QVIA in praesenti lectione principaliter Magister, quantum ad Angelos, videtur versari circa duo: videlicet circa simplicitatem naturae, & circa differentiam eorum. Ideo de his duobus quere mus. videlicet de Angelorum compositione, vt sciamus, quomodo sunt simplices. Secundo de eorum discretione, & distinctione, vt sciamus, quo sunt ab inuicem differentes. Circa angelorum aunt simplicitatem, & compositionem, quaeremus tria. Primo vtrum angeli sint compositi ex materia, & forma. Secundo vtrum sint compositi ex esse, & essentia. Tertio vtrum ex genere, & differentia.

Articulus 1

ARTIC. I. An Angesi sint compossiri ex mare¬ ria, &o forma. Conclusio est negatiua.

Acgid. d. 3. q. 1. art. 1. Tt uori. 1. q. 9. D. rhio. 1. par q. 3o. art 2. Item 2. len. d. 3. q. 1. Lt Quoli 9. arti. 6. Et in opusc. & ir qu. disp. de Sp. q. 1. D. Bona d. 3. arti. 1. q. 1. Alex. de Ales 2. p q. 19. 20. Cap. d. 2. q. 1. Henr. Gand. quoli. 4. q. 15. Ric. d. 3 q. 3. Dur. d. 3. q. 1. Iho. Arag d. 3. q. 1. artic. 1. Voril. d. 3. q. 1 Srd vide pro sios articulo Poct. d. 8. q. 1. rt i. & Schioli¬ nestra iisdem articulis.

AD primum sic proceditur: videtur quod Angeli sint compositi ex materia, & forma: quia Boet. in Com mento super prdicamentis vrmn distinguere Vsiam: Vsiosim, & Hypostasim: vt hypostasis accipiat pro¬ ipsa materia: vsiosis pro ipsa forma: vsia pror composito. Et subdit, quod Arist. relictis extremis: egit de me¬ dio. Ea ergo, quod sunt in prdicamento substantiae, nec sunt vsiosis, nec hypostasis. est nec sunt materia, nec forma: sed sunt vsia id est sunt essentia quaedam composita ex materia, & forma: sed angelus est in praedicamento substantiae, ergo &c.

Praeterea quae sunt in vno genere communicant in eisdem principijs: sed omnes substantiae sunt in eodem genere, & in eodem praedicamento: tam corporalia, quam spiritualia: ergo communicant in eisdem principijs: sed principia corporalium sunt materia, & forma, ergo & spiritualium erunt haec eaciem principia.

Praeterea quibus competit proprietas materiae, competit habere materiam. sed proprietas materiae est esse in potentia. cum ergo hoc competat ipsis spiritualibus substantijs, quia habent in se aliquam potentialitatem, ergo habent in se materiam, cum habeant in se proprietatem materiae.

Praeterea aut eorum substantia est solum actus: aut est solum potentia: aut est composita ex vtrisque non est solum actus, quia tunc esset actus purus, & esset Deus: nec est solum potentia, quia tunc esset potentia pura, & esset idem, quod materia. est itaque angelorum substantia non vna res tmm, vt actus tantum, vel potentia rantum, sed est composita ex duabus rebus: sed nullae duae res faciunt vnam substam tiam, vel vnam eentiam, nisi materia, & forma: ergo &c.

Praeterea secundum Boc. in lib. de Tri. forma simples subiectum esse non pont, sed angelus subiicitur suis proprieratibus, vel suis naturalibus potentijs, & aliis, quae in ipso ponimus; ergo non est forma¬ simplex, & per consequens non est tantum forma, sed est compositum ex materia, & forma.

Praeterea in Commento nonae propositionis de¬ causis, dicitur, quod intelligentiae, & anima habent suum Hyleachin id est suum materiale.

IN CONTRARIVM est Dio. Angelica Hierarchia: qui angelos appellat immateriales mentes.

RESOLVTIO. m ngelis nateria ne est poneda: est tame in illi: aliquid per modum uateriae, quod dicunt Hylea chin. 1. materiase, ab Hyle. 1st materia. Ange¬ lus. nim purrus actus non est, sed consstat ex potentia, & actuid est ex essentia, & esse. Sic multe auctoritates exponi possunt: & praesertim Auguftini, qui etiam respectiue loquitur: saepe nero Platoni¬ corim opinipnem retenset

RESPONDEO dicendum, quod circa hoc sunt Doctorum opiniones. Quidam enim volunt, quod oia, citra primum, henant naturam compositam ex materia, & forma, & hmondi opinionis est Auicebrom in libro suo, quem intitulauit de fonte vitae: cuius opinionem plures Doctores nri tpis secuti sunt, & sequuntur. Vr enim isti pro se habere auctoritates, & ronnes. Auctoritates quidem: quia Philosophus in 1. Met. sEcundum translationem Comment. loquens de antiquis philosophantibus ait, quod erat modus erroris eorum, qui posuerunt solum materiem elementum corporeum, non corporum aunt, non. si ergo errabant, quia non ponebant materiam elementum non corporum id est non corporalium: ergo ponenda est materia esse talium elementum. Commentator etnt super 8. Meta. vbi vult Philosophus, quod intelligentiae sint entes priter materiam sensibilem, & intelligibilem: ait, quod unt entes: pre¬ ter materiam naturalem, & mathematicam non ergo negat materiam simpliciter ab itelligentijs, sed materiam naturalem, & mathematicam. Boe. ett in libro de vnitate, & vno, quod drm fuisse eius: ait, quod aliud est eem vnum simplicitate: sicut Deus: aliud simplicium vnione: sicut angelus, & aia, quae sunt vnum vnione simplicium maae, & formae 12. etit Confes: ab Ang. dac hec expositio, quod in principio fecit Deus coelum, & terram id est in verbo sibi coaeterno: fecit De iformem materiam spi¬ ritualis, & corporalis creaturae. Sic ent in pluribus locis super Gen. ad litteram: vr Aug. sentire aiam factam esse de aliqua materia. Vnde 7. lib. exponens August. quo Deus insuflauit in faciem Adae, & factus est homo in aiam viuentem, ait: Cur non potius intelligat de subiecta sibi creatura fecisse Deum animam: in eo, quod suflasse dictus est:Et idem eodem libro vr¬ velle, quod sicut in corpore non quarimus solam ronem. scundum quam corpus factum sit, sed etit materiam, de qua factum sit; sic & in productione aiae non est quorenda sola rom, sed etnt materia, de qua facta sit aia. Vnm ait: Non ergo credibile est, in primis illis sex dierum operib Deum condidisse non solum futuri corporis humani¬ causalem ronnem; verum ent materiem, de qua fieret id est terram, de curs limo, vel puluere fingeretur: aiae aunt solam ronem condidisse, scundum quam fieret: non etiam quandam pro suo genere materiam, de qua fieret: qu. d, quod in aia non est qrenda sola ro, scundum quam fiat: verum eiat po suo genere qrenda est materia, de qua fiat: & ibidem ait. Si. enim quoddam incommutabile esset anima, nullo modo eius quasi materiem quaerere deberemus. Et subdit. Sicut ent caro quia, vel poficit, vt pulchra, vel deficit, vt de formis: lic id est ppe hoc habuit etit materiem i est terram, de qua fieret: vt ois cato eent: sic fortasse potuit anm, quam fieret ea ipsa natura, qua drm aia: cui¬ pulchritudo est virtus: vel deformitas vitium, henre aliquam materiam pro suogenere spiritualem: qu no¬ dd esset anima: sicut terra, de qua facta est caro, iam erat aliquid, quamuis non esset caro.

Habent et isti quasdam pro sermones. Dicunt enim, quod in eo, quod patit ab alio, est aliquid, quod realiter est inferius eo, per quod agens agit: ratione cuius passum patit ab agente: cum ergo angelus, vt dicunt, patiatur a seipso: quia moueta seipso: oportet in ipso angelo dare duas nas: vnam, per quam agit: aliam, per quam patit. Nec dici pont, quod istae duae naturae differant solum rone. nam Philosophus in 3. de aia probat realem esse differentiam inter intellectum agentem, & possibilem: ex eo, quod vnum se habet, vt agens: aliud, vt patiens. Si ergo an¬ gelus seipsum mouet: oportet, quod in ipso angelo & in natura eius sint hae duae naturae, quarum vna¬ dicat actum: alia potentiam. Quare si ipsa natura an¬ geli est composita ex duabus naturis: oportet ibi esse materiam, & formam. Nec valeret, vt videtur, si quis diceret, quod in angelo est compositio ex essentia, & es¬ e, quarum vnum se habet, vt actus, aliud, vt potem tia. Nam ex hoc non virm, quod possimus saluare Angelum mouere seipsum. nam angelus, vt agat, non solum requiritur, vt sit, & vt henat esse: sed etnt, vt henat essentiam, & naturam. vtrunque requirit ad actio¬ nem angeli, & essentia, & eem. Poterimus ergo ex ista copositione saluare, quod anger agat. Si aunt ex eodem compositione vellemus saluare, quod angelus a se paer ret: tuncidem per idem, & respum eiusdem eent agens, & patiens: vt idem angelus per eadem eentiam, & esse respectu sui ipsius eent agens, & patiens. Cum ergo hoc stare non possit praeter compositionem illam ex essentia, & esse oportet ponere in angelo compositionem aliam ex materia, & forma: vt saluare possimus, quod in seipsum agat. Adducuntur etiam difficultates aliae ex porte potentiae. vt quia potentialitas vr esse proprietas materiae: quia quod est primo tale i aliquo gnne, est cam¬ oium aliorum, quae sunt post. si materiae per se, & primo competit eem in potentia;, quodcquod erit per naturam materiae: non ergo poterimus saluare potentialitatem in an¬ gelo, nisi per naturam materiae, & nisi henat in se materiam. Tangunc insuper in hac materia plures difficultates ex parte potentialitatis: sed quia omnes habent eandem radicem, & difficultatem, ideo breuitatis gratia dimittantur.

Adductis auctoritatibus, & ronibus, quod r sub¬ stantijs spiritualibus sit compositio ex forma, & materia; asi, quam soluam auctoritates, & ronnes adductas; volumus onidere non esse possibile spunales substantias sic esse compositas. Adducemus enim ad haec¬ quatuor vias. Prima sumet ex dria rerum materialium, secunda ex pfectione, & ex angelorum nobilitate: tertia ex transmutatione, quam contingit esse in¬ rebus materialibus: quarta ex opere, & actione, quam attribui mus substantijs separatis.

Prima via sic patet. dicemus. enim quod possunt esse plura imaterialia: vt plures angeli. si sint immate¬ riales: tamenm si essent materiales nullo modo pos¬ sent esse plures angeli, nec numero, nec spem, nec genere differentes: immo ex quo materiam ponimus in rebus corporalibus: si poneremus materiam in angelis, non posset esse angelus simul cum re corporali. & ex quo poneretr esse aliquod corpus ir rersim natura, non posset esse in rerum natura ali¬ quis Angelus. Dicemus enm cum Com. in de substantia orbis, quod dimensiones nunquam separant a materia, & quod quantitas nunqua a materia sepatat, & quod origine saltem prius intelligitur materia esse quanta,: suscipere substantialem formam: non tamen dicimus, quod & titas prius perficiat materiam, quae substantialis forma. nam licet forma substantialis adueniat materie quantae: tam non est ab extra, sed educitur de ipsa essentia, & de ipsa potentia materiae. ppe quod quan¬ tuncunque materia existens quanta suscipiat formam; tame, quia forma illa est de ipsa essentia materiae educta, poterit immediatius se hrne ad ipsam essentiam materiae, quao hmoni quantitas, sub qua ponitur esse materia. Nec obstat, quod aia ronnalis dr esse quodammodo ab extra, quia est a tali agente: vt a Deo, qui est intimior materiae, quam materia sibi: peper quod poterit huiusmodi forma pepe intimitatem, quam hent, tale¬ agens ad essentiam materiae immediatius vniri ipsi essentiae materiae, quam sit ei vnita quantitas, sub qua ponit esse materia. origine ergo, & si non tpe, vel duratione, sempe quantitas pintelligitur esse in materia ante, quae sulcipiat aliquam formam substantialem, vel accideutalem: forma tini substantialis recepta in materia sic quanta immediatius adhaeret essentiae materiae, qua quantitas: quia quelibet substam tialis forma in materia, vel est educta de essentia materiae, vel est per se a tali agente producta, qui est intimior materiae: non solum, quo quantitas, sub qua ponit esse materia: sed eit, quae ipia materia sibi. Od ergo quantitas praeintelligat esse in materia, hoc est in fieri, & vt formam suscipiat. sed forma iam suscepta, & in esse pfecto immediatius adhaeret essem tiae materiae, quam quantitas. Vnde 1. de Gen. habetur, quod Hyle id est materia, vel essentia materiae, maxime est generationis subiectum. nunqua enim separatur materia a morpheis: sempe intelligitur esse coniuncta suae qutitati: tam Hyle drn esse maxime generationis subiectum: quia ipsa essentia materiae monm, quo diximus, immediate pficitur per substantialem formam, quae est generationis terminus.

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, quod materia nunqu separatur a quantitate, & quo quantitas sp¬ pintelligitur esse in materia, vt suscipiat substantialem formam. quod li tn daretur oppositum, vt quod materia absque quantitate praecedente posset suscipere formam, nundui in materia esset nisi vna substantialis forma. nam, quod in materia possint esse plures substantiales formae, vel genere, vel specie, vel qualitercumque differentes; hoc est quia in alia, & alia parte materiae recipitur alia, & alia substantialis forma. non enim possent esse duo materialia qualiterclique¬ differentia: nisi quia neutrum illorum materialium constat ex tota materia. Et si aliqud illorum materialium constaret ex tota materia: tunc aliud, quod ponit esse materiale, nihil hret de materia. Quate si sunt duo materialia, qualitercuqus ponantur distincta, oportet, quod in neutro sit tota materia: sed in quolibet sit aliquod de materia. hembit ergo materia aliquod & aliquid, & per consequens henbit partem, & partem¬ Sed hoc non potest habere nisi per quantitatem: com¬ sequens ergo est, quod non possintesse plura materia¬ lia, nisi ponamus materiam habere quantitatem.

Sed dices: Plura materialia sunt: nec tame po talem pluralitatem oportet, in materia quantitarem ponere: sed erunt materialia plura, & quodlibet habebit materiam, & differet vna materia ab alia non ronne quantitatis, sed ratione diuersitatis for¬ marum, sub qbus esse ponitur hec, & illa materia.

