Quaestio 2

ARTIC. I. An in Angelis sit indiuiduatio. Conclusto est affirmatiua.

D. rp9. 2. Ent 4. 2. 2.1. . D. pon 11. 1. . 9.1 2... . 1. p.c. 4. 3. q. 7. Ih. Arg. d. 3. q. 2. arti. 1. Dur. d. 3. q. 2. Capr. d. 3. q. 1. arti. 3. Voril. d. 3. q. 2. De principio autem indiuiduationi¬ vide Doct. Quol. 1. q. 11 Vide etiam Sco d. 3. q. 5. vbi ponitur haeceitas princip. ind. Vide etiam D. Bonau. d. 3. Art. 2. q. 3. Sed id diffusissime vide in Tractatione peripathetica Archangeli Mercenarii de Monte Sancto in Oymnasit Patauino philosophiam pub ice profitentis, qui disputat de principio indiuiduationis hominis, animae separatae, & angeli. Vide Paul. Sonci. 7. Meta. q. 33. 34. 35.

AD primum sic proceditur: videtur, quod in Angelis non sit indiui duatio. Nam secundum Philo¬ sophum circa finem de generatione: quia natura semper desiderat quod est melius, reliquo modo compleuit esse Deus continuam faciens generationem. Vult enim ibi Philosophus, quod ideo sunt generabilia, & corruptibilia plura in vna spe¬ cie: vt quia non potest species habere perpetuum ense, nisi secundum multiplicationem indiuiduorum: ideo reliquo modo compleuit Deus, continuans generationem, & corruptionem in eis. in talibus ergo generabilibus, & corruptibilibus non solum est distinctio secundum speciem, sed etiam secundum numerum, & secundum indiui¬ duationem: Angeli ergo, quia non sunt generabiles, & corruptibiles, solum distinguentur secundum speciem: non autem secundum numerum, vel secundum indiuiduationem: Quare non erit ibi indiuiduatio.

Praeterea indiuiduatio est per materiam: quae ergo carent materia indiuiduari non possunt: An¬ gelisunt huiusmodi: ergo &c.

Praeterea omnis forma, quantum est de se, videtur esse quid multiplicabile, & quid vniuersale: Angeli ergo, quia sunt formae per se existentes, erunt quid vniuersale: non quid indiuiduum, nec quid singulare.

Praeterea Plato, quia posuit ideas esse formas separatas per se existentes, dixit eas esse vniuersa¬ lia, vt ex. 5. Meta. patet, sed formas per se existentes dicimus esse Angelos: ergo &c.

Praeterea perfectibile debet adaequari suae perfectioni: sed species, quae sunt in substantijs intellectualibus dicuntur esse vniuersales: non singula¬ res, vel indiuiduae; ergo & ipsae substantiae intellectuales, vel spirituases quid vniuersale erunt.

IN CONTRARIVM est: Quia, vt di¬ citur in . Met. nullum vniuersale est substantia: sed vniuersalis negatio conuertitur fimpliciter: nulla ergo substantia erit quid vniuersale, sed quilibet Angelus est quaedam substantia: ergo &c.

Praeterea: vniuersalia nec agunt, nec patiuntur, nisi per accidens: prout sunt in indiuiduis: Qua re, si in Angelis esset vniuersalitas sine indiuidua tione, nullo modo angeli agerent, nec paterentur, nec perse, nec per accidens:essentergo ociosi, quod est inconueniens.

Dub. I. An in Angelo sit indiuiduatio substantialis. Conclusio est afftrmatiua.

vide cosdem Doct locis supra ciatis & D. pouau. d. 3. p. 1. arflc. 2. q. 2.

VLTERIVS autem dubitatur: dato, quod in angelis sit indiui¬ duatio: vtrum talis indiuidua¬ tio sit accidentalis, vel essentia¬ lis. Et videtur, quod omnis idi¬ uiduatio sit accidentalis: quia circumscriptis omnibus accidentibus, res non est sensibilis, sed intelligibilis. In istis ergo inferioribus videtur esse indiniduatio per accidentia: cum circumscriptis omnibus accidentibus non remaneat res sensibilis, & particularis: sed oportet per ista sensibilia ascendere. Ponemus itaque indiui¬ duationem in illis intelligibilibus per accidentia: sicut in istis sensibilibus.

Praeterea secundum Porphyrium: indiuiduum constat ex proprieratibus, quarum collectionem impossibile est in altero reperire: sed ille proprietates sunt accidentia. Erit ergo indiuiduatio per accidentia.

Praeterea secundum Porphyrium: indiuidua differunt solo numero: sed differre solo numero, est differre solo accidente. Indiuidua ergo non dif¬ serunt nisi solo accidente, & per consequens in¬ diuiduatio erit quid accidentale.

IN CONTRARIVM est Magister in lite ra, quae discretionem personalem dicit pertine¬ re ad substantiam: sed discretio personalis in his, in quibus reperitur personalitas, est indiuidua¬ tio, ergo &c.

Praeterea si indiuiduatio esset quid accidentale, ergo indiudua non essent in praedicamento substantiae: quare de indiuiduis non ponerentur genera, & species: quae sunt in praedicamento substam tiae: Sortes ergo non eent homo, nec eent animal: vel si aliquo modo homo, & animal praedicarentur de¬ Sorte hoc non esset essentialiter, quia de accidente essentialiter substantia praedicari non potest: cum ergo genera, & species praedicentur de indiuiduis essentialiter: quia contra rationem generis est prae¬ dicari denominatiue: vt declarari hent in 2. Top¬ indiuiduatio non erit quid accidentale.

Dub. II An indiuiduatio Ayceli perona¬ litas dici possit. Conclusio est affrrmatlua.

Henvt simni.

VLTERIVS autem dubitatur: vtrum indiuiduatio, quae reperitur in ange¬ lis, possit dici personalitas. Et videtur, quod non. Quia secundum Boetium in lib. de duabus naturis, & vna persona Christi: Persona est rationalis naturae indiuidua substantia. sed Dio. 9. de di. no. distinguit inter intellectuale, & rationale. Et si bene consideretur mens eius, Ange¬ li sunt intellectuales, homines rationales. Non ergo indiuiduatio in angelis erit personalitas, cum non sint naturae rationales.

Praeterea diffinitur persona communiter a Doctoribus: quod est Hypostasis distincta proprietate ad dignitatem pertinente: sed in angelis non est indiuiduatio per proprietates: cum ipsi sint fornax per seexistentes, & seipsis indiuiduentur: orgo &c.

IN CONTRARIVM est Magister in li¬ tera, qui dicit a primordio quatuor esse attributa¬ angelis: inter quae quatuor computat personalem discretionem quod non esset, nisi indiuiduatio in eis esset quaedam personalitas.

Resolutio Articuli I.

Angelns indiuiquationem nirbnanriaseo, paget c¬ personam, cum sit quid per se existens, vel subsi¬ sters, nen per vaterum qrs ir eo non estiseat ter ferse exifere.

RESDONDEO dicendum, quod cum primo quaritur vtrum in angelis sit indiuiduatio: dici det: quod Audtor de causis in commeto propontionis. 9. 1oibus ponit indiuiduationem. Inipso enim Deo suum esse purum infinitum: quod non potest alteri communicari: dicit esse suum indiuiduum, sed quicquid sit de Deo, certum est, tamen, quod tam angeli, quam res sensi¬ biles habent aliquid determinatum, & signa¬ tum, quod sub illo esse determinato, & signato alteri communicari non potest, & ideo in omnibus talibus est indiuiduatio. Nam hoc est indi¬ uiduum, quasi non diuiduum, siue non diuisum, vel non multiplicatum, vel non pluribus communicatum. Et quia, vt diximus, quaelibet substantia creata, siue sit intellectualis, siue sensibilis: habet quoddam esse signatum, quod alteri eommuni¬ cari non potest: quia non possunt esse plura talia, habentia vnum, & idem esse signatum; Ideo in oibus talibus indiuiduatio reperitur. Immo sufficienter probatur in 7. Meta. contra platonem: quod vniuersale semper intelligitur esse aliquid in alio. Quicquid ergo est per se existens, & habet per se agere, non est vniuersale, sed indiuiduum. Eo ergo ipso quod tam Angeli, quam istae res sensibiles sunt quaedam substantiae per se existentes, quibus per se competit agere: quaecunque sunt talia: non sunt vniuersalia, sed indiuidua. Quia ergo in nata est nobis via ex istis sensibilibus ad intelligi¬ bilia ascendere.

Primo videbimus, quomodo in istis rebus materialibus est indiuiduatio: postea ex hoc ascende mus ad Angelos, declarantes, quomodo ibi indi¬ uiduatio habet esse.

Propter quod sciendum, quod vt communiter ponitur in istis sensibilibus & indiuiduatio est per materiam. quod videntur sonare verba Philosophi in de Caelo, & mundo dicentis, quod cum dico caelum, dico formam, cum dico hoc coelum, dico materiam. sed cum hoc coelum dicat quid signatum, & indiuiduatum, si dicere hoc coelum est dicere materiam, plane concluditur, quod signatio, & indi¬ uiduatio in rebus materialibus sit per materiam. & si di cere coelum, est dicere formam: cum coelum secundum se consideratum, non dicat quid signatum, & indiuiduatum, sed magis quid vni¬ uersaliter sumptum, erit in rebus materialibus vniuersalitas per formam, sicut indiuiduatio est per materiam: Et inde est, quod intellectus facit v¬ niuersalitatem in rebus: quia considerat res sub esse formali, sub qua consideratione habent res v¬ niuersale esse.

Sed si sic dicimus, occurrit nobis grauis difficultas: Nam si per materiam esset signatio: nunquam posset considerari res cum sua materia nisi consideraretur sub esse signato. cum ergo in rebus materialibus ipsa materia pertineat ad qui ditatem: quia non potest esse quiditas rei materialis sine materia: non videtur, quod per materiam sit indiuiduatio. hoc etiam idem apparet: Quia cum consideramus vniuersale in rebus materialibus: non oportet, quod abstrahamus ipsum a materia: sed abstrahimus ipsum ab hic, & nunc. Ipsa enim materia considerata sine hic, & nunc, pertinet ad rationem rei vniuersalis. Non ergo erit signatio per¬ materiam, sed per accidens aliquod additum materiae, per quod competit ipsi materiae esse hic, vel esse nunc.

Hac autem difficultate inducti, dixerunt quidam, indiuiduationem esse per quantitatem, per quam est materia haec; at quantitate abstracta pertinebit materia non ad esse rei indiuiduae, & signatae, sed ad esse rei communis, & vniuerfalis.

Sed non videtur hoc sufficere. Nam nullus di ceret, quod per clypeum percuteretur clypeatus, quia si non esset clypeus, fortius percuteretur clypeatus. accidit ergo clypeato percuti per clypeum. Nam ex quo clypeatus est, non veniet ad eum percussio, nisi per clypeum, hoc tamen est per accidens. quia amoto clypeo, fortior esset percussio. Sic & in proposito: ex quo materia non separatur a quantitate, forma recepta in materia recipitur in materia quanta, & indiuiduatur forma, quia recipitur in tali materia. Talem enim mate¬ riam perficit forma, qualem eam inuenit, sed in¬ uenit eam extensam, & quantam, ideo sic eam perficit.

Qualiter autem se habeant forma substantia¬ lis, & quantitas ad materiam: & qualiter quantitas praecedat formam substantialem in materia: & qualiter sequatur; supra, cum disputauimus, an in Angelis sit materia, diffusius diximus: Nunc autem scire sufficiat, quod forma in tali materia recipitur, & talem materiam perficit, qualem materiam inuenit: & quia inuenit hanc materiam sic extensam, & sic quantam: ideo sic & eam perficit. habebit ergo forma hoc esse signatum: quia recipitur in hac materia sic quanta: sed si non esset quantitas, & non reciperetur forma in materia quanta, magis haberet esse indiuiduum, quam nunc habeat. Nam si esse indiuiduum est esse non diuiduum, idest non diuisum, & plurificatum: quia si materia sine quantitate reciperet formam, nunquam reciperet nisi vnam formam: nec illa plurisicari posset, nec sub eodem genere, nec sub eadem specie: nec successiue, nec simul, vt declarat Commentator in de substantia orbis: Ideo illa forma sic accepta esset magis indiuidua, idest magis non diuisa, & non plurificata: quam recepta in materia quanta. Si enim esset materia se¬ parata a quantitate, non possent ex tali materia fieri plures homines, nec plura animalia, nec plu¬ ra corpora, nec plura quaecunque alia: Sed talis materia aliqua forma perfecta: ab illa nunquam absolui posset. Forma ergo recepta in hac parte materiae dicitur per illam partem materiae habere esse indiuiduum, & incommunicabile: quia in illa parte materiae non possunt esse simul plures tales formae. In alia enim, & alia parte materiae esse plures tales formas, non est inconueniens: Igitur quia in alia, & alia parte materiae poterit esse ea¬ dem forma secundum speciem: non autem secundum esse signatum: ideo in identitate speciei est communicatio: sed in identitate huius esse signati communicatio esse non potest; ideo dicitur esse quid indiuiduum, & quid incommunicabile. Et quod dicimus de alia, & alia parte materiae, quantum ad esse simul: veritatem habet de eadem parte materiae, quantum ad esse successiuum. Nam in eadem parte materiae, in qua est nunc vna forma, corrupta forma illa, licet forte per plura media poterit ibi induci eiusdem speciem forma, non tam erit eadem numero cum priori: quia quorum substantia deperit, non redeunt eadem numero. Quare sub esse signato non potest esse communicatio: ideo secundum hoc esse, dicitur esse indiuiduatio. Nec difficultas fieret, si quis dicerer, quod pereunte forma: poterit virtute diuina in eadem parte materiae induci eadem forma numero: quia si hoc fieret, esset illud idem numero, quod prius erat. Propter quod nec plurificatum esset sub in¬ diuiduali esse: habet ergo forma ex hac parte materiae, in qua recipitur quodidam esse incommunicabile, & per consequens habet quoddam esse indiuiduum. sed si non reciperetur forma in hac parte materiae, vel non reciperetur in materia, habente partem: multo magis haberet esse incommunicabile: vt est per habita mauifestum. Non ergo est per quantitatem indiuiduatio, & incommu¬ nicabilitas: quia si non esset quantitas, multo magis per materiam esset indiuiduatio, & incommu¬ nicabilitas.

Vt ergo appareat qualiter sit indiuiduatio: di¬ camus, quod forma materialis non indiuiduatur, ni¬ si quia recipitur in materia signata: vt quia recipitur in hac materia, & non in alia: ideo forma sic recepta est haec, & non alia: sed quod materia sit haec, & non alia, dupliciter potest intelligi. vno modo, quod materia nullo modo habeat partes. & ideo est haec, & non alia: quia nullo modo potest esse alia, & sic fieret indiuiduatio per materiam, si dimensione, nullo modo praecederent formam substantialem in materia, & si non reciperetur forma in materia quanta.

Alio miodo potest esse materia haec, & non alia, quia est haec pars materiae, & non alia, & talem in¬ diuiduationem inuenimus in rebus materialibus secundum esse, quod habent in rerum natura.

Primus autem modus indiuiduationis non potest esse in rerum natura: quia nullo modo potest materia a quantitate separati. Aduertendum tamen, quod licet materia habeat partes per quantitatem, aliae tamen sunt parres materiae a parti¬ tibus quantitatis: sicut quia licet albedo sit multa, quia superficies est multa, aliae tamenm sunt partes albedinis a partibus superficiei, & erit ibi differentia non solum quantum ad partes superficiei: vt quia haec pars superficiei non est in illa, sed ent quaitum ad petes albedinis, vt quia haec pars albedinis non est illa. Si ergo haec pars materiae non est ista forma recepta in hac parte materiae dicirur habere esse indiuiduatum, & signatum, quia recipitur in hac parte; & non in illa. His omnibus declaratis: di¬ camus, tribus modis posse intelligi indiuiduatio¬ nem in formis. Primo per non recipi in materia. Secundo per recipi in materia non quanta. Tertio per recipi in hac hac parte materiae.

Primum sic patet: si enim forma non est apta nata recipi in materia: eo ipso, quod est talis, de se non est plurificabilis: quia nihil, quod habet esse per se, secundum quod huiusmodi, est vniuer¬ sale, quia vt probatur in 7. Meta. Nihil per se existens est vniuer sale: vel, quod idem est, probatur ibi quod impossibile est vniuersale esse substantiam i. esse per se existens.

Secundo modo potest sumi indiuiduatio pro¬ ut forma recipitur in materia secundum se, & sine quantitate. Nam si esse indiuiduum est idem, quod esse non diuiduum: vel esse non plurisica¬ tum: si materia secundum se, & absque quantitate reciperet formam: forma illa potissime esset indiuidua: quia sic recepta nullo modo plurifica¬ ri posset.

