Quaestio 2

ARIIC. I. An detur creatura rationalie me¬ dia inter Angelum, co hominem. Conclusio est negatiua.

Primum sic proceditur: vid¬ tur, quod sit dare creaturam ali quam rationalem mediam in¬ ter angelum, & hominem. Nam ordo, & connexio vniuersi re¬ quirit, quod a re nimis discor¬ dante ad rem nimis discordantem non sit proces¬ sus sine re media cum vtroque concordante: cum ergo angelus habeat omnes species suas intelligibiles simul, quia nullam acquirit: homo autem nullam habeat, quia omnes acquirit: erit ergo dare creaturam rationalem mediam, quae aliquas habebit, & aliquas acquiret.

Praeterea: Angelus nec secundum substantiam, nec secundum operationem dependet a corpore: unima autem secundum esse, & secundum opera tionenr coniungitur corpori: A tanta ergo differentia ad rem sic differentem non est processus sine re media: erit ergo dare creaturam rationalem mediam, quae nec secundum vtrumque id est secnn¬ dum esse, & operationem erit vnita corpori: nec secundum vtrumque poterit esse separata: sed erit secundum vnum coniuncta secundu aliud separata.

Praeterea: quod ponebant aliqui de ordineani¬ malium: vt recitat Aug. 5. de Ciui. Dei. videtur, quod debeamus dicere de ordine creaturarum rationalium. Dicebant illi, quod animalium, in quibus est anima rationalis, est tripartita diuisio, in Deos, homines, & daemones. Dii, vt dieebant, excellentissimum locum tenent: homines infimum: demones medium. Deorum sedes, vt dicebant, est in coelo: hominum in terra, daemonum in aere. Videbantur ergo isti velle, quod omnia rationalia ha¬ ber etnt corpora. Sed, quia non erat transitus ab extremo ad extremum sine medio, si sunt animalia rationalia, quorum sedes est coelum, vt dii. Animalia romnalia, quorum sedes est terra, vt homines: Sunt & animalia media, quorum sedes est aer. Sic & nos arguere poterimus: quia si sunt creaturae rationales, quarum magis aptus locus est Coelum, vt Angeli. & creaturae rationales, quarum congruus locus est terra; erunt creaturae rationales me¬ dlae, quarum congruus locus erit locus medius.

Praeterea: vt recitat idem Aug. eo. li. 8. Ponentes daemones medios inter Deum, & homines¬ ponebant eos aeternitate couenire cum dijs, passibilitate cum hoibus. Arguamus ergo & nos sic de creatura media iter angelos, & homines: sicut ipsi videbantur arguere de creatura rationali media¬ inter Deos, & homines. Dicemus enim, quod angeli secundum naturam, nec sunt corruptibiles, nec passibiles: homines autem & corruptibiles, & passi biles. non ergo erit connexum vniuersum, nisi sit date creaturam rationalem mediam incorrupti¬ bilem, & passibilem, ratione cuius coueniat cum¬ vtroque.

IN CONTRARIVM est Magister in li¬ tera, qui creaturam rationalem dicit distinctam solum in duo, in incorpoream, que vocatur An¬ gelus: & corpoream, quae vocatur homo ax anima rationali, & carne subsistens.

RESOLVTIO. creatura rationalis medid inter Angelum, & hominem non datur. cuius oppositum fabulosum censetur

RESPONDEO dicendum, quod circa hanc materiam videntur minus sufficienter sensisse Auctor de causis, & quidam alii Philosophi: & etiam quidam alij, de quibus loquitur Aug. 8. de Ciui. Dei, qui Academici vocabantur. Auctor enim de causis inter homines, & intelligentias, quas nos vocamus angelos: posuerunt creaturas quasdam rationales: aliquo modo corporibus vnitas, & aliquo modo non vnitas, quas vocauerunt animas Coelorum: Ideo dicitur in 31. pro¬ bositione de causis: quod inter rem, cuius substatia, & actio est in momento eternitatis: & rem, cuiux substantia, & actio est in momento temporis: est res media, cuius substantia est in momento aeternitatis, & operatio in momento temporis. accipitur enim ibi momentum aeternitatis, & momen¬ tum temporis large, siue sit aeternitas, siue nunc aeternitatis: siue tempus, siue nunc temporis. omnia ergo ista corporalia, quae videmus, voluit ille¬ Auctor esse in tempote secundum substantiam. etiam ipsum coelum voluit esse in tempore secundum substantiam. quia in substantia coeli est motus, in quo motu est tempus. Corporalia ergo omnia, vt in libro de causis diffusius diximus: secundum modum loquendi illius auctoris habent substantiam in tempore: vel quia habent substantiam subiectam primo motui, in quo fundatur tempus: sicut subiectum subiicitur accidenti: & sic habet substantiam in tempore primum mobile: vel quia habent substantiam subiectam huiusmodi motui: sicut effectus subiicitur causae; & sic habent omnia alia mobilia substantiam in tempore. quia in omnia alia mobilia habet aliquam causalitatem prt mus motus, in quo fundatur tempus. In sutstan¬ tia enim omnium aliorum mobilium causatut ali¬ quis motus a primo mobili: vel ad sitiim, el act formam: & quia videbatur Auctori de causis. quod vniuersum non esset connexum, nili inter rern¬ cuius substantia, & operatio non est in rempore, vt intelligentia: & rem, cuius etiam ipsa substantia est in tempore, modo, quo diximus st sunt omnia ista mobilia) sit res media, cuius substantia est i eternitate; & actio in rpe. ion dixit, quod oporter, vt sit res media, cuius substantia est in aeternitate, & actio in tempore, vt aia coeli. Hoc ergo mon connectitur vniuersum, sicut videmus, quod connectuntur elementa: vt terra connectitur aquae: quia vtraque frigida: aqua aeri: quia vtrumque humidum: aer igni: quia vterque calidus. nisi ergo vsset aqua, non bene comnecteretur terra cum aere: quia nullam qualitatem symbolam habet cum ipto: & nisi esset aer: non bene comnecteretur aqua cum ignc: quia nullam qualitatem symbolam habet cum illo. Inter ignem ergo, qui est calidus, & siccus: & aquam, quae est frigida, & humida, est aer faciens connexionem inter vtrumque: qui in ca¬ liditate conuenit cum igne, & in humiditate conuenit cum aqua: sic inter intelligentias, quas vocamus angelos, & omnia ista corporalia: sunt animae coelorum mediae facientes connexionem in vniuerso, quae cum intelligentijs conueniunt: quia habent substantiam in aetermitate id est in aeuo, & ope¬ rationem in tempore. Neque enim operatio intelligentiarum cadit aliquo mon sub tempore proprie¬ dicto, quod est passio primi motus. Ideo dicitur intelligentia secundum omnia sua esse supra ten¬ pus. Sed operatio animae coeli mensuratur tempore proprie sumpto: cum eius operatio sit motus caeli. secundum hoc ergo tripartita est creatura rationalis: in Angelos: & Hoies: & Animas coele¬ stes: quae in libro de causis vocantur animae nobiles. Sed hic modus loquendi superstitiosus est: & aliquo modo continet falsitatem. Superstitiosus quidem, & ampullosus est: vt tales motores coe¬ lorum vocentur animae, licet secundum aliquem modum possint animae appellari: sed aliquo modo continet falsitatem, quia sic distinguebant ani¬ mas ab intelligentijs: vt animae non possent fieri intelligentiae: nec intelligentiae animae. voluerunt enim, quod semper operatio animarum immediata, loquendo de animabus coelestibus: esset motus coelorum, & quod nunquam immediata¬ actio intelligentiarum posset esse motus corporum. Sed cum animae coelorum moueant coelos per voluntatem, & intellectum: si Deus vellet: possent ille cessare a motu caeli: & possent aliae intelligentiae mouere caelos. Distinguere ergo creaturam rationalem in homines, intelligentias, & ani¬ mas coelorum, accipiendo rationale large: (quia proprie intelligentiae non sunt ronales, sed intellectuales, est distinguere creaturam rationalem in hominem, & intelligentias inferiores, & superiores. Nam animae coelorum non sunt nisi intelligentiae inferiores: dignum est enim, quod infima supremorum idest inferiores intelligentiae: attingant suprema corporum id est supercoelestia corpora. Propter ergo ampullosum modum loquendi Philosophorum, non ponemus creaturam rationalem tertiam differentem ab homine, & ab An¬ gelo. nam animae coelorum sunt ipsi angeli: sed sunt inferiores angeli. non enim est inconueniens, quod Seraphin, quae sunt de suprema Hierarchia, administrent corpora. Sed congruum est, quod faciant illi de infima Hierarhia. Sed cum disputa¬ bimus de animatione coelorum: supplebimus si quid sit hic dimissum: nunc autem tantum dictum sit, quod propter animas coelorum non oportet, creaturam rationalem ponere tripartitam:) vel non oportet ponere tertiam creaturam rationalem ab homine, & ab angelo differentem. Auctor ergo de causis, & quidam alii Philosophi, inter angelos, & homines, siue inter intelligentias, & homines posuerunt quasdam creaturas medias, vt animas coelorum, quae secundum esse non erant coniunctae corpori, sed solum immediate operabantur circa corpora. Sed, vt ponit Aug. 8. de Ci¬ ui. Dei. quidam Philosophi a Platone quodam¬ modo sumentes originem: vt Speusippus sororis Platonis filius: & xenocrates dilectus eius discipulus, qui successit ei i schola, quae Academia vocabatur, a qua eorum successores sunt Academi¬ ci appellati: isti, vt dicit Aug. creaturam rationalem tripartitam posuerunt, in Deos, Daemones, & Homines: nec est inconueniens, quod eos, quos vocabant Deos, vocemus creaturas: quia vnum ponebant Deum summum, qui omnium habe¬ bat aliorum prouidentiam: & per consequens qui erat omnium aliorum causa. Secundum hoc ergo inter Deos, & homines id est inter angelos, & homines erat creatura media: non secundum esse a¬ corpore absoluta: sed secundum esse corpori coniuncta. hanc autem crcaturam mediam vocabant daemones: dicentes eos habere corpora aerrea. quod et si ipsos Deos, siue angelos dicebant henre corpora vnita: dicebant eos habere corpora coelestia. tripartita ergo secundum istos erat rationalis na¬ tura: & quaelibet erat coniuncta corpori: quarum alia erat caelestis, alia aerea, alia terrestris. Sed haec posito stare non potest: quia corpus animatum oportet esse organicum: propter quod nullum cor¬ pus simplex: cuiusmodi sunt elementa, & coelum: potest esse animatum, vt hic de animato loquimur: sicut diffusius patebit in vltima quostione lectionis praesentis. Dicamus ergo, quod propter am¬ pullosa verba quorundam Philosophorum, po¬ nentium animas coelorum medias inter animas nostras, & intelllgentias;, non oportet ponere tri¬ partitam esse rationalem creaturam. quia animae illae coelorum non sunt nisi inferiores intelligentiae, vel inferiores angeli. Rursus propter quorundam fabulas, ponentium quedam animalia rationalia supra hominem habentia corpora aerea, vel caelestia non oporter ponere: nisi duplicem romnnalem creaturam: quia talia corpora simplicia animata esse non possunt. non enim caelum sic est animatum, vt hic de animato loquimur, quod fiat vnum secundum esse ex celo, & eius anima: & etiam secundum hunc cursum naturae, quem videmus, nullum cor¬ pus simplex potest esse sic animatum.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, o non semp, quuem est dare duo sic drnia, est dare tertium connectens: praecipue si hmoni tertium repugnet effectui: sicut est in proposito. nam oportet, recipiens esse denudatum a natura recepti: vt declarari habet in 2. de anima, pupilla enim, vt possit colores recipere: est abscolor nullum colorem habens. repugnat ergo effectui, quod intellectus intelligens per receptionem specierum, aliquam speciem habeatquia tunc nullam reciperet, si naturaliter sibi aliqua inesset. Inter intellectum ergo angelicum habentem omnes species concreatas, & intellectum nostrum omnes aliunde recipientem, non est dare intellectum medium habentem aliquas species concreatas, & aliquas acquisitas. Vel possumus dicere, quod homo non est connectens naturam spiritualem cum corporali, vt quia angeli sunt pure spirituales, & quaedam substantiae sunt pure corporales, est homo medius connectens hoc cum illo compositus ex vtraque sub¬ stantia. quia si semper inter connectens, & connexum oporteret dare medium: ratio connexionis iret in infinitum. Possumus etiam & tertio respom¬ dere, quod si in hoc differunt homo, & angelus: quia angelus habet omnes species intelligibiles concreatas: homo vero omnes huiusmodi species aliunde receptas: non tamen propter hoc oportet dare creaturam rationalem mediam, & tertiam inter hominem, & angelum, connectentem vnum cum alio. quia simul cum differentia assignata sunt multae conuenientiae inter angelum, & hominem, ratione quarum est aliqua connexio in¬ ter eos, vt ordo vniuersi requirit.