Sed hoc stare non pont. nam secundum Aug. 132. Confes. Origine informe praecedit formatum: quod specialiter dicit pepe ipsam materiam. Vnde ibidem dicit, quod prior est materies, quo quod ex ea fit: origine itaqued prius intelligitur esse materia, quad formam suscipiat. Vnde & in pluribus locis super Gen. ad litteram hanc sniam profert, quod spe informe origine praecedit formatum. Si ergo sunt duo materialia: origine prius intelligltur esse informis materia huius, & illius materialis, quam haec, vel illa materia pficiatur per formam. oportet ergo in ipsa materia sic informi intelligere aliquam diuersitatem, vt possit diuersas formas recipere. sed hoc non pos¬ set esse per essentiam: erit ergo per partialitatem materiae prout hent aliam, & aliam partem,ln dua alla, & alia parte suscipietur alia, & alia forma. prein¬ telligitur ergo aliquid esse informe ante, qua suscipiat formam: sed non praeintelligitur, quod illud infor¬ me henat pefectionem, quam recipit a forma ante, quam suscipiat formam; sed ecomuerso: prius intelligitur in forme suscipere formam, quo habeat perfectionem, & esse, quod hent a forma. De necessitate ergo erit hic ordo, & si non rpe, saltem origine in susceptione oium formarum materialium. Nam materia intelligit esse quod informe respectu oium formarum tam substam tialium, quam accidentalium, vt patet per Philosophum in 1. Meta. dicentem: quod In ipso fundamento naturae i. in ipsa materia nihil est distinctum, neque quantum, ne que quale, neque aliquod aliud. primo ergo materia praeintelligitur esse informis ad quantitatem, quam suscipiat quantitatem: sed non praeintelligitur hrne¬ prius esse quantitatiuum, & extensum, quam suscipiat quantitatem, sed ecomuerso: suscipiendo quantitatem, pero ipsam hent esse quatitatiuum, & extensum: hndo autem sic esse extensum p quatitatem: licet non sit infor¬ mis respectu quantitatis, tai adhuc intelligitur in¬ formis respectu aliarum formarum. tam quia istud in¬ forme, pepe quantitatem iam intelligitur habere diuersitatem in partibus: poterit in diuersis partibus suscipere diuersas formas. De necessitate itaque illud, quod origine prius intelligitur esse in materia, est quod dat extensionem, & partialitatem materiae, vt possit materia sic habens partes in diuersis partibus suscipere diuersas formas.

Quod videns Commem in de Substantia orbis: etiam ante substantialem formam posuit dimensiones indeterminatas praecedere materiam, vt possit materia in diuersis suis partibus recipere diuersas formas. quod si tales dimensiones non praecederent, & multomagis si non precederent, nec seque¬ rentur, & nullo modo materia esset quanta, nullo modo esset possibile, nec intelligibile, quod possent esse plura materialia, qualitercunque aliter differentia ponerentur. Nam, vt dixi¬ mus, semper informe origine praecedit formatum, & semper praeintelligitur esse informis mareria prius, quam suscipiatur ibi forma: Quare, si sunt duo materialia, praeintelligitur informis materia illius, & illius, vt possit suscipere illam, & illam formam. In ipsa itaque materia informi intelligitur diuersitas. quod non potest esse secundu eentiam: erit ergo secundum partialitatem tantum, quod esse non contingit, nisi per quantitatem: nullo ergo modo possunt poni plura materialia, nisi ponat materia esse quanta. Dicemus enim differentiam es¬ se inter esse, quod dat quantitas materiae: & es¬ se, quod dat quaecunque alia forma. Nam in esse, quod dant aliae formae, est distinctio ab alio: sed non est distinctio in seipso: vt album aduenit materiae, & dat ei aliquod esse, & facit distinctionem ab alio, vt ab esse nigro, sed non facit distinctionem in se ipso: vt in albo esse, secundum album esse: prout habet in materia esse, nulla erit distinctio: vt si hoc album esse differt ab illo albo esse in materia: hoc erit per accidens ratione quantitatis. vt quia in alia parte materiae recipitur hoc album esse, & in alia illud album esse. nunquam enim album esse, vel esse cuiuscunque formae alterius a quantitate, secundum quod huiusmodi facit diuersitatem in matetia quantum ad suum esse, sed solum quantum ad aliud esse. Sola autem quantitas etiam per se loquendo facit diuersitatem in¬ ipso suo esse, quod dat materiae informi, quia dat ei eem extensum, & per consequens dat ei diuersitatem partium, propter quod in ipso suo esse, quod dat materiae quantitas, diuersitatem facit, quia diuersitate facta, possunt esse plura materialia, & in di¬ uersis partibus materiae possunt recipi diuersae formae. hac vero diuersitate non existente, omnis diuersitas rerum materialium tollitur. Est itaque cone omni formae: quod semper informe origine prae¬ cedit formatum. Sed hoc habet specialirer sola quantitas, quod non existente diuersitate in informi: facit diuetsitatem in ipso. quia esse, quod dicit quantitas, est quid extensum, & diuersitatem habens in partibus. Omnis autem alia diuersitas formarum materialium de necessitate praesupponit diuersitatem materiae. Nam si debent plura materialia fieri, vel si dicunt plures formae induci in materia: quia origine informe praecedit formatum; oportet, quod in ipso informi praeintelligatur diuersitas, vt possit suscipere diuersas formas. ipsum ergo informe, quantum est de se, habet vnitatem: quia cum sit mere potentia, non habet per quid differat: Nihil autem aliud a quantitate adueniens informi, diuersificat illud informe., cui aduenit: sed solum, ipsum perficit. Quare si informe de se habet vnitatem. & oportet, quod diuersificetur per aliud, quod aduenit sibi: & nulla forma alia a¬ quantitate diuersificat illud in forme, cui aduenit: si debet esse diuersitas in informi: oportet, quod sit per quantitatem. & si tollatur quantitas, tolletur omnis diuersitas.

Sed intellectus hominis non quiescit. Dicet enim, quod distinctio est per formam. Et differt hoc materiale ab illo, & materia huius a materia illius: quia est ibi alia, & alia forma. propter quod ex quo ponimus distinctionem in formis, vt videtur: non est difficile in ipsa mareria distinctionem saluare. Sed sic arguens, virtutem verborum praecedentium non percepit. Nam, vt diximus, ipsum informe de se est vnum, & origine praecedit formam. cum ergo de se sit vnum: non possunt ei adueni¬ re plures formae: quia in vno, & eodem informi¬ plures formae oppositionem habentes aduenire non possunt. Ipsi ergo informi cum de se praeintelliga tur vnumsloquendo de prioritate originis) oportet, quod primo ei adueniat vna forma: quaremus de illa forma vtrum diuersitatem faciat in infor¬ mi, aut non: si non, in illo informi non poterunt recipi diuersae formae. Si autem diuersitatem facit in informi: in eo poterunt recipi plures formae. Oportet itaque, ex quo informe ponitur vnum, & quod vnum informe non potest recipere nisi vnam formam, vt possit esse diuersitas in infotmi, quod aliqua vna forma adueniat informi, quae secundum se in ipso informi diuersitatem efficiat. Et quia sola quantitas suum subiectum diuersificat: caeterae aunt formae per se suum subiectum solum perficiunt: nullo tamen modo in ipso suo subiecto di, uersitatem faciunt, nisi ponatur quantitas aduenire materiae: non poterit materia diuersitatem habere, vt possit plures formas materiales recipere, vt plura materialia esse possint.

His visis, dicamus, quod ex quo diuersificatio materialium praesupponit quantitatem, si ponantur angeli esse materiales: non poterunt esse plures qualitercunque formae differant, vel numero, vel specie, vel genere, nisi ponantur angeli esse quanti, & figurabiles: quod est contra conem animi conceptionem sapientum: quia, vt dicit Boetius in lib. de Hebdomadibus: Conis conceptio animi apud sapientes est: incorporalia in loco non esse: nec esse quanta: nec situalia. Et Dam. secundo libro c. 3. di¬ cit angelos esse incircumscriptibiles, siue infigurabiles. Ipsi etiam, qui ponunt materiam in substan¬ tijs spiritualibus: dicunt mater iam illam non esse quititati coniunctam. Non ergo inrelligimus, quod materia praeexistat formae tpe, sed origine. intelligi¬ mus ent, quod ipsum informe origine prcedens formam, cum de se non habeat diuersitatem: non poterit per se suscipere diuersas formas. Prima ergo diuersitas materiae informis, non poterit esse per plures formas. quia pluralitas formarum materialium praesupponit diuersitatem ipsius rei in¬ formis, suscipientis eas: & origine praecedentis illas. sed nulla vna forma potest facere diuersitatem in materia, nisi quantitas. consequens itaque est, quod non sint plura materialia, nisi quodlibet illorum sit quantum. non erunt ergo plura materia¬ lia non quanta, nec poterunt else plura materia¬ lia non quanta: nec poterunt esse plura materia¬ lia, quorum vnum sit quantum, aliud non quantum. Sed vt sit materialium pluralitas: oportet quodlibet talium esse quantum. Quare si in angelis est materia, cum ipsi sint non quanti, non poterunt esse plures angeli, quantuncunque eorum formae¬ differre ponantur. Rursus non solum non erunt plures angeli, sed etiam impossibile erit, esse aliquem Angelum, quia vt dictum est, non por¬ sunt esse plura materialia, nisi ponatur quodlibet esse quantum: Non autem possunt talia esse plu¬ ra, si ponatur vnum quantum, & aliud non quaetum: vel si po¬ natr quodlibet non quantum. Quare si non esset nisi vnum materiale: vtputa vnus Angelus, si nihil aliud es¬ set materiale in vniuerso, nec corpus, nec aliquid aliud, forte ron proposita huic positioni non esset oino contraria. sed ex quo ahquod aliud ponitur essie materiale, & non possunt esse plura materialia, nisi quodlibet illorum sit quantum, impossibile erit esse aliquem Angelum, nisi ponatur esse quantus, & habe¬ re extensionem. Sed forte adhuc intellectus hois non quiescit. Diceret enim aliqus forte, quod materia qua est in Angelis: est alterius ronnis, quam materia corpis: pepe¬ quod si esfet haec materia, & illa absoluta ab oi forma, adhuc esset, per quid differrent. diuersitas ergo in illo informi, vel in illa materia, quo hent Angelus, non est ex quantitate, sed dicetur esse ex ipsa essentia materiae. & quia existente informi diuerso, & materia diuersa poterit recipere diuersas formas: cum talis diuersitas no sit per quantitatem, poterit esse An¬ gelus, & corpus, & vterque etit materialis: non tamn pp hoc ponetur Angelus esse quantus. Dicemus ergo, quod sic loquentes, recedunt a re, quae est materia, sed solum nomen materiae tenere nitunt. Nam hoc est materia, quod est pura potentia, quod est ita prope¬ nihil, quod magis prope esse non pont. peper quod in ipsa materia scundum se diuersitatem dare: vt infra plenius declarabit: cum disputabit dex vnitate materiae: est dicere oppositum in adiecto: tamen & si concederetu, quod materia Angeli, sic differat a materia corporis, quaereremus, vtrum materia vnius Angeli sic differat a materia alterius: quod ent absoluta ab oi forma adhuc differret. ponetur ergo ista absurditas, quod quot erunt Angeli, tot erunt materiae pe essentiam differentes. Differet ergo angelus ab angelo, sicut angelus a corpore. impossibile est. enim esse duas materias sic essentialiter differentes, cum nomine materiae intelligamus puram potentiam. Et multomagis apparet esse impossibile, si ponantur plures tales materiae, quarum quaelibet sit spiritualis: quia si qualibet est spiritualis materia: licet non sit intelligibile materiam esse spunalem; sed oportet materiam esse quantam, nisi aequiuocetur in materia. Nam cum noia sint ad placitum, posset vocari materia ipsa natura Angeli: scum quem modum loquitur Auctor de causis dicens: intelligentiam hre suum Hyleachini d est suum materiale, vocant ipsam essentiam intelligentiae quod male, eo quod henat potentialitatem quandam. Colligamus ergo inc comuenientia, quae concluduntur cum hac roe, & dicamus quod si ponat materia in Angelis, nisi ponerent An¬ geli esse quanti, & figurabiles, & circunscriptibiles ex quo ponit aliquod aliud materiale, vt corpus, non posset esse aliqus Angelus. Quod si tamn concederetu, quod materia spunalium, & materialium differret per essentiam: non posset esse nisi vnus Angelus, hoc concesso: quamuis sit valde inconueniens loquendo vere de materia, quod possit per essentiam esse distincta. Sed si vlterius concederetur illa oino absurditas: quod etnt in ipfa materia, quam spiritualem vocant: esset distinctio peressentiam: vt si illae materiae Angelo¬ rum essent separatae ab oi forma, adhuc essentia liter differrent, vt saltem isto modo saluari posset pluralitas Angelorum; non essent, nec esse pos¬ sent duo Angeli eiusdem speciei, nec eiusdem g¬ neris: sed quot essent Angeli, rot essent genera Angelorum: quod nunquam fuit ab aliquo posi¬ tum, & est absurdum ponere. Nam quod vna materiam per essentiam differat ab alia, & quod scum aliam, & aliam ronnem sit apta nata suscipere sormam, quaecunque talia sint: eiusdem generis esse non possunt, vt quia materia istorum inferiorum suscipit formam priuationi annexam, & mediante priuatione. Nam quia materia est priuata fotma: ion formam appetit, & naturaliter in formam tendit: Mtaeria vero coeli quia suscipit formam, non priuationi annexam: consequens est, quod celum, & ista in¬ feriora differunt genere. Si ergo sola diuersa ratio recipiendi formam, & sola diuersificatio in annexo materiae, vt in ipsa priuatione, facit diuersitatem in genere; si posset esse diuersitas in ipsa essentia materiae: huiusmodi diuersitas hanc diuersitatem includeret: quia ex quo essentialiter essent di¬ uersae materiae: non possent secundu eandem rationem recipere formas, & maiorem diuet sitatem face¬ rent. ex quo simul cum diuersa ratione recipiendi¬ formam ipsae materiae essentialiter essent diuersae. Quare duo quicunque Angeli non solum genere, sed etnt plus quae genere differre oporteret. ex quo enim actus actiuorum sunt in patiente, & disposito, ex quo ponuntur materiae essentialiter diuersae: opot teret tales esse formas, quales requirerent illae materiae. Et quia illae materiae requirerent diuersitatem generis: si esset possibile eos esse, oporteret quoscunque duos Angelos genere esse diuersos:

Differre enim forma est differre specie. Nam idem est forma, & species. materia ergo, vt materia est, nunquam faciet diuersitatem in specie: sed vel faciet quantum est de se diuersitatem in numero: si ex sola quantitate materiae habeat esse talis diuersitas. vel faciet diuersitatem in genere, si non ex sola quantitate materiae, sed ex alia ratione recipiendi formam, & mulromagis si ex diuersitate essentiali materiae, inter ipsa materialia esset diuersitas. multa ergo absurda sequuntur, si in An¬ gelis ponitur esse materia.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex perfectio ne Angelorum, siue ex eorum nobilitate. Nam secundum Augustinum 12. Confes. Angelus est prope Deum, materia informis est prope nihil. Vnde ait: Duo quidem fecisti, vnum prope tesicil. Angelicam naturam: alterum prope nihilscilicet materiam informem: Vnum, quo superior tu es, idest angelum, siue angelorum genus, quo solus Deus. est superior: Alterum, quo nihil inferius est, idest materiam: quae ita tenet locum infimum, vt nihil inferius sit. Non enim possumus descendere infra materiam, nisi statim tendamus in nihil. Et idem in eodem libro, loquens de materia dicit: Tanto a te longius, quanto dissimilius. Dicamus ergo, quod perfectio, & nobilitas rerum, quantum ad praesens spectat, ex tribus potest colligi: scundu quod res ad tria possunt comparari, v: delicet ad Deum, quid est emne esse: ad nihil, in quo est nullum esse, & ad seipsas, scumu quod hant superius, vel inferius esse. Res ergo est nobilis, vel quia est propinquior id est similior Deo, vel quia remotior a nihilo, vel quia in ordi¬ ne rerum habet esse superius, & excellens. Sic ecom trario res erit ignobilis, & imperfecta, vel quia est multum remota, vel multum dissimilis a Deo, vel quia est multum propinqua ipsi nihilo: vel tertio, quia in ordine rerum habet esse infimum, & de¬ pressum. Propter oia praedicta tria: est natura an¬ gelorum nobilis, & perfecta. econtrario propter tria opposita. natura materiae est ignobilis, & imp¬ fecta. Quod satis innuit Aug. in praefatis verbis, si consideretur mens eius. Dicemus ergo, quod natura Angeli non est forma recepta in materia: quia omne, quod recipitur in aliquo, recipitur scudu modum rei recipientis: Si enim esset angelus forma in materia: secundum considerationem posset esse prope Deum: sed scundum esse, quod haberet, & secundum quod haberet esse in effectu: quia haberet esse materiale: non haberet illud esse nobile, & perfectum: videlicet, quod esset prope Deum, & quod in ordine creaturarum haberet esse Deo valde simile, sicut materia valde dissimile. Quare vt saluemus dictum Aug. de nobilitate Angeli, dicamus ipsum esse quid imma teriale.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex transmutatione, quae contingit esse in rebus materialibus. Dicemus enim, quod aliter materia comparat ad Deum, & aliter ad alia agentia. Nam alia agentia non at¬ tingunt immediate ipsam essentiam materiae, sed attingunt eam, mediante quantitate, & mediante forma, sub qua existit: ideo dicit commen. in 8. Physi. quod si esset materia absoluta ab omni forma, t non posset esse subiecta transmutationi, & motui, & nihil ex ea fieri posset. quod veritarem habet de eo, quod fit per alia agentia a Deo. Nam cum caetera alia agentia agant per transmutationem, & motum, & non immediate attingant ipsam es¬ sentiam materiae, quia non potest subiici transmutationi naturali, nisi quod est quid diuisibile: Si materia esset absoluta ab omni forma: tum quia non esset quid quantum, & quid extensum, vt pos¬ set esse naturali transmutationi subiecta: tum etiam quia agens naturale per suam actionem non posset ipsam attingere: nihil ex ea fieri posset per hmondi agens. Hinc est etiam, quod naturale agens non solum ex ipsa essentia materiae secum se nihil posset facere: sed etnt corpora materialia conuenientia in ipsa nu¬ da essentia materiae, non posset ad inuicem transmutare: vt non posset natura facere ex coelo elementum: nec ex elemento celum. conuenit enim coelum cum¬ elementis quantum ad nudam eentiam materiae, vt patebit, cum disputabimus de operibus sex vlierum, & cum quo fiet de materi a coeli. Si enim materia haec, & illa esset absoluta ab omni forma: non henret per quod vna differret ab alia: cum quilibet sit potentia pura. Non pont itaque agens naturale transmutare hoc corpus in illud, quia principium in generatione rerum naturalium est ipsa priuatio, vt declarari habet in 1. Physi. ppr quod increpatur ibi Plato: quia priuatio¬ nem despesit. Vttt aut priuatio sit principium pse: vel prineipium, sine quo non: nihil ad propositum: Na qualitercunque sit principium: postquae sine priuatio¬ ne non contingit fieri transmutationem naturaliter in rebus naturalibus: consequens est, quod agens na¬ turale non immediate attingat eam, sed mediante priuatione: vt possit ex ea aliquod facere. Quod ergo est sic materiale: quod non habet in sua materia priuationem annexam: nec est corruptibile, nec gumeabile¬ per agens naturale. Et quia materia caeli licet sit eadem per essentiam cum materia istorum inferiorum: quia oino est inconueniens ponere duas potentias oino puras essentialiter differentes: sicut & inconueniens esset ponere duos actus puros eentialiter dinstinctos. Attum quia priuatio est annexa sormae contrariae: cum sormae coeli nihil sit contrarium: materia celi non hent priuationem annexam. Agens itaque naturale quantum ad gnnationem, & corruptionem non henbit potentiam sup celum, vt quod possit de aliqua parte caeli aliquod aliud facere, vel quod pos¬ sit ex aliquo alio corpore aliquam partem celi gene¬ rare. sed agens diuinum, quia immediate attingit essentiam cuiuslibet rei: ex ipsa essentia materiae posset aliquod facere: & posset in hmoi eentiam qua¬ cunque formam materialem inducere: siue illa essentia esset oino nuda, siue esset coniuncta formae non com¬ trariae, & non habenti priuationem annexam.

Posito ergo, quod omnium corporum sit vna materia: quod ponendum est, vt infra declarabitur: quia vbicunque est proprie materia: oporter, quod sit ea¬ dem per essentiam: poterit virtute diuina quod¬ libet corpus in quodlibet corpus mutari. sic, & si animae haberent materiam proprie sumptam: es¬ set eadem per essentiam in animabus, vel in ange¬ lis, & in ipsis corporibus, quod & concedunt po¬ nentes materiam in substantijs spunalibus. quod si non concederent;: non esset ibi aliquod, quod esset potentia pura: quia, vt saepe saepius diximus: in potentia pura non potest esse distinctio. Non enim negamus quin in angelis sit aliqua potentialitas: horremus tamen ibi ponere, quod ibi sit potentia pura: quod est proprium ipsi materiae: quia si ibi esset aliquod tale, esset idem per essentiam cum materia istorum inferiorum. Posset ergo fieri saltem virtute diui¬ na non solum ex quolibet corpore quodlibet cor¬ pus: sed etiam ex quolibet corpore quaelibet spi tutuaus substantia, & econuerso. quod est contra August. 9. super Gen. ad literam dicentem: Omne quippe corpus in omne corpus mutari posse credibile est: quodlibet autem corpus mutari pos¬ se in animam: credere absurdissimum est. Nec est differentia in hoc secundum ipsum, quantum ad hoc inter quantum corpus, & alia corpora, Vnde ait: Quidam putauerunt quantum quoddam esse cor¬ pus, vnmen est aia. Et subdit: Si tanm corpus sit, & si hoc dunit esse corpus: quod & nos id est naturam quanlibet, longitudine, latitudine, altitudine, spacium loci occu¬ Fantem: neque hoc est anima, neque inde facta esse anima credenda est. Et idem in eodem libro dicit, quod cum anima non sit corporea, & quicquid ex mundi corporeis elementis fit, corporeum sit: nec de elementis mundi: nec de puro ignis coelestis elemento anima facta dicetur¬ Et subdit, quod omne quippe corpus in omne¬ corpus possit mutari: non defuerunt, qui assere¬ rent corpus aliquod, siue terrenum, siue coeleste conuerti in animam, fierique naturam incorpoream, nec quemquam sensisse scio, nec fides habet. lgitur ex ipsa transmutatione rerum, vt quia credibile est secundum Augustinum, quodlibet corpus posse mutari in quodlibet corpus, & quia absurdissimum est secundum ipsum: corpus quod¬ cunque posse mutari in animam, siue in substantiam spiritualem, vel econuerso; consequens est, talia esse immaterialia: Quia si haberent materiam proprie dictam, vel si haberent in se aliquid, quod esset potentia pura, possent huiusmodi transmutationem suscipere. Nam vna pura potentia non magis respicit aliquem actum, quam alia: Ideo saltem virtute diuina quaecunque forma, potest induci in quamcunque puram potentiam. Propter quod in substantijs spiritualibus non est aliquid, quod sit pura potentia. quia in huiusmodi puram potentiam posset induci forma¬ corporalis, & etiam quaecunque forma, quae potest induci in puram potentiam.

Quarta via ad hoc idem sumitur ex opere, vel & actione, quae attribuitur substantijs separa¬ tis: cuiusmodi est intelligere. Nam semper in co¬ gnoscente sunt ipsa cognoscibilia. Ideo dictum est, quod licet res sit volita, vt est in seipsa, est tamen¬ cognita, vr est in cognoscente. sed in hoc fuerunt decepti antiqui: quia crediderunt res eognitas secundum naturas, & materialiter debere esse in co¬ gnoscente. 1deo posuerunt animam compositam ex elementis corporalibus, vt terram cognosceret terra: aquam aqua: & sic de elementis aliis: pput Empedocles opinatus est, vt in primo de anima recitatur. Atramen non sic est: quia non secundum modum materialem, sed magis secundum quandam expressionem formalem oportet cognoscibilia esse in cognoscente. Cognitio ergo semper praesupponit quendam immateri alem modum recipiendi. Nam & sensus, qui est cognitio infima: dicitur suscipere speciem sine materia. Vnde & in secundo de anima declaratur, quod hoc est commune omni sensui, quod est susceptiuus fpecierum sine materia. Sicut enim cera recipit similitudinem sigilli aurei sine materia au¬ ri, sic & sensus recipit similitudinem specierum sensibilium, non recipiendo ipsam materiam sensibilem. Et quia immaterialitas facit cognitionem, immo vbicumque est cognitio aliqua, ibi est aliquis immaterialitatis modus. ipsa vero materialitas, cognitionem impedit: oportet secundum esse ma¬ terial e, & immateriale distinguere non solum co¬ gnoscens a non cognoscente, sed etiam cognoscens excellenter a cognoscente non excellenter. Videmus enim, quod plantae solum immutantur materialiter, sicut immutantur corpora naturalia: ideo nullam cognitionem habent: nec aliquid sentiunt: Animalia vero, quia quantum ad eorum sensus, habent quendam modum suscipiendi im¬ materiale: quia eorum sensus, vt diximus, est susceptiuus specierum sine materia: ideo cognitio¬ nem habent. Distinguemus ergo tres gradus in entibus, siue in viuentibusiquia quaedam viuen¬ tia & materiam habent, & solum materialiter immutantur, vt plantae, & talia nullam cognitiohem habent. Quaedam vero materiam habent: sed im materialiter immutantur, vt animalia sensibilia: quae licet materiam habeant; tamen quodammodo immaterialiter immutantur: quia per eorum sensus suscipiunt speciem sine materia, & talia viuem tia sentiunt, & habent cognitionem sensitiuam. Quia si non estet dare tertium gradum in viuen¬ tibus, videlicet, quod aliqua viuentia essent, quae neo materiam haberent, nec materialiter aliquid reciperent; non esset aliqua altior cognitio, quam cognitio sensitiua. Ergo si Angeli intelligunt: non solum oportet, quod nihil materialiter recipiant, sed etiam necesse est, quod ipsi in se materia careant: quia si materiam haberent, & solum speciem sine materia reciperent: quia hoc est sentire: esset in eis sensus non intellectus.

Possumus autem, & hoc aliter declarare. Dice mus enim, quod aliqua viuentia sunt, quae nullam oognitionem habent: aliqua vero, quae cognoscendo non possunt particularia transcendere: aliqua vero, quae de ipsis rebus vniuersalem cognitionem habent, & in hoc tertio genere sunt spirituales substantiae. Nam & in nobis ipsis experimur: quia possumus intelligere naturam vniuersalem abstractam a conditionibus materiae. Plantae ergo, quia recipiunt omnino materialiter, nihil cognoscunt: sensus autem quia recipit sine materia, cognoscit particulare: Intellectus vero, quia cognoscit vni¬ uersale, non solum recipit sine materia, sed etiam recipit sine conditionibus materiae: cum ipsum vni uersale, quod est suum obiectum, a conditionibus materiae sit abstractum. sed quicquid recipit sine materia, & sine conditionibus materiae: non habet in se materiam: quia si haberet in se materiam, reciperet secundum conditiones materiae. ged dices: Ipsum vniuersale, quod est obiectum intellectus, est natura composita ex forma, & materia. Nam si intelligo naturam aquae: dato quod non intelligam hanc naturam, & hanc aquam; tamen quia ipsa aqua est compositio ex materia, & forma; intelligendo hmondi naturam, intelligo aliquid com¬ positum ex materia, & forma. Quia si ipsum vni¬ uersale, quod est obiectum intellectus, habet in se materiam, & formam: non videtur inconueniens, quod ipsa substantia spiritualis intelligens vni uersale, sit etiam sic composita. Aduertendum ergo, quod alius modus est ex eo, quod res est in se, & ex eo, quod ab intellectu consideratur. Nam in essendo, forma recepta in materia, trahitur ad modum materiae: quia ibi recipitur per modum materiae. sed cum res intelligitur, & consideratur: tunc materia trahitur ad modum formae: quia non intelligitur nisi per formam, & vt perfecta per formam intelligitur. Et inde est, quod omnes partes positae in diffinitione, dicuntur formae. quod non est intelligendum: quod ipsum genus in diffinitione positum, non possit dicere quid compositum ex materia, & forma: sed quia ibi trahitur materia ad modum formae, & non ingreditur diffinitionem, nisi ratione formae. Sic etiam cum Philosophus ait in libro de caelo, & mundo: cum dico hoc coelum, dico materiam: cum dico coelum, dico formam. Hic. enim est intelligendum, quod in hoc coelo particulari non sit materia, & forma, sed sit materia tantum: nec est intelligendum, quod ipsum coelum secundum se, sed non secundum esse signatum consideratum, non sit compositum ex materia, & forma, sed sit tantum forma. ridiculum enim esset credere, quod coelum particulariter sumptum esset materia tantum, & vniuersaliter acceptum esset forma tantum. Sed quia coelum prout est hoc, & prout habet esse signatum, forma trahitur ad modum materiae: ideo hoc coelum indicat ipsam materiam: in esse autem non signato, quia materia trahitur ad modum formae, ideo dicere coelum, est dicere formam. Quare si in consideratione intellectuali etiam ipsa materia rrahitur ad modum formae, oportet substantiam spiritualem intelligentem esse ipsam formam, & non habere in se materiam. Si enim haberet in se materiam, tunc forma recepta in ea haberet esse materiale. & quia quantum ad esse, forma trahitur ad conditiones materiae: licet, quod consideratur, possit habere materiam tractam ad conditiones materiae; tamen, quod est in materia, sempe trahitur ad conditiones materiae. si ergo substantia spiritualis esset forma in materia recepta, in ea haberet conditiones materiae. Nunquam ergo posset repraesentare si¬ ne conditionibus materiae. propter quod per talem formam non possemus vniuersale cognosce¬ re. Dicemus ergo, quod cognoscens non recipit materialiter, sed formaliter: recipit tamen ma¬ gls, & minus formaliter: secundum quod est magis, & minus excellens cognitio: vt intellectus recipit magis. formaliter, quam sensus: Modus enim recipiendi ipsius sensus, est modus medius inter modum omnino materialem, secundum quem recipiunt plantae, & omnino formalem: secundum quem recipit intellectus. Plantae ergo recipiunt omnino materialiter: intellectus autem omnino formaliter: sensus vero recipit aliquo modo materialiter, quia recipit cum conditionibus materiae, & aliquo modo formaliter. quia recipit sine materia. Dicere autem, quod intellectus, qui recipit omnino formaliter (quia nec cum materia, nec cum conditionibus materiae) habeat in se aliquid, quod sit potentia pura: est omnino inconueniens. Non posset enim anima per intellectum recipere sic formaliter formas, vt requirit cognitio intellectiua, si haberet in se¬ materiam, vel aliquid, quod esset potentia pura. August. tamen 9. super Gen. ad litteram, arguit animam non esse corpoream; quia in sua propria operatione, vt intelligere, se auertit a corpore, & a sensibus corporis. Vnde ait: Ipsa vero anima cum aliquid vult intelligere, vel Deum, vel di¬ uina, vel etiam seipsam, suasque considerare vir¬ tutes, vt aliquid veritatis compraehendat: ab hac ipsorum quoque oculorum luce se auertitid est se¬ auertit ab istis corporalibus, quae luce corporali cognoscuntur, vt possit intelligere, & vt possit suam operationem exercere. Arguit etiam idem Au¬ gust. in eodem libro, quod anima sit incorporea. quia habet in se quaedam longe dissimilia a corporibus. Vnde ait: Habetque ipsa innumerabilia longe dissimilia euncto genericorporum, quae non nisi intellectu, atque ratione conspiciat. Propter quod concludit animae naturam non es¬ se corpoream. Et sicut ipse his duobus vijs pro¬ bat, animam non esse corpoream. quia in intelligendo se, abstrahit a corpore. & quia habet in se quaedam longe dissimilia a corporibus: sic pos¬ sumus nos arguere, ipsam esse immaterialem. quia intelligendo abstrahita materia, & quia habet in¬ se quaedam longe dissimilia a rebus materialibus. Recipit enim intellectus, vt diximus, omnino formaliter, quod est recipere longe dissimiliter a materia. Quare consequens est, quod substantia spi¬ ritualis ex ipsa sua operatione intellectuali concludatur carere materia. Et si inueniatur aliqua cauillatio, quod non ex quolibet intelligere animae, vel substantiae spiritualis, arguamus ipsam imma terialem esse: cum possit substantia spiritualis ad¬ mitti ad intelligendum nude, & aperte diuinam essentiam: omnino rationi repugnat, quod substantia spiritualis habeat in se materiam proprie, vel aliquid, quod sit pura potentia, cum possit intelligere Deum, quid est actus purus, in quo nulla nulla potentia. Nullum enim materiale potest eleua¬ ri ad cognoscendum aliquid immateriale. quia quocquod res materialis recipit, per modum materiae recipit, vt ex hoc immaterialia cognoscere non possit.