Tertio modo potest esse indiuiduatio infor¬ mis ex receptione in hac pte materiae. Eo enim ipso, quod hec pars materiae non est illa: forma recepta¬ in hac parte materiae, non erit idem, quod forma recepta in illa. quandam ergo incommunicabili¬ tatem habet forma ex eo, quod est in hac parte materiae recepta. Nam forma recepta in hac parte materiae, non oportet, quod differat in eo, quod forma: neceqse est tamem, quod differat in eo, quod haec forma: ex receptione ergo in hac parte materiae, habet forma materialis, quod sit haec forma. & quia haec forma dicit formam indiuiduatam: bene dictum est, quod ex receptione formae in hac parte, competit, quod indiuiduetur materialis forma. Idem etnt iudicium esset de receptione formae i hac tota materia. Nam haec tota materia ita em haec materia, quod non est alia, cum nullam sit dare aliam. nam praeter totam materiam non est dare aliam materiam. Forma ergo totius vniuersi recepta in sua tota materia, vel hoc vniuersum constans ex sua tota materia, est quid indiuiduum: quia habet formam receptam in hac materia. Sic etiam idem esset iudicium de aliquo, quod non constaret ex tota materia simpliciter, sed ex tota materia sua. Nam Sol non constat ex tota materia simpliciter. quia reperitur aliquid de materia extra solem. sed tamen constat sol ex materia tota sua, quia nihil reperitur de materia solis extra solem, vel extra hunc solem nihil est de materia, in qua naturaliter possit esse forma solis. Propter quod dicitur sol constare ex tota materia sual¬ sed cum haec tota materia solis non sit illa alia materia: consequens est, quod forma solis recepta in¬ sua materia, ita recipiatur in hac materia, quod non recipiatur in alia. Propter quod forma sic recepta habet esse haec, & non alia. Actiones etiam, & existentiae non sunt vniuersalinm per se, sed particularium. Agens enim non agit in materiam generalem, sed agit in hanc materiam: & forma recepta in aliqua materia, siue concreata, siue prae¬ iacente, non recipitur in materia in generali, sed recipitur in hac materia, & existit in hac materia. Propter quod quantumcunque huismodi forma de se sit multiplicabilis; tamen, vt per actionem agentis est inducta in materia, vel prout est in materia recepta: semper habet esse determinatum, & signatum.

Dicamus ergo, multos esse assignatos modos indiuiduationis: omnes tamen illi modi coincidunt in duos modos. Nam forma, vel non est de¬ se receptibilis in materiam, & tunc de se est implu¬ rificabilis, & de se est quid existens, vel indiuiduum, vel est receptibilis in materia: & tunc indiuidua¬ tur ex materia, in qua recipitur: vt quia recipitur in hac materia, & non in alia. ideo forma sic recepta est haec signata, & indiuiduata, & non alia. ;Sed recipi in. hac materia, & non in alia, si bene considerentur praetacta, est quatuor modis: Vel quia rccipitur in hac parte materiae, & non in alia, & sic hic anulus est hic, & non alius: quia fit ex hac parte auri, siue ex hoc auro, & non ex alio: Vel quia recipitur i hac tota sua materia, & non in alia: Vel tertio hoc contingit, quia forma recipitur in tota materia simpliciter, & sic vniuer sum est hoc, & non aliud: quia constat ex hac tota materia, & non ex alia. Esset autem & quartus modus, vt si esset possibile, quod esset materia si¬ ne quantitate, quia materia non habet partem, & partem: non esset dare aliam, & aliam materiam. Propter quod forma ibi recepta esset haec, & non alia: quia esset recepta in hac materia, & non in alia. Impossibile est autem, materiam esse sine quantitate: sed si posset sic esse, non minus, immo quodammodo magis indiuiduaret formam, quam in diuiduet cum quantitate: prout maior esset ibi incommunicabilitas. Modi ergo indiuiduationis formae possunt dici duo: per recipi, & non recipi in materia: & possunt dici tres, videlicet per non recipi in materia, & per recipi in materia secundum se, & per recipi in materia quanta: & possunt dici quinque. recipi enim in materia quanta¬ est tripliciter. quia forma recepta in materia quanta, vel recipitur in hac parte materiae, vel in tota¬ materia sua, vel in tota materia simpliciter. cum¬ ergo quaelibet pars materiae sit materia, & cum tota materia non sit aliud, quam materia, benedictum est, quod formae materiales indiuiduan¬ tur per materiam. Immateriales vero indiuiduan¬ tur per perse existere, & per non recipi in materia. Est ergo in Angelis indiuiduatio, licet non sit ineis materia.

RI5. A9AAS. ARTIE. I.

Ad primum dicendum, quod dictum philosophi solum arguit non esse plurificationem in An¬ gelis secundum eandem speciem: non autem pro¬ bat non esse indiuiduationem simpliciter. Est enim indiuiduatio in rebus incorruptibilibus; vt hic Sol quid indiuiduum nominat, licet non sit nisi vnus sol in specie solis. Sic quilibet Angelus quod indiuiduum dicit, licet videatur argumentum com¬ cludere, quod non sit nisi vnus Angelus in specie¬ Angeli, sed quid sit tenendum de hoc: in sequentibus quaestionibus appatebit.

Ad formam autem arguendi dicendum, quod quae differunt secundum formam: differunt secundum hanc formam, & quae differunt specie, differunt numero: vt hic equus ab hoc homine differt, & specie, & numero. Est enim in talibus sic differentibus, sic indiuiduatio, sicut in his, quae differunt solo numero. Nam non solum hic homo, & ille homo differentes solo numero dicunt quid indiuiduum, sed etiam hic homo, & hic equus differentes specie, & numero quid indiuiduum nominant. Sic etiam dato, quod non sit accipere hunc Angelum, & illum differentes solo numero, sed duos Angelos oporteat differre spe¬ cie, & numero: hoc non obstante habet in ipsis esse indiuiduatio. Qualiter autem sit in Angelis differentia numeralis, in sequentibus apparebit.

Ad secundum dicendum, quod indiuiduatio est per materiam in formis materialibus. In for¬ mis autem immaterialibus est indiuiduatio per¬ se existere, & per non recipi in materia: vt est per habita declaratum.

Ad tertium dicendum, quod cum dicitur: omnis forma est de se multiplicabilis: verum est si sit recepta in materia. Sed omnis forma recepta in matetia: in alia, & alia parte materiae poterit esse¬ alia, & alia huiusmodi forma. Si ergo non multl¬ plicatur talis forma, hoc est quia constat ex tota¬ materia simpliciter. Ideo non est nisi vnum vni¬ uersum in specie vniuersi: vel hoc est, quia constat ex tota materia sua. & ideo est vnus tantum Sol in specie solis, sed si sit forma non recepta in materia: cum forma non indiuiduerur, nisi per materiam: vt habetur in 7. Meta. illa erit de se indiuidua, & immultiplicabilis: huiusmodi autem sunt Angeli, ideo &c.

Ad quartum dicendum, quod ideae Platonis, si esset dare tales ideas, in se essent quid singula¬ re: dicerentur tamen illae ideae esse vniuersales ratione exemplaritatis, quia essent quaedam vni¬ uersalia exemplatia multarum rerum. Hoc enim modo, & forma subtellaris esse pont quid vniuer sale: si ad exemplar illius fiant multi subtellares. Arist. tamn Platonem increpat, arguens contra ipsum in 7. Metaph. quod oportebat Platonem ponere, ideas illas esse vere vniuersalia: cum diceret eas esse quiditates istorum sensibilium: contra quod arguens ait, quod eo ipso, quod illae ideae sunt per se existentes, vniuersalia esse non possunt. Argu¬ mentum ergo magis est ad oppositum, quam ad propositum. eo enim ipso, quod angeli sunt formae per se existentes, non sunt quid vniuersale, sed quid indiuiduum.

Ad quintum dicendum, quod species, quae sunt in intellectu: sunt quid singulare secundum se consideratae: habent tamen quendam modum vni¬ uersalitatis: prout repraesentant naturam vniuersa lem rei: ipsa tamen species intelligibilis est haec, & non alia. Nos autem non loquimur de vniuer salitate secundum exemplaritatem, vel secundum repraesentationem, sed secundum esse, vel secundum praedicationem: talem autem vniuersalitatem non damus, nec Angelis, nec speciebus intelligibilibus.

Resolutio Dub. I. In Angelis, qui sunt substantia separata indiuidua non sunt accidentia, nec ad eorum indiuiduatione cooperantur accidentia: nec indiuiduantur per¬ materiam, nec per aliquod accidens annexum materiae, cumsint formae perse exiftentes: sed se¬ ipsis sunt hoc aliquid, & indiuidua.

AD id autem, quod quaerebatur: dato, quod in Angelis sit indiuiduatio, vtrum sit substantialis, vel accidentalis; dici debet, quod per haec sensibilia debemus ascendere in cognitionem intelligibilium. Ideo primum videndum est, vtrum in istis sensibilibus indiuiduis sit indi¬ uiduatio accidentalis. Hoc enim viso, de leui patebit, qualis sit indiuiduatio Angelorum: immo¬ quodam modo difficilius est videre de indiuidua tione istorum sensibilium, quam de indiuidua¬ tione Angelorum. Verumtamen quantuncunque videatur difficilius, sempet est a sensibilibus in¬ choandum: cum nostra cognitio semper incipiat a sensu: Dicemus ergo, quod quantum ad prae¬ sens spectat, tria faciunt difficultatem in proposito: quare videatur indiuiduatio in istis sensibilibus accidentalis esse.

Vna difficultas sumitur ex conditionibus materiae, per quas est indiuiduatio. Nam si esse indi¬ diuiduum est esse hic, & nunc; cum esse hic, & esse in loco, sit quid per accidens: ipsa indiuiduatio substantiae erit quoddam accidens superadditum rei locatae: & sicut esse hic est accidens, sic & esse nunc videtur accidens importare. Secunda difficultas sumitur ex ipsa differentia indiuiduorum. Nam si indiuidua differunt solo numero, quia differre solo numero videtur esse differre solo accidente; consequens est, quod ipsa indiui¬ duatio accidentalis sit. Tertiam difficultatem faciunt dicta Doctorum. Nam Boetius in libro de Trinitate circa principium ait, quod in numero differentiam accidentium varietas facit. Et subdit, quod tres homines, neque genere, neque specie, sed suis accidentibus differunt. Et Porphyrius ait, quod indiuidua dicimus huiusmodi: quoniam ex proprietatibus consistit vuumquodque eorum, quarum collectio nunquam in alio eadem erit. Et Simplicius in lib. super praedicamentis ait: Numero autem differunt, quaecunque cum cur¬ su accidentium proprietatem suae substantiae de¬ terminauerunt. Sed si sic dicimus, quod indiuiduum dicat substantiam, & accidens, non erit in¬ diuiduum in genere substantiae, nec de eo essentialiter praedicabitur substantia. Immo non erit in aliquo praedicamento, quia congregatum ex substantia, & accidente in nullo praedicamento esse potest. Propter quod videndum est, quomodo possumus saluare, quod conditiones mareriae, o sunt hic, & nunc non dicant accidens, sed substam¬ tiam: & quomodo differre numero prout differunt indiuidua, sit differre secundum substantiam, & quomodo dicta Doctorum ponentium talia esse per accidens, veritatem habere possint.

Propter primum sciendum, quo, vt diximus, idem est esse indiuiduum, quod non diuiduum, vel ne plurificatum. Possunt autem esse plura indiuidua id est plura possunt esse, quibus competit esse figna¬ tum: hic tamen homo signatus plurificari non potest. Impossibile est enimesse plura habentia idem esse signatum. Huiusmodi autem signatio competit formae materiali, ex eo, quod recipitur in materia: ergo materia dat formae indiuidua¬ tionem. sed hoc non potest facere materia quo¬ cunque modo sumpta, nisi sumatur sub es¬ se signato, videlicet hic, & nunc. Nam hic id est in hac parte materiae, & nunc id est quamdiu est in hac par¬ te materiae, non possunt esse in materia plures formae. Possunt enim ex materia anulorum, vt ex auro fieri plures anuli, sed ex hac materia auri, siue ex hoc auro, quamdiu est ibi forma anuli, non possunt ibi esse plures huiusmodi formae. in eadem autem parte auri successiue possunt fieri plures anuli: quia quorum substantia deperit, non redeunt eadem numero. Si enim inducatur in ma¬ teria albedo, & postea cedat in potentiam materiae: & iterum inducatur in eadem materia albe¬ do, non erit eadem albeslo numero. sic, si ex auro fiat anulus: & iterum illud aurum redigatur in massam, & rursus fiat idem anulus: non erit idem anulus numero. In hac ergo materia, vel in eadem parte materiae successiue possunt induci diuersae formae. Ad hoc ergo, quod forma sit quid non di¬ uiduum, & quid non plurificatum, oportet, quod materia fit haec, & non alia. quia in alia, & alia pat re materiae posset esse talis plurificatio, & possent induci plures formae.

Rursus oportet, quod sit nunc id est in hoc tempore, & non in alio, & alio tempore: quia in alio, & alio tempore etiam in eadem parte materiae possunt induci diuersae formae. Sed tamen in hac eadem materia, & in eodem tempore plures formae esse non possunt. Ideo materia cum hic, & nunc facit formam non diuiduam: & facit, quod nullo modo sub tali esse plurificari possit.

Aduertendum ergo, quod licet materia habeat partes per quantitatem, & licet non esset subiecta variationi, & alterationi, nisi esset subiecta quantitati, & accidentibus alijs; tamen essentia materiae est extensa, licet hoc habeat per aliud: & vere ipsa essentia materiae habet partes: & partes materiae nihil aliud sunt, quam materia. licet tales partes habeat per aliud. & vere ipsa essentia materiae motibus, & variationibus temporis subii¬ citur, licet hoc habere non posset, nisi aliquibus accidentibus esset comiuncta: tales ergo conditio¬ nes materiae, sicut sunt esse hic, & nunc, vel sicut sunt, quod forma recipiatur in hac mareria, & non in alia: & in hoc tempore, & non in alio, ad ipsam essentiam materiae sunt referendae. Indiuiduum ergo constat ex materia signata, & forma signata, sed materia signata non est aliquid aliud, quam materia. hunc enim modum signationis, quem habet materia, est per aliquid aliud. materia tamen signata est ipsa materia, & non aliud. Propter quod indiuiduum constans ex signata forma, & ex materia signata, est substantia, & non aliud, & est in praedicamento substantiae, & non in alio. Si enim sic vellemus loqui de praedicamento, quod per ea, quae competunt rebus praedicamientalibus per aliud traherentur res praedicamentales extra suum praedicamentum, nihil esset in praedicamento. quia nulla res praedicamentalis est, cui non competat aliquid per aliud. albedo autem, quae est in pariete, non effet in praedicamento, quia illa est albedo extensa. Si ergo albedo extensa diceret aliquid aliud, quam albedinem, non esset albedo illa in praedicamento qualitatis, sed enfet ali¬ quid per aggregationem ex qualitate, & quantitate. Vnde non est intelligibile, quod fiat talis aggregatio. sed dicemus, quod hoc habent essentiae rerum praedicamentorum, quia coniunctae sibi¬ inuicem, aliquid in se inuicem contrahunt:ut es¬ sentia albedinis coniuncta quantitati, haec contrahit, vt ipsa essentia albedinis extendatur. & si ipsa essentia extendatur, eslentia eius extensa erit ipsa est entia. propter quod essentia albedinis ex¬ tensa, non est aliud, quam essentia albe. dinis. Sic mareria signata non est aliquid aliud, quam materia. Indiuiduum ergo constans ex materia signata, non est aliquid aliud, quam substantia. Nihil enim est de compositione in¬ diuidui, quod non pertineat ad praedicamentum substantiae. ad indiuiduationem enim vel saltem ad hunc modum indiuiduationis, quem videmus in sensibilibus, pont facere aliquid aliud a substantia.

Viso, quomodo conditiones materiae non faciunt, quod indiuiduum sit accidens, vel quod de compositione eius sit accidens, volumus osten¬ dere, quod differre solo numero, sicut differunt indiuidua, non facit, quod indiuiduum sit accidens, vel quod de compositione eius sit acci¬ dens. Dicemus enim quod aliquando res per se diffetunt per suas formas, & tunc res differunt specie. Nam cum idem fit species, & forma, differre forma, est differre specie, aliquando vero res per se non differunt secundum formam, sed differunt secundum materiam, & quia constant ex alia, & alia parte materiae: & quia in alia, & alia parte materiae de necessitate recipitur alia, & alia forma. ideo quae sic differunt per materiam, oportet ex consequenti differre per. formam. Differre ergo solo numero, est differre materialiter: differre autem specie, est differre formaliter. Licet ergo non possent res differre materialiter, nisi materia esset quanta, quia materia tunc esset indiuisibilis, & non haberet partem, & partem, & non esset alia, & alia. Quanuis ergo hoc sit per quantitatem, quod materia est alia, & alia, vere tamen¬ ipsa materia facta est alia, & alia, ita vt hec materia non sit illa. Cum ergo materia pertineat ad praedicamentum substantiae. differre materia¬ liter est differre substantialiter. quod ergo haec materia differat ab illa, hoc est per aliud am materia, vt per quantitatem. ipsa tamen materia differens non est aliud, quam materia. itaque¬ propter differentiam materialem, quam assigna¬ mus inter indiuidua, quam differentiam voca¬ a mus. differre solo numero, non ponemus in¬ diuiduum extra praedicamentum substantiae, & non dicemus, quod indiuiduum sit aliquid aliud, quam substantia.

Ostenso, quod nec conditiones materiae, per¬ quas est indiuiduatio, nenc differentia indiuiduorum ponunt indiuiduum extra praedicamentum substantiae, nec faciunt, quod de compositio ne indiuidui sit accidens, volumus soluere auctoritates Doctorum. Nam cum ait Boetius, quod differentiam in numero facit varietas accidentium; dicemus, quod ipsa indiuiduatio indiuidui, vel ip sa materia signata, quae est de ratione indiuidui, non est accidens, tamen non est inconueniens, quod ad talem indiuiduatio¬ nem faciant acc identia. facit enim quantitas, & si non ad indiuiduationem simpliciter, quia non minus indiuiduaret materia formam, si es¬ set a quantitate absoluta, facit tamen ad hunc modum indiniduationis. nam quod materia sit haec, & non alia, & quod sit differens ab alia, per quantitatem habet. indiuiduatio ergo non est accidens, & differre materialiter quod est differre nnmero, non est differre accidentaliter. tamen ad hanc differentiam aliquid faciunt ipsa accidentia. si enim poneretur sigillum in aqua, & figuretur aqua figuratione sigulli: illa aqua figurata non erit cuprum. ad figurationem tamen aquae faciet sigillatio sigilli cuprei, & amoto sigillo, non remanebit aqua figurata, sic partes materiae sunt per partes quantitatis, & amotis partibus quantitatis, non remanebunt partes materiae: ipsae tamen partes materiae non sunt quaititas, sed materia. causaliter ergo figuratio aquae est figuratio sigilli: formaliter tamn vna est differens ab alia. sic formaliter indiuiduum dicit substantiam, & non est aliud. tamen ad ipsam indiuiduationem ali¬ quam causalitatem, & aliquam efficientiam habent ibi accidentia. cooperatur ergo ad talem indiuiduationem aliud a substantia. ipsum tamen indiuiduum non est aliud, quae substantia. qualis autem sit ista cooperatio, vtrum eo¬ dem modo cooperentur accidentia ad signatio¬ nem materiae, sicut sigillum ad signationem a¬ quae, non est praesentis speculationis. sufficit autem scire, quod sicut aqua figuarata non est sigillum, licer hoc habeat a sigillo, sic materia signata non est accidens, nec pertinet ad genus accidentis, licet hoc habeat ab accidente.

