerunt plura immediate: quia non solum omnes intelligentiae, quae non habent materiam partem sui, sed etiam omnes. coeli immediate sunt producti ab ipso: qui ersi co¬ positi sunt ex materia, & forma: materia tam illa non est contrarietati subiecta: quia forma coeli, non est forma habens contrarium, vt vult Com¬ men. in de substantia orbis. Ideo signanter de, coelis loquitur lob3y. cum ait: Tu forsitan cum: eo fabricatus es coelos, qui solidissimi, quasi aere fusi sunt. q. d. quod tu, qui es creatura: non es fabricatus cum eo coelos: quia ipse per se ipsum fabricatus est eos: qui solidissimi sunt: quia agens naturale eos alterare non potest. sunt enim coeli inalterabiles, & indestructibiles, & in generabiles: non susceptibiles peregrinarum impressionum.

Tertio hoc idem declarare possumus per ani¬ malia perfecta: quae non possunt naturaliter pro¬ duci: nisi per simile in specie: quia non fit naturaliter aquus: nisi ab equo. Ponendo ergo, sicut solidissima veritas fidei ponit, quod mundus in¬ cepit: omnia indiuidua prima animalium perfectorum, vt eqdus primos, & leo primus, & pri¬ Pde homo, & caetera fallai fucrtrtimmfdiafe a Deo producta

Quarto hoc ide decatati potestex parte it sius materiae. nam materia non fuit producta, nec produci potuit ex alia materia: ideo, vt supra¬ diximus. August. in de vera Relig. Mundum istum sensibilem dicit factum ex materia informi: materiam autem informem dicit factam omnino ex nihilo. In ipsam ergo materiam simpliciter loquendo non habent causalitatem: nec habere possunt alia agentia a Deo, propter quod plura sunt immediate a Deo producta.

Viso quomodo cogimur ponere plura esse a Deo immediate producta: volumus dare modum, quomodo hoc fieri potuit. Dicemus qui¬ dem, quod non potest esse nisi duplex principium rerum per se loquendo: natura cilicet & voluntas. Quid¬ quid enim habet per se causam, vel fiat ab agente per naturam, vel ab agente per voluntatem: siue ab agente per appetitum. Et licet aliqui dixerint: quod tria erant principia rerum i licet Natura, mos, & ratio, ita quod quidquid fit, vel fit ab agente per naturam, vel ab agente per voluntatem, vel ab agente per morem suum. d est per consuetudinem: Di¬ cimus, quod consuetudo inclinat in aliquid per modum naturae: ideo virtus ex consuetudine in¬ ducta certior est omni arte: quia inclinat per modum naturae: potissime etiam consuetudo indu¬ citur in agentibus per appetitum. lapis enim & si decies millies impellatur sursum, non assuescet sursum ascendere: propter quod consuetudo non debet facere tertium principium distinctum a na¬ tura, & voluntate: siue a natura, & appetitu, sed aliquo modo inclinat nos consuetudo cum na¬ tura, & aliquo modo cum appetitu.

Aduertendum ergo, quod licet natura semper sit determinata ad vnum: voluntas tamen in ali¬ quid fertur necessario, & determinate, & quasi naturaliter vt in finem: in aliquid vero fertur secundum electionem, vt possit ea libere velle, & nolle: vt in ea, quae sunt ad finem. quia ergo in fi¬ nem fertur voluntas quasi naturaliter: ideo re¬ spectu finis dicitur voluntas, vt natura: in ea autem, quae sunt ad finem. quia fertur voluntas secundum electionem: ideo respectu eorum potest a dici voluntas, vt voluntas.