His visis, volumus soluere auctoritates, & rationes in oppositum, & etiam argumenta in contrarium facta. Cum ergo dicitur, quod philosophus huius opinionis esse videtur, quia in 2. Metaph. secundum translationem Com¬ ment. dicit, quod fuit modus erroris eorum id est anti¬ quorum Philosophorum. quia posuerunt materiam elementum corporum, & non posuerunt eam elementum non corporum. exquo videtur velle, quod ipsa non corpora, & ipsa incorporalia materiam habeant. Dici debet, hoc argumentum procedere ex falso intellectu litterae. Cum enim dicitur, quod errabant antiqui. quia ponebant materiam elementum corporum: non corporum autem non; hoc, quod dicitur corporum, & non corpbrum, debet construi intransitiue: non transitiue. Est enim sensus, antiquos erraffe. quia po¬ suerunt materiam elementum corporum. d est de numero corporum. quia dixerunt materiam es¬ se corpus. Nam quidam posuerunt materiam ense aerem: quidam aquam. Nullus autem antiquorum sciuit dicere materiam esse puram potentiam, & esse non corpus, sed omnes posuerunt, eam esse corpus. Errabant ergo Philosophantes antiqui quia posuerunt materiam esse elementum corporum. est de numero corporum: & quia dixerunt materiam esse corpus, cum debuissent eam posuisse non corporum. est de numero non cor¬ porii, & debuissent dicere materiam non esse corpus

Quod autem addebatur de comentatore, qui ex¬ ponens dictum Philosophi in 5. Meta. quod intelligentiae sunt entes prter oemm materiam intelligibilem, & sensibilem, ait: Hoc ion eem dictum, quia non hant materiam, nec naturalem, nec mathematicam; Dici debet, quod nunquam materia separatur a quanto: hoc autem quamuis verum sit, hanc tamen veritatem nimis ardenter tenuit Commentator, vt quasi propter hoc, tractatum illum de substantia orbis componeret, vt ostenderet quantitatem non solum semper materiae coniunctam esse, sed etiam tantam coniunctionem habere ad materiam, vt ab ea expoliari non posset, sed oporteret ipsam quantitatem secundum suum esse indeterminatum, formam substantialem praecedere. Cum ergo tanta sit vnio quantitatis ad materiam: cum quantitas dupliclter considerari possit, vel secundum esse, quod habet in senfibilibus, vel prout per considerationem est a sensibilibus separata; erit duplex acceptio materiae, vel prout est coniuncta quantitati secundum esse, quod habet in sensibilibus, & sic est de consideratione Natura¬ lis, vel prout est coniuncta quantitati: prout per consi lerationem est a sensibilibus abstracta, & sic dicitur esse materia mathematica. Tertium autem modum materiae dare non poterimus: videlicet, quod non solum secundum considerationem, sed eit secundum esse sit a sensibilibus separata. Negans ergo Commentator materiam naturalem, & mathematicam ab intelligentijs, negat ab eis omnem materiam. quia, vt diximus, materia vel est coniuncta sensibilibus secundum esse, & secundum considerationem, vel est coniuncta sensibilibus secundum esse. sed non secundum considerationem. Tertius aunt modus materiae dari non potest, quod secundum esse, & secundum consideratio¬ nem sit materia a sensibilibus separata, & quia non est dare nisi duplicem modum materiae: sufficiebat, Commentatorem duplicem matetiam ab in telligentijs negasse.

Quod autem addebatur de Boetio in libro de¬ vnitate, & vno, quod Angelus, & anima non sunt quid vnum simplicitate, sed vnione simplicium, vt vnione materiae, & formae: dici debet, quod& liber ille non est Boetii: nec redolet stilum eius. & quia non est liber authenticus: ideo sollicitum esse de¬ opinione eius, vel de opinione viri non aut henti¬ ci, non est approbandum. Quod si tamn aliquis proteruire vellet: dicens illum esse Boetii, dicemus sic exponenda esse dicta boctorum, & Sanctorum in vna parte, quod non contradicant dictis eorum in alia parte. Cum ergo Boetius in li. de duabus naturis, & vna persona Christi, quem fecit contra Euthicem, & Nestorium, dicat, quod omnis na¬ tura incorporeae substantiae nullo innititur materiae fundamento: oportet dictum illud de vnita¬ te, & vno, si sit liber Boetii: exponere, quod accipiatur ibi materia, & forma pro aliquo materiali, & formali: non autem pro materia proprie, cum plane alibi asserat, vt patet in auctoritate proposita, incorpoream subffitiam nullo inniti materiae fundamento.

Quod autem dicebatur de Auicebron, quod hoc sensit in libro de fonte vitae; dici debet, quod in hoc Auicebron sanam mentem non habuit, sed errauit: sicut in multis locis in libro illo errauit. Intitulauit enim eum de fonte vitae, sed magis meruisset ille liber nomen oppositum: cum non solum circa existentiam rerum, sed etiam circa actiones entium multos errores contineat.

Quod autem addebatur de Augustino, quod in 12. Confes. datur haec expositio, quod in principio fecit Deus coelum, & terram id est in verbo suo sibi coeterno fecit Deus informem materiam spi¬ ritualis, & corporalis creaturae; Dici debet, quod vt apparet ibidem, non loquitur secundum opinionem propriam, sed secundum opinionem aliorum. Vnde ait, quod alius est, qui dicit, quod in principio fecit Deus coelum, & terram: quasi di¬ ceret, quod de expositione illius verbi sunt diuersae sententiae, quia quidam exponunt sic: quidam sic: Vel possumus dicere, quod si illud dictum est de in¬ tentione August. dicemus, quod certum est, quod materia rerum corporalium non fuit facta sine omni sorma: Dicitur enim materia illa corporalium creata informis: non priuatione omnis formae, sed comparatione formosiorum, vt dicit Aug. 12. super Gen. Erat ergo illa materia informis, quia non habebat omnium formositatem, quam erat habitura. Erit ergo sensus, quod Deus in principio fecit materiam informem corporalis, & spi¬ ritualis creaturae id est fecit corpus, & spiritum informem: non habentem omnem ornatum, & omnem formositatem, quam erat habiturus. Materia ita¬ que informis corporalis, & spiritualis creaturae non accipitur ibi pro ipsa materia, sed pro ipso corpore, & spiritu informi, quem postea Deus formauit, & ornauit. prius enim intelliguntur an¬ geli producti, & postea intelligunt fuisse ad crea torem conuersi, & ex hoc fuisse formosi facti. Quar e, & si non tempore, origine tamen eorum informitas formositatem praecessit: immo etiam, & tempore praecessit, quia non statim cum fuerunt creati, fuerunt beati, & per consequens non fuerunt plene ad Creatorem comuersi, & omnino for¬ mosi.

Quod vero addebatur de August. super Cen. ad litteram, quod de subiecta creatura Deus fecit animam, & quod sicut in carne non quaerimus solam rationem, quomodo facta sit, sed etiam materiam, de qua facta sit: sic etiam & in anima debet quaeri materia, de qua facta sit; Dici debet, quod ibi Augustinus non loquitur asserendo, sed magis inuestigando, & veritatem inquirendo. Vnde & in eodem libro innuit, quod materia animae non potest esse corpus: nec etiam aliquid ir¬ rationale, nec etiam aliquid rationale. De nulla ergo materia facta est anima, quia non de materia rationali, quia non potest fieri anima ex anima: nec angelus ex anima: nec ex materia corporali, nec ex materia irrationali: ex nulla ergo materia facta est anima. Quia si tamen aliquis dice¬ re vellet, hoc fuisse de intentione August. quod anima esset facta ex aliqua materia: ipsa verba August. seipsa soluunt. Nam, vt ait, pro suo gene¬ re quaerenda est materia animae. Et, vt subdit, Si anima quid incommutabile esset, nullo modo eius quasi materiem quaerere deberemus. mutatur enim anima a vitijs in virtutes, & econuer¬ so. Non ergo quaeromus materiam animae, de qua fiat quantum ad esse, sed ponemus ibi materiam, quomodo ex vitio fiat virtuosa, vel econ¬ uerso: materia autem huius est ipsa anima. Anima enim vna, & eadem existens: nec est virtuosa, nec¬ vitiosa. erit ergo anima materia animae vitiosae, vel materia animae virtuosae: sicut, quia eadem materia nunc est sub forma ignis, nunc sub forma aque: ideo illa materia est materia ignis, & aquae. Atia ergo non simpliciter, sed aia vitiosa, & virtuo sa, hent pro materia ipsam animam, que potest & ornari virtute, & maculari vitio. Quod si tamen aliquis asserere vellet, quod etiam anima quantum ad essentiam haberet materiam, de qua fieret: dicemus, quod ibi pro materi.. est ipsa essentia animae: quae perficitur per suum esse: quasi materia per formam. quia ergo anima hoc modo creatur. quia sua essentia perficitur per esse: dicitur anima esse producta, ex materia. quia producta est, & facta in rerum natura ex sua essentia accipiente esse, & perfecta per esse.

Quod vero addebatumr, quod angelus seipsum mouet, ideo oportet in angelo dare aliqua duo differentia realiter. quia idem secundum idem, & respectu eiusdem: non potest esse mouens, & motum; Dici debet, quod propter huiusmodi moueri seipsum: non dabimus in angelo duas res com¬ ponentes naturam, sed dabimus ibi duas potentias realiter differentes: intellectum ilcet & voluntatem. Nam, quia intellectus mouet voluntatem, & econuerso: angelus mouet seipsum. quia est diuisibilis in duas partes potentiales: quarum vna est mouens, & alia mota. vt per intellectum mouet seipsum ad volendum, & per voluntatem ad intelligendum.

Quod autem addebatur de potentialitate, & quod potentialitas per se, & primo conuenit materiae, & ideo quicquid habet potentialitatem habet per materiam; Dici debet, quod potentialitas materiae, & animae, vel, cuiuscunque substantiae spiritualis: est omnino aequiuoce. quia potentia materiae est potentia pura: nihil autem est in sub¬ stantia spirituali, quod sit pura potentia: vel potentia materiae est ad formas sensibiles, vel ad ali¬ qua sensibilia: potentia autem substantiae spiritualis est ad intelligibilia: Primum ergo in ali¬ quo genere est causa omnium aliorum, quae sunt post quando illa accipiuntur vniuoce, & secundum rationem vnam. Si. enm aliquid primo esset acutum in humoribus: esset causa omnium acu¬ torum in humoribus: non autem esset causa omnium acutorum in magnitudinibus, vel omnium acutorum in sonis. quia acutum hic, & ibi non sunt vniformiter sumpta, licet vnum secundum aliquam similitudinem sumatur, & imitetur aliud. Nam sicut acutum in humoribus est illud, quod bene pungit gustum: ita acutum in magnitudinibus est illud, quod velociter transit, & bene pungit corpus. & acutum in sonis est illud, quod velociter scindit aerem, & bene pungit audi¬ tum. Sic potentia materiae corporalis, & substantiae spiritualis non sumuntur vniuoce, vt est per habita declaratum: Habent tamen quandam analogiam ad inuicem. quia sicut dicitur potentialitas materiae. quia potest habere hoc, vel carere, vel quia per illud est perfecta: sic & potentia in spiritualibus sumitur, vel respectu¬ indeterminationis. quia respicit hoc, & opposi¬ tum, vel respectu perfectionis: vt ideo ibi poten¬ tialitas esse dicatur, quia per actum perficitur, quasi potentia per suum complementum.

RESP. AD ARG. Ad primum autem in contrarium dicendum, quod Boetius extrema ibi appellat, quae non suscipiunt rationem gene¬ ris. Nam genus, quod est substantia, non praedi¬ catr de materia, nec de forma. Et si dicatur, quod substantia dicitur de materia, & forma, & com¬ posito, dicemus, quod non predicatur de illis rebus substantia, quae est genus, sed quae est analogum. substantia enim, quae est genus, non praedicatur de materia, nec de forma. quia tunc materia, & forma essent in genere subitantiae directe, quod falsum est, cum non siut ibi nisi per reductionem. Relictis ergo extremis, agit de medio, i. principaliter intendit Philosophus in predica¬ mentis determinare de his, qua sunt in genere substantiae directe: non autem de his, quae sunt ibi per reductionem: non ergo vult Boetius, quod omnis substantia sit composita ex materia, & forma. sed vult, quod Philosophus in praedicamentis non intendit principaliter determinare nec de materia, nec de forma.