Et per hoc patet solutio ad dictum Porphyrii. nam cum ait indiuidua constare ex proprieratibus vel ex accidentibus, pro tanto veritatem habet, quia ad indiuiduationem al iquid cooperantur accidentia, non tamen indiuidunm est in aliquo praedicamento accidentis, nec de compositione in¬ diuidui est accidens.

Per hoc etiam est solutum dictum Sgimplicij, qui differentiam indiuiduorum cursu accidentium assignauit. facit enim ad indiuiduationem cursus, quem habet matetia sub accidentibus, ipsum tamen indiniduum non est accidens, nec de compositione eius est aliquod accidens. Dicamus ergo, quod aliquod accidens est quod dese habet indi uiduationem: vt quantitas. nam quod sint plura numero, & idem specie, siue indiuiduatione es¬ se non potest, quantitas enim quia de se habet partes; de se hahet, quod ibi sint plura numero, & eadem specie, vt si intelligatur linca recta diuidi in duas partes, erunt plures partes lineae numero, sed specie erunt aedem. Intelligemus er¬ goxe quantitatem de se indiuiduationem habere, & per hanc materia habebit partem, & partem, & fiet indiuiduatio in formis materialibus, ex eo, quod recipiuntur in hac materia, vel illa. erit ergo haec materia differens ab illa per quantitatem, ipsa tamen materia differens non erit aliud, quam materia. poterit ergo facere, & facit ad indidua¬ tionem ipsum accidens: indiuidua tam non sunt accidens, nec pertinent ad praedicamentum accidentis.

His igitur omnibus praelibatis. cum quaeritur: vtrum indiuiduatio in Angelis sit accidentalis, vel essentialis; dici debet, quod aliquid potest esse accidentale dupliciter: vel quia est accidens, vel quia ad hoc aliquid cooperatur accidens. Propter quod dicemus, quod aliter est indiuiduatio in acci¬ dentibus, aliter in substantiis sensibilibus: ali¬ ter in substantijs separatis. In accidentibus enim ipsa indiuidua sunt accidentia. in substantiis autem sensibilibus indiuidua non sunt accidentia: sed ad eorum indiuiduationem aliquid cooperantur accidentia. sed in substantiis separa tis nec indiuidua sunt accidentia: nec ad eorum indiuiduationem cooperantur accidentia. nam cum sint formae per se existentes, non indiuiduan¬ tur per materiam, nec per aliquod accidens an¬ nexum materiae, sed seipsis sunt hoc aliquid & indiuidua. Cum ergo quaeritur: vtrum indiui¬ duatio in angelis sit accidens; dici debet, quod & si in istis inferioribus indiuiduatio aliquo modo possit dici accidentalis: in Angelis tamen indiui¬ duatio est essentialis, & formalis.

REST. AP ARG. DVI. I.

AD primum dicendum, quod in sub¬ stantijs separatis indiuiduum, & quod quid est non pertinent ad aliud & aliud genus cognitionis. idem est enim ibi an¬ gelus, & angeli esse: loquendo de esse, quiditati¬ uo, idest eodem genere cognitionis cognoscitur hoc, & illud. licet enim non sit idem aqua, & aquae esse, & magnitudo & magnitudinis esse. idest licet non eadem cognitione cognoscatur aqua, & esse C quiditatiuum ipsius: & magnitudo & esse quidi tatiuum ipsius. quia magnitudo, & aqua pos¬ sunt cognosci sensu: & esse quiditatiuum istorum non cognoscitur nisi intellectu: non est tamen¬ sic in omnibus, vt in 3. de anima habet declarari. Est enim deuenire ad aliqua, vbi idem est hoc & huiusmodi esse, idest vbi eodem genere cognitionis cognoscitur hoc & huiusmodi esse qui¬ ditatiuum: vt in substantijs separatis, vbi non alia cognitione cognoscitur natura, & suppositum. Arguere ergo in Angelis, quod indiuiduatio sit accidentalis: quia res abstracta ab accidentibus esficitur intelligibilis: non est ad propositum, cum ipsum indiuiduum in angelis sit quid intelligibile: vt tamen soluamus argumentum, vt spectat ad haec inferiora, dicemus quod aliquid cooperantur accidentia ad indiuiduationem istorum sensibilium, ratione cnius circumscriptis omnibus accidentibus, remanet res intelligibilis, & est quid vniuersale: non tamen propter hoc habetur, quod ista indiuidua sensibilia sint accidentia, vel quod accidens sit de ipsorum compositione,

Ad secundum dicendum, quod indiuiduum secundum auctoritatem Porphyrii constat ex proprietatibus, quarum intellectionem impossibi¬ le est in altero reperire, quia proprietates & accidentia aliquid cooperantur ad indiuiduatio¬ nem istorum sensibilium: ipsa tamen indiui¬ quanon sunt accidentua, sed suntin praedicamento substantiae.

Ad tertium dicendum, quod indiuidua haec¬ sensibilia differunt solo numero. quia non differunt formaliter, sed materialiter: propter hoc tamen non habetur quod talia indiuidua sint accidentia, quia etiam ipsa materia signata non est aliud, quam materia: & non est accidens, sed substantia: lieetad talem indiuiduatione ipsum accidens aliquid cooperetur.

Resolutio Dub. II.

Cum Angelus sit quid subsissens: quid indiuiduum: & quid rationale: Persuna di¬ ci debet, & indiniduatio cius personalitas non iniuria dicitur.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum Iindiuiduatio, quae reperitur in an¬ gelis, possit dici perronalitas: dici debet, quod de interpretatione no¬ minis personae, dupliciter loqui ponsumus. vno modo prout interpreratio huius nominis pertinet ad linguam latinam: & sic idem videtur sonare Persona, quod quasi per se ionans, vel secundum quod interpretatio huius nominis re¬ torquetur in linguam graecam: nam quod apud nos diciture persona, apud Craecos dicitur pro¬ sopon, & videtur dici prosopon a pro, quod est ita, & sopom, quod est facies, vel vultus, quasi talis facies, vel talis vultus. Fuit enim hoc nomen inductum in ludis, qui fiebant apud Craecos: vbi ludebant homines Laruati: repraesentanres ali¬ quas personas insignes. Larua enim secundum Vgonem vulgariter Mascara dicitur. Homo ergo ille Laruatus in ludo, repraesentans personam insignem, dicebatur prosopon, siue per¬ sona. & inde venit dictum Magistrorum: quod persona est suppositum proprietate ad dignitatem pertinente distinctum. quia non nisi per¬ sonae insignes, & dignae repraesentabantur sic in ludo. Inde est etiam, quod personatus dicitur dignitas: postquam personae nomen ex dignitate originem sumpsit.

Sed qualitercunque loquamur de persona, siue prout est idem, quod per se sonans: vel pro¬ ut sumitur a repraesentatione facta in ludo: sem¬ per ad rationem personae videntur concurrere tria, vt Boetius in libro de duabus naturis, & vna persona Christi diffusius prosequitur. Nam persona rationalis dicitur quid indiuiduum in genere substantiae, & dicit quid indiuiduum in genere substantiae rationalis.

Primo dicit quid indiuiduum. quia per se so¬ nare, & per seexistere, non nisi indiuiduorum, est: vel facere talem representationem in ludo, non nisi ad indiuiduum pertinere poterat. cuius est agere, & pati. Vnde & Boetius in lib. prae¬ fato ait, quod in vniuersalibus persona dici non potest, sed in singularibus tantum, atque indi¬ uiduis.

Secundo persona non dicit quid indiuiduum solum: sed indiuiduum in genere substantiae. Nam accidentia non sonant aliquid per seid est non dicunt aliquid per se, nec existunt per se, nec per se agunt, & patiuntur, licet possint esse ratio agendi, & patiendi. Vnde & Boetius in eodem libro ait, Personam in accidentibus non posse constitui.

Tertio ad ronem personae, quod sit quid rationale: Nam illud est per se sonans quantum ad ipsam actionem, quod in se habet quod possit agere, vel non agere, & quod habet dominium suae actionis. & qua hoc hant solum rationabilia, ideo de ratione p¬ sonae est, quod sit quid rationale. Illud enim quod solum agit ex necessitate naturae, & non est in pote¬ state sua agere, vel non agere: deficiat per se, cum¬ non sit in sei est in potestate sua agere, vel non age¬ re, non habet rationem personae. Large enim pos¬ sunt dicit per se agere quaecunque habent per se¬ esse: tamen quia secundum quendam modum specialem dicuntur rationabilia per se agere, quia in se est, & in potestate sua est, quod agant, vel non agant. quaelibet rationalis sabstantia quantum adagendum dicitur per sonaid est per se sonans, & per se dicta est agere, quia in se est, quod agat, vel non agat. Sic etiam si facientem repraesentatio¬ nem in ludo volumus vocare personam, quid rationale erat illud, quod sic discrete ludebat: vt discrete representaret hunc, vel illumi. Vnde & Boetius in eodem libro vult, quod nulla sit persona ipsius lapidis, quae habet esse tantum, nec sit persona arboris, quae habet esse, & viuere, nec etiam sit persona equi, vel bouis, vel caeterorum animalium, quae muta, & sine ratione vitam solum sensibus degunt. Er subdit, quod hominis Dei, & Angeli dicimus esse personam. nomen ergo personae in solis substantijs rationalibus recipitur.

Adaptamus ergo ista tria, videlicet esse quid indiuiduum esse in genere substantiae, & esse quid rationale ad interpretationem nominis personae: tamen quocquid sit de interpretatione nominis. secundum quod vrimur hoc nomine, persona: oportet, quod habeat illa tria, quod sit quid indi¬ uiduum, quod sit quid substantia; quod sit naturae rationalis, & quodcunque horum deficiat, non dicimus illud personam. Vnde & Boetius in eo¬ dem lib. ait, quod quia persona est in solis substan¬ tijs, & in solis rationabilibus, & non in vniuersa¬ libus, sed in indiuiduis, ideo ait hanc esse diffinitionem personae::Persona est naturae rationalis in¬ diuidua substantia¬

Cum ergo quaeritur: vtrum angelus sit persona dici debet, quod cum de ratione personae sit, quod sit quid subsistens, quid indiuiduum: & quid rationale, angelus, qui habet omnia ista de¬ bet dici persona, & indiuiduatio in angelis quae. dam personalitas dici potest.

Aduertendum tamen, quod licet haec tria vt communiter ponitur, videlicet subsistere, esse quid indiuiduum, & quid rationale, reperiantu in angelo, & in homine: hoc tamen est aliter, & aliter. Nam homo sic subsistit, quod eius natura indiget partibus eentialibus: ex quobus composita est eius natura, angelus aunt, quia lubsistit in natura simplici, nullo mon est indigens partibus. Non enim habet natura angeli partem, & partem, vnde dicatur esse composita, sed est quaedam simples forma.

Rursus aliter en quid indiuiduum nomo, ae¬ aliter angelus: homo cum sit quid materiale, est quid indiuiduum per materiam, && anima hominis indiuiduatur per esse, quod acquirit in materia, vel in cornore. Posset enim Deus si vellet in¬ diuiduare animam, antequam reciperetur in cor¬ pore. dando sibi esse tale, quale acquirit in corpore, tamen secundum naturae cursum anima in¬ diuiduatur per esse, quod acquirit in materia, vel in corpore.Sed angelus non indiuiduatum per esse, quod acquirat in materia: sed est angelus quid indiuiduum, quia est ipsa forma non recepta in materia.

Tertio aliter est rationalis angelus, & aliter homo. Nam si volumus accipere rationale pro¬ intelligente ratiocinando, & discurrendo: sic an¬ gelus non est rationalis, sed homo i sed si volu¬ mus accipere rationale pro eo, quod est esse discretiuum bonorum, & malorum, sicut dici¬ mus esse rationabiliter factum, quod est discrete factum, tanto angelus est rationabilior homine, quanto scire discernere veritatem eminentius reseruat in angelo quam in hoie. Ratio ergo psonae reperitur in angelis, & indiuiduatio eorum est quaedam personalitas: & per se subsistere, & esse quid indiuiduum, & quid rationale reperitur in angelis aliter tamen, quam in homine, vt est per¬ habita manifestum.

RESP. AD ARG. DVP. II.

AD primum dicendum, quod angeli non sunt rarionales, quod sint di¬ scursiui, vel quod intelligant discurrendo: sunt tam rationales, quia sunt discretiui, & iudicant discernendo.

Ad secundum dicendum, quod proprietas non solum reperitur in accidentibus, sed etiam in substantialibus. Vnde & ipsa diffinitio dicitur proprium, vt patet ex O. Topi. Tamen quia diffinitio habuit speciale nomen: proprium retinet sibi nomen commune. Proprietas ergo potest accipi, vel in relatiuis, vel in absolutis. & in absolutis dupliciter, vel prout pertinet ad accidentia, vel prout pertinet ad substantiam. Si accipiatur proprietas in relatiuis: sic. Persor a¬ est suppofitum proprietate distinctum ad dignitatem pertinente, prout sumitur persona in diuinis. si vero accipiatur proprietas, prout pertinet ad substantialia, sic poterit esse personalitas in An¬ gelis, vbi eorum natura, & substantia habet hoc speciale, & quasi proprium, quod non est receptibilis in materia, vnde sumatur eorum indiui duatio, & personalitas. sed si accipiatur proprietas prout pertinet ad ipsa accidentalia: sic aliquo modo faciet proprietas ad personalitatem hominum, ad quorum indiuiduationem aliquid cooperantur accidentia.

Vel possumus dicere, & forte melius: quod per¬ sona est suppositum proprietate distinctum ad dignitatem pertinente, quod qualiter sit in diuinis patet: vbi proprietates relatiuae distinguentes personas, dignitatem important: in Angelis autem, & hominibus hoc existit, quia habent tale suppositum, ad quod consequitur esse intellectuale, & habere potentiam intellectiuam, quae ad dignitatem pertinet, & per quam tam Ange¬ lus, quam homo distinguuntur ab alijs, non habentibus talem proprietatem, & talem potentiam.

Haec ergo diffinitio, vel descriptio personae in angelo, & in homine: quod sint sic distincti pro¬ ptietate saccipiendo proprietatem, prout respicit accidens,) non est diffinitio data per proprietatem, personam constituentem, sed sequentem.

ARTIC. II. An in Angelis reperiatur nume¬ rus. Conclusio est afirmatiua.

pri. . 3.22. 3. Ri. .3. 15.

SECVNDo quaeritur: vtrum in Angelis sit numerus. Etvi¬ detur, quod non: Quia, vt supra diximus, sicut differre specie¬ est differre formaliter: sic differre numero est differre materialiter: sed in Angelis non est materia, ergo &c.

Praeterea numerus est species quantitatis, sed quantitas non est in substantijs separatis, cum quantitas sequatur materiam, sicut qualitas formam: ergo &c.

Praeterea numerus causatur ex diuisione continui: vbi ergo non inuenitur ratio continui, non poterit esse numerus: Angeli sunt huiusmodi, ergo &c.

Praeterea Arithmeticus considerat de numero, siue de quantitate discreta: sicut Geometra conm¬ siderat de magnitudine, siue de quantitate continua: si ergo in Angelis esset numerus, posset de Angelis considerare Arithmeticus, cum ipse consideret vniuersaliter de numero. Hoc autem est falsum, quia si de Angelis posset considerare Arithmericus, vel aliquis Mathematicus: tunc mathematica essent abstracta: non solum se¬ cundum considerationem, sed etiam secundum esse.

IN CONTRARIVM est Philosophus in 12. Meta. qui reprehendit Platonem: eo quod nihil dixit certum de numero separatorum. sunt enim separata in aliquo numero.

Praeterea idem Philosophus in 12. Meta. inuestigat numerumsubslantiatum scparatatum: ergfe¬ sunt in aliquo numero.

Dub. I Lateralis. An Angeli sint secundum numerum Orbium caelestium. conclusio est negatiuta.

D. Tho. contra Gent lib. 2. c 2 p9. 92. Ien 2. scnt. d. 3. art. 3. Voril. d. 3. q. 2. Land. d. 3. q. 6.

VLTERIVS dubitatur: vtrum Angeli sint secundum numerum Orbium coelestium, & videtur quod sic. Nam secundum Commentatorem in 12. Meta. Pperfectio substantiarum separatarum est finis motus, & non est ponendum, aliquem esse Angelum imperfectum. ergo non est ponere aliquem Angelum non mouentem: sed mobilia conueniem tia talibus motoribus, sunt corpora supercoelestia: non sunt ergo plures Angeli, nisi quot sunt corpora super caelestia.

praeterea vult idem Commentator in eodem 12. quod si intelligentiae non mouerent: essent in dispositione diminuta, sed hoc non est ponendum: ergo quaelibet intelligentia mouet. sed si omnes intelligentiae mouent, oportet quod sit nu¬ merus intelligentiarum secundum numerum orbium mobilium.