Ad secundum dicendum, quod est dare hoc modo substantiam rationalem mediam: quae habet operationem corpori vnitam: tame scundum substantiam, vel scundum esse est separata a corpore, vt anima caeli. Sed propter hoc non damus substantiam romnalem mediam inter hominem, & angelum: quia animae coelorum non sunt nisi inferiores angeli. Ad tertium dicendum, quod illud dictum totum est poeticum, & fabulosum. nam non est dare ani malia habentia corpora coelestia: quos vocabant Deos: nec habentia corpora aerea: quos dicebant daemones. quia corpora simplicia non possunt esse animata: vt hic de animato loquimur. sunt enim daemones: sed non illo modo, vt isti ponunt.

Ad quartum dicendum, quod hoc repugnat effectui, quod sit aliquid secundum naturam passibile: & sit incorruptibile: quia omnis passio naturalis magis facta abiicit a substantia: propter quod tale medium poni non potest. virtunte enim diuina hoc fieri pont, quod aliquid incorruptibile patiatur. sed secundum naturae cursum fieri non potest.

ARTIC. II. An creatura rarionalis infra hominem detur. Conclusio est ncgatiua.

SECVNDO quaeritur: vtrum sit dare creaturam rationalem infra hominem. Et videtur, quod sic: nam corpus animatum quadrifariam diuiditur: videlicet in vegetatiuum, sensitiuum, & secundum locum motiuum, & intellectiuum: cum ergo sit dare multas species vegetabilium, & multas sensibiliunsquia multa sunt animalia, & diuer¬ sascundu speciem, quae non mouentur scundum locum: nisi se dilatando, & constringendo) sic etiam multae sunt species animalium secundum locum se mouentium. Pari ergo ratione erunt multae species animalium intellectum habentium. sed si sunt plures spens ani¬ malium rationalium: cum in praedicta quaestione sit dictum, quod non est rationale animal supra hominem, siue inter angelum, & homincm: erit ergo dare rationale animal infra hominem, vel aliter non erunt plures species rationalium.

Praeterea quando aliqua diuiduntum ex aduerso, quanto nobilius est alterum altero, tanto maior est ibi plurificatio secundum speciem: videmus enim, quod diuiditur creatura in intellectualem, & corporalem. quia ergo creatura intellectualis, siue angelus est nobilior, quam corporalis: multo¬ plures sunt species angelorum, quam corporum, vt innuit Dio. 14. c. de Ang. hierar. Sic ergo, quia animal diuiditur in rationale, & in irrationale: cum rationale sit nobilius: erunt multo plures species animalium rationalium, quam irrationalium.

Praeterea secundum Commen. Mures, qui nascuntur ex coitu: non sunt eiusdem speciei cum illis, qui nascuntur ex putrefactione. sed mures nati ex coitu sunt multo maiores: ex putrefactio ne autem sunt multo minores. Mures ergo magni non sunt eiusdem speciei cum paruis, & quia in aliquibus partibus dicuntur esse Cigantes, qui sunt multo maiores: in aliquibus Pygmei, qui sunt multo minores: & quia, qui sunt huiusmodi, non videntur esse eiusdem speciei; consequens est, quod animal rationale diuidatur in multas spens.

Praeterea secundum Commem. in 1. de anima: Men¬ bra leonis, & menbra cerui non differunt: nisi, quia animae differunt. si ergo inueniuntur homines habentes diuersas figuras menbrorum, consequens em hmondi¬ homines non esse eiusdem speciei. sed dicitur, in ali¬ quibus partibus esse homines Monoculos: in ali quobus esse Vnipedes: non habentes nisi vnum pedem: qui pes dicit esse tantae latitudinis, quod homo hmoni pedem habens ad terram iacens, & suum pedem soli obii¬ ciens; facit vmbram toti corpori. tanta ergo diuersitas membrorum arguit diuersitatem aiarum. sunt ergo multae species animalium rationalium, quae licet non vocentur homines: sunt tamn rationales, sicut & nos: licet sint infra nos: cum supra, esse non pos¬ sint. quia inter nos, & angelos certum est nullam esse creaturam rationalem mediam.

IN CONTRARIVM est Magister in lit¬ tera, solum in duo diuidens creaturam rationalem: in angelos, & homines.

RESOLVTIO. plures intellectus possihiles, uet animae intellectintae specie differentes dari non queunt, nec creatura rationalis infra hominem: sicut. duae prime materie fpecie, & essentialiter differre non pos¬ sunt, vt patet ex differentia, medietate, & di¬ stantia ad Deum.

RESPONDEO dicendum, quod intellectus noster in genere intelligibilium est sicut materia prima in genere entium. Quod licet sit dictum Commentatoris: est tamen rationi, & veritati consonum. nam intellectus corpori vnitus est aptus natus a phantasmatibus recipere species. & quia recipiens debet esse denudatum a natura recepti, huiusmodi intellectus nullam habet de se speciem: est enim, quantum de natura sui, sicut tabula rasa, in qua nihil est pictum, vt declarari habet in 4. de anima. Et quia de se nullam habet formam intelligibilem, est pura potentia in genere intelligibilium: sicut quia materia nullam de se habet formam sensibilem, est potentia pura in genere sensibilium, & in genere entium. Sicut ergo in quibusdam nostris quaestionibus disputatis: ostendimus, quod materia a materia essentialiter differre non potest: sic triplici via ostendemus, quod vna anima intellectiua ab alia specie differre non possit, & quo non sit dare plures fpecies an imalium rationalium. Prima via sumetur ex indifferentia, quam dicit talis potentia. Secunda ex medietate, quam importat. Tertia ex distantia, quam habet ad primum, siue ad Deum.

Prima via sic patet: nam vt dicitur in Metaph¬ Actus est, quod distinguit. Si ergo aliqua sunt distincta, vel hoc est, quia vtrunque dicit actum, sed alium, & alium actum, & sic duae formae differunt inter se, vel differunt secundo, quia dicit diuersos aetus in diuersis subiectis receptos, & sic differunt duo composita habentia diuersas for¬ mas. vel tertio differunt, quia vnum dicit actum, aliud carentiam actus, & sic differunt materia, & forma. imaginari autem quartum modum, quod duae potentiae differant per eomparationem ad actum, vt forte quia vna potentia est propinquior actui, quam alia, vel quia vna ordinatur ad nobiliorem actum, quam alia, vel qualit ercumque ali.. ter vna differat per comparationem ad actum ab alia, hoc non erit sine actu. nam si duae sunt potentiae purae: cum pura potentia nihil habeat de actu: quia tota nobilitas est ex perfectione, & actu: non erit vna propinquior actui, quam alia: nec erit vna nobilior alia: nec aliter ordinabitur ad actum vna, quam alia: propter, quod nullo modo differre poterit vna ab alia. Et quod dictum est de prima materia in genere entium, veritatem habet de intellectu nostro possibili in genere intelligibilium: non enim poterunt esse duo tales intellectus differentes specie, nisi vnus sit perfectior alio. Nam non sunt duae species quarum¬ cunque rerum aeque perfectae: sicut non sunt duo¬ tnumeri specie differentes aequales habentes vnitates: cum ergo persectio, & endelechia de actu¬ dicatur, vt potest haberi ex Met. Si erunt duo ra¬ les intellectus specie differentes, vnus erit perfectior alio, vnus erit actualior alio. quare si vn¬ erit potentia pura in genere intelligibilium: alter non erit potentia pura. alter ergo intellectus non erit coniunctus corpori. quia omnis intellectus coniunctus corpori: cum intelligat acquirendo a sensibus, & acquirens id denudatum a natura acquisiti: est pura potentia in genere intelligibilium. non ergo sunt duo animalia rationalia specie differentia.

Aduertendum tamen, quod non intendimus per haec verba determinare quaestionem illam: vtrum animae humanae sint aequales, vel inaequa¬ les in naturalibus: ponendo enim inequalitatem animarum secundum naturalia: oportebit hanc inaequalitatem seruare simul cum potentialita¬ te plura intellectus possibilis. Quod qualiter fiat, & vtrum fieri possit, non est praesentis speculationis.

Secunda autem via ad hoc idem sumi potest ex medietate, siue ex mediatione, quam importat huiusmodi pura potentia, vt materia, quae est pura potentia in gnnre entium, quia dicit medium iter ens actu, & nihil, & dicit medium punctale: ita, quod si na¬ tura plus haberet de entitate. quia non esset potentia pura, statim esset ens in actu. Si autem minus haberet: quia nec esset ens actu, nec potentia, statim esset nihil. Et quod dictum est de materia, qud est potentia pura in genere entium: veritatem habet de intellectu nostro possibili, qui est potentia pura in genere intelligibilium. est enim huiusmodi intellectus medius inter intelligibrle actu, & non intelligibile. Nam si huiusmodi intellectus plus haberet de intelligibilitate: quia tunc non esset potentia pura in genere intelligi¬ bilium esset aliquid actu in tali genere. Si vero minuns haberet de intelligibilitate, tunc nec actu, nec potentia pertineret ad genus intelligibilium. esset ergo de genere sensibilium. est ergo intellectus noster secundum medium punctalae, inter intelligibilia, & sensibilia: sicut materia te¬ net medium punctale inter ens, & nihil. sicut ergo nihil de entitate posset addi materie, nisi fieret ens actu, & nihil posset demi ab ea, nisi fieret nihil; sic ab intellectu nostro possibili nihil pos¬ set demi de intelligibilitate, nisi pertineret ad genus sensibilium: & nihil postet ei addi, nisi fieret actu in genere intelligibilium. Impossibile est ergo tales intellectus specie differre: quia tunc vnus plus, vel minus haberet de itelligibilitate, quam alius: quia esset vnus perfectior, & actua¬ lior alio: non ergo quilibet illorum obseruaret hanc punctualem mediationem, quae requiritur ad intellectum coniunctum corpori, acquirentem scientiam ex sensibus.

Tertia via sumitur ex longinquitate, & propinquitate ad pricipium. imaginabimur. enim quod sicut non sunt duo numeri specie differentes aequaliter ab vnitate distantes: sic non sunt duae res specie differentes: siue sint illae res in genere intelligibilium, siue non pertineant ad tale genus, sed ad genus communius, vt ad genus entium, secundum ordinem perfectionis aequali¬ ter distantes a Deo: sed semper erit vna alia perfectior, & per consequens Deo similior, & hoc modo propinquior. Dicemus ergo de intellectu nostro possibili respectu angeli in genere intelligibilium, quod dicit August. 12. Confess. de angelo, & materia prima: cum ait: Duo fecisti domine: vnum prope teid est angelum: aliud: prope nihilid est materiam primam Sic possumus dicere de angelo, & de intellectu¬ nostro respectu rei sensibilis. duo fecit Deus: vnum prope sei d est angelum, & aliud prope¬ sensibile: ist intellectum nostrum, qui, si minus haberet de intelligibilitate, non pertineret ad genus intelligibilium, sed fieret de genere sensibilium. Duo ergo tales intellectus specie differentes esse non possunt, quia vnus esset perfectior alio, & haberet plus, vel minus de intel¬ ligibilitate, quam alius. non ergo aequaliter di¬ starent a primo: nec essent aeque prope sensi¬ bile: sicut debet esse potentia pura in genere intelligibilium. non est ergo dare duos intellectus corpori vnitos specie differentes. propter quod nec est animal intellectuale supra hominem, sed solus homo est rationale animal, loquendo de animali proprie sumpto, quod est species corporis animati. Nam Grego. large loquendo de animali, ipsum angelum appellauit rationale animal.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod sicut est in quantitatibus, sic suo modo est in speciebus entium. Nam al:¬ quando finis est vel terminus in descendendo, vt in quantitate discreta: aliquando in ascendendo, vt in quantitate continua, vt declarari habet in Physicis: sic & in genere entium, el in speciebus entis: aliquando non est status in ascendendo: nullus est enim angelus ita prope Deum: quin possit fieri angelus propinquior Deo, vt infra di¬ sputabimus, sed est aliquo modo status in descendendo. nam materia ita est prope nihil, quod in genere entium nihil posset fieri propinquius nihilo. Vnde Augustinus 12. Confes. appellat materiam pene nullam rem: propter propinquitatem, quam habet ad nihil. In speciebus autem entis si incipimus a superiori: vt a creaturis rationabilibus, siue intelligibilibus: erit status in infimo, vt in intellectu nostro. Si autem incipimus ab inferiori, vt a rebus animatis, siue a rebus sensibilibus; erit status iu supremo, vt in homine. homo enim ratione intellectus excellentior est quacunque resensibili: non est ergo, quod si sunt plures species angelorum, quod sint plures species hominum, quia hoc modo est ltatus in homine delcenden¬ do. nec est simile si sunt plures species vegetabilium, vel sensib ilium, vel animalium, secundum locum mobilium, quod sint plures species animalium rationabilium, quia hoc modo est status in homine, ascendendo.