Ad secundum dicendum, quod materia, & forma non sunt principia substantiae simpliciter, sed sunt principia substantiae sensibilis: cum ergo dicitur, quod quae sunt in eodem genere communicant in eisdem principijs; dici debet, quod sicut accipitur genus generaliter, sic oportet principia generaliter accipere: non ergo accipiemus principia generis substantiae sic stricte pro¬ materia, & forma, sed accipiemus ea magis large¬ pro potentia, & actu: dicemus ergo, quod quod¬ libet, quod est directe in praedicamento substantiae, non est omnino simplex, sed est compositum ex potentia, & actu.

Ad tertium dicendum, quod non quaelibet potentia est proprietas materiae. Comuenit enim sub¬ stantijs spiritualibus aliqua potentialitas, sed illa potentialitas dicitur aequiuoce cum potentia¬ litate materiae, vt est per habita declaratum. Propter quod propter in esse talem potentialitatem in substantijs spiritualibus, non possumus argue¬ re ibi esse materiam.

Ad quartum dicendum, quod angeli non sunt actus purus, nec potentia pura, sed est ibi compositio potentiae, & actus. sed ista compositio, ve¬ potest accipi secundum rem, prout realiter differt essentia, quae se habet, vt potentia ab esse, quod se habet, vt actus: & tunc potentia, & actus non dicent partes quidditatis, vel naturae. sed potentia dicet ipsam quidditatem, & naturam. Actus vero dicet perfectionem quidditatis, vel naturae. vel potest accipi talis compositio secundum rationem, & sic in ipsa essentia est compositio potentiae, & actus, prout huiusmodi potentia. nec est potentia pura, nec actus purus, sed vna, & eadem essentia, aliter, & aliter accepta est potentia, & actus. Est ergo in Angelis potentia, & actus, sed non propter hoc est ibi compositio materiae, & formae, sed essentiae, & esse, vt potest esse per habita manifestum.

Ad quintum eum dicitur, quod forma sim¬ plex non potest esse alicuius subiectum, dicendum, quod verum est: sisit omnino simplex: sicut est ipsa natura diuina, de qua ipse Boetius loquitur. Huiusmodi autem simplex forma non est essentia angell, cum sit ibi potentialitas aliqua. sed propter huiusmodi potentialitatem, non oportet ibi ponere compositionem materiae, & formae, sed sufficit, quod ibi sit compositio essentiae, & esse.

Ad sextum dicendum, quod intelligibilia habent suum Hyleachin id est suum materiale; Dice¬ mus enim, quod Deus nec habet materiam, nec aliquid materiale: corpus autem non solum habet aliquid materiale, sed etiam habet in se materiam. quia vt dicit Boe. in lib. de duabus na¬ turis, & vna persona Christi: Nullum corpus est, cui non sit materia subiecta: substantia vero spiritualis non habet materiam, sed habet aliquid materiale, siue potentiale.

Articulus 2

ARTIC. II. An Angelus sit compositas eax esfen tia, & esse. Conclusio est affirmatiua: Aegid. deesfentia, & esse dimusi. limne. Theor. 2. 12. lce qundl.

T. q. 9. Et 1Sent. d. 2. q. pric. 2. Henr. isSumma dicit. opp. ar. 2 5. q. 1. in sol. 5. arg. Et vide art. 55. q. 5. quasdam pror. Acg¬ D. Th. Quol. 2. ar. 3. Item lib. 2. contra Gent. 83.5 4. Ric. d. 2. q. 5. Tand. q. 3. d. 2. Ih. Arg. d. 23. q. 1. ar. 1.

SECVNDo quaeritur, vtrum in Angelo sit compositio ex esfen¬ tia, & esse. Et videtur, quod non. quia vnumquodque, quod est, est id, quod est per essentiam suam. Si ergo quodlibet est ens per essentiam, nullum est ens per participationem. In nullo ergo differt essentia, & esse. quia tunc illud non esset ens, nisi participando esse.

Praeterea secundum Philosophum. 5. Meta. ens per se dicitur de figuris praedicamentorum. Per se ergo descendit ens in ipsa praedicamenta. quicquid ergo est per se in ipso praedicamento, est ens per se, & existit per se, non per aliquid addi¬ tum. Cum ergo substantiae spirituales sint per se in praedicamento; erunt entia per se, & per essentiam suam, non per aliquid additum. non ergo sunt entia per esse superadditum.

Praeterea per idem aliquid est ens, vnum, & verum. sed non est vnum, & verum per aliquid ad¬ ditum. quia tunc quaereretur de illo addito, vtrum esset vnum, & verum, & quia non est abire in in¬ finitum; standum est in primis, vt dicamus, quan¬ libet rem esse quid vnum, & verum per essentiam suam, non per aliquid additum. Sic etiam dice¬ mus de ente, quia si aliquid esset ens per aliquid superadditum: tunc quia & illud esset ens: ideo ens esset ens per aliquid superadditum. ne ergo eatur in infinitum: standum est in primis, vt dica¬ mus, quod quaelibet res est ens, vel existens per es¬ sentiam suam, non per aliquod esse superadditum: propter quod non est in re compositio ex essentia, & esse.

praeterea Comment. repraehendit Auic. in 4. Meta. de eo, quod Auic. posuit, quod ens, & vnum dicebant super rem intentiones additas. Si ergo ens non dicit intentionem aliquam additam supra rem: non est dare esse, vel aliquid superaddi¬ tum rei, vel essentiae eius.

IN CONTRARIVM est Boetius in libro de Hebdomadibus, qui ait, quod diuersum est esse, & id, quod est. Et subdit: ipsum vero esse nondum est. At vero quod est ( accepra essendi forma) est: atque subsistit: cum ergo essentia sit per esse: si aliud est esse: aliud id, quod est: aliud erit esse: aliud essentia. Et si id, quod est accepta essendi forma)est, atque subsistit: consequens est, quod ipsa essentia, accepto esse ( quasi quadam forma essendi) sit, atque existat per esse. Si ergo esse non est: sicut nec cursus currit: sed esse est illud, quo aliquid est squia cursus est id, quo ali¬ quid currit) sicut in currente dam: s eum, qui currit, & cursum: sic in existente dabimus essentiam, quae est, & esse.

Praeterea in omni composito aliud est esse, aliud ipsum, quod est, vt in eodem libro de¬ Hebdomadibus dicitur. Sed omnis creatura est composita: Quare in omni creatura aliud erit ipsa creatura, vel elsentia eius, & aliud esse ipsius.

RESOLVTIO. Angeli compositi sunt ex porentia, & actu: vel eax essentia, & esse, quae realiter differunt, & in qualibet reperiuntur creatura.

RESPONDEO dicendum quosdam noui ter huius opinionis fuisse, quod in nulla creatura es¬ se, & essentia differant secundum rem. Volunt enim, quod idem dicat essentia, & esse: sed essentia dicat rem ipsam absolute consideratam: esse vero, vt est in effectu. Insuper vero distinguunt tripliciter differre: re, ratione, & intentione. Et volunt, quod esse, & essentia non differant re, neque ronne tantum, sed differant intentione. Distinguunt enim isti inter essentiam, & esse essentie, & esse actuale. vt essentia dicat renm in se, & absolu¬ te: eem aunt essentiae dicat illam eandem rem, vt habet exemplar, & ideam in Deo: esse autem actuale di¬ cat illam eandem rem, vt est in effectu exteriori.

Sed, quod non sit dare medium inter differre re, & ratione in quaestionibus nostris de esse, & essentia diffusius diximus. Nam omnis distinctio, vel est solum secundum intellectum, vel non solum secundum intellectum, sed etiam in ipsa re, absqu intellectu considerante, inuenitur distinctio: si est solum secundum intellectum: tunc est differentia secundum rationem: si autem sit huiusmodi differentia non secundum rationem tantum, sed in ipsa re, sic distinctio tunc est secundum esse.

Rursus, quod realiter differant in omni crea¬ tura esse, & essentia, in illis quastionibus diffusius tractabamus: nunc autem ad praesens sufficit breuiter pertransire. Ostendemus. enim quatuor vijs, quod esse, & essentia realiter differunt in angelo, & in qualibet creatura. Prima via sumitur ex ipsa mutabilitate rerum. Secunda ex ipsa factio¬ ne rerum. Tertia ex annihilatione ipsarum. Quarta ex ipsa essentia rerum secundum se.

Prima via sic patet: imaginabimur. enim quod omnis creatura est mutabilis. quia omnis crea¬ tura est de non esse ad esse producta, & hoc est quoddam mutari, ire de non esse ad esse, vt acci¬ Plamus mutari large, non solum, vt est terminus motus, sed etiam, vt importat quamcunque nouitatem. Quicquid enim de nouo incipit esse, quid mutabile est. & omnis creatura, quia de nouo incipit esse, quid mutabile est: Bene autem mutabile ex aliqua informitate formatur, vt dixit August. 1. super Gene. ad litteram. Si ergo muta¬ bile est, & si accipit esse quantum est de se, non habet esse. ergo quantum est de se est informabile. propter quod ex aliquo alio formatur, vt acci¬ piat esse Essentia ergo creaturae de se intelligitur informis, quia potest perdere, & acquirere esse. Ista ergo mutabilitas essentiae creaturae, quod pos¬ sit sic perdere, & acquirere esse, insinuat informitatem ipsius essentiae, quod de se non habeat esse, sed formetur, & perficiatur per esse. Si ergo secundum August. omne mutabile ex aliqua informitate formatur, tunc in omni mutabili est informitas, & formatio informitatis: Sicut ergo ali¬ quid est mutabile: sic erit ibi informitas, & informitatis formatio. vt si sit mutabile solum secundum intellectum: tunc secundum intellectum erit ibi¬ informitas, & formatio. si vero sit, vel esse pos¬ sit huiusmodi mutabilitas secundum rem, oportet ibi talia etiam realiter differre. Et quia non solum secundum intellectum, sed etiam secundum rei virtutem, quaelibet essentia, & natura creata est mutabilis (quia potest de non esse acquirere esse, & iterum de esse tendere in non esse) oportet, quod non solum secundum rationem, sed ent & realiter, essentia creaturae de se sit informis, sed formetur, & perficiatur per esse: propter, quod realiter oportet in omni creatura differre essentiam, & esse: ex ipsa ergo mutabilitate creaturae, patet quomodo differt essentia, & esse.

Secunda via ad hoc idem sumitur specialiter ex productione, siue ex factione creaturae. ma¬ ginabimur. enim illud dictum Philosophi in primo bhysicorum, & in 7. Metaph. multis ratio¬ nibus demonstratum, quod nihil fit nisi com¬ positum: Nihil enim fit nisi compositum ex potentia, & actu: Nam agens non facit, quod potentia sit potentia cum enim hoc comperat potentiae scundu se, vt hoc fiat, quod potentia sit potentia, non indiget aliquo¬ agente: nec facit agens, vt actus sit actus. quia cum hoc competat actui secundum se, quod actus esset actus, non indiget aliqua factione. hoc ergo facit agens, vt actus sit in potentia, & potentia sit sub actu. propter quod omne factum est compositum ex potentia, & actu: immo, quia quicquid fit de¬ potentia, vadit ad actum, & quia agens semper facit potentia tale, actu tale; oportet omne factum esse compositum ex potentia, & actu. Si enim in re¬ facta nulla esset potentialitas, esset illa res actus purus, & non esset facta. Rursus si nulla esset ibi actualitas, posset esse res illa possibilis fieri, sed non esset facta: quare omne factum, & poten¬ tialitatem, & actualitatem dicit. Dicemus ergo, quod nec potentia fit per se, nec actus. facere enim potentiam esse, hoc non est facere potentiam secundum se. quia potentia non est nisi per actum. Rursus facere actum esse, hoc non est facere actum per se. quia actus non est per se factibilis: sed si est factibilis, hoc est, prout est in potentia receptus: nec potentia est de se factibilis. Si enim esset aliqua potentia, quae non esset apta nata comiungi actui, illa potentia nunquam fieret. quia nunquam es¬ se posset, & si esset aliquis actus, valens per se exi¬ stere, ille non esset factibilis, quia semper esset. nihil ergo fit, nisi hoc in hoc, vel hoc sub hoc, vt potentia non fit nisi quia fit sub actu, & actus non fit, nisi quia fit in potentia. prius ergo intelligitur actus coniungi potentiae, quam intelligatur actus fieri, cum non fiat actus nisi in potentia. Er quia actus coniunctus potentiae est quid compositum, prius fit ipsum compositum: & factione compositi intelligitur fieri actus: sic etiam prius intelligitur potentia comiungi actui, quam quod potentia fiat: cum non fiat potentia nisi, vt coniuncta actui. & quia potentia coniuncta actui dicit quid compositum: prius intelligitur fieri compositum: & factione compositi intelligitur fieri potentia, & actus. Si ergo omne, quod fit, est compositum ex actu, & potentia: non erit creatura vere factibilis nisi sit composita vere, & realiter ex potentia, & actu. Huiusmodi autem compositio ex potentia, & actu, secundum quam dicimus creaturam esse factibilem, & accipere esse a Deo: non potest esse compositio ex materia, & forma. quia dato, quod omnis creatura esset composita ex materia, & forma: compositio illa ex materia, & forma non faceret nisi naturam creaturae, sed omnis natura creata est in potentia ad esse. Cum enim intelligo aliquam naturam creatam co¬ positam ex materia, & forma: adhuc possum dubitare, vtrum illa natura sit. Ideo praeter com¬ positionem ex materia, & forma, ex qua resultat rei essentia; oportet dare compositionem ex es¬ sentia, & esse: per quam dicitur res existere, & esse. quia ergo omnem creaturam ex ipso, quod fa¬ ctibilem dicimus esse, oportet ponere compositam ex potentia, & actu. cum compositio ex materia, & forma non inueniatm in omni creatura, oportet dare generaliorem compositionem, quam materiae, & formae, quae possit reperir i in omni creatura: Huiusmodi autem compositionem dicimus esse conpositionem essentiae, & esse.