Ex his autem patere potest, quae differentia sit in Deo inter potentiam generandi, spirandi, & creandi, & quare Deus per potentiam generandi non producit nisi vnum filium, & pater & filius per potentiam spirandi non producunt nisi vnum spiritum sanctum: tota autem Trinitas per potentiam creandi producit tantam multitudi. nem creaturarum, & producere posset multo maiorem, si sibi placeret. Dicentus enim, quod na¬ tura in patre est potentia generandi filium: voluntas autem, vt natura in patre, & filio est potentia spirandi spiritum sanctum: voluntas autem, vt voluntas in omnibus tribus personis, est potem¬ tia, per quam creatae sunt creaturae. omnia enim creata in diuinam voluntatem reducuntur tan¬ qudam in causam, vt patet per Augusti. 3. de Tri¬ c nit. Pater ergo per naturam est principium generationis filii: ita quod pater non est potens gignere, nisi natura, vt vult Magister sententiarum libro primo. Pater autem & filius prout est in eis voluntas, vt natura, sunt vnum principium spiritus sancti procedit enim spiritus sanctus, vt amor, & per modum voluntatis: non per modum voluntatis, vt voluntas, vt quodl possit procedere, & non ppcedere, sicut creatura, sed omnino necessaria, & immutabilis est sua processio: ideo potentia spiratiua, per quam spiratur, & producitur: non dicitur voluntas, vt voluntas, sed voluntas, vt na¬ tura: Si enim Pater, & Filius nullam aliam bonitatem vellent, nec diligerent, producerent spiritum sanctum. Ideo dicimus, quod Pater & Filius diligendo se, producunt spiritum sanctum: & quia Pater, & Filius suam bonitatem volunt, & diligunt naturaliter: ideo potentia spirandi spiritum sanctum erit voluntas, vt natura. inde est, quod tam filio, quam ipiritui sancto communicatur natura di¬ uina: quia filius procedit a patre per naturam: spiritus sanctus procedit per modum voluntatis, vt natura: vel vt loquamur verbis communibus, procedit per modum voluntatis, concomitante natura. & quia cuicunque communicatur natu¬ ra diuina, ille est Deus: cum Deus sit illud, quo 1 nihil maius cogitari potest: consequens est inter diuinas personas esse summam aequalitatem. nunc¬ autem sic est, quod secundum vnum modum pro¬ ducendi, cum productum aequatur producenti: non potest procedere nisi vnum. ideo per naturam, secundum quem modum procedit Filius, qui aequatur Patri, non potest procedere a Deo nisi vnus Filius, & per modum voluntatis, concomitante natura, secundum quem modum pro¬ cedit Spiritus sanctus, quod aequatur Patri, & Filio: non procedit nisi vnus spiritus sanctus. ex perfectione enim productorum est, quod secundum vnum modum non producatur nisi vnum ab ali¬ quo producente. Hinc ergo haberi pont via, quo¬ modo multiplicatae sunt creaturae, & quomodo per potentiam creandi potest tanta multitudo a Deo procedere. nam creaturae non procedunt a Deo per naturam, sicut Filius: nec per voluntatem, communicante natura, sicut spiritus sanctus: sed per voluntatem, vt voluntas. nam Pater, & Filius licet suam bonitatem necessario velint: bonitates tamen alias possunt velle, & non velle¬ Sed, vt dicebamus, si nullam aliam bonitatem vellent: nisi bonitatem suam: producerent spiritum sanctum. sed ad hoc, vt producatur creatura: oportet, quod Deus velit bonitatem illam, quam vult producere, quia productio creaturae fieri non potest, nisi per voluntatem diuinam. cum bonitates alias a se Deus possit velle, & non velle: potest Deus creaturam producere, & non producere: sicut placet sibi. nullo ergo modo creaturis communicatur natura diuina secundum se, quia nec procedunt a Deo per naturam: nec per voluntatem, communicante natura, sed voluntas diuina, vt voluntas, & vt eligens facere, vel non facere, est productiua creaturarum. valde igitur deficiunt creaturae a Deo.