Ad secundum dicendum, quod quanto nobilior est pars accepta: si potest ibi esse maior plurifica¬ tio specierum: oportet, quod illud acceptum sit genus. nam in specie specialissima impossibile est dare multiplicationem secundum spenm. & quia animal rationale non dicit genus, ideo plura animalia rationalia specie differentia esse non possunt. Si ergo volumus verificare, quod sint multo plures spe¬ cies animalis ronnalis, quam animalis sensibilis, telun oportet animal rationale extendere ad angelos¬ scudu quem modum verum erit, quod dicitur. E sic aliqui valde large locuti sunt de rationali ani¬ mali dicentes: Angelum esse rationale animal, vt Grego. Aliqui aut coelum dixerunt esse animal, secundum quem modum loquitur Auicen. ir Metaphysica sua dicens: Coelum est animal obe¬ ie fiae sit diens Deo: sic & Porphyrius videtur coelos apper ent p,t sumi lare Deos: & appellare eos ronnabilia animalia, iea. cum dixit: Mortale additum rationali animali, se de Dinere emei parat nos a dijs;loquendo tamenm proprie de rationali animali, in eo est status, modo, quo diximus e. riis ism. & quia vbi est starus ibi non est dare gradum se¬ cundum speciem, ideo huiusmodi animal ratio¬ ine tre nale dicit solum vnam speciem. Iuo

Ad tertium dicendum, quod mures maiores, & it. idi dti. Na minores non differunt specie ratione magnitudi e. puitdterr. nis. & paruitatis, sedquia hi nascuntex putfefactio gn ficat. no ne: hi autem ex coitu. Si ergo inueniuntur homi tum mul er¬ anno pa nes valde magni, vt Gigantes: & mediae magnitu¬ liunt. sens dinis, vt nos: & valde paruae staturae, vtse rygmaei, tae 2ut, non tamen nascuntur hi ex putrefactione, hi ex de Gen an. coitu, vt ex hoc dicere possimus eos specie differ¬ him eorum eratio Eat re, sed omnes nascuntur ex coitu. & si omnes ha¬ . de hist. animal c. 1 beant intellectum, omnes sunt homines, & eius¬ gintesm &arui dem speciei. Dicimus autem si omnes habeant in¬ tui , no tellectum. nam multa animalia tantam industria fapuia efe naturali vigent, vt videantur intellectum habere. eectet tii Pygmai forte habent similia membra homini¬ tur habere intellectum. quod si non habent, no sunt eiusdem specciei nobiscum: si autem habentseos, & nos continet. na species: quia intellectus coniunctus corpori multiplicationem secundum speciem non suscipit. magnitudo autem, & paruitas non oportet, quod faciat diuersitatem in specie: videmus enim canes, & equos valde se excedere secundum magnitudinem, & paruitatem. inueniuntur enim canes valde parui, & etiam valde magni: omues tamen sunt eiusdem speciei.

Ad quartum dicendum, quod multa dicuntur poetice, & fabulose miranda, quae tamen non sunt credenda: posset etiam aliquid contingere tanquam monstrum in natura, quod non attribueretur intentioni speciei. Monoculi ergo, & Vnipedes: vel forte nulli sunt, sed fabulose dicuntur esse: vel forte monstra in natura sunt: & ali¬ quando aliquid tale visum creditum est esse secundum intentionem speciei. quod si tamen anima¬ lia talia sunt, & monstra non sunt, dico ea non es¬ se intellectualia: sed forte ex industria naturali faciunt aliqua opera similia arti: sed de talibus aliquid firmiter asserere non possumus plene. quia nostra cognitio oritur ex sensu, de talibus autem nondum habuimus sensum, nec vidimus habentem.

Ad maiorem tamen omnium horum intelligentiam sciendum, quod August. 16. de Ciu. Dei marrat nouem monstruositates gentium.

Vna quidem est: quod sunt quidam homines vnum habentes oculum in tronte media.

Secunda vero, quod sunt quidam habentes plantas versas post crura.

Tertia est, quod sunt quidam habentes vtrun¬ que sexum: vt dextram mamillam habent virilem, & sinistram muliebrem: & inter se coeundo gignunt, & pariunt.

Quarta monstruositas est: quod sunt quidam non liabentes ora, sed per nares aluntur, & viuunt.

quinta est, quod aliqui sunt staturae cubitalis: quos Pygmaeos vocant.

Sexta est, quod alicubi feminae, & mares quin¬ quenes generant: & in octauo anno sunt homines illi ita decrepiti, quod vltra non viuunt.

Septima, quod sunt gentes non habentes nisi vnum crus, & non flectunt in illo crure genu, & videntur sonare verba Aug. quod in illo crure habent duos pedes, quia forte habent vnum pedem ad effigiem duorum pedum: & est tantae magnitudinis, & latitudinis pes ille, quod iacentes in terra, contra solem faciunt sibi vmbram de illo pede, & dicuntur hi homines maximae celeritatis in cursu. potest enim contingere, quod illi, qui videntur sic homines: habentes simul duos pedes in vnum vnitos, habeant illum pedem, vel illos duos pedes sic vnitos, ita magnos, quod ex sola dilatatione, & restrictione velociter currant: vel forte habendo vnum crus, & vnum pedem, vel duos pedes sic coniunctos: saltando velociter currant, sicut & passeres, qui vel volant, vel sal¬ mmnmintrfl¬ octaua monstruositas est, quod sunt quidam homines sine ceruice: habentes caput intra hume¬ ros, vt in ipsis humeris habeant oculos.

Nona monstruositas est, quod sunt quidam homines habentes capita canina: quorum latra¬ tus magis ostendit eos esse bestias, quam homines. Has monstruositates non asserit August. er¬ se, sed dicit se adinueniffe in historijs quorumdam librorum.

Dicemus ergo cum Augustino in eodem libro & capitulo, quod qualencunque quis habeat formam corporis, vel colorem, vel motum: dum tamen sit animal rationale, mortale: ab Adam originem trahit, & per consequens est eiusdemspe¬ ciei nobiscum: non est ergo nisi vnum animal rationale secundum speciem: licet sub hac specie¬ sint multa indiuidua, & multae possint esse diuersitates. Istae autem diuersitates, quas narraui¬ mus, possunt prouenire ex deceptione nostra. quia credimus eos esse homines, qui tamen non sunt homines. Nam multi, qui nun quam vidissent Simias: quando viderent eas, possent putare eas esse quoddam genus hominum.

Secundo possunt illae diuersitates venire ex monstruositate in natura: sicut quidam nascuntur cum pluribus digitis, quam quinque, tam in¬ manibus, quam in pedibus. quidam, vt ibidem August. narrat, visus fuit, qui erat duplex ex parte¬ superiori, & simplex ex parte inferiori: habebat duo capita: duo pectora: quattuor manus: vnum ventrem, & duos pedes. qui ergo in extraneis partibus videret aliquem talem: forte non diceret hoc esse monstrum in natura, sed crederet aliqud genus hominum esse tale.

Tertio tales diuersitates prouenire possunt, vt August. ait, ex voluntate Creatoris: cum huiusmodi diuersitates possint facere ad quandam pulchritudinem vniuersi: quae omnia innuit Au¬ gust. eodem libro, & capitulo. Possumus & nos addere quartam, & quintam causam, vr dicamus, quod multas diuersitates pos¬ sunt facere alia, & alia plaga coeli. quia sicut vide mus in aliquibus partibus sunt homines magni, & albi: in aliquibus parui, & nigri: quas diuersitates quia soliti sumus videre, non miramur eas: non est enim inconueniens, quod ex aliquo aspectu coeli fiant aliqua membra maiora: aliqua men¬ bra minora, vt in aliquibus regionibus, vtpluri¬ mum, habeant magnum nasum: aliqui magnum, &grossum os, vt quasi videantur habere os cani¬ num, & ita loquuntur grosse, quod quando loquuntur: quasi videntur emittere quendam latratum canis. Et sicut dicimus de naso, & de ore, ita possumus dicere de collo quantum ad paruitatem: quod aliqui habent ita paruum collum, vt quasi non videantur habere ceruicem: omnes enim tales diuersitates possunt fieri ex alio, & alio aspectu coe¬ li, quas non soliti videre, audientes admiramur eas: & forte homines in narrando addunt, quia plus dicunt, quam viderint, vel forte transeuntes aliquas partes celeriter, & non perfecte videndo, talia mentiuntur. Qui enim videret Gruem stan¬ tem, quia semper stat quasi in vno pede: & vidc¬ ret eam volantem, quia volandoita coninngit, pedes, quod quasi videtur habere vnum pedem: si, nesciret aliter naturam Gruis: forte diceret se vidisse auem, quae non haberet nisi vnum pedem.

Volumus addere etiam & quintam causam, vt dicamus, quod etiam ex arte possunt fieri multae monstruositates: dicitur enim de Italia, quod cum semper fuerit terra bellicosa, quod matres filijs nascentibus comprimebant capita, & faciebant ea quasi rotunda, vt aptius possent portare galeam: & cum hoc fecissent per aliqua tempora: nascebantur pueri cum talibus capitibus naturaliter, qualia matres sibi formauerant per artem. Nam, quia tales habebant Patres habentes talia capita, nascebantur postea tales filii, ita, possent & matres, cum puer est tener, sic pertrahere os, quod quasi videretur habere os caninum, & sic comprimere collum, vt quasi non videretur habere ceruicem. Sit ergo ad vnum dicere, quod ani¬ malia istarum diuersitatum, vel non sunt cario nalia, & non habent intellectum: vel si rationalia sunt, ab Adam descenderunt: & sunt eitts¬ dem speciei nobiscum, vndecunque illae diuersitates prouenerint. Via ergo rationis ad hoc nos ducit, quod intellectus coniunctus corpori non plu¬ rificetur secundum speciem: omnes enim habentes animam rationalem, nisi monstrum acciderit in natura, sunt similes Christo homini, qui secundum Apostolum ad Hebr. c. 2. per omnia voluit fratribus assimilari.

ARTIC. III. An Anima rationalis debuterit uniri corport, sicut est vnita. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 2. senten. d. 1. p. 2. ar. 4. 3. ltem contra Gent li. 2. c. 56. 5V. & in qu. di p. q. 1. de Sp. creat. art. 2.

TERTIO quaeritur: vtrum decens fuerit, vel debuerit anima rationalis vniri corpori. Et vi¬ detur, quod non. quia, vt dicitur in libro Sapientiae, Corpus, quod corrumpitur, aggrauat animam: Deus ergo, qui est summe liberasis, & summe bonus: non debet animam, quam creat mundam antequam aliquid agat mali, vel boni, infundere corpori, vnde aggrauetur.

Praeterea illud, quod habet esse per se subsistens: non potest coniungi alteri nisi accidenta¬ liter: quia, quod vnitur alteri post esse comple¬ tum: vnitur ei per accidens. sed anima humana potest habere per se esse: ergo nec debet, nec potest vniri ita corpori, quod fiat vnum inde essentialiter.

Praeterea: anima ex vnione ad corpus: impeditur a sua beatitudine: quia impeditur a conten¬ platione spiritualium per operationes corpora¬ les. Vnde & Porphyrius dixit, quod aiae aufugiendum erat omne corpus, vt esse beata posset: sed Deus, cuius est omnia dirigere in finem, non debet ali¬ quam suam creaturam impedire a fine: ergo &c.

Praeterea: maxime distantia si coniungantur habebunt modicam vnionem, quia secundum, quod res plus differunt minus conueniunt, & minus vniri possunt. Vnde anima, & corpus, quia valde distant, modica poterit esse eorum vnio: sed materiae ad formam est maxima vnio, non ergo poterit vniri anima corpori, sicut forma materiae: & multo¬ magis nec debuit fieri.

Praeterea: effectus non est magis abstractus, quam fua causa: & per consequens potentia non potest esse magis abstracta, quam essentia: sed aliqua potem tia animae, vt intellectus, non est actus corporis: ergo multo magis essentia animae non debet, nec¬ potest esse actus corporis.