Rursus, quia postquam intelligimus essentiam aliquam compositam ex materia, & forma, adhuc possumus dubitare, vtrum illa essentia fiat. ideo etiam in rebus compositis ex materia, & forma: praeter huiusmodi compositionem, oportet dare compositionem ex essentia, & esse. Sed dices, quid est ista compositio ex essentia, & esse: dicemus & nos: quid est compositio ex materia, & forma; forte quod ante tempus Philosophi, quia nondum bene erat visa natura materiae, multi reputassent ridiculum: si res istae sensibiles dice¬ rentur esse compositae ex materia, & forma: attamen ipsa generatio, & corruptio fecerunt nos sei re materiam, & formam: sic etiam multi hanc veritatem non appraehendentes, dubitant, quid sit es¬ sentia, & esse: attamen ipsa creatio, & annihilatio rerum docet nos differentiam inter essentiam, & esse. Omnis. enim mutabilitas arguit aliquid in¬ forme, quod quadam formatione formatur, & quia videmus materiam nunc esse sub vna forma, nunc esse sub alia, dicimus, quod in ista mutatione materia se habet, vt quid informe, quod per formam formatur, & differunt realiter materia, & forma. Sic quia per creationem quenlibet essentia creata accipit esse: per annihilationem potest per¬ dere esse in hac mutabilitate, ipsa essentia se habebit, vt quid informe, quod per esse formatur. Sicut ergo omne generabile est compositum ex materia, & forma: sic omne creabile est composi¬ tum ex essentia, & esse. & sicut non generatur, nec corrumpitur materia, nec forma, sed com¬ positum, & generatione, & corruptione compositi generatur, & corrumpitur materia, & forma: Sic nec creatur, nec annihilatrm per se essentia, nec esse, sed compositum ex vtrisque; & creatione, & annihilatione compositi dicitur creari, & annihilari essentia, & esse. Hoc ergo modo creatur crea tura, quia virtute diuina coniungitur essentia cum suo eem, tanquam potentia cum actu: quo facto crea¬ tura incipit esse. Et si Deus subtraheret potentiam suam, qua conseruatur creatura, non plus staret ista coniunctio essentiae cum esse. propter quod annihilaretur creatura, & desineret esse: ergo non ponentes compositionem essentiae, & esse; poterunt fugere, vel cauillare. sed nunquam vere sal¬ uare poterunt. quomodo omnis creatura sit mutabilis, vel factibilis, & quomodo per creationem accipit esse, & quomodo potest annihilari, & de¬ sinere esse.

Vt ergo melius appareat, quod dicitur; dica¬ mus, vt supra diximus, quod omne mutabile ex aliqua informitate formatur. omnis ergo mutabilitas ex hac auctoritate Aug. nos docet, quod ibi est formatio cuiusdam informitatis: prout ergo va¬ rijs modis reperimus mutabilitatem in rebus: sic varijs modis oportet ponere formationem infor¬ mitatis, & per consequens varijs modis oportet ponere compositionem ex informitate, & formatio¬ ne, qua illa informitas informatur: inuenimus aunt in rebus, quantum ad praesens spectat, triplicem mutabilitatem ent quantum ad eorum substantiam. Nam aliquae res solum sunt creabiles, & annihilabi les: nullo autem alio modo sunt secundum substantiam mutabiles, sed si habent aliquam aliam mutabilitatem, hoc non est fecundum substantiam: sed solum secundum eorum motus, & actiones, cuiusmodi sunt Angeli. tales aunt substantialiter sunt compositi ex essentia, & esse, vt saluemus in eis creationem, & annihilationem: Habent etiam nihilominus potentias vniuersales superadditas substantiae, vt saluemus in eis mutabilitates alias: sed tales mutabilitates non attingunt ad ipsam substantiam, vt quod possint ipsam substantiam tollere. Aliquae vero creaturae non solum sunt creabiles, & annihilabiles, sed ent sunt in alias creaturas mutabiles, non per agentia naturalia, sed solum per¬ virtutem diuinam, vt corpora supercaelestia. Pos¬ set & enim, si Deus vellet, ex corpore coelesti face¬ re elementum, & tales creaturae sic mutabiles sunt compositae non solum ex essentia, & esse, sed etiam ex materia, & forma, quia eorum materia pont eem sub alia forma. Aliquae autem creaturae sunt muta¬ biles secundum substantiam, quia sunt annihi¬ labiles, & creabiles, & quia possunt per agens diuinum in alia corpora mutari, & etiam per agens naturale, vt ista corpora inferiora: & talia sunt conposita ex essentia, & esse, & ex materia, & forma, & habent priuationem annexam. Sicut ergo varijs modis reperitur mutabilitas, sic & compositio: sed licet non oens creaturae sint in creaturas alias conuertibiles, nec omnes habeant illum modum mutabilitatis: omnes tamen sunt hoc modo mutabiles, quia sunt creabiles, & annihilabiles. propter quod, & si non omnes creaturae sunt compositae ex materia, & forma, vel non omnes habent priuationem annexam materiae: omnes tame sunt compositae ex essentia, & esse. Si ergo quaeratur quid est esse: dicemus, quod est quaedam perfectio, & quaedam actualitas essentiae, differens rea liter ab ipsa, & propter huiusmodi realem differentiam, potest essentia pedere, & acquirere esse. propter quod potest creari, & annihilari, & pont virtute diuina acquirere, & pdere eem. Quod si tamn¬ essentia eent suum esse, quia nihil separatur a seipso, non posset talis essentia perdere eem, sed eent vi¬ dere esse. Et quia hoc repugnat naturae creatae: ideo dicimus in omni creatura realiter differre essentiam, & esse.

Tertia via ad hoc idaem sumitur ex annihilatio. ne creaturae. Nam si creatura non esset composita ex essentia, & esse, & maxime creatura spiritualis; impossibile esset eam annihilari. nam ideo aliquid cantum destruitur, secundum quod probatur in 26. propositione de causis, quia non est semper coniunctum cum sua causa. vnde ibidem dicitur, quod non omnis causati cadentis sub cor¬ ruptione fit corruptio. si propter separationem sui a causasua. Vnde ibidem dicitur, quod quamdiu res permanet pendens per causam suam, retinentem eam, & conseruantem ipsam, nec perit, nec destruitur. propter quod ibidem concluditur, quod si hoc est, tunc substantia stans per essentiam suam non separatur a causa sua: quoniam inseparabilis est ab essentia sua: propterea quod ipsa est causa eius in srmatione sui. Dicemus ergo, quod cum agens faciat potentiam talem actu¬ tali, quia quod res fit in actu, hoc habet ab agente: ideo res per suum actum refertur ad causam suam, & ad suum agens. Si ergo in ipsa re non differret realiter essentia ab esse actu, secundum quod est causata, & producta ab agente (quia res non potest separari a seipsa, non posset separari a suo actu, & per consequens non posset separari, quin semper referretur ad suam causam, per quam conseruatur in essentia: quare res illa dissolui non posset, sed esset indestructibllis. Si ergo Angelus non haberet essentiam realiter differentem ab es¬ se, & ex hoc diceretur Angelus produci a Deo, quia acciperet essentiam ab eo, quae realiter non esset aliud, quam suum esse, tunc essentia Ange¬ li referretur ad Deum, & esset effectus Dei: non per aliquid superadditum essentiae, sed per seipsam. & quia non posset ipsa essentia separari a¬ seipsa, non posset separari a sua causa, sed semper haberet relationem ad ipsam, & per consequens semper conseruaretur in esse per ipsam. Et vt clarius appareat haec ratio, dicamus, quod nihil perdit relationem per se, nisi quia perdit funda¬ mentum relationis, vt si aliquid per albedinem sit simile parieti: supposita immobilitate parie¬ tis non posset fieri non simile, nisi quia posset fieri non album. Quare si in Angelo non est conpositio ex essentia, & esse: essentia Angeli re¬ fertur ad Deum, & erit effectus Dei: non per aliquam rem additam ei, sed per seipsam. & quia res nunquam potest separari a seipsa, supposita immobilitate Dei, esse non poterit, quin illa essentia Angeli semper referatur ad Deum, & per consequens esse non poterit, qui conseruetur per¬ ipsum. Ipsa ergo essentia erit causa suiipsius, idest erit causa sui ipsius, quod referatur ad suam causam, a qua est formata, & producta. Vnde & in eodem Commento dicitur, quod talis essentia non sit causa sui ipsius: nisi per relationem ad suam causam id est per seipsam habet: non per aliquid ad¬ ditum, quod referatur ad suam causam. Non poterit ergo talem relationem amittere, quia nihil potest per se loquendo, seipsum perdere, vel a seipso per se separari. quia ergo ens compositum ex materia, & forma poterit separari, ne conseruetur in esse per suam causam, quia poterit materia separari a forma, quae realiter differunt, sic & quodcunque compositum ex essentia, & esse: poterit sepa rari, ne conseruetur in esse per suam causam, quia poterit essentia separari ab esse. Sed si angeli, qui sunt substantiae immateriales, non essent compositi ex essentia, & esse: essentia eorum esset effectus Dei, & conseruaretur a Deo: non per aliquam rem superadditam, sed per se¬ ipsam referretur ad Deum. Et quia idem a seipso sper se loquendo, separari non potest, cum Deus sit immobilis: non esset intelligibile, quin talis essentia semper haberet relationem ad Deum, & quin semper conseruaretur per ipsum. talis enim essentia licet esset ab alio effectiue: tamen esset quoddam necesse esse seipsa formaliter.

Quarta via ad hoc idem sumitur ex ipsa essentia rerum creatarum secundum se. Nam cum es¬ sentia quaelibet creata possit intelligi non esse: vel hoc est, sicut genus intelligitur sine specie, vel sine differentia: vel sicur potentia perfecta per actum potest intelligi sine actu. Non autem dici potest, quod hoc sit, sicut genus potest intelligi sine specie. quia genus, quantum est de se, non se tenet cum aliqua specie. Non enim dicemus, quod animal de se sit quid irrationale, & per ad¬ uentum differentiae fiat rationale. sic enim respicit vnam differentiam, sicut aliam, & sic vnam spenm¬ sicut aliam: sed per intellectum intelligitur esse quid abstractum a qualibet specie. Et quia hoe agit intellectus: ideo genus non realiter, sed secundum intellectum dicitur differre a specie. sed essentia cuiuslibet creaturae de se intelligitur non habere esse. comparabitur ergo ad esse, sine quo potest intelligi, non sicut genus ad speciem, sed sicut potentia perfecta per actum, quae de se non habet actum, sed ab alio acquirit actum. sed quod est tale, differt realiter a suo actu: ideo essentia creaturae, quae de se non habet esse, sed ab alio ac quirit esse, differt realiter a suo esse.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod ens potest sumi dupliciter: Vno modo, secundum quod dicit numerus praedicamentorum, & sic quaelibet res est in praedicamento per suam essentiam: sicut quaelibet res est ens per suam essentiam. Alio modo potest sumi ens, secundum quod dicit quid existens, & prout est in effectu, & habet esse, & sic nulla creatura est ens per essentiam suam, sed quaelibet est ens participando esse. Vnde & a Philosophis aliquando inuenimus, quod quaelibet res est ens per essentiam suam: aliquando vero, quod vnum est ens per se, & omnia aliasunt partici¬ patione eius: sic etiam & Commentator in 5. Meta. vult, quod quaestio de ente aliquando pertineat ad quaestionem de genere, aliquando ad quaestio¬ nem de accidente. Creaturae ergo sunt entia per participationem, inquantum participant esse, & funt entia per essentiam, quia sunt per se in praedicamento.

Per hoc patet solutio ad secundum. quia ens licet per se descendat in figuras praedicamentorum, propter quod sufficienter concluditur, quod res creata sit in praedicamento per essentiam suam: tamen¬ ex hoc non habetur, quod creatura non sit existens, & non habeat esse per participationem.

Per hoc etiam patet solutio ad tertium. quia verum, & vnum nihil addunt reale super essentiam rei. sic & ens, quod responder vni, & vero, & pertinet ad essentiam rei, prout dicit ipsas figuras praedicamentorum: non prout dicit rem in effectu, & prout idem sonat, quod existens.

Per hoc etiam patet solutio ad quartum, quod Commentator Auicennam repraehendit de en¬ te, quod dicit figuras praedicamentorum. tale enim ens non addit aliquid reale supra effentiam rei: cum vnaquaeque res sit in praedicamento per es¬ sentiam suam. credidit enim Auicen. vt dicit Commentator, quod vnum, quod conuertitur cum ente, esset idem, quod vnum, quod est principium nume¬ ri: quo posito, ens, & vnum dicerent intentiones additas rei. & quia vnum, quod comuertitur cum¬ ente, est vnum, quod per se descendit in figuras prodi¬ camentorum: ideo tale vnum non addit aliquid reale supra essentiam rei.

Ad hoc ergo ibat argumentum tertium, quod si ens, quod conuertitur cum vno: vel si ens vnum, & verum competerent rei per aliquid additum, iret in infinitum. Propter quod standum est in primis. Nam sic loquendo de ente, qualibet res est ens, & vna, & vera, sed loquendo de ente, prout idem est, quod existens: tunc non itur in infinitum. quia si res existit per esse, ipsum tamen esse non proprie existit, sed est ratio existendi.

Vel potest dici ad hanc difficultatem. quia qame dr, quod, vel itur in infinitum, vel standum est in primis: intelligendum est de eo, quod eodem modo comparatur ad prima, & ad alia. Non enim valet: si conclusionibus credimus propter princiPia, quod principijs propter alia pricipia credamus, & sic in infinitum. quia veritas, & credulitas non eodem modo comparantur ad principia, & ad conclusiones: sic si essentia existit per esse, non opor¬ ter, quod illud esse existat per esse, & sic in infinitum. quia existere non eodem modo comparatur ad essentiam, & ad esse: sed essentia existit, loquendo large de existere tamquam aliquid perfectum per¬ aliud: esse autem existit tamnquam aliquid perficiens aliud. Dicemus autem, quod in hac parte est large loquedo de exist ere. quia per se, & proprie non existit nec essentia, nec esse, sed compositum ex vtrisque.

Articulus 3

ARITIC. III. An angeli simr compositi ex genere, cs differentia. Conclusio cft affirmatiua.

Henr. Gand. quol. 5. q. 5. Tho. Arg. d. 3. q. 1. art. s. Voril. d. 3. q. 1.

TERTIO quaeritur: vtrum in angelis sit compositio ex gene¬ re, & differentia. Et videtur, quo non. quia quotiescunque differentia comparatur ad genus sicut species: non facit compositionem cum genere. quia genus cum specie conpositionem non facit. Cum genus in specie sit idem, quod species: sed si in angelis sumitur ratio generis, & differentiae: illa differentia comparabitur ad genus sicut species. nam non poterit illa differentia sumi ex parte naturae: cum natu¬ ta angeli sit simplex, & non habeatpartem, & par¬ tem. Sumetur ergo ex tota natura: sicut sumitur species, & comparabitur ad genus, sicut com¬ paratur species: ergo &c.

Praeterea, quod facit nugationem cum alio: non facit compositum cum illo. quia nugatio est repetitio vnius, & eiufilem. Sed si in angelis su¬ meretur ratio generis, & differentiae; tunc differem tia addita generi faceret nugationem. quia diceret totum, sicut & genus. non ergo faceret com¬ positionem cum genere, sed per nugationem reiteraret id, quod importat genus.