Hinc autem sumit originem multitudo creaturarum. dicemus enim, quod aequale est vno modo: defectiuum autem multipliciter. Nam illud est aequale, quod attingit magnitudinem eius, cui aequatur: illud autem est defectiuum: quod ab illa magnitudine deficit. sicut ergo percuter, & attingere signum perfecte est vno modo, vt si percutiatur recte in medio: Deficere autem a si¬ gno, & deuiare est multipliciter: sic secundum vnum modum producendi aequari suo producenti perfecto, vel immateriali non est nisi vno modo secundum vnum modum producendi, fed deficere a suo producente perfecto, est valde modis multis. Dicimus autem secundum vnum mo dlum producendi. quia secundum alium, & alium modum producendi: posset ibi esse pluralitas, vt patet in filio, & spiritu sancto, qui pro¬ ducuntur non eodem modo producendi. Dici¬ mus etiam a producente perfecto. quia a pro¬ ducente imperfecto possent plura procedere, secundum eundem modum producendi aequalia suo producenti, sicut ab eodem patre carnali pro¬ cedunt plutes filii aequales patri, sed ab eodem perfecto agente secud eundem modum producendi, non poslunt plures procedere equales sibi. Inaequalia autem, & deficientia possunt, & tot possunt secundum ordinem per se, & essentialem procedere ab eodem agente perfecto: quot modis cotingit ab ipso deficere. Quot ergo sunt creaturae essentialiter differentes: rot sunt modi deficiendi a primo: immo plures sunt modi deficiendi a primo, quam sint creaturae essentialiter dlfferentes. Nam modi deficiendi a primo aequantur non solum creaturis essentialiter differentibus a primo productis, sed etiam creaturis possibilibus sic produci: nam ideo Deus producit, & potest producere plura essentia¬ liter differentia, quia sunt plures modi deficiendi ab ipso. Imagina bimur ergo, quod non sunt duae creaturae essentialiter differentes: equaliter deficientes a Deo: sicut non sunt duo numeri spe¬ cie differentes, aequaliter ab vnitate distantes. Deus ergo agens per voluntatem, & intellectum: intelligit, quod nulla creatura potest ipsum perfecte capere, sed quaelibet ab ipso deficit: magis autem, & minus: secundum quod vna creatura est perfectior, vel imperfectior alia. quot ergo modis vi¬ det creaturas posse ipsum participare, & imper¬ fecte, & per consequens ab ipso posse deficere: tot modis videt se imitabilem, & participabilem a¬ creaturis. Hoc est enim participare quasi partem capere. vel quasi partem habere imperfecte. quia sicut totum, & perfectum est idem, vel proximum secundum numerum, sic pars, & imperfectum est idem, vel proximum secundum naturam. participare ergo est partem capere, hoc est imperfecte habere. tot ergo sunt modi participandi, quot sunt modi deficiendi, & imperfecte habendi. Deus ergo videns se a creaturis tot modis participabilem, videt essentiam suam esse propriam ideam, & rationem creaturarum: secundum omnes istos modos participandi, & secundum istos modos defi¬ ciendi ab ipso, vel imperfecte habendi ipsum. ergo diuina essentia erit tota, & propria ratio pro¬ ducendi quamlibet creaturam: sed omne agens per intellectum potest omne illud per seipsum producere, cuius habet totam & propriam rationem factiuam. Videmus enim, quod faber lignarius agens per intellectum: non potest facere arcam sine ligno. vel etiam caelum si ageret per intellectum, non posset produ cere equum sine equo: sicut angelus nihil potest producere no adhibi¬ tis seminibus, & hoc est aliter, & aliter Nam si faber lignarius non potest per rationem, quam habet in mente, facere arcam sine hignos hoc est quia ratio illa non est ratio tota, vel non est ratio totius simpliciter, sed ratio formae: ita quod ab atca, quae est in mente, non fit ipsa maceria simpliciter, sed fit arca in materia, vt declarari habet in 7. Meta. & inde est, quod quia non tora res de¬ pendet a ratione in mente artificis lignarti. quia non dependet inde simpliciter materia: illa ratio in mente non potest transmutare materiam si¬ ne organo materiali. Ratio ergo illa in mente non potest per seipsam sine suppontione materiae, vel sine suppositione materialis organi producere illud, cuius est ratio. quia non est ratio totius. Coelum autem dato, quod ageret per intellectum, & esset ratio totius, forte adhuc non posset pro¬ ducere equum sine equo: quia non est rat io propria. Est. enm coelum quoddam vniuersale agens: non propria ratio huius, vel ilhus, sed determinata ad hoc, vel ad illud secundum aliam, & aliam dispositionem materiae, vel secundum aliud, & aliud agens, in quo recipitur influentia eius. Et quia non potest fieri equus per hanc rationem: nisi adsit ibi ratio propria: stante hac hypothesi: coelum non faceret equum sine equo, licut nec nunc facit. Sol enim & equus generant equum: non Sol tantum. Sic & angelus per ronnes rerum, quas habet apud se, non potest res producere. quia illae rationes, dato quod sint totius, & dato quod sint propriae, non tamen sunt factiuae, sed repraesenta¬ tiuae tantum. Sed cum diuina essentia sit tora, & perfecta ratio cuiuslibet creaturae, & sit ratio propria, & factiua: Deus habens in se luam sim¬ plicem