IN CONTRARIVM est, quia secundum Ansel. minimum inconueniens est impossibile apud Deum. Si ergo non esset decens animam vniri cor¬ pori, Deus non vniuisset eam: sed vniuit eam, ergs, c:

RESOLVTIO. Anima rationalis viri debuit corpori decenter: id¬ que ratione desiderii naturalis, euitande coactionis, & ratione pulchritudinis Vniuersi, Dei po¬ tenttia,dc bonitatis

RESPONDEO dicendum, quod triplici via inuestigare possumus decentiam vnionis animae ad corpus. Prima vt desiderium naturale animae non sit frustra. Secunda ne cogamur pone¬ re magis formam esse propter materiam, quam cconuerso. Tertia est pulchritudo, & perfectio vniuersi.

Propter primum sciendum, quod anima comparatur ad menbra corporis, sicut ars ad organa: vnde, & in diffinitione animae ponitur corpus Physicum organicum, quia membra corporis vel variae partes corporis animati sunt quasi organa Physica. idest naturalia animae. Ideo & Philosophus in 1. de anima vult, quod vnumquodque corpus aiatum henat propriam formam id est propriam animam: & ait contra Pythagoricos ponentes aiam ire de cor¬ pore in corpuscilict quod simile est, ac si aliquis dicat, tectonicam indui tybicines, vel vt habet alia lite¬ ra, quod ars carpentaria existat in musica. Imaginabimur ergo, quod sicut quaelibet ars habet sua organa propria, & vna non se adaptat organis alterius, vt ars carpentaria non intrat tybicines id est fistulas, nec adaptat se organis musicae; sic quaelibet anima re¬ quirit suum proprium corpus, & sua propria organa, & non adaptat se alteri corpori tanquam forma materiae. Si ergo ars carpentaria haberet desiderium, desideraret coniungi proprijs organis, sine quibus non potest proprias operationes exer¬ cere. sunt enim in arte propria opera virtualiter. quae actualiter exercet mediantibus proprijs organis. Sic in anima tanquam in radice virtualiter sunt oens huiusmodi operationes corporeae, quas exercet in corpore: propter quod habet naturale desiderium, vt vniatur corpori: vt possit huiusmodi operationes exercere: nam & separata, & in beatitudine existens: secundum Aug. 12. super Gen. circa finem: propter desiderium naturale, quod habet administrandi corpus: retardatur ne omnino feratur in illud summum caelum, quamdiu non subest corpus: cuius administratione appeti¬ tus ille conquiescat. Ne ergo sit frustra. huiusmodi desiderium naturale, decens fuit aiam vniri corpi.

Secunda via ad hoc idem sumitur, ne cogamur ponere magis formam esse propter materiam, quam econuerso, non enim debemus credere, quod vnio animae ad corpus sit magis propter bonum cor¬ poris quam propter bonum animae: quia tunc esset dignius magis propter vilius: & forma magis propter materiam, quam econuerso. magis enim Deus subiecit materiam sormae propter formam, vt forma esset in materia, quae sine materia esse non poterat, quam propter ipsam materiam: & magis vniuit corpus animae, vt anima esset in¬ de perfectior, & vt exerceret operationes suas in corpore, quas sine corpore exercere non posset; quam eam fecerit propter corpus: bonum ergo fuit animam vnire corpori, quia hoc est propter bonum animae: quia magis corpus est proptet animam, quam econuerso. nam si ex tali vnione anima non sortiretur aliquod bonum, sed potius detrimentum: corpus autem sortiretur inde bonum: incideremus in inconueniens tactum, quod magis esset anima propter corpus, & forma propter materiam, quam econuerso.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex perfectio¬ ne vniuersi, & ex pulchritudine eius. Nam secundum Aug. in Ench. Ex omnibus constat vniuer¬ sitatis admirabilis pulchritudo. Et idem circa fi¬ nem tertii super Gene. ait, quod singula bona in vniuerso, valde bona sunt. Et subdit: Non frustra additum est: Valde: quia & corporis menbra si etiam singula pulchra sint: multo sunt tamen in vni¬ uersi corpis compage oia pulchriora. Magna ergo perfectio, & pulchritudo vniuerso deesset: si solum ibi esset natura pure corporalis, & pure spiritualis, & non esset ibi homo ex vtraque natura com¬ positus, qui & si in se pulcher sit, in ordine tamen¬ vniuersi est multo pulchrior. Assignantur etiam ab alijs aliae congruitates, quod hoc decuit, quia in hoc manifestatur diuina potentia in coniungendo: maxime distantia: cuiustuodi sunt natura corporalis, & spiritualis. Manifestatur etiam in hoc ordo diuinae sapientiae, qui in vniuerso habet supremum, infimum, & medium: supremum qui¬ dem, naturam pure spiritualem: infimum pure corporalem: medium hominem ex vtraque com¬ positum. quod si deesset homo, vel deesset haec¬ vnio: deesset hic ordo ex defectu medii, ex quo ordine valde innorescit diuina sapientia. Decuit etiam, vt dicunt, tertio Deum comiuigere aiam corpori, quia in hoc manifestatur sua bonitas, cuius est maxime se diffundere. fuisset emm non tanta diffusio bonitatis diuinae, si solum fecisset creaturam pure spiritualem, & pure corporalem, & non fecisset hominem ex vtraque compositum: ergo secundum hunc ordinem, quem videmus: decuit Deum hoc facere: quod si secus fecisset, secundum alium ordinem decens fuisset: ideo qun posset secus facere, non est quaerenda diuinae voluntatis causa: vt Magister tangit in li¬ tera: vbi ent circa hanc materiam quasdam congruitates ponit, quas recitare non expedit.

RESP. AD ARG. Ad primum ergo dicendum: quod si aia de se esset substantia non vnibilis cor¬ pori, sicut nec angelus est: multo esfet natura nobilior: sed ex quo est apta nata vniri corpori: bonum est sibi, quod corpori comiungatu. quia separata a cor¬ pore, priuaret multis operationibus, quas pont in corpore exercere: sic ergo corpus aggrauat aiam, naturaliter loquendo: sicut materia est impediti ua cognitionis. Si enim res esset immaterialis, eent de se manifestior & cognoscibilior, quod materialis: sed si ponitur res esse materialis: multum facit ad cognitionem eius scire naturam materiae, sic secundum naturae cursum, pfectior effet aia si non esset apta nata vniri corpori. Sed ex quo est vnibilis: non nullam perfectionem consequitur ex hmondi vnione.

Ad secundum dicendum: quod corpus adueniens aia, contrahitur ad consortium illius esse, quod hent aia. imaginabimur enim quod aia infundendo creatum: & creando infunditur: & in illa infusione fit vnum esse aiae, & corporis: aia ergo recedente a corpore, remanet sibi illud esse, quod acquisiuit in corpore: & tam in re¬ surrectione vnietur corpori, & readmitter corpus ad confortium illius esse: non ergo vnio animae ad corpus est accidentalis.

Ad formam aunt arguendi dici dent: quod qumen aliquid aduenit alicui existenti, vt conditer ponitur, dans nouum esse, vt albedo adueniens homini dat esse album, qualecunque sit illud esse: siue sit esse, quod sit res, siue modus rei; talis aduentus est per accidens. Sed si vniens, & vnitum non constituunt nisi vnum esse, vt coniter drm, & bam; sicut est in vnione aiae, & corporis; talia vniuntur per se, & essentialiter.

Ad tertium dicendum, quod si aia non esset corpori vni bilis, non esset eiusdem speciei cum seipsa: & esset alio modo apta nata venire ad beatitudinem, quaed modo sit: sed cum sit corpori vnibilis: est apta nata conse¬ qui beatitudinem suam per operationes, quas exercet in corpore. Deus ergo vniendo eam corpori: non impediuit eam a fine: sed posuit eam in via: quod si vellet Deo adhaerere, posset consequifinem.

Ad quartum dicendum, quod corpus, & aia possunt considerari dupliciter: aut secundum proprietates naturae: aut secundum proportionem potentiae ad actum. cum ergo dime, quod valde distantia modicum vniuntur: non est intelligendum de distantia secundum proprietates essentiae, vel naturae: quia sic magis fieret v¬ num ex duobus in actu: cum magis comueniant: vel ex duobus in potentia, quai ex actu & potentia. sed accipienda est haec distantia & conuenientia scundu¬ proportionem potentiae ad actum: vt qni est potentia ordinata, & proportionata ad aliquem actum: tunc fit vnum ensentialiter, & per se, & percosequens secundum proportionem potentiae ad actum: & quia aia & cor¬ pus, cui infundit: licet multum distent scundum proprietates essentiae, vel naturae: tnm fin proportionem potentiae, & actus proportionata sunt: sicut ea, ex quibus debet fieri vnum essentialiter: ideo ex eis constituitur essentialiter.

Ad quintum dicendum, quod aia non est sic immersa materiae, sicut formae materiales, quae educuntur de potentia materiae: sed quia aia secundum essentiam creat a Deo: & non est dare substantiam ociosam: ideo oportet, quod in ipsa essentia aiae fundent aliquae virtutes & potentie: formae ergo separatae, cuiusmodi sunt angeli, nullas virtutes hant organicas: formae aunt materiales, de potentia materiae eductae, oens potentias hait organicas: aia aunt humana, quod cum substantijs separatis conuenit: quia non educit de potentia materiae secundum substantiam, & comuenit cum formis materialibus, quia educitur de potentia materiae secundum dispositionem: & infunditur. corpori: & est perfectio corporis: ideo cum vtrisque comueniens, aliquas virtutes hent organicas, aliquas nonm organicas. Aia ergo humana comniuncta corpori: nec oino est absoluta forma, & separata sicut est angelus: nec omnino est, immersa materiae sicut sunt aliae naturales formae.

Ad formam ergo arguendi cum dr, quod potentia non est plus abstracta, quae esse: dici dent quod ipsa essentia aiae est aliquo modo abstracta, prout secundum id, quod est, non est elucta de materia: intellectus aunt, & voluntas, quae sunt potentiae non organicae, sequuntur aiam, vt est sic abstracta, & vt materiam superat. ex abstractione ergo essentiae sequitur abstractio potentiae. si enim esset aia oino sue materie immersa, tales potentias habere non posset.

ARTIC. IIII. An Anima rationalis oniri debuerit tali corpori miacto. Cun¬ clusto est affirmmartiua.

D. Tho. lib. 2. contra Gent cap. 90. tem in quo. dipqrl. dtsrrFririfrs:

QVARTO queritur, vtrum fuerit congruum, quod aia vniretur tali corpori sic mixto, & sic composito ex contrarijs: & habenti tam tam diuersitatem partium. Et vrr, quod corpus, cui vnitur anima rationalis, debuerit esse de natura caeli. nam nobilissimae formae debetur nobilissima materia: sed inter omnes formas, quae sunt vnitae materiae, vel corpori: anima humana est multo nobilior. debuit ergo vniri nobilissimo corpori. hmoni autem esset corpus, quod esset de natura coeli, ergo, &c.

Praeterea: quanto corpus est magis separatum a contrarietate: tanto magis est proprium organum anime ad cognoscendum. inde est, quod homo est prudentissimum animalium: quia habet complexionem magis redactam ad medium: & ma¬ gis a contrarijs separatam: sed inter omnia corpora corpus caeli est magis a contrarijs separatum: ergo de natura coeli debuit esse corpus nostrum.

INCONTRARIVM est, quia secundum, quod ait Magister in littera: ex hoc dat spes animae, quod possit vniri Deo per gratiam in beari¬ tudinem. quia in vnione naturali vnita est tam¬ vili materiae per naturam, ergo quanto magis est

vilis materia, tanto magis confertur animae talis spes. bonum ergo fuit animae non vniri corpori coelesti, sed terrestri: vt ex hoc magis speraret pos¬ se vniri Deo. quia si hoc fuit possibile, quod tantum descenderet per naturam, non reputabit impossibile, quod possit tantum ascendere per gratiam.

Dub . I. Lateralis. An debuerit eniri corporisimplici. Conclusio est negatiua.

D. Tho. in q. dispu. q. 1. de sp. creat. artic. 5.

VLTERIVS autem dato, quod non habue rit corpus coeleste: videtur, qud debuerit habere corpus de aliquo elemento simplici, vt puta de aere. nam simplex corpus vrmn magis conforme simplici naturae: & corpus, quod est formalius naturae for¬ maliori: cum ergo anima rationalis sit simplicior, & formalior, quam sint aliae animae aliorum ani¬ malium coniunctae materiae terrestri, videtur, quod debuerit habere corpus de aere, qu est formalior, & simplicior, quam terra.

praeterea: corpus datum est animae rationali, vt moueatur secundum eius imperium: & quia cor¬ pus magis liabile ad motum est aet: debuit erge habere corpus de aere.