Praeterea genus, & species sunt correlatiua, vbi ergo non reperitur ratio speciei, nec ratio generis: sed in angelis non reperitur ratio speciei. quia species est, quae praedicatur de pluribus differentibus solo numero: nihil ergo tale est in an¬ gelis, vt infra patebit: non ergo est ibi ratio speciei: quare nec generis. sed vbi non inuenitur ratio generis, non potest esse compositio ex gene¬ re, & differentia: angeli sunt hniusmodi: ergo &c.

Praeterea: Genus sumitur a materia: vnde & 5. Metaph. dicitur, quod vnitas generis est vnitas materiae: vbi ergo non inuenitur materia, vt vi¬ detur, non potest inde sumi ratio generis, sed in angelis non reperitur materia: ergo &c.

IN CONTRARIVM est. quia quaecunque sunt per se in genere, sunt composita ex genere, & differentia. sed non solum substantiae corporeae, sed etiam incorporeae sunt per se in gene¬ re, cum diuidatur substantia in corpoream, & in in¬ corpoream: ergo non solum substantiae corporeae, sed etiam incorporeae sunt compositae ex genere, & differentia.

Praeterea omnis substantia limitata clauditur inter limites suae naturae: sed in angelis est sub¬ stantia limitata: ergo clauditur inter limites suae naturae. sed limites cniuslibet naturae limitatae sunt genus, & differentia: ergo &c.

RESOLVTIO. Angeli sunt compositi ex genere, & differetia. Di¬ serentia tamen non habet omnem rationem differentiae, sicut in corporatibus.

RESPONDEO dicendum, quod, vt videamur, quomodo angelus sit composirus ex gene¬ re, & differentia: & quomodo non triplici via, oportet nos incedere: secundum quod genus, quam tum ad praesens spectat, ad tria comparari pont, vide¬ licet ad speciem, ad materiam, & ad differentiam. Comparatur enim genus ad speciem, quia non est genus, quod non habet sub se species: Comparatur ad materiam. quia genus videtur sumi a materia, & habere se, vt materia, vt innuit Philosophus it 5. Metaph. Comparatur etiam ad differentiami. quia si non habeat differentiam, non est genus. Ideo proba. tur in 3. Meta. quod ens non est genus. quia non habet differentiam. Nam si haberet differem tiam, illa differentia esset nihil: curn de differentia non prodicetur genus. Omnibus autem his tribus vijs inuestigare possumus veritatem de compo¬ sitione angeli secundum genus, & differentiam.

Primo quidem inuestigabimus hoc, prout genus comparatur ad speciem. Nam genus dicit ali quid per modim potentiae, & imperfecti: species vero magis per modum actus, & perfecti: propter quod si debet descendi a genere in speciem, oportet quo per aliquam differentiam descendatur, quae quandam actualitatem, & perfectionem importet. vt per compositionem illius differentiae ad genus, resultet species, quae est perfectior, & actualior genere. Ex hoc aunt dabimus differentiam inter Deum, & omnes creaturas. nam quando ea, quae sunt in¬ Deo, accipimus per modum gnalis, & specialis: non est, quod illud sumptum gnnialiter, dicat aliquid in potentia, & sumptum specialiter dicat aliquid in actu: sed quanto magis ea, quae sunt in Deo su¬ mimus sub modo vniuersaliori, tanto magis exprimunt quoddam infinitum pelagus illius diuinae perfectionis, & actualitatis: quanto vero talia magis specialiter sumimus, tanto magis sunt quaedam expressiones, & quaedam specificationes illius pelagi infiniti, vt esse Dei est quoddam infinitum pelagus perfectionis, habens in se omnium rationem essendi: pulchritudo autem, sapientia, iustitia, & caeterae tales perfectiones specialiter sumptae, non sunt nisi quaedam expressiones illius pelagi infiniti. propter quod in Deo nullo modo potest sumi ratio generis. Nam tunc sumitur ratio genaris: quando aliquid sumptum magis sub ratione generali, dicit magis quid in potem tia: in Deo autem quanto aliquid magis generalius sumimus, tanto magis in pelagus actualita¬ tis, & perfectionis imus. Non est enim, quod es¬ se in Deo dicat quid in potentia, & pulchritudo, & sapientia dicant quid in actu: sed esse, vt dixi¬ mus, in Deo dicit quoddam pelagus infinitae a¬ ctualitatis, & perfectionis: pulchritudo autem sapientia, & caetera talia dicunt quandam expressionem illius pelagi infiniti. & quia quaelibet crea¬ tura habet potentialitatem admixtam, solus autem Deus est actus purus: in qualibet creatura perfectiones sumptae generaliter ratione porentiali¬ tatis ammixtae, dicunt quid in potentia, & sumptae specialiter dicunt quid magis in actu. Ange¬ lus ergo qui habet essentiam differentem ab esse, & qui habet potentialitatem admixtam, quia non est ipsum esse, sed participat esse: consequens est, quod suum esse non habeat rationem omnem es¬ sendi, nec sit quoddam pelagus infinitum, sed sit quaedam perfectio participata, quae magis specialiter sumpta, magis per modum actualitatis, & perfectionis sumitur. Imaginamur enim, quod sic se habet esse ad essentiam, sicut forma ad materiam: forma autem materialis quantum est de se, dicit actualitatem. sed vt coniungitur materie, quendam specialem modum potentialitatis contrahit. & quia quanto magis vniuersaliori modo intelligitur forma, tanto intelligitur prius aduenire materiae: ideo tanto intelligitur esse mate¬ rialior, & potentialior, quanto est vniuersalior. Nam, vt dicit Commentator in 2. Meta. materia prius recipit formas magis vniuersales, & po¬ stea minus vniuersales, vsue ad indiuiduales. quod non est intelligendum, quia forma magis vniuersalis, & minus vniuersalis de necessitate sit alia, & alia realiter: sed quia vna, & eadem forma sub eeme m:¬ gis vniuersali prius intelligit aduenire materiae, quam sub esse minus vniuersali. & sicut forma sub esse vniuersali est potentialior, & materialior, quam sub esse minus vniuersali, & sicut ipsa materia intelligitur esse perfectior, vt perficitur per formam minus vniuersalem, quam per magis vni¬ uersalem: hoc etiam modo, quia esse est actus es¬ sentiae, & quia de se actualitatem dicit, & quandam potentialitatem contrahit, vt coniungitur essentiae. quia illa perfectio, quae est esse, conside rata magis vniuersaliter, intelligitur prius aduenire essentiae: consequens est, quod sic accepta huiusmodi perfectio potentialior, & imperfectior esse dicatur. Sic etiam ipsa essentia considerata sub ratione magis vniuersali, quia sic perficitur per perfectionem magis potentialem, & magis imperfectam, dicitur magis imperfectior esse, quam considerata sub esse magis speciali: poterit ergo in ipso angelo sumi ratio generis differentiae, & speciei, prout sua essentia comsiderata magis, & mi¬ nus vniuersaliter, maiorem, & minorem perfectio¬ nem, & actualitatem importat. Secundo hoc idem patere potest, prout genus comparatur ad materiam. Non nim comparatur genus ad materiam, quod sit idem, quod materia, sed quia habet quandam similitudinem cum ipsa: differt tamen genus a materia tripliciter, vt Commentator innuit in 2. Meta. Prima dria est, quia materia dicit potentiam puram: genus aunt non dicit potentiam puram, sed dicit quandam formam mediam inter potentiam, & actum. Secunda dria est, quia materia cum dicat partem naturae rei, non praedicatur: genus quia dicit totam rem, praedicatur de his, quorum est genus. Tertia differentia est, quia materia est eadem per essentiam in omnibus his, quorum est materia: genus aunt, quia non dicit formam vnam, nisi solum scunmum coceptionem intellectus, non est vnum perr essentia in oibus his, quorum est genus. Ex omnibus autem his arguere possumus, quod in Angelis pont sumi ratio generis. Nam si genus diceret potentiam puram: cum in angelis non sit materia, & nihil sit in eis, quod sit potentia pura, recte posset ex hoc argui, quod in Angelis non posset sumi ratio generis, sed quia genus dicit formam mediam inter potentiam, & actum, quia essentia angeli est forma media inter potentiam, & actum: vel quia pont accipi pro huiusmodi forma, poterit ex ea sumi ronm generis. Rursus sigenus diceret partem naturae, & non praedicaret de his, quorum est genus: sicut materia nunquam potest dicere totam essentiam rei, sed dicit partem essentiae, & non praedicatur de his, quorum est materia, quia natura Angeli non hent partem, & partem: romnabiliter concludi posset, quod in angelis non posset sumi ratio generis. Sed cum genus dicat totam naturam, non est contra rationem essentiae: licet non habeat partem, & partem, quod non possit inde sumi ratio generis

Amplius si genus diceret eandem rem per es¬ sentiam in omnibus his, quorum est genus: sicut materia dicit eandem rem per effentiam in om¬ nibus his, quorum est materia. quia angeli cum sint formae per se existentes: nihil habent in seipsis idem realiter per essentiam, nec per indifferentiam, nec ali¬ ter;rationabiliter posset inferri. quia in angelis non pont sumi ratio gnmeris. quia nihil esset in eis realiter, vel essentialiter idem. sed quia genus non di cit aliqud idem realiter, vel per essentiam in his, quorum est genus, sed solum dicit idem scundum quandam comprehensionem interius, non est inconueniens etiam in ipsis angelis sumere ronnem gnneris. Et quia vbicunque est accipere rationem gnneris: dum tamn¬ illa sint per se in genere, ibi est accipere compositionem generis, & differentiae: dicemus, quod in angelis huiusmodi compositio reperitur. Tertio hoc idem patere pont prout genus comparatur ad differentiam. Est. enim de ronne gnieris, quod dicat quid in potentia: de ratione autem differentiae, quod dicat quid in actu: de ratione autem speciei, quod dicat quid compositum ex vtrisque. Et quia essentia angeli nec dicit naturam puram, nec actum purum: considerari poterit sub ef¬ se vniuersaliori, vt dicit magis quid in potentia. & inde sumetur ratio generis, & sub esse in potentia non ita vniuerlali, & hoc dupliciter. quia huiuf¬ modi esse speciale, vel non ita vniuersale, vel acci¬ pietur per modum actus, & tunc sumet inde ron differentiae: vel per modum compositi ex potentia, & actu, & tunc sumetur inde rom speciei. imaginabimur qui¬ dem, quod essentia angeli sumpta vniuersaliter, & per modum magis potentialem, habebit rationem gfieris: sumptum niinus vniuersaliter, & pe modum magis actualem habebit rationem differentiae: prout autem actuale specificabit illud potentiale: & prout differentia, specificabit genus, & sumet inde vnum co¬ positum ex potentia, & actu: accipieride ronm speciei.

Est autem diligenter notandum, quod non sic sumitur ron¬ differentiae in habentibus naturam simplicem, & in his, qua sunt formae per se existentes: sicut in habentibus naturam compositam ex materia, & forma. Nam actus est, quod distinguit: potentia autem scundmu, quod huius¬ . modi, non distinguit. Et quia differentia est, quad distinguuntur, & qua difflerunt a se singula, oportet ronem¬ differentiae sumi in rebus ex actualitate, non ex po¬ tentialitate. In rebus ergo compositis ex materia, & forma, eo, quod materia puram potentialitatem no¬ minat: non sumetur ron differentiae, nec ex materia, nec ex composito ex materia, & forma, sed ex sola forma. differunt emm composita ex materia, & forma a se inuicem, sed ron differentiae non est materia, sed est forma. Loquimur enim hic de differentijs, secundum quas diuidit genus. huiusmodi. enim non sunt differentiae materiales, sed formales. Non enim dicimus esse differentiam, quod differt, sed perquod differt. Propter quod, vt diximus, licet ipsa composita ex materia, & forma differant: tamn quia non differunt formaliter per se tota, sed per formam: ideo in talibus nunquam differentia significabit totum, sed solam formam, quod videmus ex ipsis nominibus differentiarum: Nam si dicitur esse differentia animatum: constat, quod animatum non nisi solam animam significat: sicut, & album solam. albedinem. differentia ergo, quia praedicatur denominatiue: implicat totum: sicut & album, & omne denomi¬ natiue pridicans, implicat illud, de quo prdicar: Num quam tamen differentia significat totum: nec ron eius sumit a toto, sed a forma tantum, vt hec differentia, ani¬ matum, non nisi animam significat: sic & romnale, & Sensibile, & caeterae tales differentiae: ad solam formam sunt referendae. Si autem nomina differentiarum, per¬ quas diuiditur genus, & de quibus loquimur, ali¬ quando videantur importare accidens: cuiusmodi suut penatum, & volatile: aliqum aliquid materiale, vt mortale, & corporeum: hoc est quia sunt nobis ignotae substantiales formae, & ideo eas circunlo¬ quimur, vel ex accidentibus sequentibus huiuf¬ modi formas, vel ex substantijs, siue ex materijs, in quibs sunt aptae natae suscipi tales formae. Sed si distincte sciremus nominare alias formas substantiales, sicut scimus nominare animam: oens differentias denominaremus ab ipsis substantialibus formis: sicut hanc differentiam, animatum, denomina¬ mus ab anima. Differentia ergo in rebus composi¬ tis nunque sumitur a tota natura, sed solum a forma. sed in rebus simplicibus, non habentibus naturam compositam, cuiusmodi sunt angeli, qui sunt formae pese existentes, oportet, quod ratio differentiae sumat a¬ tota natura. &Nam cum in talibus tota natura sit forma: non est inconueniens, quod ratio differentiae forma lis sumatur a tota natura, qua esse ponit sola forma. Dicemus ergo, quod ipsa natura angeli, licet sit forma tantum: tamen non est actus purus, neque potentia pura, sed huiusmodi forma est actus admixtus potentiae, & potentia admixta actui. In talibus itaque ratio generis speciei, & differentiae semp sumeta tota natura: aliter tame, & aliter. quia ratio generis sumet a tota natura, put inuenit ibi ratio poten¬ tialitatis. Differentia autem sumetur a tota natura, prout inuenit ibi ratio actualitatis. & species a tota natura: prout inuenit ibi ron vtriusque. genus ergo dicit totam naturam per modum partis, vt per modum potentiae. Differentia dicit totam naturam per modum ptis, vt p modum actus: species et dt totam naturam, sed permo¬ dum totius, vt per modum conmpositi ex potentia, & actu. Quare non solum vt genus comparatur ad speciem, & vt differt a materia, sed etiam, vt comparat ad differentias, pont sumi in angelis ratio generis, & differentiae, & est ibi compositio ex gnnere, & differentia.