essentiam, habet in se rationes omnium secundum totalitatem: proprietatem & factio¬ nem, & quia agens per int ellectum potest omno¬ illud perse producere: cuius habet rationem totam propriam, & factiuam, poterit Deus per seipsum nbsque auxilio alicuius alterius agentis quamlibet creaturam immediate producere: propter quod multitudo rerum potuit a Deo immediate pro¬ cedere, & processit. Quod autem Deus sit ratio cuiuslibet entis totius, patet, quia quicquid perfectionis est partis, reseruatur in toto. & quia oia entia non sunt nisi quaedam participationes Dei: Deus habet in se totum, & perfecte, quod entia creata habent participatiue, & imperfecte: dictum est enim quod omnes creaturae non sunt nisi quaedam entia deficientia a primo: Deus ergo, a quo¬ deficiunt omnia alia, habet in se totum, quod est omnium aliorum: non eo modo infimo, & potentiali, quo habent alia, sed modo altiori, & simpliciori, quam alia. Cum enim ipse sit ipsum es¬ se, & omnia alia in tantum sint, inquantum participant esse, oportet quod totius cuiussibet creaturae ipse sit ratio. Ostensum est enim supra: quod causalitas sua se extendit ad omnes effectus, & quod non agit aliquo praesupposito. Oportet igitur, quod rationes existentes in ipso, sint rationes totius rei. Rationes ergo existentes in Deo: sunt rones cuiuslibet totius rei productae. Quod autem sint rationes propriae, pate. dictum est emm, quod creaturae sunt quaedam entia deficientia a Deo. cum ergo alio modo deficiat haec creatura, alio modo alia secundum alium, & alium defectum, vel deficiendi modum; erit Deus propria ratio cuiuslibet creaturae: ita quod oia proprijs rationibus sunt condita, vt vult August. 83. quod Sic ergo imaginabimur processum reruma primo, quod Deus sit quaedam vnitas simplicissima, & creaturae se habeant per ordinem, sicut nu¬ meri ad vnitatem. omnes ergo creaturae differentes specie, se habebunt secundum distantiam linealem ita quod semper vna plus distabit, quam alia. Sed creaturae eiusdem speciei se habebunt secundum distantiam ex latere. nam licet ab vnitate plus distet quinarius, quam quaternarius: quinque tamen lapides non plus distant ab vnitate, quam quinque leones. quia haec quinque, & illa quinque non differunt in eo, quod quinque, sed in eo, quod ad materiam applicantur. Si ergo vnitas non solum esset causa numeri secundum quod numerus, sed causa materiae, ad quam applicatur numerus: esset propria ratio quinque leonum, & quinque lapidum: non quia plus di¬ starent ab vnitate haec quinque, quam illa quin¬ que, sed quia non penitus eodem modo distarent haec, & illa. quia essent ad aliam, & aliam materiam applicata. Si enim substantiae rerum essent nu¬ meri, vt posuerunt Pictagorici, quinque leones, & quinque lapides non differrent specie secundum formam, sed solum secundum materiam: nec plus distarent haec, quam illa, sed solum, vt dicebatur, aliter distarent, quia essent ad aliam materiam applicata. Quando ergo ratio solum est productiua simpliciter formae, buaecunque habent eandem formam, & non differunt nisi per materiam, cadunt suhb vna, & eadem ratione. Sed quando ra¬ uio est productiua totius, habent aliam, & propriam rationem, non solum quae differunt secundum formam, sed etiam quae differunt secundum materiam. Differentia autem secundum speciem di¬ stant adeo secundum ordinem linealem, ita, quod semp er vnum plus distat, quam aliud, & habent se hoc modo entia ad Deum, sicut numeri ad vnitatem. Sed quae sunt eiusdem speciei, distant adeo: ac si caderent ex latere, quae, vt patuit, non habent alias perfectiones essentiales, sed differentia horum secundum hunc cursum, quem videmus est, per materiam, & per accidentia sequentia mate¬ i riam. Et quia, vt dictum est, rationes existentes in Deo, sunt rationes totius: & quia ratio totius, est alia, & propria: siue sit alietas in materia: siue, in forma: nam talia eiusdem speciei possunt plu¬ ra immediate produci a Deo, & habent aliam, &. propriam rationem in Deo: non quod plus di¬ stent a Deo: nec quod sit inter ea ordo essentia¬ lis, sed quia aliter distant ab ipso, qui a sunt ad aliam, & aliam materiam applicata. omnis ergo plura¬ litas in rebus creatis, est ex defectu, vt quia spe¬ cies deficit a specie, vel quia indiuidua deficiunt a specie: nisi enim vna species deficerer ab alia: non essent plures species in entibus: & nisi indi¬ uidua deficerent a specie, vt si quodlibet indiuiduum haberet omne esse, quod potest compete¬ re speciei, non essent plura indiuidua in eadem specie. Ab agente ergo perfecto, vt diximua: no possunt plura procedere secundum eundem modum aequalia suo producenti: quia tunc esset pluralitas in rebus productis secundum eundem modum producendi absque imperfectione productorum: quod esse non porest. Sed ab agente im¬ pfecto possunt plura aequalia sic procedere, quia aequari imperfecto, est esse imperfectum: proce¬ dere autem plura imperfecta ab eodem agente secundum eundem modum producendi: nullum videtur inconueniens, & potissime, cum producta sunt materialia, & formaliter non diuiduntur: diuiduntur tamen per materiam.