Ix CONTRARIVM est ratio superius facta. quia quicquid Deus facit: cum sit sapientissimus: arbitrandum est decentissima ratione esse factum. Sed Deus coniunxit animam nostram non copori aereo, sed domui lutuae, & fundamento terreno, iuxta illud lob 4. Ecce qui seruiunt ei, non Sunt stabiles, & in angelis suis reperit prauitatem. qito magis qui habitant domos luteas: ergo, &c.

Dub. II. Lateralis. &Ant debuterit vniri corpori Pomqgeneo. conclusio est negariua.

VLTERIVS videtur, quod debuerit habere corpus homogeneum. Dato enim quod habeat corpus mixtum ex pluribus elementis: vrur, quod hmoni corpus debeat esse homogeneumid est similium partium, sicut est lapis. non enm debuit esse ex tot varietatibus compo¬ positum, vt ex carnibus, ossibus, neruis, & caeteris talibus. nam anima illa, quae est tota in qualibet parte, videt, quod debeat habere tale corpus, cuius quaeliber pars suscipiat praedicationem totius. huiusmodi autem est corpus similium partium: quia quaelibet pars lapidis est lapis: non autem est huiusmodi corpus dissimilium partium. quia non quaelibet pars manus est manus. Et quia anima est tota in toto, & in qualibet parte eius tota, vt vult Aug. 6. de Trini. videtur, quod repugnet tali formae, quod possit esse tota in parte: nisi corpus sit si¬ milium partium, vt partes suscipiant praedicationem totius.

Praeterea: si corpus vnitum animae rationali debet esse corpus mixtum: cum huiusmodi anima sit simplex, debet esse tale illud corpus, quod magis accedat ad simplicitatem. tale autem est cor¬ pus similium partium, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia actus actiuorum sunt in patiente, & disposito: propter quod forma requirit propriam materiam: & anima proprium corpus: sed proprium corpus, quod cadit in diffinitione animae, est organicum Philosophi¬ cum: vt patet ex 2. de anima: huiusmodi autem non potest esse corpus simplex, nec corpus similium partium: quia tunc non esset organicum, nec haberet distincta instrumenta.

Dub. III. Lateralis. en in corpore bumano debeat domina¬ ri aliquod esementum. Conclusio est affirmatiua.

to. hind. 1apriaolbo de caelo. q. 3.

VLTERIVS Autem dato, quod corpus vnitum animae sit mixtum, & non sit si¬ milium partium: videtur, quod in tali cor¬ pore dominentur elementa leuia. nam¬ quanto formalior est anima, tanto in corpore suo magis debent dominari elementa formalia: sed anima nostra est multo formalior, quam sit anima bruti: & anima coeli est multo formalior, quam sit anima nostra. Sicut ergo celum est multo for¬ malius, & actiuius, quam sint omnia elementa, sic corpus nostrum debet esse multo formalius, & actiuius, quam sint corpora aliorum animalium. In corpore ergo debent dominari elementa formalia, vt aer, & ignis.

INCONTRARIVM est quia factum est de limo terrae. quod ideo dictum est, quia ibi do¬ minatur terra. & si Deus fecit corpus nostrum tale, decens est, quod debeat esse tale.

Resolutio Articuli IIII. Anima rationalis debuit vniri corpori mixto, non taesesti, ratione simpticitatis, iprpasfibili¬ tatis, &r potts taelt:

RESPONDEO dicendum, quod triplici via inuestigare possumus, quod corpus coniunctum animae nostrae non debet esse de natura coeli. Prima via sumit ex simplicitate caeli. Secunda ex impassibilitate eius. Tertia ex motu ipsius.

Prima via sic patet: nam aia comiuncta corpori scundum¬ esse, non pont mouere corpora, nisi per virtutem organicam existentem in musculis, & in neruis. anima enim coeli non vnitur coelo immediate¬ per suam essentiam: Sed virtus, quae est in essentia animae coeli. immediate attingit coelum: & quia virtus illa non est organica: inde est, quod motoribus coeli in mouendo coelum non accidit lassitudo. sed anima nostra, vel quaecunque anima faciens cum corpore vnum secundum esse: immediate attingit corpus per essentiam. propter quod si aliqua virtus fundatur immediate in essentia animae: huiusmodi virtus immediate non attingit corpus. & quia mouens, & motum debent esse simul, & debent se attingere mediante tali virtute, non erit anima sufficiens ad mouendum corpus. Intellectus ergo, & voluntas, quaod fundatur in ipsa essentia animae, non dicuntur immediate attingere corpus: Propter quod anima per intellectum, & voluntatem non est suffi¬ ciens ad mouendum corpus, sed oportet, esse vir¬ tutem in musculis, & neruis, cui imperat anima per voluntatem, & quae exequitur motum corporis. propter quod si laeditur neruus, vel illud, in quo consistat virtus motiua, quam habet anima: non obediet sibi illud membrum ad motum: cor¬ pus ergo vnitum animae debet esse tale, vbi pos¬ sit esse virtus motiua, impellens alias partes cor¬ poris, sicut in musculis, & neruis est virtus moti¬ tiua impellens membra corporis: nullum autem tale, vbi per naturam est impellens, & impulsum, & vbi determinate hoc est aptum natum esse impellens, hoc autem impulsum: potest esse corpus simplex. quia tale est similium partium. propter quod vna pars non magis est apta nata esse actiua, quam alia, vel magis passiua: immo, vel quae¬ libet est actiua, vel quaelibet passiua. Potest autem in corpore simplici dari, quod vna pars sit spissior alia: sicut in coelo stella est spissior pars sui¬ orbis: propter quod vna pars erit luminosior a¬ lia. Propter quod dicimus in coelo, quod influe¬ re, & agere est magis a partibus luminosis. Sed ex quo totum corpus est simplex, & non est alterius naturae in toto, & in partibus: non erit dare, quod vna pars se habeat, vt agens: alia, vt patiens: nisi forte diceremus, quod vna pars impulsa ab alia impellit partem aliam: secundum quem modum vna pars aeris impellit aliam partem. Sed, quod magis haec pars impellat illam: hoc est, quia haec pars impellitur immediate ab alio, & non illa. sic vt etiam & motor coeli ponitur in oriente, & pars orientis impulsa impellit partem aliam: vnde nec in coelo semper est eadem pars coeli in oriente: immo ponendo, quod semper motor coeli sit in oriente: aliquando primo impellitur haec pars coeli: aliquando primo illa: secundum, quod nunc haec pars, nunc illa in oriente esse incipir. Talia ergo bene possunt esse in corpore simplici: sed, quod haec pars habeat virtutem motiuam, & impulsiuam: illa autem hac omni¬ no careat, sed sit receptina, & passiua: in corpore simplici saluari non potest. coelum ergo eo ipso, quod est corpus simplex, & est eiusdem naturae in toto, & in partibus non porest esse vnitum animae: ex quo, & anima fiat vnum secundum esse, & a qua moueatur per virtutes organicas. Secunda via sumitur ex impassibilitate coeli, & ex eo, quod non suscipit peregrinas impressiones. dictum est enim, quod ideo anima coeli in mouendo non lassatur, quia non mouet, mediante vir¬ tute organica. Sed quia anima faciens cum cor¬ pore vnum secundum esse, non potest mouere nisi mediante vittute organica: oportet, quod omni tali corpori sic moto accidat laslitudo. Propter quod oportet omne tale corpus esse passibile pero¬ naturam, & esse susceptibile peregrinarum impressionum, quae coelo competere non possunt.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex motu coe¬ li. Nam motus coeli secundum naturae cursum semper est regularis. potest enim haec sphera coe¬ lestis inferior moueri diuersis motibus: prour a¬ superiori sphera reuoluitur: sicut reuolueretur medulla in osse: motus tamen cuiuslibet sphaerae proprie semper est vniformis, quod non potest competere corpori moto per virtutem organicam, cui accidit lassitudo: est etiam contra naturam talis corporis, quod nunc magis appropinquet terrae, nunc magis elongetur: loquendo quantum ad totam sphaeram, cui per se competit moueri. Nam dato, quod sit dare circulos eccentricos: sicut communiter Mathematici ponunt: totus circulus eccentricus secundum se totum semper est in eadem propinquitate ad terram, & in eadem di stantia, sed haec pars eccentrici, vel stella in eccentrico fisa, cum est in augeid est in sublimiori parte eccentrici: erit a terra longinquior, quam cum est in parte opposita. motus ergo rectus est contra naturam coeli, quod neque est graue, neque est leue: cui non competit moueri a medio, nec ad medium, sed circa medium. corpus ergo vni¬ tum animae secundum esse, quod mouetur per virtutes organicas, quod est susceptiuum peregrinarum impressionum ( quod oportet, ex consequenti esse passibile: & oportet moueri recte, & aliter, vt expedit saluti talis corporis) de¬ natura coeli esse non potest, nec etiam debet. po¬ terit autem tali corpori per gratiam conferri, vel per dores supernaturales poterit ei tribui, quod sit impassibile: tamen, quod secundum naturam sit impassibile, & sit organicum, esse non potest.

RESP. AD ARG. ART. IIII. Ad primum dicendum, quod tale corpus debet vniri aiae, per quod aia possit exercere operationes suas, dum existit in tali corpore: eo, quod corpus est magis propter animam, quam econuerso, & quia hoc non posset anima, si esset corpus suum de natura coe¬ li. quia in tali corpore non possent esse membra organica, vt requirit anima, ideo tale corpus da¬ tum animae non est de natura coeli.

Ad secundum dicendum, quod corpus animalis prudentis debet sic esse separatum a contrarietate, vt possit suscipere impressiones sensibiliunm. quia cognitio cuiuslibet animalis, vel est sensiti¬ ua tantum, vel secundum naturae cursum a sensu incipit. quod autem sic est separatum a contrarietate, non est: quod nullo modo habeat contrarium, sicut caelum: quia tunc non susciperet sensibilium impressiones. sed est separatum a contrarietate. quia habet complexionem redactam ad medium. de tali enim separatione a contrarietate: verum est, quod dicitur, quod quanto cor¬ pus animalis per se loquendo magis est sic sepa¬ ratum a contrarietate. est magis est sic redactum ad medium, tanto illud animal est prudentius.

RESOLVTIO DVE. I. Anima rationalis elemento simplici vniri non debuit, ratione prouisionis salutis faciendae per¬ Deum, & naturam: ratione sensus ractus reseruandi: complexionisque mediae rerinendee.

AD id autem, quod vlterius quaerebatur, vtrum debuerit esse corpus de¬ aliquo elemento simplici, vtputa de¬ Eed aere, dici debet, quod triplici via inuestigare possumus: quare non est possibile, vel non decet huiusmodi corpus esse de aliquo elemento simplici. Prima via sumitur ex eo, ou natura, vel Deus debet prouidere saluti cuiuslibet: Secunda ex eo, quod in quolibet animali oportet reseruari sensum tactus. Tertia sumitur ipe¬ cialiter ex homine, qui debet habere complexio nem potissime redactam ad medium.

Prima via sic patet: nam quodlibet elementum habet partes de facili diuisibiles, & ad inuicem separabiles. Ipsa enim terra, quae inter cetera elementa videtur esse magis compacta, vbi soliditarem non habet; est puluis. vbi autem terra se tenet, non est pura, sed habet aquam admixtam: terra enim pura puluis est, nec habet partes se tenentes ad inuicem: sic & aqua, & aer, & quodlibet elementum habet partes de facili diuisibiles, sed diuisio partium in animali est animalis destructio: si ergo natura, vel Deus hominis, vel cuius¬ cumque animalis fecisset corpus de aliquo elemento puro: non prouidisset saluti eius. quia de facili partes talis corporis fuissent diuisibiles: statim illud corpus esset destructioni subiectum.