Praeterea idem Commentator in eodem 12. ait: quod essent ociosae intelligentiae, si non mouerent: sed cum in natura ista inferiori non sit ali quid ociosum, multo magis hoc non erit in intel ligentijs. omnes ergo intelligentiae mouent, & erit numerus intelligentiarum secundum numerum coelorum mobilium.

praeterea non esset bene dispositum vniuersum, si omnes partes vniuersi se inuicem non iuuarent, sicut non esset bene dispositum animal, si membra sibi inuicem non seruirent: sed creatura spiritualis non iuuat corporalem, nisi eam mouendo: nullus ergo est Angelus, qui non moueat. ergo idem, quod prius.

IN CONTRARIVM est, quia secundum Hiero. Angeli sunt dati ad custodiam hominum: non ergo accipiendus est numerus Angelorum secundum numerum coelorum. sed praerer Angelos mouentes coelos sunt angeli nos custodientes.

Praeterea Dominus dixit in Enangelio, Angelos esse ipsorum paruulorum. Iuxta illud: Angesi eo¬ rum semper vident faciem patris. praeter ergo angelos mouentes orbes, est dare angelos alios.

Dub. II. An Angeli sint in paruo numero. Conclusto est negatiua

D. Th. 1. p. q. 50. art. 3. lte d. 3. q. 1. artc. 3. 1cem lib. 2. cotra Ge. cap. 9t. 93. Dur d. 3 q. 1. Cabr. Biel d. 3. q. 1. Conclu. 3.

VLTERIVS autem dubitatur: vtrum angeli sint in valde paruo numero: dato quod sint in aliquo numero, & non sint secundum numerum coe¬ lorum. Et videtur, quod sic. Nam actus purus, qui est Deus, est maxime vnus: ergo quanto aliqua sunt propinquiora Deo, tanto sunt magis propinqua vnitati: & per consequens sunt in paucissimo nu¬ mero, sed angeli sunt Deo propinquissimi: ergo &c.

Praetera August. 12. de ciui. Dei ait, quod Platlo Peum magna auctoritate commendat, mundum numeris fibricantem. Et secundum ipsum, hoc est conforme Scripturae sacrae dicenti: Omnia in numero, pondere, & mensura disposuisti. Si ergo secundum numerum fabricatus est mundus: ima gihabimur, quod hoc modo entia constituentia mundum procedunt a Deo, sicut numeri procedunt ab vnitate. sed numeri propinqui vnitati sunt valde parui, habebunt se ergo angeli sicut numeri propinqui vnitati, & materialia sicut numeri remoti, cum angeli sint facti prope Deum,. & materia peope nihil, vt vult Aug. 12. Confell. ( Erunt ergo angeli in paucissimo numero, & materialia in maximo.

Praeterea videmus, quod corruptibilia magis¬ multiplicantur, quam incorruptibilia, vt non est nisi vnus Sol, vel vna Luna. Est ergo nobilitatis non multiplicari, & esse nullo numero, vel saltem esse in paucissimo numero, sed angeli sunt nobi¬ liffima pars vninersi: ergo &c.

INCONTRARIVM est, quia Luc. 2. di citur, quod facta est cum angelo multitudo militiae coelestis laudantium Deum. sed multitudo dicit aliquem magnum numerum, ergo &c. Praeterea Dominus dixit Tetro. Mat. 20. Putas, quia non possum rogare patrem meum, & exhibebit mihi modo plusquam 12. Legiones ange¬ lorum. Sed in vna legione est magnus numerus in valde ergo magno numero sunt angeli.

Dub. III. An Angelorum numerussit notis norus. Conclusto est negatiua. Th. Arg. d. 3. q. 2. ar. 3. Parth. Syb. 2. Dec. c. 1. q. 3.

VLTERIVS dubitatur, vtrum nume¬ rus Angelorum sit nobis notus, & de¬ terminatus. Et videtur quod sic, quia vt di¬ citut Danielis 7. Millia millium ministrabant ei, & decies centena millia asfistebant ei: vel, ut habet alia littera: Decies millies centena millium. sed oens angeli diuiduntur in assistentes, & ministrantes. postquam ergo notus est nobis numerus, tam as¬ sistentium, quam ministrantium, notus erit nobis numerus angelorum.

praeterea philosophus in 12. Met. dicit esse certum, & determinatum numerum intelligentia. rum, sed quos nos vocamus angelos. Philosophi: vocauerunt intelligentias, vel substantias separatas. quare si est nobis certus, & determinatus, talis numerus separatorum erit certus, & determina¬ tus numerus angelorum.

praeterea repraehendit philosophus platonem in 12. Meta. Quia non certe, & determinate locutus est de numero separatorum. erit ergo certus, & determinatus talis numerus.

IN CONTRARIVM est, quia nihil pos¬ sumus scire naruraliter de angelis, nisi per eorum effectus. sed non omnes habent effectus in ista in¬ feriora, quia assistentes non administrant haec¬ corporalia. Non ergo potest nobis esse notus numerus angelorum, quia non potest nobisi es¬ se notus naturali cognitione numerus assistentium.

Praeterea non semper sunt nobis nota opera ministrantium. Nam multa agunt, & operantur angeli, ministrantes, quae nos latent.

Rursus etiam de actione, quae innotescir no¬ bis, quod fiat a spirituali substantia: non est no¬ bis notum: vtrum fiat ab vna, vel a pluribus, vel a quot fiat. Nam Mlarci 5. cum dixit Dominus, quod esset nomen Daemonis vexantis hominem illum detentum a spiritu immundo; Respondes

quod Legio: eo quod multi erant. Ex hoc ergo effectu, vt ex vexatione nullo modo sciri poterat, quod tanta multitudo esset in illo corpore, quantum continet legio. quare ficut non est no¬ bis notus numerus Daemonum ministrantium male: ita nec angelorum ministrantium bene.

Dub. IIII. An Angelorum numerus sit infinitus. Conclusio es¬ negatiua.

D. rI. 1. fent q. 3 art. 2. nlber de quatuor coquui.. Bartuo. Syb. 2. Dec. cap. 1. q. 3.

VLTERIVS autem dubitatur: vtrum numerus angelorum sit infinitus. Et videtur quod sic, quia dicitur lob 25. Numquid est numerus militum Hesaas eius: sunt ergo innumerabiles milites Dei: sed per milites intelliguntur angeli, ergo &c.

praeterea secundum Strabum, & habetur in litera secundae distinctionis coelum Empyreum statim, cum fuit factum, sanctis Angelis est repletum, sed in vno corpore vnius hominis erat vna legio spirituum, nec adhuc replebant corpus illud: quia adhuc potuissent ibi esse plures: coelum ergo em¬ pyreum, quod est tantum corpus, si fuit repletim sanctis Angelis, infiniti erant ibi Angeli.

Praeterea secundum Diony. 13. de Angelica hierar. multae sunt beatae militiae supermundialium intellectuum, superantes secundum commensu¬ rationem numerorum, infirmam, & coarctatam multitudinem multarum rerum materialium: Plures ergo sunt angeli incomparabiliter, quam int omnia materialia. sunt ergo plures, quam sint capilli arenae maris, & quam sint at homi pulueris in terra. sed talia non videntur habere nu¬ merum: ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia si omnia fecit Deus in numero, pondere, & mensura: vt dicitur Sapien. 1I. angeli facti sunt in numero quodam: non ergo sunt infiniti.

Praetereae infinitas se tenet ex parte materiae: finitas autem ex parte formae: ideo omnium corpora sunt diui sibilia in infinitum, quia hoc consequuntur ex materia. sed omnium natura constantium est certus numerus, & ratio eorum magnitudinis, & augmenti, quia hoc consequuntur ex forma: quare si infinitas se tenet ex parte materiae; vbi non est dare materiam, non est ponere infinitatem. huiusmodi sunt angeli: ergo &c.

Resolutio Artic. II.

In Angelis est numerus largo moda summptus: quate. V nus constitutus ex vnitaribus substantialibus, & quasitatinis, non quantitatiuis: vel quatenus pro¬ multitudine capitur, quae numerus dici folet.

RESPONDEO dicendum, quod cum primo quaeritur: vtrum in angelis sit nu¬ merus accipiendo numerum large secum dum quod communiter accipitur pro omni multitudine: loquendum est de ipsa multitudine, sicut loquimur de vnitatibus, ex quibus constituitur multitudo. Videndum est ergo, quot modis dicitur vnum, quia tot modis potest constitui multitudo. & tunc apparebit, vtrum sit numerus, vel multitudo in angelis, vel non: & quis nume¬ rus, & quae multitudo sit ibi, & quae non¬

Sciendum ergo, quod vnum dicitur aequaliter enti: immo conuertitur cum ente: nec separatur vnum, & ens: nec in generatione, nec in corruptione. Propter quod dicitur in 4. Meta. quod vnum, & ens sunt idem, & habent eandem naturam: & consecutio vtriusque est ad alterum, sicut consecutio principii, & cause: sicut ergo principium, & causa dicunt vnam, & eandem rem sub alia, & a¬ lia ratione, sic ens, & vnum. Vnde in eodem quat to dicitur, quod sermo dicens: Homo, aut homo vnus, non significat diuers a: nec est differentia in¬ ter dicere: Homo vnus, & homo, nec in gc¬ neratione, nec corruptione. Non est enim generatio, vel corruptio hominis, nisi sit generatio, vel corrruptio vnius hominis, nec econuerso. Nam omne, quod est: ideo est, quia vnum est. ergd quia sic se consequuntur vnum, & ens: sicut di¬ citur ens de substantia, & accidente; ita dicetur & vnum. & sicut substantia est duplexscilice prima, & secunda, sic oportet, quod & vnitas vtroque¬ modo sumatur. sumitur autem ratio substantiae secundae ex ipsa forma secundum se. ratio autem primae ex forma signata. vtroque ergo mon poterit esse numerus in rebus, & ex forma secundum se sumpta, & ex forma signata. & differt vna res ab alia: vel quia hent aliam formam, vel quia habet aliam signatam formam. verumtamen vna differentia includit aliam. Nam non potest res habere aliam formam, nisi habeat aliam hanc formam. Differentia enim secundum speciem includit differentiam numeralem. Ex parte ergo substantiae damus duplicem numerum: & per consequens duplicem vnitatem: v¬ num, scilicet numerum sumptum ex forma: alium sumptum ex signata forma: hi autem duo nu¬ meri adinuicem sic se habent, quod semper se concomitantur, sed nunquam est vterque aeque principaliter, sed aliquando prius intelligitur es¬ se diuersitas ex forma, quam ex signata materia. aliquando econuerso. Cum enim forma signata includat formam: non poterit esse differentia ex forma signata: nisi sit ex consequenti differentia ex forma: & cum vniuersalia non habeant esse, nisi in primis, & indiuiduis. quia destructis primis, impossibile est aliquid aliorum re¬ manere: nulla duo secundum esse, quod habent in rerum natura: possunt differre secundum formam, nisi differant etiam secundum signatam formam. Semper ergo hae duae differentiae se concomitantur, sed nunquam sunt aeque principali¬ ter. nam in his, quae sunt eiusdem speciei: prius intelligitur esse differentia secundum signatam formam: & ex consequenti sccundum formam: vt patet in rebus materialibus: vbi forma non diuiditur nisi per materiam. Si ergo in talibus forma¬ specifica non diuiditur, nisi per materiam: prius intelligitur forma aduenire materiae, quam intelligatur esse diuersitas in tali forma. sed form a, vt est adueniens materiae, habet esse signatum: qua¬ re prius intelligitur, quod sit diuersitas in forma, vt est signata, & vt est adueniens materiae, & postea intelligitur esse diuersitasun ipsa forma. vere enim in duobus leonibus sunt duae animae diuersae, & duae formae diuersae: sed si leo constaret ex tota materia sua, non esset nisi vnus Leo in specie Leonis, & non esset nisi vna anima Leonina. Si ergo sunt plures animae leoninae: hoc est, quia repcipiuntur in pluribus corporibus: quare si non est diuersitas in forma materiali specifica, n:si per applicationem ad materiam: ergo prius intelligitur esse applicata forma ad materiam, quam intelligatur esse differens forma. & quia applicata, vt diximus, habet esse signatum: ideo prius in talibus intelligitur esse differens forma signata, quam intelliga¬ tur esse differens forma. sed in his, quae differunt specie, & potissime in substantijs separatis, quae sunt ipsae formae per se existentes: prius intelligitur esse differens forma, & postea intelligitur es¬ se differens haec signata forma. Nam formae sepa¬ ratae consequuntur indiuiduationem per formam: ergo, quod differant formaliter, hoc habent per formam: & quod differant indiuidualiter, hoc habent per hanc formam. quia hoc in eis consequitur ipsam formam. Quare si indiuiduatio in eis est aliquid consequens formam, sicut ibi in¬ d iuiduatio sequitur formam, ita differre indiui¬ dualiter sequitur differre formaliter. prius ergo intelligemus, quod substantiae separatae differant formaliter, vel secundum formam, quam differant in¬ diuidualiter, & secundum hanc formam. sed in rebus materialibus eiusdem speciei, vbi differentia est per materiam, non per formam: non pos¬ sumus intelligere, quod prius differant formaliter, quam materialiter. vel, quod prius differant forma¬ liter, quam indiuidualiter. quia si per se, & primo differrent formaliter, tunc differrent specie. per se ergo, & primo differunt materialiter, vel indi¬ uidualiter, vel secundum formam signatam, & ex consequenti dicuntur differre secundum speciem, & secundum formam. diuersitas ergo secum dum formam non secundum se, sed ex consequem ti, non facit diuersitatem in specie, sed in numero. Duplex ergo erit numerus: vnus secundum differentiam formalem, & alius secundum differentiam indiuidualem. Sic eriam & duplex erit vnitas, & formalis, & indiuidualis: non quod aliud sit secundum rem hoc vnum, & illud: nec in materialibus, nec in separatis. Nam homo in hoc homine est idem realiter, quod hic homo, & an¬ gelus in hoc angelo est idem realiter, quod hic ange¬ lus, & vniuersalia in particularibus sunt idem rea¬ liter, quod particularia. Forma. enim & forma si¬ gnata non dicunt rem aliam, & aliam: plus tamen dicit de alienitate in rebus materialibus forma, & forma signata, quam in substantijs separa¬ tis: nam in rebus materialibus si non est aliud forma signata, quam forma, est tamen per aliud. Nam quod forma sit forma, hoc habet per se. sed, quod sit si¬ gnata, hoc habet per materiam. Sicut materia signata, & materia, & si non est aliud, est tamen¬ aliquo modo per aliud. quia, vt supra diximus, accidentia aliquid cooperantur ad signationem materiae, sed in substantijs separatis forma, & forma signata, nec est aliud, nec per aliud. quia huiusmodi formae seipsis indiuiduantur, & iunt quod signatum, sed, licet in substantijs separatis forma signata nec sit aliud, quam forma: nec sit si¬ gnata per aliud, dicitur tamen, quod signatio ibi est consequens formam. quia prius intelligitur ibi, quod forma sit forma, quam quod sit signata. Nam, quod ibi forma sit talis forma, & quod sit specifica, hoc, habet secundum se. sed, quod sit signata, hoc habet. quia non est recepribilis in materia. Cum ergo non esse receptibile in materia, sit quaedam conditio, consequens illas formas: prius intelliguntur angeli differre formaliter, & secundum spe¬ ciem: quam differre indiuidualiter, & fecundum numerum. quia, vt trangebamus, sicut signatio est conditio consequens formas illas: sic differre secundum rem signatam est conditio consequens differentiam penes formam. In istis. enim rebus materialibus, quae possunt diffe:re solo numero, potest esse principalis differentia per materiam. quia in his, quae sunt idem specie, non est principalis differentia per formam, vt est forma, sed per materiam, vel per formam, vt est in materia: in se paratis vero, quae semper differunt specie, sem¬ per principalis differentia est per formam. Est itaque numerus, & multitudo tam in angelis, quam in rebus materialibus ex vnitatibus substam tialibus, siue accipiantur vnitates secundum formam simpliciter, siue secundum formam signa¬ tam: diuersimode tamen reperiuntur tales nu¬ meri, & vnitates in substantijs separatis, & in rebus materialibus, vt patet per habita. sed sicut potest esse numerus, & multitudo constituta ex vnitatibus substantialibus, sic, cum vnum comuer¬ tatur cum ente, oportet dare numerum. & multitudinem ex vnitatibus accidentalibus. & quia inter praedicamenta accidentalia non est dare ni¬ si duo prdicamenta realia: Quantitatem iliet & Qualitatem: caetera vero praedicamenta, vel dicunt ipsum ordinemi, vt relatio: vel dicunt quanritatem, vel qualitatem sub aliquo ordine, vt alia sex praedicamenta, de quibus agitur in o. principijs: vnitates ergo reales accidentales, vel sumentur ex quantitate, vel ex qualitate.

Cum ergo quaeritur: vtrum in angelis sit nu¬ merus; si loquamur de numero constituto ex vnitatibus substantialibus: sic in angelis est nume¬ rus. quia sunt ibi plures vnitates substantiales: siue accipiantur huiusmodi vnitates secundum formam, siue secundum formam signatam. Sed si loquamur de numero constituto ex vnitatibus quantitatiuis; sic in angelis non est numerus. quia ibi non est quantitas. hic est enim ille numerus, de quo confiderat Arithmetica, & talis numerus causatur ex diuisione continui. vnum. enim quod est principium huiusmodi numeri, realiter est idem, quod continuum. Eadem enim quantitas, vt perficit rem per comparationem ad partes, dat ei, quod sit quid continuum. vt perficit eam secundum se: dat, quod sit quid vnum, quod est principium numeri. hic est autem ille numerus, qui communi nomine vocatur numerus: large tamen loquendo de numero, omnis multitudo ex quibuscunque vnitatibus constituta potest dici quidam nu¬ merus. Tertio autem si loquamur de numero constituto ex vnitatibus qualitatiuis, non solum in Angelis est numerus, & multitudo, sed etiam in vno, & eodem Angelo est talis multitudo. quia in vno, & eodem sunt multae qualitates: vt multae naturales potentiae: vel multae operationes. vt in vno, & eodem Angelo est intellectus, & voluntas: & est ibi intelligere, & velle, quae sunt actiones talium potentiatum. In Angelis itaque est nume¬ rus, & non est numerus: non est autem ibi nume¬ rus, quae est species quantitatis, qui constituitur ex vnitatibus quantitatiuis, quae communi nomi, ne dicitur numerus, & tamen ibi numerus constitutus ex vnitatibus substantialibus, vel ex vnitatibus qualitatiuis, qui pont dici numerus: loquendo de numero large, secundum quod quae libet multitudo dicitur numerus.