Declaratum est ergo, quod esse potest, & est multitudo in entibus creatis, quia sunt entia defectiua: declaratum est etiam, quod rationes existentes in Deo, sunt rationes totius cuiuslibet creaturae, & propriae. Quod autem tales rationes sint factiuae, & non repraesentatiuae tantum, patet, quia semper primum in quolibet genere, est causa omnium eorum, quae sunt post: rationes enim rerum in mentibus angelorum non sunt factiuae rerum, quia non sunt rationes primae: sed romnnes in Deo, quae sunt rationes principales, & primae, sunt fa¬ ctiuae, & productiue rerum. Vnde August. ait, quod has rationes rerum principales, appellat ideas Plato: quarum participatione fit, vt sit, quicquid est. Si ergo omne agens per intellectum potest omnia illa per se ipsum immediate producere, quorum habet rationes totales purias, & facti¬ uas: Deus, quia est huiusmodi, potuit multitudinem rerum per se ipsum immediate producere¬ & produxit.

Habito quomodo cogimur ponere, quod a Deo multa immediate processerunt, & ostenso quo¬ modo hoc sit possibile: restat tertio declarare pro¬ positionem illam: quomodo idem manens idem semper facit idem. Quod tripliciter potest veri ficari. Primo prout res producuntur a Deo: mediantibus diuersis agentibus. Secundo prout res producuntur a Deo: secundum aliam, & aliam rationem. Tertio prout res producuntur ab ipso secundum actionem, & id, quod actioni subijcitur,