Secunda via sumitur ex eo, quod in quolibet animali oportet dare sensum tactus, & propter salutem eius, & propter sensus alios. propter fa¬ lutem eius, quia animal non vbique videt: ne¬ que vbique audit. Ingeniauit ergo natura, vt es¬ set tactus in toto corpore, vt vbique sentiret animal secundum sensum tactus. quia si hoc non esset, posset comburi pes animalis, & non sentiret. Posset ergo animal de leni perdere omnia sua membra, quia non sentiret laesiua. Ingeniauit ergo natura neruum illum, in quo reseruatur sensus tactus, quasi per ramos capillares per totum corpus extendi sicut in folijs arborum: quasi ad modum neruorum extenduntur quaedam lineae, sen virgulae in qualibet parte folii. per hunc ergo neruum sic vbique extensum sentit animal vbi¬ que illud, quod est immutatiuum tactus, & percipit tristabile, & proficuum: ideo potest se salua¬ re, fugiendo nociua, & sequendo proficua: sensus ergo tactus fuit valde necessarius animali ad salutem eius. Est etiam huiusmodi sensus ani¬ mali necessarius propter alios sensus. Nam hic est fundamentum omnium aliorum sensuum: sicut enim qualitates primae: quae per se sunt obiectum tactus: sunt quasi fundamentum qualitatum secundarum, quae sunt obiecta aliorum sensuum: vel sicut huiusmodi qualitates primae pro¬ supponuntur ab alijs omnibus qualitatibus: sic sensus tactus est sensus primus, & praesupponi¬ tur ab omnibus alijs sensibus. immo, vt declara¬ ri habet in 2. de Anima, animal est animal propter tactum, quod sic exponi potest. Nam qui¬ libet sensus est media proportio sensibilium. Nam alii sensus, vtputa visus, est sic media proportio eorum, quae debet recipere, quod est omnino den¬ nudatus a natura ipsarum, vt a natura colorum, sed tactus non est omnino denudatus a qualitatibus primis. est enim quilibet sensus proportio quaedam, vt declarari habet in 2. de anima. t. I23. vbi ostenditur, quod excellentia sensibilium corrun¬ Pit sensum: sicut corrumpitur proportio, & symphonia, nimis fortiter pulsatis chordis. res ergo, vbi mixtio non est sic redacta ad medium, quod possint immutari secundum huiusmodi proportionem mediam, non possunt habere sensum tactus. Animal ergo est animal propter sensum tactus. quia sufficit ad hoc, quod sit animal, quod habeat complexionem sic redactam ad medium, vt possit ibi reseruari sensus tactus, qui est minima medietas, quae possit esse in animali. Arguatur ergo sic: Minor medietas, quae porest reserua¬ ri in animali, est medietas, quae costituit sensum tactus: sed ad talem medietatem non solum non sufficiunt elementa media, sed etiam non sufficit quaelibet mixtio: corpus ergo animalis non potest esse ex elemento simplici: nec etiam potest esse quodlibet corpus mixtum, sed oportet esse sic mixtum, quod sit ibi tanta redactio ad medium, quod possit ibi reseruari sensus tactus. & quia sensus tactus est media proportio qualitatum tangibi¬ lium: quam medietatem non habent elementa simplicia: eo, quod habeant excellentias talium qualitatum. ideo nullum elementum simplex potest esse cor¬ pus alicuius animalis. Potest autem, & haec ratio aliter deduci, vt dicamus, quod proprer corruptio¬ nem aliorum sensuum: non corrumpitur animal: nec per se loquendo propter excellentiam aliarum qualitatum, sed propter corruptionem sensus tactus, & propter excellentiam qualitatum tangibilium, vt nimius calor, & excellens frigus corrumpunt animal. quod ideo est, quia qualitates tangibiles sunt qualitates actiuae & passiuae elementorum disponentes materiam ad susceptionem formae. quando autem sic est disposita materia, quod est ibi redactio ad medium, vt possit esse media proportio tangibilium, quae sufficiat ad sensum tactus: potest talis materia, vel tale¬ corpus esse subiectum animae animalis. quando autem tollitur haec proportio, non vlterius durat animal. propter quod & hoc modo animal est animal peper tactum. & quia huiusmodi media proportio tangibilium, quae requiritur ad tactum, in elemento simplici reseruari non potest; nullum elementum simplex est congruum corpus alicuius animalis.

Tertia via ad hoc idem sumitur specialiter ex homine. omnes enim alii sensus praesupponunt hanc proportionem: non quod semper sint ine¬ liores alii sensus, vbi sit melior haec proportio. habens enim meliorem tactum, potest habere peiorem visum, & peiorem olfatum. homo enim omnia animalia excedit in tactu: non tamen excedit in alijs sensibus:& aues enim habent acutiorem vi¬ sum, vt plurimum, quam homines, vel saltem multae auium hoc habent: & canes in odoratu multum excellunt homines: nullum tamen animal, nec aranea, vt quidam fabulantur, excellit hominem in tactu. Nobilitas ergo tactus facit ad nobilitatem complexionis animalis. nam si ex hoc corpus potest perfici per animam animalis, quia reseruatur in eo media proportio tangibilium, vt possit ibi reseruari sensus tactus: consequens est, quod complexio animalis, quasi magis redacta ad me¬ dium, sit nobilior, quam complexio vegetabilium, vel quam mixtio aliorum mixtorum. quanto ergo magis est talis redactio ad medium, tanto nobilior est complexio. & quia homo, eo quod est prudentissimum animalium, habet complexionem magis redactam ad medium: si repugnat alijs ani¬ malibus habere corpus ex simplici elemento, in quorum corporibus non requiritur tanta proportio tangibilium, multo magis hoc repugnat homini.

RESP. AD ARG. DVP. I.

Ad primum dicendum, quod corpus non est nisi organum animae, per quod exercet operatio¬ nes suas. tale ergo debet esse corpus, quod anima possit in eo aiales operationes exercere: huiusmodi autem non est corpus simplex: vbi non est redactio ad medium. In videndo enim quale debeat esse corpus animalis, non debemus arguere per com¬ munia, & logice, vt dicatur, quod animae simpli¬ ci debeatur corpus simplex: sed debemus arguere ex ipsis proprijs, vt dicamus, quod ex hoc tale da¬ tum est corpus animae, vt in eo exerceat operatio nes proprias: propter quod oportet tale corpus esse organicum, & mixtum, quia in simplici elemento talia exerceri non possunt.

Ad secundum dicendum, quod anima non mouet corpus, nisi mediante virtute motiua existente in musculis, & neruis: corpus ergo simplex quantumcunque sit de se habile ad motum per impulsionem: non tamen est habile, vt moueatur eo modo, quo mouet anima, quia ex corpore simplici musculi, & nerui constare non poisunt: corpus etgosicrrermonest torgrbum animae:

RESOIVTIODVE. II. corpus Ade hbomogeneum esse non debuit ratione diuersitetumm, sensuum, tactus. compse¬ xionis, & compositionis.

AD id autem, quod vlterius quaerebatur de corpore homogeneo, vel de corpore cesimtlium partium: dici debet, quod triplici via inuestigare possumus tale corpus non esse congruum animae. Prima via sumitur ex diuersitate sensuum, quae requiritur in animali perfecto. Secunda ex modo tangendi: qui competit cuilibet animali. Tertia ex complexione, vel com¬ positione, quam animali tribuimus.

Prima via sic patet: nam omnia animalia perfecta, de necessitate habent omnes sensus. nam cum animal reponatur in esse animalis per animam sensitiuam, non habet animam sensitiuam perfectam, quod non habet omnes sensus, & per¬ consequens non est perfectum animal. diuersitas autem sensuum, & potissime oens sensus in corpore consimilium partium esse non possunt, quia alius, & alius sensus requirit aliud, & aliud organum. quod sine diuersitate partium esse non potest. nullius en¬ go animalis perfecti, nec etiam imperfecti, & multo magis hominis; potest esse corpus congrusi, si sit similium partium.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex modo tam gendi. nam non solum animalium perfectorum: sed etiam nullius animalis, potest esse proprium corpus congruum: si sit simplex, quod ex modo tangendi pater nam omni animali inest sensus tactus. hic autem sensus semper sentit per medium intraneum. ergo oportet in omni corpore anima¬ lis ex ipso modo tangendi, dare diuersitatem in partibus, quia oportet ibi esse aliquid, quod sit organum tactus: cuiusmodi est neruus aliquis: & aliud, quod sit medium in tactu: cuiusmodi est caro. corpus ergo animalis omnino consimilium partium esse non potest.

Tertia via sic patet: nam in omni animali oportet dare carnem, quae est medium in tactu. nam si non est animal sine tactu, & tactus fit per car¬ nem: tanquam per medium intraneum, & con¬ naturale sibi: oportet carnem esse de compositio ne cuiuslibet animalis. Sed si caro esset quid molle, non saluaretur animal, nisi esset aliquid durum sustinens carnem. ideo aliqua animalia ad susten¬ tamentum carnis habent ossa: aliqua spinas: ali qua sypionem idest neruum quendam extensum per carnem sustinentem molliciem carnis. quia ergo sic oportet esse compositum animal: ex ipsa com¬ positione animalis patet, quod corpus eius non potest esse omnino similium partium.

REST. AP ARG. PVP. III.

Ad primum dicendum, quod anima rationalis re¬ seruatur in qualibet parte corporis: nonsecundum se: sed secundum, quod habent ordinem ad totum. & quia ad vnum, & idem totum possunt habere ordinem diuersae partes: tam consimiles, quam dissimiles: poterit vna, & eadem anima esse in pluribus partibus: tam similibus, quam dissimilibus. quia ergo anima est in hoc toto homine secundum, quod partes habent ordinem ad totum: ideo hic totus homo est similis illi toti Lomini, ita si anima esset in quallbet parte hominis secundum se, & absolute considerata: esset quaelibet pars similis cuilibet parti: sed hoc non est, vt iam dictum est.

Ad secundum dicendum, quod corpus mixtum, quod est organum animae: debet esse tale, vt saepe¬ diximus, quod anima in eo possit animales ope¬ rationes exercere: huiusmodi autem non potest esse corpus similium partium, quia nec etiam solum tactum in tali corpore exercere posset.

RESOIVTIODVP. III. IN corpore humano plus est de quantitate elementorum materialium, & passibilium, quam agentiim, & formalium, quantum ad quantitatem mosis. Contra vero quantum ad quantitatem virtutis.

AD id autem, quod quaerebatur vlterius, quod in corpore mixto, & maxime in corpore humano debent dominari elementa magis actiua, & magis forma¬ lia; dici debet, quod huiusmodi dominium, vel potest esse secundum quantitatem virtutis, vel secundum quantitatem molis. Secundum autem quantitatem molis, impossibile est, quin sit ibi plus de elemientis materialibus, quam formalibus. quia si esset ibi tantum de quantitate ignis sicut de quantitate alicuius alterius, ignis totum destrueret, & totum consumeret. quia ergo in elementis formalibus plus est de actione: in materia¬ libus plus de passibilitate, vt sit proportio in cor¬ pore mixto secundum quantitatem molis: plus oportet ibi esse de elementis passiuis. Vnde Aug¬ . super Gen. ad litteram ait: Distribuuntur enim elementa ad patiendum duos humor, & humus id est aqua, & terra: ad faciendum autem alia duo: aer, & ignis. Aliquod ergo dominium in corpore ani malis, & potissime in corpore hominis habent elementa calida, quantum ad dominium virtutis, quod satis designatur in hoc, quod homo staturam erectam habet: & aliquod dominium habent elementa grauia quantum ad quantitarem molis. eo enim ipso, quod animalia desiccantur, & indigent restauratione: videtur in eis domina¬ ri calidum, & elementum leue. quia vero feruntur deorsum quantum ad quantitatem molis, do¬ minatur in eis elementum graue.

RESP. AD ARG. DVP. III.

Quod ergo obiicitur, quod anima nostra est sor¬ malior, quam aliae formae immersae materiae. Ideo debet esse suum corpus formalius: sic arguere est valde per communia, & non est ex proprijs. Tamen dici potest, quod licet elementa formalia in corpore animalis habeant aliquod dominium vir¬ tutis: non tamen habent dominium secundum quantitatem molis. Nam dominium secundum quantitatem molis non possunt habere elementa leuia, vel elementa actiua, quia tunc consume¬ rent alia: sed semper tale dominium habent elementa grauia: cuius signum est, quia omnia corpora mixta siue sint animata, siue non: deorsum mohentur naturali motu. Possunt tamen ex impulsu facto in aliquo elemento, moueri aliqua talia corpora sursum, vt pisces ex impulsu, quem faciunt in aqua, possunt moueri sursum: & aues ex impulsu, quem faciunt in aere: volatio enim in aqua: naturali tamen motu omnia corpora mixta deorsum tendunt.

Dut. I Lirteralis.

VPER istam partem primo dubitatur de illo verbo, quod beatitudinis diuinae particeps non est nisi creatura rationalis. Nam beatitudo diuina est idem, quod bonitas eius: sed bonitatis eius omnes creaturae sunt participes: ergo, &c.