RRSP. AD ARG. ARTIC. II.

AD primum cum dicitur, quod differre numero est differre per materiam; Re¬ spondetur, quod verum est, cum aliqua differunt solo numero, vel cum aliqua prius intelliguntur differre indiuidualiter, quam formaliter, vel per formam, quam per formam signatam: Angeli autem non differunt solo nu¬ mero: immo quot sunt angeli, tot sunt species Angelorum, vt infra patebit: nec differunt ange¬ li prius indiuidualiter, quam formaliter, vel pri¬ per formam signatam, quam per formam. Quia, vt diximus, sicut in eis indiuiduatio, & signatio est aliquid consequens formam; ita differre indi¬ uidualiter, vel secundum formam signatam, est aliquid consequens ad differre formaliter, vel secundum formam. Inde est, quod in solutione principali tantam mentionem fecimus de differentia secundum formam signatam, & secundum formam, vt sic poneremus in Angelis vtranque differentiam, vt nullam in eis poneremus materiam.

Ad secundum dicendum, quod in angelis non est numerus, qui est species quantitatis. Et per hoc patet solutio ad tertium, quia talis numerus est ille, qui causatur ex diuisione continui. Per hoc etiam patet solutio ad quartum, quia de tali nu¬ mero considerat Arithmeticus, qui est species quantitatis, & qui causatur ex diuisione conti¬ nui, quem numerum non ponimus in angelis.

RESOEVTIO DVB. I

Angelorum numerus ab orbium caelestium nume¬ rocapi non debet: ratione repugnantia, actionum, & finium.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum accipiendus sit numerus Angelorum, vel substantiarum separatarum secundum numerum orbiums dici debet, quod Philosophus in 12. Metaph. hanc quaestionem pertractans, dixit tot esse intelligentias, quot sunt orbes. Commentator etiam in 3. de anima vult, quod quia sola forma prima id est solus Deus est liberatus ab omni¬ potentialitate, caeterae autem formae habent ali¬ quam potentialitatem admixtam: ideo diuersificantur in essentia, & quiditate quoquomodo id e. differt in eis quiditas, & essentia. Propter quod sciendum, quod natura rei dicitur quiditas, vt comparatur ad intellectum: dicitur autem essentia, vt dat esse. Illud autem non diuersificatur in essentia, & in quiditate, quod ita nudum, & putum habet esses sicut nudum, & purum est obie¬ ctum intellectus, quod eius effentia non haber esse per aliquid superadditum. Et quia omnis alia essentia a prima habet esse per aliquid superaddi¬ tum, nec existit nuda, & pura, sicut nuda. & pura¬ potest ab intellectu intelligi: ideo omnis alia forma a forma prima diuersificatur quoquomodo in quiditate, & essentia, & habet aliquam poten¬ tialitatem admixtam. Addit autem idem Commentator, quod nisi esfet hoc genus entium, quod scimus in scientia de anima: non possemus intelligere multitudinem in rebus abstractis. Vult enim in eodem 3. idem Commentator, quod in nostto intellectu est aliquid simile formae, & aliquid simi le materiae. & hoc necesse est esse, vt ait, in omni intelligentia abstracta, quae intelligit aliud a se. & si hoc non esser, vt ait, non esset multitudo in abstractis: ex potentialitate ergo, quae est in rebus abstractis, vt quia intelligunt aliud a se, & quia perficiuntur per aliquid aliud, & quia habent po¬ tentialitatem aliquam admixtam, oportet dicere, quod possit esse multitudo in substantijs separa¬ tis. Sed quanta sit ista multitudo, & in quo nu¬ mero sint substantiae separatae; ipse sequens opinionem Philosophi dicit, tot esse tales substantias, quot sunt orbes.

Ad quod ponendum tangit triplicem ratio¬ nem, secundum quod in arguendo tetigimus. Nam ne ponat substantias separatas diminutas, & ne ponat eas ociosas, & vt saluet, quod sua perfectio est finis motus: posuit nullam intelligenm tiam esse nisi mouentem. quia ex quo potest mone re, diminuta esset in perfectione, nisi mouetet: & etiam videretur esse ociosa, & sua perfectio non esset finis motus. Philosophus autem in eodem 12. super hoc substentari posse videtur, quod omnis natura, & substantia, in qua non est possessio materiae id est quae est immaterialis: est ponenda per se in meliori dispositione, in qua potest esse. & quia secundum ipsum ibidem melior est dispositio, quod moueat, quam quod non moueat: ideo nulla est secundum eum intelligentia non mouens. & quia corpora mota ab inteliigentijs sunt corpora supercaelestia; ideo dixit accipiendum esse numerum intelligentiarum secundum numerum caelorum. Tundant ergo se tam Philosophus, quam Commentator in dispositione, & in ordine vniuersi, vt ponant numerum abstractorum secundum nu¬ merum orbium. sed hoc ponere non est vniuer¬ sum bene disponere, & ordinare, sed est ipsum confundere. Nam sicut est ordo in corporibus, sic multo magis est ordo in spiritibus: sicut ergo non omnia corpora acceperunt tanquam motores ap¬ propriatos Angelos, sed solum suprema corpora habent tales appropriatos motores: sic nec omnes Angeli immediate administrant corpora, nec sunt immediati motores appropriati corporib, sed solum infimi angelorum. Con fusio enim esset in vniuerso, si quodlibet corpus haberet appropria¬ tum motorem angelum, quia iam videretur, quod omnia corpora essent valde nobilia. Sic etiam confusio esset inspiritibus, si omnes spiritus essent infimi. Consideremus enim in toto ordine vniuersi, vbicunque aspicimus duo genera rerum, quorum vnum est superius, aliud inferius, nunquam genus superius secundum se totum comiungitur in¬ feriori, nec inferius secundum se totum attingit superius. vt si est daregenus plantarum, & ani¬ malium, dicemus, quod suprema in plantis at¬ tingunt in infima in animalibus. Sunt enim aliquae plantae ita nobiles, quae participant de conditionibus animalium, vt in eis sit reperire quodam¬ modo differentiam secundum masculum, & foeminam, quae videtur esse propria animalibus. Compertum est enm tales arbores, qume propinquae sunt malculinae foeminis, quod vberiores producunt fructus: sic ent aliqua animalia parum differunt a plantis. Est. 2. quoddam genus fungorum, quod dicitur sentire. vt si subito euellatur, facilius carpitur: si autem prius sentiat manum, quam euellatur, stringit se, & diiticilius colligitur. Et quia quicquid sentit est animal: dato. quod ralia sentiant, & sint animalia: parum differunt a plantis. Sic etiam sunt quaedam animalia fixa lapidibus: sicut conchilia maris, quae videntur esse quasi plantae, quae affixae sint terrae, nec recedunt a loco suae generationis. Confusio ergo esset in generibus rerum, si totum genus inferius attingeret genus superius, vel si superius fecundum se totum iungeretur inferiori. Sic & in proposito, confu¬ sio esset in vniuerso, si genus spirituum secundum se totum haberet immediate actionem in corpora, & moueret corpora: immo qua rone Philo¬ sophi ipsi negabant totum genus corporum habere apptopriatos motores spiritus, negare de¬ bebant omnes spiritus esse immediatos moto¬ res corporum, sed esse aliquos spiritus non mouentes. Multo ergo rationabilius loquitur Dio¬ nyl. O. de di. no. de ordine vniuersi, cum ait, quod ipsa diuinitas omnium effectiua: semper est omnia concordans, & est causa indissolubilis concordationis, & ordinis omnium, semper coniungens fines priorum principijs secundorum: vnam faciens in omnibus conspirationem, & harmoniam pulchrae operationis. Non ergo omnia corpora habent motores appropriatos spiritus. nec omnes spiritus sunt mototes corporum: sed suprema in corporibus habent tanquam motores ap¬ propriatos, infima in spiritibus. Sic. enim videmus in artificijs, quod si debet fieri paries, lapis superior secundum se totum non coniungitur inferiori. quia si sic esset, profundaret se vnus lapis in alio, & non esset constitutio, sed magis confu¬ sio aedificii. Non ergo totum attingit totum, sed vltimum lapidis superioris attingit supremum inferioris: sic & in naturis rerum non est connexio secundum totum, vt quod totum genus superius secundum se totum attingat inferius, vel econ¬ uerso: sed semper suprema infimorum attingunt, vltima supremorum, & hoc modo in vniuerso re¬ fulget decor, ordo, & connexio.

Ostenso, quod est dare spiritus aliquos non mouentes, volumus soluere tam ad mentem Philosophi, quam etit ad mentem Commentatoris. Nam cum ait Philosophus, quod non potest esse melior dispo¬ sitio in intelligentia, quam, quod moueat, in quo innuit optimam dispositionem intelligentiae es¬ se in mouendo;dicemus, quod prout in his, quae de generatione edidimus, haec propositio Philosophi repugnat ordini intelligentiarum, ordini actionum, & ordini finium. Ordini quidem intelligentiarum. quia infima in intelligentijs dignum est attingere corpora, sicut suprema in corporibus dignum est attingere intelligentias. Si ergo optimum esset in intelligentia mouere corpora, optimum esset ei esse in gradu infimo, quod nullus diceret: optimitas. enim superioris nunquam est ex eo, quod coniungitur inferiori. sed illa sunt minus nobilia, & minus optima inter superiora, quae non possunt consequi perfectiones suas, ni¬ si coniuncta inferioribus, sicut anima nostra te¬ net infimum locum in genere substantiarum sepa¬ ratarum: eo, quod perfectiones suas est apta nata conse¬ qui per inferius, vt per corpus. Repugnat etiam hoc ordini actionum. Nam cum sit duplex actio: vna interior, vt intelligere: alia exterior, vt mouere corpora; non potest poni felicitas, vel optimum intelligentiae in bono exteriori, vel in motu, sed erit in actione interiori, vt in contemplatione Dei.

Tertio hoc repugnat ordini finium, quod intelligentia sit propter motum, & quod optima sua dispositio sit in mouendo. Hoc enim ordo finium non admittit: nam hoc requirit talis ordo, quod finis sit melior his, quae sunt ad finem. Non ergo erit intelligentia propter motum: tamquam propter finem, & per consequens, non erit sua optima dispositio in mouendo. Quod si dicatur, quod optima dispositio intelligentiae est in mouendo; non, quod motus sit suum optimum, sed quia per motum consequitur optimum, vt quia consequitur similitudinem Dei. quia ex hoc est causa, sicut Deus est causa, quod videntur sonare, tam verba Philosophi, quam Commentatoris in 12. Me¬ taph. cum ait, quod perfectio intelligentiarum est finis motus id est finis acquisitus per motum. vt quia intelligentiae mouendo acquirunt hunc finem, diuinam scilcet similitudinem, in qua consistit earum perfectio; Dicemus, quod multo maiorem similitudinem consequuntur angeli intelligendo, & diligendo Deum, & habendo immediatam actio¬ nem circa Deum, quam mouendo corpora. Superstitiosum enim fuit Philosophorum eloquium, tantam felicitatem ponere in motu supercaele¬ lestium corporum, & tantam Dei similitudinem ibi ponere, cum valde modica respectiue sit similitudo illa. per actionem enim inferiora modica potest esse similitudo ad Deum, sed magna est similitudo per actionem circa ipsum Deum. Verum quia intellectus hominis non qui escit, di¬ ceret forte aliquis, quod maior est sim ilit udo an¬ geli ad Deum: amando, & diligendo ipsum, & cum hoc mouendo corpora, quam si corpora non moueret. Nam cum vna operatio non impediat aliam, quam tuncumque ista sit modica similitudo: addita illi, facit maiorem sihtudinem. Nam vt drm in Etich. Felicitas conumetata cum minimo bonorum est eligibilior.

Dicemus ergo, quod Angeli superiores illuminant inferiores: per quam illuminationem aliquo modo regulantur in ipsis motibus corporum. nam tandiu angeli mouebunt coelos, quamdiu¬ erit impletus numerus electorum. Si ergo ad hunc finem ordinant angeli motum coelorum, quia ex fine sumitur regula eorum, quae sunt ad finem: superiores angeli illuminando inferiores de his, quae spectant ad ordinem saluandorum: aliquo modo sunt causa motus caelestium, cum propter hunc finem ipsi moueant. Vel si volumus dicere, quod finis Angelorum in motu corporum est, vt impleant Dei voluntatem eo ipso, quod multa reuelantur inferioribus ange¬ lis per superiores de his, quae sunt a Deo volita, Consequens est, quod etiam hoc modo habeant an¬ geli superiores aliquam causalitatem super motum supercaelestium corporum. sed dato, quod nullam causalitatem haberent: si Angeli mouentes coelos, in hoc consequuntur aliquam similitudinem Dei: angeli superiores illuminantes eos, multo maiorem similitudinem consequuntur. Caeteris enim paribus multo maior similitudo est diligere, & intelligere Deum, & illuminare angelos, quam diligere, & intelligere Deum, & moue¬ re coelos.

Soluta radice, & ratione Philosophi: non est difficile soluere rationes Commentat. Nam cum¬ dicitur, quod omnis intelligentia mouet, quia tunc haberet esse diminutum, si non moueret; di ci debet, quod non mouentes, sunt superiores, & illuminant mouentes: non ergo habent non mouentes esse diminutum, si non mouent, seq perfectum, cum illuminare angelos sit quid perfectius, quam mouere coelos.

Quod vero addebatur, quod tunc essent intelligentiae, non mouentes ociosae: dici debet, quod ociosum est, quod priuatur actione propria: actio autem propria intelligentiarum est intelligere: hac autem actione magis pollent, non mouentes, quam mouentes. vel dici debet, quod non sunt ociosae, non mouentes, quia per actiones suas in Deum feruntur, & angelos inferiores illuminant.

Quod autem addebatur, quod perfectio intelligentiarum debet esse finis motus; dici debet, quod perfectio earum non est finis acquisitus per motum, nec finis acquisitus per operationem, quam habent circa aliquam rem creatam, sed circa Deum, quod si tamen aliquam perfectionem volumus assi¬ gnare in angelis ex actione, quain habent circa res creatas; dicemus, quod multo perfectior actio est, habere actionem in spirituales substantias, & illuminare Angelos, quam habere actionem in corpora, & mouere coelos.

RESP. AD ARG. DVP. I.

AD argumenta autem tria prima sumpta¬ ex tribus propositionibus Comment. folutum et per iam diduia

Ad quartum autem dici debet, quod vniuer¬ sum est bene dispositum, & ordinatum, sed non oportet in re bene disposita, & ordinata, quod quodlibet superius habeat immediate actionem in inferiora; sed quod habeat actionem huius¬ modi, secundum quod requirit ordo, & connexio vniuersi. Ordo autem, & connexio vniuersi requirit, quod Angeli superiores habeant actio¬ nes in inferiores: ipsi autem inferiores in corpora superiora. Huiusmodi autem superiora corpora in inferiora, & sic totum vniuersum est bene¬ ordinatum, & connexum. Vel possumus dicere, quod quaedam conmnexio est vniuersaliter inter spi¬ ritus, & corpora. nam spiritus assistentes, & contemplantes, sunt in coelo empyreo: ministrantes vero sunt in alijs corporibus. Propter quod nullus est spiritus, qui non attingat aliquo modo ali quod corpus, propter quod totum vniuersum est bene connexum, & per consequens bene dispositum.

Vel possumus dicere, quod omnes Angeli habent aliquo modo actionem in corporalia. Nam aliqui Angeli custodiunt homines, vt inferiores, & superiores illuminant eos: ex qua illuminatione iuuantur inferiores, vt melius sciant homines custodire. Omnes ergo habent actiones ali¬ quo modo circa corpora. quia vel mouent coelos, vel custodiunt homines, vel illuminant hos, & illos: ex qua illuminatione, ersi non sunt causa motus coeli: saltem sunt causa custodiae hominum, quia in multis superiores Angeli illuminant, & docent inferiores, qualiter debeant homines custodire: & quia omnia ista corporalia sunt quodammodo propter homines, & ordinata in obsequium hominis; ideo Angeli superiores per illuminationes eorum aliquid cooperando ad custodiam hominum, dici possunt quodammodo toti corporali creaturae adiutorium perhibere, quae tota quodammodo tendit in obsequium hominis.

RESOLVTIODVD. II.