Primum de leui patet: nam prout Deus pro¬ ducit res mediantibus secundis agentibus: Deus in agendo se habet vno modo: sed quod sit diuersitas in entibus, hoc est ex parte agentium secundorum, vel ex parte recipientium non eodem modo se habentium ad Deum: Deus enim hoc modo agendi se habet ad omnia secundum dispositionem vnam, sed omnia non se habent ad ipsum secundum vnam difpositionem, vt potest haberi ex 2 4. propositione de causis.

Secundum etiam de leui ostenditur. nam idem manens idem semper facit idem id est idem manens, & existens idem id est secundum idem, vt, secundum vnam, & eandem rationem: non nisi vnum potest producere.

Tertium etiam faciliter declaratur. nam in omni producto a Deo, cum creatio sit transiens in exteriorem materiami d est in exteriorem substantiam, vt materia sumatur large pro omni sub stantia, est ibi duo considerare: & actionem, quae transit, quae se habet, vt actus: & substantiam, in quam transit, quae se habet, vt potentia. Videt ergo Deus, quod multae, & varie essentiae possunt ab ipso procedere, secundum quod ipse multis, & varijs modis, est imitabilis a creaturis: in potestate ergo sua est producere hanc naturam, vel illam, quia, & si habet in se rationes totales proprias, & factiuas: ipsae tamen rationes tales non sunt productiuae rerum, nisi secundum suae voluntatis imperium. Producendo ergo has quascumque natu¬ ras: quantum est ex parte sui, semper facit idem, quia non producit huiusmodi naturas, nisi communicando eis suum esse, quibus naturis productis, quantum est ex parte sui, totum se exponit, & totum se communicat. ergo quantum est ex¬ parte sui omnibus communicat idem esse: quia omnibus communicat suum totum esse. Sed quod non omnes totum recipiant hoc, est quia a Deo deficiunt: & quod non omnes idem esse recipiant: hoc est, quia non omnes naturae eodem modo defi¬ ciunt. ergo idem manens idem, semper facit idem: modo, quo diximus. Sed propter istud facere idem: negare non possumus, quin ab eo procedat multitudo rerum immediate: quia habet apud se rationes omnium, per quas potest immediate omnia producere in quibus omnibr productis, quantum est de se, semper facit idem. quia semper eis communicat idem esse, ipse tamn naturae non recipiunt idem: quia non eodem modo recipiunt illud esse.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod non oportet esse tantam vnitatem in effectibus, quanta est in causa: ideo si ideae in Deo non differunt, nisi secundum rationem: poterunt tamen in effectibus per illas plures rationes plures res esse productae: nam agens per intellectum pro¬ ducit rem per rationem, quam habet apud se: ergo ad hoc, quod producat aliam, & aliam rem: suffi¬ cit, quod habeat apud se rerum aliam, & aliam ronem¬

Ad secundum dicendum, quod ista pluralitas rationum siue idaearum diuinarum: non solum est in intellectu nostro, quia nos intelligimus Deum multis modis imitabilem esse a creaturis, sed etiam est in intellectui diuino: prut intelligit se sic multis modis imitabilem: intelligendo ergo se Deus sic multis modis esse imitabilem: habendo per hoc rationes omnium: quae, vt patuit, sunt totales propriae, & factiuae: pont immediate multa producere¬

Ad tertium patet solutio per iam dicta. Vel pos¬ sumus dicere, quod Deus manens idem, producit plura, quia habet in se rationes omnium modo simplici, & vnitiuo, quod de alijs a Deo non pos¬ sumus dicere.