Dicendum, quod beatitudo dicit quoddam vni¬ uersale bonum: est enim beatitudo, secundum Boetium, status omnium bonorum aggregatione perfectus. quia ergo creaturae irrationales non pos¬ sunt esse participes bonitatis diuinae secundum se: prout est in se quoddam vniuersale bonum, sed solum sunt participes secundum quandam particularem acceptionem bonitatis: ideo ipsae sunt participes bonitatis diuinae: non tamen dicuntur participes beatitudinis. sed creatura rationalis licet secundum id, quod est, non sit susceptibilis vni uersalis boni, quia nunquam potest esse vniuersa¬ le bonum: tamen secundum operationem suam est particeps ipsius Dei, qui est vniuerfale bonum. potest enim ad hoc peruenire, quod immediate Deum videat, & amet: qui est vniuersale bonum: ideo dicitur esse beatitudinis particeps. Vnde & Magister in littera volens ostendere, quomodo creatura rationalis sit beatitudinis particeps: ostem dit quomodo talis creatura possit artingere summum, & vniuersale bonum, dicens, quod fecit Deus rationalem creaturam, quae summum bonum intelligeret, & intelligendo amaret.

Dub. 1I. Lirteralis.

vlterius dubitaret forte aliquis, quo angelus dieatur rationalis, vt Hagister videtur dicere in littera. Dicendum, quod creatura aliqua potest dici rationalis, vel quia habet apud se rationes rerum, vel quia ratiocinatur de rebus. si ergo aliqua causa est, quare dubitatur: vtrum angelus dicatur rationalis: hoc est, quia no intelligit cum discursu. nam si dicatur aliquid rationase, quia intelligit cum discursu: tunc rationale dicetur a ratiocinatione, quod arguendo, & syllogigxando fit. sed si dicatur aliquid rationale, quia habet apud se rationes rerum: non quia ratiocinando, & discurrendo intelligat: sic esse rationale etiam sim plici naturae non repugnat. nam & in ipso Deo sunt rationes rerum. Vnde & de Dei filio dicitur 6. de Trinit. c. vlti. quod est ars omnipotentis, ac Dei sapientis, plena omnium rationum. Et g3. q. quaestione de ideis dicitur, quod rationes, per quas productae sunt res: non nisi in mente Crea toris arbitrandum est esse. hoc ergo modo, & in ipso angelo sunt rationes rerum: differunt tamem. quia huiusmodi rationes, quas in Deo dicimus: sunt rerum productiuae. In angelo vero sunt rationes rerum: quae sunt rerum expressiuae, & re¬ presentatiuae. dr ergo angelus esse natura rationalis: non quia ratiocinando, & discurrendo intelligat: sed quia habet apud se rerum rationes. uia si tamen esse rationale ad intelligere cum dilcursu vellemus restringere, dicemus, quod licet angelus intelligendo non ratiocinetur, nec syllo¬ gixet: nec discurrat a praemissis ad conclusionem¬ vel a causa ad effectum: discurrit tamen a cognitione per vnam speciem ad cognitionem per aliam speciem: quia non omnia intelsigit per vnam speciem, propter quod alia, & alia successio est in¬ eius intelligere.

Dub. III. litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis: quno rationalis creatura summum bonum intelligit, intelligem do amat: amando possidet, possidendo fruitur: vt Magister ait in litera. Dicendum, quod de necessitate intelligere Dei, vel visio aperta Dei, gignit amorem: amor autem ille gignit possessionem, possessio fruitionem. nam bonum appraehensum est motiuum appetitus: illud ergo, quod apprae henditur sub ratione omnis boni: impossibile est non esse volitum ab appetitu. Ideo vult Aug. I2. de Trinit. quod omnes volunt esse beati: & nulli miseri. rationalis ergo creatura, quae intelligit, vel aperte videt illud summum bonum: quia ibi non est nisi bonum, nec aliqualiter potest apprae¬ hendi sub opposita ratione boni: necesse est, quod ad ad huiusmodi appraehensionem voluntas feratur in illud. sicut amans in amatum, & volens in volitum. ergo ex appraehensione illius boni gignitur amor: ex amare autem hoc modo illud bonum gignitur habere, & possidere illud. nam vt vult commen. in 12. Meta. mouens, vt agens, est forma in anima: mouens, vt finis est forma in re extra, vt forma balnei appraehensa in anima mouet nos, vt velimus tanquam finem formam balnei in re extra. Sed hoc est, quia balneum habet aliam formam in anima, & aliam in re extra: & ideo alio modo mouet, vt est in anima: & alio modo, vt est in re extra. sed si balneum esset in anima: eadem forma esset mouens, vt agens, & vt finis. Si ergo intelligeremus balneum per ipsam rem existentem in anima: hoc modo intelligendo balneum ama¬ remus balneum, & vellemus balneum: & ad talem amorem genitum ex tali intelligere, sequeretur habere balneum, & possidere baluenm, quia si ipsa res esset in nobis, & intelligeretur per seipsam, voluntas ex tali appraehensione amaret rem; & per amorem vniret, & coniungeret se ipsi rei: cui se vniendo, & coniungendo ipsam rem haberet, & possideret. Et sic est in proposito. nam Deus hoc modo intelligitur per visionem apertam a creatu¬ ra rationali, mouens intellectum eius: creatura ergo rationalis sic intelligens Deum, quem appra hendit sub ratione summi boni: necesse est tali apprehensione existente, vt per voluntatem feratur in ipsum: sicut volens in volitum, & amans in amatum, & quia creatura rationalis in seipsa habet illud, in quod fertur per amorem: tale quid amare non est sine habere, & possidere. quando ergo videbimus Deum: non feremur per amorem in ipsum sicut appraehendendo balneum volumus balneum: quia balneum est aliquid extra nos: pf¬ quid hoc modo nos intelligendo, & amando balneum, non oportet, quod habeamus, vel possidemus balneum: sed hoc modo intelligendo, & amando Deum necesse est nos habere, & possidere Deum. bene ergo dictum est, quod ex tali intelligere oritur amor. Intelligere autem, & amare non est sine henre, & possidere. hente aunt, & possidere no est sine frui, & delectari: nam ex coniunctione amari cum amato: & conuenientis cum conuenienti, de necessitate sequitur delectatio.

Dub. IIII. Litteratlis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod quia Deus bonus est, su¬ mus. videtur autem hoc esse falsum. nam ex hoc videtur, quod bonitas Dei sit causa creaturatum, sed vel est causa sufficiens, vel non: non est autem dicendum, quod sit causa, insufficiens. ergo si est sufficiens, posita causa, ponetur effectus: & ad non existere effectum: sequetur non existere causam¬ Si ergo, quia bonus est, sumus: si non essemus, non esset bonus, quod salsum est. Praeterea videtur, quod quia Deus est, sumus. nam esse Dei est causa esse nostri: iuxta illud Con¬ men. in 2. Meta. Vnum est per se ens, & per se verum: & omnia sunt entia per esse, & veritatem eius.

Dicendum, quod Deus secundum, quod est ens, & secundum, qchabet esse; potest dici causa rerum efficiens. secundum autem, quod est bonus potest dici cam rerum finalis. nam finis, & bonum idem. & qui tollit finem, tollit omne bonum, vt alibi declaratur:

Aduertendum tamen, quod habens apud se ratio nes rerum: dato, quod sit ipse rationes, non est causa efficiens rerum per rationes illas, nisi prout se extendunt ad voluntatem, & prout per eas vult exire in opus. sic etiam appraehendens sinem exit in opus: prout vult secundum illum finem agere¬ ptopter, quod patet qualiter verum sit: quod quia Deus est, sumus; & qualiter, quia bonus est, sumus¬ nam vnum magis potest referri ad causam essi ciem tem, de qua dicimus, quod omne agens agit, vt habet esse. aliud autem ad causam finalem: secundum, quod dicimus, quod finis, & bonum idem, qualiter autem Deus secundum suum esse sit rerum efficiens, & ab esse Dei effectiue sit esse creaturarum, est per habita manifestum. Quod vero dictum est: quia Deus bonus est: ideo sum:, assignatur causa finalis rerum. nam quia Deus bonus est, & quia vult suam bonitatem communicare creaturis: ideo suas creaturas produxit in esse. amor enim, quem habet Peus ad suam bonitatem, quae est finis rerum, non dimisit ipsum esse sine germine id est quin¬ produceret germina creaturarum, vt potest pate¬ re ex Dio. 4. de di. no.

Quod vero obiicitur, vtrum bonitas Dei sit causa sufficiens, dicemus, quod in agentibus natura¬ libus non habentibus dominium suae actionis, po¬ sita causa sufficienti, & non impedita, sequitur effectus. sed in agentibus per intellectum: cuiusmodi est Deus: quantumcunque bonitas sua sit causa sufficientissima: posita tamen bonitate illa, non sequetur, quod ponatur effectus: nisi prout vult, & quando vult illam bonitatem communicare. Ratio autem secunda soluta est per iam dicta: patuit enim quomodo quia Deus est, sumus: & quo¬ modo, quia bonus est, sumus.

Dub. V. Litteralis.

Vlterius autem, quia intellectus hominis non quiescit: videtur omnino dicendum, quod quia bonus est, boni sumus: & quia est, sumus, & quia pulcher est, pulchri sumus, & sic de alijs, cuius contrarium habetur in littera, vbi dicitur: quia bonus est, sumus; Dicemus, quod, vt diximus, idem est esse rei, & perfectio rei: propter quod idem est ens, & bonum. luxta illud Aug. 1. de doctri. chri¬ stia. inquantum sumus, boni sumus. Et Philosophus 1. Ethi. inquit, quod bonum dicitur aequa¬ liter enti. esse ergo potest considerari, vel secundum, quod facit rem in actu, & hoc modo sumitur esse sub ratione, qua esse, vel secundum quod est quaedam perfectio bona, & desiderabilis, & sic esse innuit rationem boni quod ergo a pulchritudine Creatoris sit pulchritudo in creatura: a fortitudine fortitudo, & sic de alijs: hoc potest dice¬ re & causam efficientem, & formalem, exempla¬ rem, & finalem. Intelligemus enim, quod Deus sit quoddam esse simplex, in quo reseruatur omne esse: ideo omne sapiens esse, forte esse, & caetera talia, non sunt nisi quaedam explicationes illius esse. & quia non possumus illud esse intelligere secundum pelagum suae infinitatis. explica¬ mus ipsum secundum huiusmodi perfectiones, quae veriori modo sunt in illo esse, quam in nostro esse. sic etiam Deus est bonum omnis boni: ideo pulchritudo, & sapientia nostra, quae sunt bona: sunt expressiones illius infiniti pelagi bonitatis. nec est inconueniens, quod eaedem sint explicationes esse Dei, & bonitatis eius. sufficit enim, quod hoc sit solum secundum aliam, & aliam rationem: cum secundum rem sit idem ens, & bonum. Deus ergo appraehendendo suum esse, quia illud esse, est omne esse: appraehendit esse pulchrum: esse forte: esse sapiens, & appraehendit quod¬ libet esse: sic etiam apprehendendo suam bonitatem, quia illud bonum est omne bonum, apprae¬ hendit pulchritudinem, & fortitudinem, & quicquid habet rationem bonitatis. vt ergo ista sunt quaedam actualitates, & quaedam explicationes diuini esse: sic pertinent ad causam efficientem: prout vero ipse est ista esse intellectualiter, & istae rationes essendi sunt in eodem modo intelligibili: sic pertinent ad causam formalem exemplarem rerum, sed prout sunt quaedam perfectiones, & bonitates, quas Deus amans, & diligens vult eas communicare creaturis: sic pertinent ad causam finalem rerum. quia vero finis mouet agentem, & facit efficientem, & finis est causa causarum: ideo quae attribuimus Deo, vt mouet, vt agens: possumus ei attribuere, vt mouet, vt finis. quia motio agentis est ex motione finis. nam secundum nostrum modum intelligendi prius intelligimus, quod Deus appraehendit bonitatem suam, quam amando vult communicare rebus: & postea intelligimus, quod ex hoc procedat in opus, & producat res in esse. producere ergo res in esse: potest attribui bonitati Dei, vt est per habita manifestum. & quia sic est: bene dictum est: quia Deus bonus est, ideo sumus. quia propter bonitatem suam, quam vult communicare rebus, res produxit in esse.