Aduertendum tame, quod differentia sumpta in ange¬ lis quantum ad praesens spectat: in quinque differt a differentia sumpta in istis corporalibus. Vna differentia est radicalis, & principalis: videlicet, quia in istis corporalibus differentia sumitur a parte naturae: vt ab ipsa forma: sed in illis separa¬ tis, vbi natura non habet partem, & partem: sumitur ratio differentiae a tota natura. Ex hac autem differentia, inter hanc differentiam, & illam, sumunt originem quatuor aliae differentiae inter vnam, & aliam. quarum vna est, quod in illis separatis, oportet genus praedicari de differentia. Nam cum differentia dicat totum, sicut, & genus, licet hoc dicat sub alia ratione: bene dictum est, quod illud, quod ibi importatur per differentiam, est illud idem, quod ibi importaretur per genus. Quare de differentia ipsa praedicabitur genus: sicut, quia illud idem, quod im¬ portatur per speciem, importatur per genus: non obstante, quod hoc est sub alia ratione, de ipsa specie praedicatur genus. sed in istis corporalibus illud, quod importatur per differentiam, quia per eam importatur, & significatur forma, vt quia per animatum significatur anima: non est illud, quod importatur per genus: ideo de differentia non praedicatur genus, essentialiter loquendo. quia de parte non praedicatur totum: Anima enim non est animal, & paries non est domus. Si enim de parte praedicaretur totum essentialiter ( cum vnum totum sit multae partes) esset vnum totum multa tota: ideo dicitur in Topic. quod si genus praedicaretur de differentia, vnum animal esset multa animalia. In istis ergo corporalibus de¬ eo, quod significat differentia, non praedicatur genus. quia anima non est animal, sed de eo, quod implicat differentiam: potest praedicari ge¬ nns, quia bene dictum est, quod animatum est animal: sed in illis substantijs spiritualibus: etiam de eo, quod significat differentia: poterit praedicari genus. cum ratio differentiae ibi non possit sumi¬ a parte naturae, sed necessario sumatur a tota na¬ tura, sicut & genus.

Alia autem differentia inter hanc differentiam, & illam est, quia si in illis constitueretur praedicamentum, differentia: caderet secundum rectam lineam: Haec autem cadit a latere. Nam de quo¬ cunque essentialiter praedicatur genus, illud cadit in praedicamento secundum rectam lineam: sed de quo non praedicatur genus essentialiter: si cadat in praedicamento, hoc erit ex latere. & quia de illa differentia praedicaretur genus, si sumeretur in substantijs separatis ratio differentiae: de hac autem differentia non praedicatur genus. ideo in constitutione praedicamenti, licet haec differentia cadat ex latere: ibi autem in recta linea pone¬ retur. Tertia autem, vel quarta differentia est in¬ ter hanc differentiam, & illam, quia haec differentia praedicatur denominatiue: Nam cum dicat partem essentialiter de toto, siue de specie, quae dicit totum, praedicari non poterit. Homo enm non est anima, sed est animatus, sed ibi cum differentia dicat totum, poterit essentialiter praedicari. Quarta aunt, vel quinta differentia est, quia haec differem tia coniuncta generi nullam nugationem facit, sed si ibi differentia generi coniumgeretur, nugat io fieret. Dicemus enim quod aliquid est de inteflectu¬ alicuius primo: aliquid vero non, sed secundario. quando vero aliqua duo sic se habent, quod idem dicunt essentialiter: si vnum illorum dicat hoc per¬ modum prioris, & vniuersalioris: aliud vero per modum posterioris, & minus vniuersalis: cuiusmodi sunt genus, & species: vnum erit de intellectu¬ alterius primo. & siue appositum, siue non appositum, semper intelligetur in ipso. In homine. enim intelligitur animal, siue apponatur ibi. siue non apponatur animal. Propter quod dicendo animal homo: est ibi nugatio, quia cum in homine intelligatur animal: bis dicitur animal. Fuerunt tamen aliqui dicentes, quod dicendo homo animal, est ibi nugatio: sed dicendo animal homo, non: sed ignorauerunt vim verbi. Nam semper pro nomine pont sumi diffinitio. accipiendo ergo pro hoie animal rationale, tanquam diffinitionem eius: expressior apparebit nugatio, dicendo: animal homo, homo animal. quia expressior est nugatio dicendo: animal animal romnale, quam animal rona¬ le animal. Et quod spens non solum proposita, sed post posita gnni, nugationem faciat: patet perPhilosophum in 7. Meta. dicentem, quod si Simus eent spens nasi: dicendo: nasus simus: eent ibi nugatio. Sed quume aliqua sic se habent, quod non dunt idem effentialiter, sed vnum est de intellectu alterius,; & si vnum non pont intelligi sine alio, intelligetur vnum in alio, vt determinetur noster intellectus. in talibus enim non apposi¬ tum intelligitur. appositum autem non vlterius intelligitur, vt si dicatur: duplum intelligitur dimidii. sed si dicatur: duplum dimidij, non erit ibi nugatio, nec vlterius intelligetur ibi dimidii Nam si duplum dat intelligere dimidii: hoc est propter determinationem intellectus, quia non possumus intelligere vnum relatiuorum, non intellecto altero: Sed si apponatur ibi dimidii, & dicatur duplum dimidii, quia iam determinatus est intellectus, non vlterius intelligetur ibi dimidii. Sed si dimidii intelligeretur in duplo: non solum propter determinationem intellectus, sed propter identitatem essentialem, quam haberet ad ipsum (quia semper ibi esset identitas essentia lis) semper ibi intelligeretur, siue appositum, siue non appositum. Sic si differentia esset idem essentialiter, quod genus: semper daret intellige¬ re genus: siue ibi apponeretur, siue non appone¬ retur genus. Ideo coniungendo differentiam generi, esset ibi nugatio: igitur quia in istis corporalibus differentia non dicit idem essentialiter quod genus; ideo in talibus addendo differentiam generi, nullam nugationem facimus: Sed ibi in spiritualibus coniungendo differentiam generi, committeretur nugatio, propter identitatem essentialem, quam haberet differentia ad suum genus.

Declaratum est tribus vijs, quomodo in Ange¬ lis potest sumi ratio generis, & differentiae: declaratum est etiam, quomodo differenter sumitur ratio differentiae hic, & ibi. Ad quaestionem ergo, cum quaeritur: vtrum in angelis sit compositio¬ ex genere, & differentia: dici debet, quod fic: tamen ibi differentia non habet omnem rationem differentiae, sicut habet in istis corporalibus. Nam ratio differentiae est non solum, quod differentia sumae ab actu, & genus a potentia: sed coniuncta generi congruam diffinitionem constituat: Ibi autem licet salue¬ mus ronmnem generis, & differentiae secundum potentia¬ litatem, & actualitatem: siue ista potentialitas, & actua litas sumantur: prout genus comparatut ad spem, siue prout differt a materia, siue prout comparatur ad ipsam differentiam: tamen ibi non poterimus saluare rationem gnnis, & differentiae: prout vnum coniunctum alteri facit congruam diffin itionem. quia ex hoc non constituetur congrua diffinitio, sed committetur ibi nugatio. Et sic differentia ibi sumpta, non habet quicquid congruit, vel congrue re debet ipsi differentiae: sic & genus, cum dicatui per comparationem ad differentiam ibi sumptam: non habebit quicquid congruit, vel congruere debet ipsi generi. Est ergo compositio ibi ex genere, & differentia, & potest ibi sumi ratio generis, & differentiae, vt est per habita declara¬ tum. Sed genus, & differentia ibi sumpta in ali¬ quo deficient a genere, & differentia, vt hic sumuntur Propter quod aliqui dixerunt intelligentias esse formas, carentes genere: aduertentes, quod genus ibi sumptum, non haberet quicquid congruit generi, vt in istis corporalibus habet esse verumtamen, quia compositio ex genere, & dif. ferentia, est compositio secundum rationem, loquendo per se, & primo: eo, quod ratioest, quae resoluit diffinitum in sua diffinientia: ideo cum in ipsa effentia angeli sit compositio secundum rationem ex actd, & potentia. quia ex illo actu¬ Potest sumi ratio differentiae, & ex illa potentia ratio generis; concedendum est, quod in an¬ gelis sit compositio ex genere, & differentia. quia vere sumitur ibi genus, & vere differentia, licet genus in istis corporalibus aliquid habeat, quod debet congruere generi: & differentia, quod debet congruere differentiae, quae in intelligentijs genus, & differentia habere non possunt: huiusmodi autem congruitates non adimunt, nec tollunt rationem generis, & differentiae simpliciter.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod genus cum specie non facit compositionem, naec secundum rem,nec sectdum rationem: fm rem, non. quia vtrumque dicit totum, & totum cum seipso compositionem non facit: Nec etiam facit compositionem secundum rationem. quia genus dicit totum per modum partis, siue secundum rationem partis: Species autem totum sub ratione totius: pars autem cum includatur in toto: compositionem non facit. quia tunc idem compositionem faceret cum seipso. Differentia autem cum genere non proprie facit compositionem secundum rem. quia genus secundum rem dicit totum: differentia partem: Totum autem cum potestate, vt diximus, compositionem non facit secundum rem: sed secendum rationem: quia genus dicit totum sub ratione partis, vt sub ratione potentiae. & differentia dicit id, quod imPortat sub ratione alterius partis, vt sub ratione actus. Haec enim ilcet actus, & potentia: sunt duae partes, facientes compositionem, vel secundum rem, vel secundum rationem in quolibet, citra Primum. Dicimus autem, vel secundum rem, vel secundum rationem: quia quantum ad ipsam essentiam: in rebus corporalibus habentibus es¬ sentiam compositani, actus, & potentia faciunt compositionem secundum rem. In ipsis autem intelligentijs habentibus essentiam simplicem: actus, & potentia faciunt compositionem secundum rationem. Sed si accipiamus non solum essentiam, sed etiam esse: tunc in omnibus actus, & potentia realem compositionem faciunt. Dicamus ergo, quod compositionem proprie non facit totum cum seipso: nec totum cum parte, sedipars cumpar¬ te. Bene ergo, si aliqua duo debent compositionsm facere in ipsa esfentia, vel natura, quod vtrunque di¬ cat partem essentiae, vel natura. Si ergo dicit vtran¬ que partem secundum rem: erit compositio rea¬ lis: si non vtranque secundum rem: erit com¬ positio secundum rationem. & quia nunquam genus dicit partem secundum rem, sed solum secundum rationem: ideo ex genere, & differentia non fit compositio secundum rem, sed secundum ronen¬

Aduertendum tamen, quod aliter genus, & differentia faciunt compositionem secd rationem in natu¬ ra, vel in essentia angelorum: & aliter in essentia, vel natura corporum. Nam in angelis sic est talis conpositio secundum ronem, quod ex hoc eorum naturam non possumus arguere ex duabus rebus esse conpositam: eo, quod ibi tam genus, quo differentia realiter dicit totum, licet non sub ratione totius. sed in istis corporalibus genus, & differentia sic faciunt compositionem secundum rationem, quod etiam huiusmodi com¬ positio secundum rationem de necessitate arguit conpositionem secundum rem. Nam si genus in talibus dicit totum secundum rem: differentia vero partem secundum rem: licet pars secundum rem cum toto secundum rem proprie realem conpositionem non faciat: quia quod proprie facit compositionem realem cum alio: non includitur, nec continetur ab ipso: attamem hoc sine rea li compositione esse non potest. Nam si in corporalibus differentia dicit partem naturae secundum rem, oportet naturam corporalei reali¬ ter esse compositam.

Ad formam autem artguendi cum dicitur, quod in intelligentijs differentia comparatur ad genus sicut species: dici debet, quod verum est secundum rem: quia ibi tam differentia, quam spe¬ cies dicunt realiter totam naturam sicut, & genus, sed non est verum secundum rationem. Nam genus dicit totam illam naturam sub ratione par¬ tis, vt per modum potentiae. Differentia etiam sub ratione partis, vt per modum actus. & quia pars cum parte, & actus cum potentia compositionem faciunt: ibigenus, & differentia eo modo, quo dicunt partes, compositionem facient. quia dicunt. partes secundum rationem: compositionem facient secundum rationem. Arguit ergo, argu¬ mentum, quod ibi genus, & differentia non dicunt partes naturae secundum rem: & arguit, naturam¬ illam non habere partem secundum rem: non tamen arguit, nec concludit, quod non dicant partes secundum rationem, & quod natura illa ex hoc non sit composita secundum, rationem. Si vero vlterius quaeratur: vtrum talis compositio secundum rationem arguat compositionem aliquam secundum rem: dicemus, quod non arguit compositionem secundum rem, quantum ad partes naturae, vel vnius partis naturae ad aliam: sed arguit compositionem secundum rem totius naturae ad actua litatem aliam, vt ipsius essentiae ad esse, quod est actualitas essentiae. Nam si non esset essentia reali ter differens ab esse: nullomodo essent in telligen¬ tiae in genere Propter quod ex genere, & differentia nullomodo dicerentur esse compositae.

Ad secundum dicendum genus cum diffe¬ rentia in intelligentijs facit nugationem ratione identitatis realis: Quia dicit idem realiter genus cum differentia, sed non ratione identitatis secundum rationem. Propter quod bene concluditur, quod ex genere, & differentia non possumus arguere, illam naturam esse compositam secundum tem, sed solum secundum rationem.

Aduertendum tamen de ipsa nugatione. Nam quando aliqua duo sic dicunt idem secundum aliam, & aliam rationem, quod illae rationes sic sint aliae, quod vna non claudatur in alia: sicut dicimus ens, & vnum idem dicere secundum aliam, & aliam rationem: Ita tamen, quod vna ratio non copraehendit aliam, sed opponitur alii. quia vnum sumitur a positione, vt ens: aliud a priuatio¬ ne, vt vnum: quando talia sic se habent, coniungendo vnum alteri: non committitur nugatio. Vnde diceudo: Ens vnum: nulla est ibi nugatio, vt plane Comentator vult in quarto Meta. Sed quam do vna ratio includitur in alia: sicut est de gene¬ re, & de specie, vel de genere, & differentia in in¬ telligentijs. nam genus ibi diceret naturam sub ratione potentiae, quia sub ratione magis vniuer¬ sali: differentia sub ratione actus, quia sub ratio¬ ne magis determinata, & magis speciali: species sub ratione vtriusque, quia vnum coniunctum alteri, intelligeretur constituere speciem: Et quia generale intelligitur in speciali, & clauditur in speciali, & est de rationeeius; ideo talis alietas rationis nugationem non tollet. Esset ergo ibi nu¬ fatioa coniugendo differentiam generi: sed ex hoc¬ eon habetur, qbodt nonsit ibi compositio securr dum rationem.

Ad tertium dicendum, quod tota species potest saluari, & saluatur in vno indiuiduo: Propter quod vere est ibi rario speciei. Quamuis sub vna specie non sit nisi vnum indiuiduum: & sic est ibi ratio speciei, & generis, & etiam differentie, & per consequens compositio ex vtrisque.

Ad tertium dicendum, quod in istis corpora¬ libus vnitas generis est quasi vnitas materiae, eo quod genus sumitur a materia: quod si tamen hoc vellemus ad Angelos transferre: accipiemus materiam large, pro potentialitate quadam. Dice¬ mus enim quod genus ibi ex potentialitate sumitur: & differentia ex actualitate: & erit ibi compositio ex genere. & differentia: secundum potentiali¬ tatem, & actualitatem.

PrevBack to TopNext

On this page