Angelorum multitudo ingens est: idq, patet ex Vniuersi connexione, derore, & perfectione.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum Angeli sint in valde paruo numero; di ci debet, quod Philosophi posuerunt Angelos in satis paruo numero. Nam quos nos dicimus Angelos, Philosophi intelligenm¬ tias vocabant. Auicenna enm posuit intelligentias esse in valde paruo numero, quia posuit eas esse tantum io. secundum numerum 1o. sphaerarum. Po¬ suit enim 9. sphaeras caelestes, & decimam sphaeram esse actiuorum, & passiuorum. perper quod posuit esse Io. Angelos, vel 1o. intelligentias. 0. mouentes 9. spheras coelestes, & decimam praesidentem sphaerae actiuorum, & passiuorum, quam dixit esse da¬ torem formarum. Philosophus vero in 12. Meta. po¬ suit etnt intelligentias esse in paruo numero: po¬ suit tamen eas in maiori numero, quam Auic¬ vnde dixit esse numerum intelligentiarum secun¬ dum numerum motuum coelestium. Nanfi quaem. uis sint tantum 7. Sphaerae planetarum, quilibet tamen Planeta mouetur diuersis motibus, ita tamen, quod praeter sphaeras planetarum, dicunt Mathematici esse deferentes, & epiciclos. Philo¬ sophus tamen de motibus planetarum videtur exequi opinionem Odoritij, & Chilonij, qui non per epiciclos, & eccentricos. sed per sphaeras deferentes, & reuoluentes, saluant apparentiam planetarum. vt si Sol mouetur ab oriente in occidens, & reuertitur ad oriens motu diurno, & mouetur a meridie in septentrionem, & reuertitur ad meridiem motu annuo: secundum opinionem istorum hoc non est. quia eccentricus solum secundum vnam partem declinant ad meridiem, & secundum aliam ad septentrionem. sed quia est aliqua sphaera re¬ uoluens sphaeram Solis, secundum quam reuolutionem vergit Sol in vna parte anni ad meri¬ diem, vt in hyeme, & in alia ad septentrionem, vt in aestate. Ideo motus iste dicitur annuus. quia in anno completur, sicut & alius dicebatur diurnus, quia in die naturali perficitur. Odoritius ergo, & Chilonius, quia videbant planetas moue¬ ri diuersis motibus, vt saluarent omnes apparentias, posuerunt sphaeras deferentes corpora planetarum, & sphaeras reuoluentes. Diuersificati tamemn sunt in numero sphaerarum. Nam Odoritius computat in coelo 4y. motus. Chilonius vero ad¬ didit tam Soli, quam Lunae duos motus. cuilibet autem motui dabat duas sphaeras. propter quod posuit quatuor sphaeras Soli, & quatuor Lunae supra illud, quod posuerat Odoritius. si ergo addantur ad 47. fiunt 35. Philosophus ergo non dat in hoc opinionem suam, quot sint celestes motus: sed hoc ponit pro fundamento, quod quot sunt motus coelestes, tot sunt intelligentiae, & non plures: propter quod si sunt huius¬ modi motus 47. vt voluit Odoritius, totidem erunt intelligentiae: si. 55. vt ponebat Chilonius: toti¬ dem etiam erunt.

Nos autem non in tam paruo numero, vt quod sint ic. vel 4y. vel 53. sed in valde magno numero ponimus angelos. Nam praeter sphaeras coele¬ stes motas, damus coelum non motum, vt empy¬ reum, quod factum mox sanctis Angelis est reple¬ tum. Vnde & Beda ait de hoc coelo, quod mox, vt creatum est, sanctis angelis est repletum. Et ex¬ ponit illud lob: Vbi eras, cum me laudarent astra matutina, de angelis, qui sunt astra illius coeli. sicut ergo stellae visibiles ornantes hoc coelum sidereum, nobis visibiles sunt in valde magno numero, sic secundum Sanctos astra matutina ornantia coelum empyreum, sunt in valde magno nu¬ mero. Est autem Sanctorum positio ponentium in valde magno numero angelos multo rationabilior positione Philosophorum ponentium eos in tam paruo numero. Quod duplici via inuesti¬ gare possumus. Prima via sumit ex connexione vniuersi. Secunda ex eius decore, & perfectione.

Prima via sic patet: Nam, vt supra diximus, non est vniuersum conexum: eo, quod totum genus superius secundum se totum attingat inferius, sed secundum infimam partem. & quanto nobi¬ lius est genus, tanto secundum plus superat, quam attingat. quia plus est ibi de magis nobili superante, quam de minus nobili attingente. si ergo an¬ gelorum genus, quod est ita nobile, mouet corpora; hoc erit secundum infimam sui partem. Pau¬ ci ergo erunt mouentes, & plures erunt excellentes. propter quod vltra numerum motuum coe¬ lorum, dabimus multos angelos non mouentes. Secundo hoc patet ex perfectione vniuersi. Nam perfectio vniuersi requirit, quod semper nobiliora excedant minus nobilia, & formalia materialia. vt si aqua est formalior terra, creditur esse decupla, quam terra. & si aer est formalior aqua, creditur esse decuplus ad aquam, & centuplus ad terram: propter quod plus est aer solus, quam aqua, & terra. Ignis autem, qui est formalior omnibus elementis, creditur esse decuplus ad aerem, centuplus ad aquam, millecuplus ad terram: propter quod plus est ignis, quam sint omnia alia elementa. hoc ergo modo Deus ligat numeris elementa. quia secundum proportionem numeralem, vel fecundum proportionem decuplam se excedunt, quod si vltra elementa in corporibus ascendamus, videbimus supercoelestia corpora quasi formalia sine proportione excedere sphaeram actiuorum, & passiuorum: immo huiusmodi sphaera actiuorum respectu totius coeli, meretur quasi vocari punctus. decor ergo, & perfectio¬ vniuersi requirit secundum ea, quae videmus in istis corporalibus, quod multitudo spirituum excedat multitudinem omnium corporum. quia multo magis spiritus nobilitate, & formalitate excedunt omnia corpora, quam quaecunque corpora excedant alia corpora. hoc est ergo, quod ait Dionysius I4. c. de angelica Hierar. quod multae sunt beatae militiae supermundialium intellectuum, superantes infimam, & coarctatam materialium multttodinem:

REST. AD ARC. DVA. II

AD primum dicendum, quod quae sunt propinquiora Deo, sunt magis vnita, & rer consequens quodlibet eorum est magis vnum, & magis simplex: arguit ergo argumentum, quod quilibet angelus est magis vnitus. & magis simplex, quam quodlibet corpus. sed propter hoc non tolluntur ab angelis gradus. quin aliqui sint simpliciores alijs. secundum quos gradus pot accipi magna angelorum multitudo.

Ad secundum dicendum, quod creaturae distant a Deo sicut numeri distant ab vnitate. & verum est, quod corporalia se habent quasi numeri remoti: angeli vero tanquam numeri propinqui. bene ergo concluditur ex hoc, quod angeli sunt simpliciores corporibus, sed non, quod sint in minori multitudine, quam corpora. Nam etsi angeli sunt inter Deum, & corporalia: ipsa tamen corporalia in infinitum distant a Deo, sic etiam angeli in infinitum distant. sunt ergo angeli numeri propinquiores vnitati, idest Deo, quam corporalia: tamen in infinitum possent multiplicari tales numeri, siue huiusmodi ange¬ li, cum sit infinita distantia inter corporalia, & Deum. Numeri ergo propinqui vnitati, qui sunt inter vnitatem, & numeros parum distantes ab vnitate, sunt pauci. sed si dicerentur numeri propinqui vnitati per respectum, vt quia essent propinquiores alijs: attamen illi, qui essent propinquiores, in infinitum distarent ab vnitate, opti¬ me sequeretur, quod illi numeri sic propinquiores essent simpliciores, quam magis distantes, sed non sequeretur, quod tales numeri essent pauci, quia inter numeros in infinitum ab vnitate distam tes, & ipsam vnitatem possunt esse valde multi nu¬ meri, & etiam insiniti numeri. possunt ergo esse, & sunt multae spirituales substantiae inter Deum, & ista corporalia. Et si vellet Deus: semper pos¬ set facere plures spirituales substantias, & semper Plures in infinitum: nunquam tamen essent actu¬ tales substantiae in infinitum. Fandem ergo vim habet argumentum primum, & hoc secundum. propter quod solutio huius secundi clarius dat intelligere, quomodo debeat solui primum. Ad tertium dicendum, quods incorruptibilia, & ea, quae sunt nobilia: forte non multiplicantur secundum numerum tantum, vt quod sint multi Soles, vel multae Lunae: bene tamen multi¬ plicantur secundum speciem, vt est Sol, & Luna, & Mars, & multa talia corpora specie differentia. Dicimus autem forte, quia dubium est de aliquibus corporibus caelestibus: vtrum differant specie, vel solo numero. sed quicquid est de differentia munerali, de differentia tamen secundum specienm non est dubium, quin faciat ad decorem vniuersi t esss multa huiusmodl nobilia.

RESOLVTIO DVB. II.

Angelorum mnttitudinem quimis, Natura duce, venari possimus: coruem tamen numterum certum, ac determinatum sci¬ tre non valemus.

AD id autem, quod quaerebatur vtrum nu¬ merus Angelorum sit nobis notus, & determinatus; dici debet, quod si effet vera Philosophorum opinio, quod non essent plures angeli, nisi quot sunt spherae subiectae motui: sicut posuit Auic. satis esset leue in¬ uestigare numerum Angelorum, quia cum duplex sit motus: vnus ad situm, alius ad formam, & nouem sint sphaerae coelestes motae secundum situm: vna autem sit sphaera actiuorum, & passiuorum subiecta motui non solum ad situm, sed etiam ad formam, essent io. Angeli iuxta huius¬ modi 1o. sphaeras. Vel si vera esset positio Philosophi, quod tot essent intelligentiae, non solum quot sunt sphaerae deferentes astra, sed quot sunt motus astrorum, quibus propter diuersitatem motuum oportet dare non solum sphaeras, sed 3 eccentricos, & epiciclos, vt nunc Mathematici sentilit, vel quibus astris, sic diuersimode motis: oportet dare non solum sphaeras deferentes, sed etiam re¬ e. loldenttes, vt sensertut antiqui Mathlematici: quorum opinionem recitat Philosophus in te Meta. si ergo sic esset, quod huiusmodi motus caelestes possemus percipere, vel sensu, vel instrumc tis, vel ratione, vt tradit Conment. in 12. Meta. sicut haberemus viam ad inuestigandum numetum huiusmodi motuum: sic haberemus viam ad in¬ uestigandum numerum Angelorum. sed quia nulla istaru opinionum est vera: immo v: pranter Angelos mouentes coelos, est dare angelos assistentes, & ministrantes, & deditos ad custodiam hominum, quia numerum astrorum non possumts sufficienter cognoscere naturali intelligentia nisi reuelatione diuina super hoc suerimus edocti: scire non poterimus determinate Angelorum numerum. cum ergo quaeritur vtrum sit nobis potus numerus Angelorum: aut loquimur de huiusmodi notitia in quadam generalitate, & sic etiam. vel rationis ductu possumus aliquomodo scire huius¬ modi numerum, vt possumus scire, quod sunt valde multi: sed si loquamur signanter, & det ermi¬ nate, vt quod possimus signare determinate illum numerum, vt quia sint tot centum, vel tot mille: sic non eum nobis notus huiusmodi numerus. Quod autem satis dictet ratio naturalis, angelos else valde multos, sic venari possumus. Dicemus enim quod in entibus est dare duos terminos extremos: vnum, qui est actus purus, vt Deum: alium, qui est potentia puta, vt materia. Hi autem sunt duo termini extremi, vt nihil possit inueniri supra Deum, quod habeat plus de entitate; cum ipse sit quoddam esse infinitum, in quo compraehenditur omne esse: & nihil inueniri possit infra materiam primam, quod minus habeat de entitate: cum illa sit valde prope nihil. ita quod si iremus aliquo modo infra materiam, statim essemus in nihilo. Inter hos autem duos terminos sic extremos est dare vnum terminum medium, vt animam rationalem, quae dicitur creata in orixonte aeternitatis, siue in orixonte intelligentiarum: sicut enim in coelo est quidam circulus, qui vocatur origon diuidens inter hemisphaerium superius, & inferius, ita quod si vadis infra illum circulum, statim es in hemispherio inferiori. Si supra statim in superiori: sic anima humana, siue rationalis est, quali quidam orixon diuidens in¬ ter subiectas intellectuales i 1.t inter angelos, & substantias sensibiles: ita quod si ascendimus supra huiusmodi animam, statim sumus in substantijs intellectualibus: si infra, statim in sensibilibus. substantiae ergo intellectuales, siue angeli, sunt inter animam, & Deum. substantiae autem sensibiles, siue corpora, sunt inter animam, & materiam primam. sed cum quaelibet creatura sit finita, non erit infinita distantia inter animam, & materiam: Deus autem, cum sit infinitus, erit infinita di¬ stantia inter animam, & Deum. Nulli ergo dubium est, quin valde plus distet quaelibet creatu¬ ra a Deo, quam quaecunque creatura a quacunque creatura. propter quod valde incomparabiliter plus distat anima a Deo, quam a materia prima. quia ergo congruum est, & quia hoc videtur requitere ordo vniuersi, quod in maiori di¬ stantia multo plura existant, quam in minori. Dignum ergo est, quod intellectuales substantiae existentes in distantia maiori, vt inter animam, & Deum, sint multo plures, quam substantiae sensibiles, & materiales existentes in distantia mino ri, vt inter animam, & materiam. Et forte hoc intellexit Dionysius in auctoritate allegata de Angelica Hierarchia, quod multae sunt beatae militiae, superantes hanc infirmam, & coarctatam materialium multitudinem. Multitudo enim materialium rerum infirma est ratione materialitatis: sed coarctata est, quia est in arcto spacio, vt in spacio finito, & limitato. sed militiae illae supercaelestes non sunt in spacio coarctato, & limitato, sed in infinito, vt est per habita manifestum. Possumus ergo aliquo modo, naturali ductu scire nu¬ merum angelorum, quod sunt multi, sed non possumus scire determinate, & signate, quot sint illi multi.

RESP. AD ARG. DVP. III

AD primum dicendum, quod ille numerus Angelorum, de quo dicitur in Daniele, est mysticus. Vult enim Daniel, quod valde multi sunt administrantes, & valde multi assistentes. quia quilibet multipliciter per omnes articulos principales, qui sunt 1o. centum, & mille. multiplicat ergo mille per seipsum, cum dicitur millia millium, & per ro. & per centum, cum subiungitur: & decies centena millia. Est autem ibi duplex littera, vt in arguendo tangebatur: vna, quae nunc dicta est, scundum quam tot distribuuntur assistentes, quot ministrantes. nam decies centum mille tantum valet, quantum millies mille. si ergo millia millium ministrabant, & de¬ cies centena millia assistebant: vtrobique erat aequa¬ lis numerus, quod non est intelligendum scundum nume¬ ri quantitatem, sed secundum numeri perfectionem. Multo enm plures sunt assistentes, quam ministrantes. quia dignum est, quod semper nobiliora scundum naturam sint in maiori numero. Dicimus autem secundum naturam, quia in nobilitate scud gratiam posset esse contrarium. quia multi sunt vocati, pauci vero electi: de¬ scribuntur tamemn equales hi, & illi, secundum proportio nem, vel ecd perfectionem, sicut dicimus: quia digiti manuum aequaliter crescunt. quia licet vnus sit maior alio, aequaliter dicuntur crescere, quia sem¬ per sic crescunt, quod suam proportionem seruant. Sic & ministrantes, & assistentes sunt aequa¬ les, quia ita omnia ordinata sunt, vt assistentes sunt in numero congruo, & perfecto. Secundum tamen aliam litteram est facilior expositio, vt di¬ camus, quod millia millium ministrabant ei, & de¬ tes millies centena millium assistebant, secun¬ m quem modum numerus assistentium est mul¬ aior, quam ministrantium.

formam ergo arguendi, cum dicitur, quod sci¬ umerum Angelorum, quia scimus, eos esse a; dici potest, quod, vt diximus, huiusmo tutifffctiitliandt: adlries, fa eeundun mrtieia senfra.

Ad secundum autem, & tertium dicendum. quod auctoritates Philosophi in hoc recipiendae non sunt. Non enim est determinatus numerus ange lorum secundum numerum celestium motuum¬.

RESOIVTIO DVT. IIII. Angeli infiniti non sunc cuminei: sit ordo esrentia lis, & per se, & habeant esse actu, & simul, &o infinitum actu non detur. Idque etiam patet ratio¬ ne nobilitatis, secundum quam in infinitum corpora non excelluntur. Ipsi tamen. Angeli incomparabiliter corporibus praestant, quentum ad multitudinem ffecificam, non numerasem.

AD id autem. quod quaerebatur: vtrum numerus Angelorum sit infinitus; di¬ ci debet, quod in vniuerso quaedam habent ordinem per se, quaedam per accidens. Differentia enim per essentiam, & secudum spenm in gune entium sunt ordinata per se. Vnde & in S. Meta. formae dicuntur esse sicut numeri. Si ergo formae sunt sicut numeri differentes secundum formam, vel differentes specie, se habebunt sicut numeri, ita quod cum tota series numerorum quendam habeat per se ordinem, & ordinate ab vnitate distet; Differentia secundum formam habebunt essentialem, & per se ordinem, & secundum huiusmodi ordinem se habebunt ad vnitatem, siue ad Deum: aliqua magis, aliqua minus distantia ab ipso. Vt sicut non sunt duae species numerorum aequaliter distantes ab vnitate, sic non sunt duae species entium equaliter distantes a Deo. propter quod omnia talia se habent secundum quandam analogiam, & secundum quendam per se ordinem in vniuer so. Alia autem, quae non differunt specie, habent quasi quendam ordinem per accidens. Voluit autem Commentator, quod in his, quae habent ordinem per accidens, si non sunt simul, non est inconueniens ponere infinitatem. vt quia accidit isti homini, quod sit ex infinitis Partibus, & quia huiuf¬ modi Patres non habent esse simul, vt saluaret ipse Commentator aeternitatem mundi, dixit, quod talem infinitatem ponere nullum erat inconueniens. Nam si mundus fuisset aeternus, hanc reuolutionem praecessissent infinitae reuolutiones, & hunc hominem infiniti homines. In his autem, quae habent ordinem per se; secundum eum, etsi non sunt simul, non potest esse infinitas. Vi¬ detur enim, quod est per se, dicere quod determinatum, sicut per accidens dicere, quid indeterminatum. Ponere autem aliquid esse per se, & esse infinitum, & indeterminatum; videtur esse oppositum in adiecto. Sed in his, quae sunt simul, siue habeant ordinem per se, siue per accidens; non potest esse infinitas. nam infinitum, vt probari habet in 3. Physicorum, est sicut in fieri, non sicut in facto esse. Quod autem est in facto esse, & in actu, in¬ finitum esse non potest. In rebus ergo creatis non est dare infinitum actu. Dupliciter ergo pos¬ sumus dicere, angelos non esse infinitos: & quia est ibi ordo essentialis, & per se: eo, quod quot sunt angeli, tot sunt species angelorum, vt patebit in quaestione sequenti, & quia habent es¬ se actu, & simul. Propter quod siue habeant ordinem per se, siue per accidens, infiniti esse non possunt. Si enim ratione nobilitatis ponimus angelos in maiori multitudine, quam ista corpora¬ lia, cum non excedant in infinitum secundum nobilitatem huiusmodi corpora. cum ista secundum specienm sint finita, dicems multitudinem illorum finitam esse.