Dub. VI. Litteralis

Vlterius forte dubitaret aliquis: quod nam sit magis proprie dictum: an quia Deus est, boni sumus: an quia Deus bonus est, sumus. Videtur enim, quod eodem modo se habeat hoc, & illud. Arguemus enim sic: Sicut esse Dei ad esse nostrum: sic bonitas Dei ad bonitatem nostram. ergo permutatim: sicut esse Dei ad bonum nostrum, sic bonitas Dei ad esse nostrum: ergo aeque proprie dictum est: quia Deus est, boni sumus: sicut, quia bonus est, sumus. Dicendum, quod huiusmodi perfectiones, sicut fortitudo, pulchritudo, &c. patet quomodo sunt expressiones diuini esse, & diuini boni. & patet aliquo modo qualiter pertineant ad rationem causae efficientis, & formalis exemplaris, & finalis. Sed ad maiorem declarationem veritatis: declarare volumus quomodo haec aliter sunt attributa, & aliter rationes agendi, & creandi. Dicemus enim, quod sicut omne esse deficit a diuino esse: sic omnis pulchritudo deficit a diuina pulchritudine: & omnis fortitudo a diuina fortitudine: & sic de alijs perfectionibus. nam diuinum esse nihil est aliud, quam quoddam infinitum pelagus omnium perfectionum. & sicut non omnia entia deficiunt eodem modo ab illo esse, & per consequens non omnia imitantur eodem modo illud esse: sed quot sunt entia, & quot res sunt, tot sunt modi imitandi: sic non omnes fortitudines defi¬ ciunt eodem modo ab illa fortitudine: nec omnes eodem modo imitantur illam, sed quot sunt talia, tot sunt modi imitandi. sicut ergo esse Dei prout est hoc modo imitabilis ab hac creatura id est est idea huius creaturae, & idea illius, prout est imitabilis hoc modo a creatura illa: sic fortitudo, & pulchritudo, & talia: quia non sunt nisi quaedam expressiones illius esse: prout est hoc modo imita¬ bilis ab hac pulchritudine, erunt rationes producendi hanc pulchritudinem, vel hanc fortitudinem, & sic de alijs. Fortitudo ergo, & pulchritudo, & caetera talia: dupliciter possunt considera¬ ri: vel, vt sunt perfectiones simpliciter, vel, vt dicunt respectum ad creaturam, & vt sunt propriae rationes perfectionum creatarum. Primo modo magis pertinent ad rationem attributorum, sed secundo modo magis ad rationem idearum: ideo in attributis diuinis instruit nos Dio. reducere ad proprietatem: remouendo modum existendi in creaturis, vt dicamus: creatura est pulchra. & quia hoc est perfectionis simpliciter: ideo, & Deus est pulcher: sed non est illo modo pulcher, quo est creatura. Sed in rationibus idealibus non oportet sic remouere: in Deo enim est idea perfectionis rei, & idea creaturae propria cuilibet creaturae, quia omnia proprijs sunt condita rationibus, vt dicit August. 83. q. quaestione de ideis, & inde est quod omnium, quae sunt in creatura; dicimus esse rationes in Deo: sed non omnia, quae sunt in creatura, nec omnes per sectiones creaturae at¬ tribuimus Deo: sed sola illa, quae dicunt perfectiones simpliciter. licet enim esse lapidem, & esse muscam, sit esse quoddam ens, & per consequens dicat quandam perfectionem: tamen quia non dicunt perfectionem simpliciter: non concedimus, quod Deus sit lapis, vel musca: nisi for¬ te metaphorice, quia forte aliquando vilia per metaphoram transferuntur ad Deum: concedi¬ mus tamen, quod Deus habet ideam lapidis, & muscae, & cuiuslibet creaturae: ex quo patere potest, quod aliter Deus secundum suum esse est causa efficiens terum, & aliter secundum suam bonitatem est causa finalis rerrum. nam secundum suum esse est causa efficiens rerum, prout illud esse est propria ratio cuiuslibet esse rei: sed secundum suam bonitatem est causa finalis rerum: prout illa bonitas est infinitum pelagus bonitatis. appraehendendo enim Deus suam bonitatem, quae est infinita, vult eam communicare creatu¬ ris: ideo dicitur in littera, quia summe est bonus: vult suae bonitatis alios participes facere: ad illud enim bonum, quod est infinitum bonum, & vt est infinitum bonum tanquam ad finem ordinatur omne particulare bonum. Aliter enim finis est ratio agendi, & aliter idea. finis enim est ratio agendi mouendo agens: idea vero prout est proprium exemplar effectus, & quia quanto magis est bonum, tanto magis mouet: dicimus, quod amor infinitae bonitatis mouit Deum ad producendum creaturas, & non permisit eum esse sine germine: sed secundum propriam ideam cuiuslibet creature produxit quamlibet creaturam.

Dupliciter ergo secundum hoc soluemus quaesi¬ tum. quia si Deus secundum, quod habet esse: sic habet efficere, & agere: secundum quod est bonus, sic est rerum finis. quia ea, quae sunt effi¬ cientis magis attribuuntur fini, quam econuerso. quia finis dicitur esse causa causatum: magis proprie dictum est: quia Deus bonus est, sumus quam quia est, boni sumus. Est autem, & alia ratio. quia ea, quae sunt ex parte efficientis: oportet, quod dicant propriam, & determinatam rationem. & ideo efficienter, vel formaliter exemplariter: a bonitate bonitas: ab entitate entitas a fortitudine fortitudo: ab esse Dei, vt est propria ratio huius esse, vel illius esse: est hoc, vel illud esse. nec differt, vt Deus est causa effi¬ ciens, & vt est forma exemplaris cuiuslibet rei: nisi, vt est habens propriam rationem, & vt est propria ratio omnis rei: vel Deus est efficiens ex ipsa actione, & est forma ex modo agendi, quia est agens a proposito, & per intellectum. Sed ad quaestionem propositam de fine, dicamus, quod semper ex fine sumitur agere simpliciter: ex forma modus agendi: vt quare ignis agit propter finem? quia vult similitudinem suam indu¬ cere in materia. Sed quare agit hoc modo, vt quia agit calefaciendo, & non in frigidando: hoc est propter formam, quia habet in se formam caloris, & non formam frigidi. Quare ergo Deus produxit mundum: propter bonitatem suam Sed quare produxit hoc, & illud: quia habet ideam huius, & illius. quia ergo finis est appetibilis in infinitum: quanto magis habet ratio¬ nem boni: magis habet rationem finis. In as¬ signando ergo causam finalem huius rei: assigna¬ bimus infinitam bonitatem Dei. vt quia bonus est: sumus fortes, sumus pulchri, & omnia su¬ mus. sed in assignando causam exemplarem, as¬ signabimus causam propriam cuiuslibet rei. vt quia fottis est: fortes sumus. quia pulcher: pulchri, & sic de alijs. In efficiendo ergo infinitas Dei induit modum diuersarum expressio¬ num, sed in essendo finem: omnes huiusmodi expressiones vniuntur in infinito pelago bonitatis Dei. vt infinitum esse Dei est causa efficiens rerum: prout est propria ratio huius rei, & illius. Sed omnis pulchritudo tendit in pulchritudinem Dei: tanquam in finem, & fortitudo in fortitudinem: prout omnia ista reseruantur in infinita bonitate Dei. Et vt loquamur clarius: Deus diligens fortitudinem suam, voluit eam crea¬ turis communicare. & diligens suam pulchritudinem, voluit ipsam communicare: omnia ista mouerunt Deum ad communicandum: pro¬ ut continentur in infinita bonitate Dei. nam bonum quanto maius, & magis infinitum: magis mouet: vel magis est sufficiens ad mouendum efficiens, quanto magis est propria ratio: magis est sufficiens ad agendum: ideo Deus est sufficientissimus ad agendum: nec indiget ali¬ quo alio, quia habet in se omnium proprias rationes. nam quicquid habet in se propriam rationem efficiendi aliquid: si non habet illam ab alio, potest illud efficere sine alio. sed si haberet rationem communem efficiendi aliquid, & non haberet propriam: dato, quod huius¬ modi rationem non haberet ab alio: non posset illud efficere sine alio. non ergo ita proprie dictum est: quia Deus est, boni sumus: quia aut intendis assignare causam finalem, aut efficientem, aut formalem. Non finalem, quia esse non habet rationem finis sub ratione, qua esse, sed sub ratione, qua bonum. Si efficientem, vel formalem exemplarem: est proprius assigna¬ re propriam. vt quia est sapiens, sapientes su¬ mus. quia pulcher, pulchri, & sic de conditionibus alijs, quae quomodo sunt aliter ratio egendi, & aliter attributa, superius est ex¬ pressum. sed ex parte finis non sic: nam ipsum infinitum bonum mouit Deum, vt suam bonitatem communicaret creaturae per partes, eo modo, quo poterant eam creaturae recipere: ex ipsa ergo infinita bonitate Dei, assignabitur causa finalis.

Quod vero obiicitur, quod sicut se habet esse Dei ad esse nostrum, sic bonitas Dei ad bonitatem nostram: patet, quod non est omnino simile de¬ esse respectu esse, & de bonitate respectu bonitatis, quia esse sub ratione, qua esse; non est finis: sed bonum sub ratione, qua bonum, est finis: ideo ex bonitate tanquam ex fine magis pos¬ sumus assignare causam omnium generaliter, & specialiter, quam ex esse.

Dub. V1I. tileralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod dicitur in littera, & sumptum est ab August. quod inquantum sumus: boni sumus. Contra: si inquan¬ tum sumus, boni sumus: ergo sumus boni essen¬ tialirer, quod falsum est. quia solus Deus est bonus per naturam, & essentialiter. Dicendum, quod bonum dicitur equaliter enti. Sicut ergo loquimur de ente: sic debemus loqui de bono. quaestio enm de ente, vt vult Commen. in 5. Meta. vno modo pertinet ad quaestionem de genere. alio modo ad quaestionem de accidente. Dicimus enim aliquando, quod omne ens est ens per es¬ sentiam suam: aliquando autem dicimus, quod solus Deus est per se ens, & per essentiam suam: omnia autem alia sunt entia per participationem, quorum vtrunque verum est: aliter tamen, & aliter. nam ens vno modo dicit figuras praedicamentorum, & quaelibet res non est per se in genere nisi per essentiam suam: ideo hoc modo quaed stio de ente pertinet ad quaestionem de genere, & vnumquodque est ens per essentiam suam. Alio modo dicitur aliquid esse ens, quia est existens, quod non potest ei competere nisi per esse superadditum suae essentiae. & sic accipiendo large accidens: prout omne, quod est superadditum essentiae habet quendam modum accidentalem: sic quaestio de ente pertinet ad quaestionem de¬ accidente: non, quod esse sit proprie accidens, sed quia habet quendam modum accidentalem. Sic dicemus & de bonitate. Nam vt bonum dicit ipsum ens, quod diuiditur in figuras praedicamentorum, sic vnumquodque est bonum per essentiam suam. Si vero bonum dicat esse, & perfectiones superadditas: sic vnumquodque est bonum per participationem. Hoc ergo modo solus Deus est bonus per essentiam suam, quia in solo Deo sufficit, essentiam suam ad omne ese, & ad omnem bonitatem habere: ita, quod sua es¬ sentia est suum esse, & est omne esse, & omnis perfectio: alia autem non sunt bona per essentiam suam: non, quod essentia eorum non sit aliquod bonum: quia quicquid est aliquod ens, est aliquod bonum. sed quia essentia eorum non sufficit ad perfectionem bonitatis eorum. essentia enim creaturarum non solum non sufficit ad perfectio¬ nem bonitatis infinitae, sicut sufficit essentiae Dei, sed etiam non sufficit ad perfectionem bonitatis, quam potest habere creatura, sed oportet ad pmd bonitatem, quam potest habere quod¬ libet ens creatum superaddi aliquid super essentiam suam: propter quod quodlibet ens creatum est participatiue bonum. licet ergo quodlibet ens creatum, inquantum est, bonum sit; nihil tamen tale est perfecte bonum secundum bonitatem, quam habere potest, nisi aliquid aliud participet super id, quod est. propter quod patet solutio ad obiectum.

Vel possumus dicere, quod malum non est nisi priuatio, & dicit quoddam non esse: bonum autem dicit quid positiuum, & dicit esse. propter quod quodlibet esse est quaedam perfectio, & quaedam bonitas. & quia ex quolibet esse possumus arguere aliquam perfectionem, & bonitatem: ideo omne, quod est, inquantum est, bonum est. est enim vnum esse nobilius, quam aliud: vt nobilius est esse calidum, quam esse frigidum: omne tamen esse est quoddam bonum: licet non sit summum bonum. propter quod omne, quod est, prout est, bonum est.