Sed si sic dicimus, quod credimus benedictum, occurrit nobis difficultas propter ea, quae in prae¬ cedentibus diximus. Nam si angeli excedunt istam coarctatam multitudinem materialium rerum. cum ista materialia ratione materiae vadant in in¬ finitum. quia sunt in infinitum diuisibilia, vi¬ dentur istae coelestes mentes infinitae esse.

Dicemus ergo, quod angeli incomparabili¬ ter excedunt ista corporalia, non quantum ad multitudinem numeralem, sed quantum ad multitudinem specierum. Non enim ponemus, quod tot sunt angeli, quot sunt guttae aquae in mari, vel quot essent at homi in terra, si tota terra esset re¬ soluta in pulueres. sed dicimus, quod sunt tot, & multo plures species angelorum, qui corporalium rerum. Quantum ergo ad multitudinem specierum, supercoelestes militiae superant has materiales substantias¬

RESP. AD ARG. DVP. IIII.

AD primum dicendum, quod non est nu¬ merus militum eius, quo ad nos. quia nobis sunt innumerales, & nescimus numerum illum, sicut stellae coeli, & arena maris, & pluuiae guttae, nobis sunt inumerales. Ipsae tame in se finitae sunt. qu. nihil in rebs creatis, est actum ifinitum.

Ad secundum dicendum, quo I coelum Em¬ pyreum mox cum creatum est, sanctis angelis est repletum, non quo ad occupationem, sed quo ad decorem, & ornatum. sed ad huiusmodi orna¬ tum, & decorem non oportet eos ponere insinitos.

Ad tertisi patet solutio per iam dicta. quia plu¬ res sunt angeli, quid materialia, non quo ad numerum indiuiduorum, sed quo ad multitudinem specierum.

ARTIC. III. An quot sunt Angelt, tot sint spe¬ cies Angelorum. Conclusio est asfftrmatiua.

Aegid. Quol. 2. q. 5. D. Tho. 1. p. q. 50. art. 4. Item 2. sent. d. 3. q. 1. art. 4. Item q. 1. de Sp. art. 8. Et lib. 2. contra Cent. c. 92. D. Bonau. d. 9. q. I. art. 1. Sco. d. 3. qu. 7. Ric. d. 3. q. ro. Piel d. 3. q. 2. Henr. Gand. Quol i 1s. q. 8. Et Quol. 9. q. 1. Franc. Mayr. d. 3. q. 2. Dur. d. 3. q. 3 Ant. And. d. 3. q. 5. Capr. d. 3. q. 1. circa finem. Th. Arae d. 3. q. 2. arr. 2. Voril. d. 5. q. 2. Vide Prixiensem in tractatu de Angelis.

TERTIO quaeritur de differentia an¬ gelorum, quo ad speciem, vtrum qui¬ cunque duo angeli specie differant, vt quot sunt angeli, tot sint species an¬ gelorum. Et videtur, quod non. quia secundum Aug. in Enchy. c. 28. videtur hanc assignare causam, quare homo est repatatus, & non angelus. quia non tota multitudo angelorum cecidit. Si ergo quilibet angelus faceret speciem, tunc quot an¬ geli ceciderunt, tot species angelorum cecidissent. debuisset ergo Deus angelos reparare, quia de quolibet cadente cecidisset tota species.

Praeterea sicut se habent animae ad inuicem, quae sunt rationales; ita & angeli, qui sunt intellectuales, sed omnes animae rationales sunt eius¬ dem speciei, ergo &c.

Praeterea vbi inuenitur vna perfectio secundum speciem, videntur illa esse cadem specie. sed omnes angeli, & animae sunt perfectibiles, vna perfectione secundum speciem, vt gratia, vel gloria, ergo &c.

Praeterea bonitatis diuinae in rebus nobilibus est magis se diffundere, quam in ignobilibus: sed magis se diffundit bonitas diuina, vbi non solum inuenitur pluralitas secundum speciem, sed etiam secundum numerum. cum ergo hoc reperiatur in rebus corporalibus, quae sunt minus nobiles, multo ergo magis hoc reperietur in angelis.

Praeterea in angelis debet poni magna iocun¬ ditas, & magna delectatio: sed nullius sine socio iocunda est possessio, videretur ergo valde inconueniens, quod essent angeli, & non haberent aliquos socios eiusdem speciei.

Praeterea in Deo est maxima vnitas. quae ergo sunt propinquiora Deo sunt minus differentia, sed minus differunt, quae differunt solo numero, quam que specie. ponemus ergo hoc in angelis, quod solo numero differant, quia sunt Deo propin quiores.

IN CONTRARIVM est. quia adhuc viderur esse pluraliras secundum numerum in eadem specie, propter corruptionem nature. vt, quod non pont saluari in vno indiuiduo, saluetur in alio. cum ergo angeli sint incorruptibiles, non erunt plures in eadem specie.

RESOLVTIo. Angelorum species tot sunt, quot . Angeli: duoque Angeli eiusdem speciei dari non possunt, cu sint formae per se existentes. Idque paret ex Ange¬ sorum essentia, ordine, & perfectione. Deus tamen plures eiusdem speciei . Angelos treare potuit: sed non decuit.

RESPONDEO dicendum, quod circa hoc por¬ sunt esse s. modi dicendi. Vnus autem est, quod omnes spirituales substantiae sunt idem specie. Et ad hoc videtur ire opinio Origenis in lib. quem fecit de principijs, vt recitat Aug. 11. de Ciui. Dei. ponens spirituales substantias a Deo factas, & pro diuersitate peccatorum vsque ad terminos ad diuersa corpora, quasi ad vincula demerlsas. Sequendo ergo opinionem istorum, bonum esset substantiae spirituali fugere oem corpus, vt etnt Porphyrius Platonicus dicebat, vt idem Aug. ait. Sed quod aliquae spirituales substantiae sint vnitae corporibs, & aliquam his corporibus, & aliqua illis. Hoc est sfcum¬ didersitatem meritorum, vel peccatorum. eum ergo agere, recte, vel non recte, & peccare, vel bene face¬ re, non diuersificet speciem, in omnibus spirituali. bus substantijs non oportebit ponere, secundum hunc modum, diuersitatem in specie, & sic ange¬ li, & animae erunt idem specie.

Secunda opinio est, quod non omnes spirituales substantiae sunt vnius speciei. quia angelus ab anima differt specie, sed omnes angeli ad eandem¬ speciem pertinent. Ad quod ponendum: ideo forte mouebantur, quia spirituales substantiae vi dentur differre per vnibile, & non vnibile. & quia omnes spirituales substantiae vnibiles, sicut sunt animae humanae, sunt eiusdem speciei: videbatur ex hoc sequi, omnes non vnibiles id est omnes angelos ad eandem pertinere speciem.

Tertius modus dicendi ste, quod non oens angeli, sed omnes, qui sunt vnius Hierar. sunt vnius speciei. Ad quod ponendum forte ideo ducebantur, quia videtur esse de rone cuiuslibet substantiae intelligibilis, quod sit quid sociale. Probatur enim in Politicis, quod homo naturaliter est animal socia¬ le, plus quam quaecunque animalia, quia huiuf¬ mudi sermonem natura dedit. Cum ergo sermo sit ad alterum, videtur quod natura dando ei sermonem, fecerit ipsum animal sociale. Ita quia spirituales substantiae possunt suum conceptum alijs exprimere, videntur ex hoc delectari in socierate viuere. & quia Hierar. est idem, quod sacer principatus: omnes, qui sunt eiusdem Hierar. videntur ad eandem societatem pertinere, & per consequens, vt videtur, ad eandem speciem.

Quarta positio est, quia non omnes angeli, nec omnes, qui sunt etusdem Hietar. sed omnes, qui sunt eiusdem ordinis, pertinent ad eandem speciem. Ad quod dicendum, quod forte ideo mouebantur, vt ponerent in Angelis dufferentiam secundum nu¬ merum, secundum speciem, & secundum genus: Vt ex differentia secudm numerum, factus sit quilibet Angelorum ordo: Ex differentia scudum speciem quae¬ libet Hierar. Ex differentia secundu gen pluralitas Hie¬ rar. Vt ideo in vno ordine sunt multi angeli, quia sunt plures numero, & idem spem: in Hierar. vero sunt plures ordines, quia sunt differentes spem, & idem genere. Sunt aunt plures tales Hierar. pper driam in gne, vt quot sunt Hierar. tot sunt gnna angelorum, quot ordines, tot ipens, quot angeli in vno ordine, tot indiuidua eiusdem specie, secundum hunc ergo modum angeli diuersarum Hierar. differunt genere saliem propinquo: non tamen oportet, quod differant genere remoto. Possunt enim omnes Angeli reduci in vnum genus, vt infra patebit: non tamen oporter, quod omnes reducantur in vnum genus propinquum.

quintus modus dicendi est, quod quot sunt an¬ geli, tot sunt species angelorum. ita quod non solum omnes substantiae spitituales, sicut dicebat opinio prima, nec etiam orunes angeli, sicut dicebat lecunda: nec omnes, qui sunt eiusdem Hie¬ rar. sicur dicebat tertia: nec omnes, qui funt eius¬ dem ordinis, sicut dicebat quarta, non sunt omnes eiusdem 1pcciei: sed in eodem ordine reperiuntur aliqui superiores, aliqui inferiores, & per consequens sunt differentes specie: immo secundum hunc modum ponendi, quem magis intelligimus, & intellectum appropriamus, non est da¬ re duos angelos eiusdem speciei: immo quot sunt angeli, tot sunt species angelorum. Huic aunt positioni concordat Diony. 10. c. de Angelica Hierar. dicens, quod & omnes Hierar. diuidemus in primas, medias, & vltimas, & subdit, quod & ipsas specialiter per singulas dispositiones diuinis harmo nijs discreuit, vbi vult, quod non solum totum angelorum genus diuidatur in diuersas Hierar. in supremam, mediam, & infimam: sed & quaelibet Hierarchia diuidatur in snpremam, mediam, & infimam id est in diuersos ordines, & quaelibet dispositio id est quilibet ordo, diuinis harmonijs per singulas specialiter Deus discreuit. In eoddm ergo ordi¬ ne est discretio, & distinctio, quod aliqui sunt superiores, aliqui inferiores, & per singulos est specialis talis discretio, quia singuli differunt specie. vnde & Vgo Comment. ibidem ait, quod diuina prouidentia discreuit, & distinxit ipsam vnamquamque dispositionem, hoc est ordinem. Non ergo solum in qua¬ libet Hierar. est distinctio, quod aliqu sint superiores, aliqui inferiores, sed etnt hoc est in eodem ordine, quod patet. nam vt Diony. ait, ipsi dignissimi Seraphin alter ad altersi clamabant, vt in Esa. habet. Et ait Diony. quod alterum ad alterum clamare, in hoc, vt existimo aperte declaratur: quoniam Theorias sanctas ipsi primi secundis tradunt. Alter ergo Seraphin clamabat ad alterum, quia petebat ab eo doceri. Ad hoc ergo clamabat Seraphin in¬ ferior, vt Seraphin supetior sanctas Theorias i e. sanctam diuinam feientiam traderet ei. Primi ergo Seraphin tradunt secundis sanctes Theorias i est sanctas, & diuinas scientias: illuminando eos & docendo eos de his, quae pertinent ad Dei scientiam. In eodem ergo ordine Seraphin, aliqui sunt primi, aliqui secundi, aliqui inferiores, aliqu superiores. quod non esset, nisi differrent spem. Sed dices, quod hoc est propter excellentiam gratiae, vt ideo alit sunt superiores, aliqui inferiores, quia habent excellentiorem gratiam. Dicemus ergo, quod excellentia grae¬ in angelis arguit. in ipsis excellentiam naturae. Vnde & in littera dicitur, quod alijs angelis Deus dedit maiora, alijs minora dona, vt qui tunc per na¬ turalia bona alios excellebant, ipsi etiam per mune ra gratiae eisdem praeessent. quare si in eod em ordine aliqui sunt superiores, aliqui inferiores, quo ad gratiam: consequens est, quod sint & quo ad naturam. propter quod non omnes eiusdem ordinis sunt eiusdem speciei. Sed sic dicendo, non videmur adhuc habere intentum. nam si non oens, qui sunt eiusdem ordinis, sunt eiusdem speciei, non tamen propter hoc sequitur, quod quilibet angelus faciat suam speciem. Sed si bene consi dlerentur verba Diony. aperte colligitur, quod quor sunt ar¬ geli, tot sunt species angelorum. nam cum ipse prits distinxisser totum genus angelorum in tres Hierar. & quamlibet Hierar. in tres ordines, in primum, medium, & vlrimum. Postea loquens de¬ distinctione cuiussibet ordinis ait, quod ipsam dispositionem idest ipsum quemlibet ordinem angelorum per singulas specialiter discreuit, quod exponens scilicet qualiter angeli sint discreti in qualibet dispositione id est in quolibet ordine ait, quoniam theorias sanctas ipsi primi secundis tradunt, ergo per singulas supercoelestes mentes est hic discretio, & distinctio, quod secundi primis scientiam tradunt. Duo ergo sunt attendenda in verbis Dio¬ nys. Primo quidem cum dicit, quod ipsam dispositionem id est ipsum quemlibet ordinem ange¬ lorum Deus per singula specialiter discreuit. Non essent enim per singula specialiter discreti, nisi singuli angeli cuiuslibet ordinis specie differrent: secundo in dictis verbis attendenda est ratio dicti. Nam ideo ait, quod per singula sunt specialiter discreti, quoniam primi secundis scientiam tradunt. Si ergo hoc modo per singula sunt angeli specialiter discreti. quia primi secundis scientiam tradunt; oportet, quod in singulis angelis sint aliqui primi, aliqui secundi, vt non sit signare duos angelos, quin vnus sit prior, & superior alio. In omnibus ergo est assignare quosdam gradus, vt non sint duo angeli aequales, & per consequens non sunt duo angeli eiusdem speciei. Viso per auctoritatem Dionys. quomodo quatuor primae opiniones non sunt verae, sed sola quinta vera est, volumus ad hoc rationes adducere. Nam siue in an¬ gelis ponamus materiam, siue dicamus eos esse formas per se existentes, numquam ponemus duos angelos in eadem specie. Adducemus autem tres rationes communes, quod non sunt duo angeli in ea¬ dem specie, si ponantur angeli esse pet se formae, quarum vna sumetur ex ipsa essentia angelorum, secunda ex eorum ordine, tertia ex eorum perfectione.

Prima sic patet: Nam si angeli sunt formae per se existentes; omisso, quid Deus posset facere. sed secundum naturae cursum, & secundum hunc ordinem, quem videmus, nihil erit in angelis, nisi ipsae formae, & sequentia formas. Si ergo aliquid sit in vno angelo, quod non sit in alio, vel hoc erit ex diuersitate formarum, vel ex diuersitate sequentium formas. Si sit ex diuersitate ipsarum formarum, ergo angeli differunt secundum formas, vel differunt secundum formales differentias. Dicere autem, quod angeli differant secundum formam, & non differant secundum speciem, est dicere, quod differant secundum speciem, & non differant secundum speciem: cum idem sit forma, quod species. a genere enim in species descendimus per differentias formales. quia genus non est forma vna, sed est tot formae, quot habet sub se species. sed a specie in indiuidua nunquam descendimus per differentias formales. quia tunc species non esset vna forma, & per consequens non esset species. sed genus. Si ergo quilibet duo angeli differunt secundum formam, & per differentias formales, quia sunt formae per se existentes, oportet quoscunque duos angelos differre secundum speciem. Si autem cauillose dicatur, angelos differte non secundum formam, sed secundum alia, quae sunt in ipsis, cum nihil sit in ipsis, nisi forma, vel consequens formam: & cum non possimus dare differentiam in sequentibus formam, nisi demus dif¬ ferentiam in ipsa forma; oportet quoscunque duos angelos differre secundum formam. Si enim vnus habet nobilius esse, quam alius, vel nobilius intelligere, vel nobilius quodcumque aliud, quod sit in eo, hoc est. quia habet nobiliorem essentiam, & nobiliorem formam. Nulla ergo differentiam poterimus date in an¬ gelis, nisi ponamus eos differre secundum formam. Nam & si in istis indiuiduis materialibus possimus pone¬ re differentiam per accidentia, sequentia materiam, absque eo, quod ponamus in eis differentiam secundum speciem; vin formis tamen per se existentibus non pos¬ sumus ponere differentiam per accidentia, vel per quae¬ cunque alia sequentia formam. quia, vt patet, per ea, quae sequuntur formam, non possumus inter aliquam differentiam ponere, nisi ponamus illa differre spe¬ cie, & per formam.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex ordine an¬ gelorum. Nam multo congruentius est in tam no¬ bili genere, sicut est genus substantiarum separa¬ tarum ponere solum ordinem essentialem, & per se, cuiusmodi est ordo inter difrerentia secundum speciem, quam ponere ibi ordinem per acci¬ dens. cuiusmodi est ordo inter indiuidua eius¬ dem speciei.

Tertia via sumitur ex perfectione angelorum. Nam videmus inter corporalia aliqua esse ita perfecta, quod nihil deficit eis de eo, quod pertinet, vel pertinere potest ad speciem. propter quod non est nisi vnum tale in vna specie: vt quia Sol constat ex tota materia sua, & nihil deficit ei de eo, quod pertinet ad speciem, non est nisi vnus Sol in specie Solis. multo ergo magis hoc debemus ponere in angelis, quam in aliquibs corporalibus, quod quilibet habeat totum, quod pertinet ad suam speciem, vt non sit nisi vnus in vna specie. Ostenso, quod quilibet angelus facit per se speciem, si ponantur angeli esse formae per se existentes, de leui potest ostendi illud idem, si ponantur compositi ex materia, & forma, quod etiam tripliciter potest ostendi. Primo ex parte materiae. Nam vt de¬ clarauimus in q. 1. dist. 3. vtrum angeli sint ex materia, & forma compositi, si esset materia in eis, non solum non essent duo angeli conuenientes in spe¬ cie, sed etiam non essent duo conuenientes in genere. imo quot essent angeli, tot essent genera an¬ gelorum. Secundo hoc idem patet ex ipso ordi¬ ne. Nam siue ponantur per se formae, siue com¬ positi ex materia, & forma, congruentius est, quod sit in eis solus ordo essentialis, & per se, quam quo sit in eis ordo non essentialis, & per accidens. Tertio declaratur hoc idem ex eorum perfectione. Nam in rebus corporalibus perfectis, propter earum perfectionem dicimus eas constare ex tota materia sua, & nihil deficere eis de materia, quae possit ad earum speciem pertinere. Multo ergo magis dice¬ mus hoc in ipsis angelis, dato, quod dicant esse materiales. quia sunt multo perfectiores corporibus.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod non est tota causa, quare homo fuit repatatus, & non angelus. quia perierat tota species, sed multae causae aliae assignantur. Nam secundum Dam. li. 2. c. 3. quod est hominibus mors, hoc est angelis casus. Quamdiu ergo homo viuit, potest mereri, & demeteri, & poenitentiam age¬ re. Non autem possunt hoc Angeli post casum, sicut nec homines post mortem. Vel possumus di¬ cere, vt communiter respondetur, quod tota na¬ tura humana, licet sit eiusdem speciei, ad eandem tamen gloriam ordinatur, sicut & tota natura Angelica, licet non sit eiusdem speciei. ad eandem enim gloriam otdinantur homines, & angeli. assumentur enim homines ad ordines Angelorum: qua¬ re tota natura humana condiuiditur contra naturam Angelicam per comparationem ad gloriam. & quia tota natura humana a gloria ceciderat, non autem tota natura Angelica: ideo dicitur haec ruina fuisse reparabilis, & non illa. Verba ergo Aug. non sunt referenda ad totalitatem respectu eiusdem naturae, sed ad totalitatem respectu eiusdem gloriae.

Ad secundum dicendum, quod non est simile de animabus, & de angelis, quia animae nostrae te¬ nent infimum gradum in genere substantiarum separatarum. & quia tenent infimum gradum: tenent eundem gradum. Nam quod dicitur per superabundantiam, vni soli conuenit: sed angeli non tenent infimum gradum, nec tenent eundem gradum, propter quod non oportet omnes angelos esse eiusdem speciei, sicut omnes animae.

Ad tertium dicendum, quod vbi est vna perfectio secundum speciem: si illa perfectio sit naturalis, vel si sit sequens formam, illa sunt eiusdem speciei. sed si illa perfectio non est naturalis, vel non est sequens naturam formae, non oportet illa esse eiusdem speciei. Nam potest contingere, quod vnus, & idem sit corruptibilis per naturam, & incorruptibilis per gratiam, quamuis corruptibile, & incorruptibile per naturam differant gene¬ re. propter quod corruptibile, quod differt genere ab incorruptibili, potest habere eandem perfectionem, vt incorruptibilitatem. quia ergo sic est: per eas perfectiones, quae sunt gratiae: non debet argui nec identitas, nec diuersitas speciei, cum differens genere possit habere per gratiam eandem perfectionem, quam habet alius per naturam: sicut etiam in his, quae sequuntur non naturam formae, sed naturam materiae, non possumus arguere identitatem, vel diuersitatem specificam. vt si eadem albedo secundum speciem est in equo, & in pariete, non est paries, & equus eiusdem speciei. propter quod magis apparet esse verum, quod dicimus. nam mereri, & demereri non est naturae, sed liberi arbitrii: prout ergo ad idem conuertunt se Angeli, & homines: poterunt es¬ se pares in praemio, vel in poena. Talia ergo non se habent, sicut sequentia naturam huius formae, vel illius, sed sicut sequentia liberalitatem Dei, & actionem suppositi. propter quod ex hoc arguere non possumus identitatem formalem, seu specificam.

Ad quartum dicendum, quod perfectio vni¬ uersi, & diffusio diuinae bonitatis potissime attendenda est in ordine essentiali, & per se: vbi magis apparet huiusmodi pefectio, & huiusmodi diffu¬ sio. & quia talis ordo essentialiter, & per se potis¬ sime relucet in differentibus secundum speciem; ideo in genere angelorum, qui sunt nobilissima pars vniuersi, solum huiusmodi diuersitas habet esse.

Ad quintum dicendum, quod quantuncunque sint angeli diuersarum specierum: ex quo possunt sibi mutuo suos reuelare conceptus, est inter eos societas, & magna iocunditas. Nam & si homo haberet socium angelum, & posset ipsum essentiali¬ ter intueri, & sibi inuicem suos reuelare conceptus: multum gauderet de societate eius: forte non mi¬ nus, quam de societate alterius hominis. Vel pos¬ sumus dicere, quod in vno homine secundum ea, quae videmus in hoc naturae cursu: non potest esse perfecta operatio. propter quod dixit Domi¬ nus: Non est bonum hominem esse solum. Ideo gaudet homo de consortio eiusdem speciei, sed in angelo non ponimus operationem istam imperfectam, quae possit perfici per consortium eiusdem speciei: immo magis perficitur operatio angelorum per consortium alterius speciei, vt per consortium superioris angeli, qui potest ipsum purgare, illuminare, & perficere. & quia sic sociati sunt, quod possunt se inuicem sic perficere; multum est iocunda illa societas.

Ad sextum dicendum, quod cum loquimur de maxima propinquitate ad Deum, non loquimur de natura omnium Angelorum, sed de na¬ tura vnius solius Angeli, vt de natura supremi Angeli, qui secundum naturam in ordine creatu¬ rarum est propinquissimus: quare si sic volumus accipere propinquitatem ad Deum, tunc supremus Angelus habebit huiusmodi propinquitatem, & ille habebit minimam differentiam. quia in illo Angelo nec est differentia secundum speciem, nec secundum numerum. Tota ergo natura An¬ gelorum non est propinqua tanquam vna natu¬ ra specifica, sed tanquam vna natura secundum genus. Et ibi sunt tot gradus in propinquitate ad Deum, quot sunt ipsi angeli, quia non sunt duo angeli aeque deiformes.

ARTIC. IIII. An Angeli omnes sint eiusdem generis. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 1. p. q. 50 art. 2. ad 1. arg. Item lib. 2. contra Gent. c. 95. Et 2. sent. Scr. 2. d. 3. q. 1. art. 5. Alex. de Ales 2 p. q. 19. 20. Sco. in quol. q. 2. Dur. d. 3. q. 3. & alii in locis praecitatis.

QVARTO quaeritur de distinctione Angelorum per comparationem ad genus: vtrum omnes angeli sint eiusdem generis. Et videtur, quod non. Nam itellectus facit vniuersalitatem in rebus, vt vult Commentator in 1. de anima, & maxime hoc facit in vni¬ uersalitate generis, vt innuit Themistius super eodem 1. de anima, & maxime vbi vult, quod genus non sit forma vna, sed conceptus eius per negoriationem intellectus sumptus ex tenui singularium similitudine. Cum ergo circa angelos, qui sunt per se intelligibiles, nihil faciat intellectus; non videtur, quod in eis possit accipi vnus vniuersalis conceptus. Non ergo accipietur in eis vnus conceptus gene¬ ris, & per consequens non erunt in vno genere.

Praeterea: quaecunque sunt in vno genere: ab eis potest abstrahi illud vnum genus. sed ab abstracto non est abstractio: angeli autem sunt substantiae separatae, & abstractae: ergo &c.

Praeterea genus sumitur a materia, & differentia, a forma. Vnde & in 5. Metaph. vult Philosophus, quod vnitas generis sit quasi vnitas materiae, in angelis autem non est materia: ergo &c.

Praeterea genus prdicatur vniuoce: ergo prodi¬ catum aequaliter de suis speciebus, sed ipsa essentia¬ lia angelorum non sunt aequalia, vt tangit Magister in litera, ergo angeli non conueniunt in eodem gnnere.

IN CONTRARIVM est. quia omnes substantiae conuenrunt in eodem genere: ergo multo magis & omnes angeli.

Praeterea, differentia addita generi constituit speciem: incorporeum ergo additum substantiae, constituit speciem. omnes ergo angeli cum sint substantiae incorporeae, erunt in eadem specie, sed illa species non potest esse specialissima, ergo erit species subalterna. sed species subalterna habet tationem generis, ergo &c.

RESOLVTIO. Angeli non sunt eiusdem generis, si ratio generis ex ipsa transmutatione materiae capiatur: sed si ex perfectione materia sumatur, eos eiusdem gene¬ ris esse non dubitamus.

RESPONDEO dicendum, quod ex potem. tialitate, & ex materialitate, oportet sumere rationem generis. habet ergo genus rationem materiae. quia sicut materia quanto magis consideratur indistincta, tanto consideratur, vt imperfectior. quanto magis distincta, tanto perfectior. Sic formae consideratae sub esse generali, considerantur sub esse imperfecto. & inde est, quod secundum differentiam, quae sumitur ab actu, & perfectione, dicitur abundare species a genere. quia est perfectior ipso genere. Ratio ergo gene¬ ris, vel sumetur per comparationem ad ipsam materiam, vel per quandam similitudinem ad materiam. Trpliciter ergo dicetur forma habe¬ re rationem generis, vel quia tardius remouetur a materia, vel quia prius perficit matetiam, vel quia habet quandam similitudinem cum materia. Dicemus enim, quod omnibus istis tribus modis sumitur ratio generis in istis inferioribus, duobus autem modis sumetur ratio generis in supercoelestibus corporibus. Vno autem modo sumetur ratio generis in ipsis angelis. Sumitur autem ratio generis in istis inferioribus, prout materia nunc abiicit hanc formam, nunc illam. & abiiciendo vnam, recipit aliam. Secundo po¬ test sumi ratio generis in istis inferioribus, non secundum, quod forma vna abiicitur a materia, & alia recipitur, sed solum secundum, quod materia per formam perficitur. Tertio modo potest ibi sumi ratio generis, nec per abiectionem a materia, nec peo¬ perfectionem materiae, sed solum prout natura istorum inferiorum potest sic accipi, quod habet quandam similitudinem materiae. Propter primum sciendum, quod vt tradit Comment. in Me¬ taph. materia prius recipit formas magis vniuer sales, & postea minus vniueruersales, vsque ad indiuiduales. Forma ergo generis tanquam magis vniuersalis, prius intelligitur recipi in materia, quam forma specie, i quae est minus vniuersa lis. Et quia priora in compositione sunt posteriora in resolutione; sicut prius intelligitur materia indui forma magis vniuersali, ita posterius intelligit expoliari tali forma. Formae ergo magis vniuersaliter sumptae, sunt magis potentiales, quia magis materiales. magis autem materiales sunt, quia plus se miscent cum materia. Nam primo materiae adueniunt, & posterius recedunt, non quod sit alia res forma magis vniuersalis, & mi¬ nus, sed est vna, & eadem res aliter, & aliter accepta, secundum quam aliam, & aliam acceptionem, sub esse magis vniuersali magis materialis est. quia sic sumpta intelligitur prius materiae aduenire, & posterius recedere, sub esse minus vniuersali est minus materialis, quia minus adhaeret materiae. Nam sic accepta posterius in materia recipitur, & primo tollitur, sic ergo sumetur ratio generis, vt forma sub esse magis materiali, quantum ad abiectionem, & receprionem, non excludens ipsam materiam, sed includens. forma ergo sub ense minus materiali, & minus vmiuertali, faciet speciem. vt si prius recipitur in materia forma animalis, quam forma leonis, forma animalis non vt excludit materiam, & vt excludit corpus, sed vt includit materiam, & corpus, & vt facit animal, habebit rationem generis. eadem autem forma, vt est Leonis, & sub esse speciali, & vt includit materiam, & corpus, cum qua facit Leonem, habet rationem speciei. Alio modo potest sumi ratio generis in istis inferioribus, non per abiectionem vnius formae, & receptionem alterius, sed per perfectionem ipsius materiae. Nam si num¬ quam materia rransmutaretur de forma in formam, & nunquam vnam formam abiiceret, & aliam reciperet, intelligeretur tamen prius per¬ fici per formam magis vniuersalem, quam per minus vniuersalen. Nam Solis materia prius p¬ ficit forma, vt est magis vniuersalis, & vt est forma corporis, quam, vt est magis specialis, & vt est forma talis corporis. Dato ergo, quod non esset transmutatio materiae secundum formam, adhuc¬ formae sub rone, qua magis vniuersales, essent magis materiales, non quia prius materiae aduenirent, & vltimo recederent, sed quia primo materiam perficerent. Vtroque ergo modo potest accipi maior materialitas informis, & ex transmutatione materiae, & ex eius perfectione. & sicut vtroque mon pont¬ sumi materialitas maior in formis, sic vtroque mon poterit in ipsis sumi ratio generis. Nam ratio gnne¬ ris est quasi ad similitudinem materiae. Eandem enim rem dicit genus, & species. sed genus dicit rem illam sub modo magis materiali: species vero sub modo magis formali. & quia forma vniuersalior est materialior, ideo sic sumpta pertinet ad genus. Minus autem vniuersaliter sumpta potest pertinere ad speciemt.

Tertiomodo poterit sumi ratio generis etiam in istis inferioribus: non ex transmutatione materiae: nec ex perfectione, sed ex quadam similitudine materiae. Res enim istae inferiores si considerem tur sub esse vniuersali: licet sint magis materiales secundum, quod materia transmutatur de forma in formam: & secundum quod perficitur per formam, sunt tamen nihilominus tertio, & sic acceptae magis materiales, quia habent quandam similitudinem ad materiam. Diximus enim supra, in qu. de Angelis, vtrum sint compositi ex genere, & differentia, quod secus est de perfectionibus Dei, & creaturae. Nam perfectio Dei quanto magis generaliter sumitur: tanto magis itur in pelagus perfectionis. Vnde esse Dei est quoddau pelagus habens omnem perfectionis rationem: sumptae autem specialiter diuinae perfectiones, non sunt nisi quaedam expressiones illius Pelagi infi¬ niti. Propter quod in Deo nullo modo potest su¬ mi ratio generis. quia pfectio ibi sumpta vniuer¬ saliter non sumitur modo potentiali, & modo imperfecto, sed magis sic sumpta est quoddam pelagus perfectionis.

In omnibus autem creaturis: quia ibi natura non est suum esse, non accipitur tota perfectio naturae ex ipsa natura: sed ex eo, quod additur naturae. ideo considerata in talibus natura per se, consideratur vt imperfecta: considerata cum aliquo ad¬ dito, vt cum esse, consideratur vt perfecta: & sicut est quantum ad ea, quae dicunt realem additio¬ nem, quia additio facit ad perfectionem realem: sic est quantum ad ea, quae dicunt additionem secundum rationem. quia semper additio facit ad perfectionem. & quia specialia se habent per additionem ad vniuersalia, res consideratae sub esse vniuersali dicuntur considerari, vt imperfectae: sub esse autem speciali, vt perfectae: ibi ergo incipit infirmitas creaturae, quia sua natura non est suum esse, quia non est scipsa perfecta, sed perficitur per aliquid additum: propter quod sem¬ per additiones eo modo, quo sunt additiones, dicuntur ad perfectionem facere. vt si sunt additio¬ nes secundum rem, dicentur facere ad perfectio¬ nem secundum rem: quae vero sunt additio¬ nes secundum rationem, dicentur facere ad perfectionem secundum modum intelligendi. propter quod benedictum est, quod ait Auic. in Me taph. sua, quod omne quod habet aliud esse a quiditate, oportet quod sit in genere. nam ex tali diuersitate consequitur res, quod habeat perfici per additionem, & quod sumpta sub esse vniuersali se habeat magis vt imperfecta, & magis in potentia, quod pertinet ad rationem generis. sub esse autem magis speciali, eo quod se habeat per additionem ad illud: se habeat magis, vt perfecta: & vt magis in actu, & sub ratione specier. Si ergo in istis inferioribus nunquam consideremus naturam eorum esse compositam ex materia, & forma: & nunquam consideraremus formas eorum esse magis materiales, quantum ad transmutationem, nec quantum ad perfectionem. Adhuc tamen sumptae sub esse vniuersali, haberent quandam similitudinem cum materia. quia, vt dicemus, sicut materia quanto mags consideratur, vt indistincta: sic magis consideratur secundum se, quia in fundamento naturae nihil est distinctum, t di¬ citur in 1. Meta. & per consequens sic consideratur magis, vt imperfecta, & in potentia: quia essentiale est materiae esse in potentia: vt dicitur in de substantia orbis: quanto vero magis consideratur distincta per formam, magis accipitur vt perfecta, & vt in actu: sic res creatae etiam inferiores vniuersaliter sumptae, habent quandam similitudinem cum materia. quia sic acc ipiuntur, vt magis confusae, & vt magis imperfectae, & in potentia. Bene ergo dictum est, quod tribus mods in istis inferioribus potest sumi ratio generis, videlicet ex transmutatione materiae, & ex perfectione, & ex similitudine. In supercoelestibus vero non po¬ terit sumi ratio generis ex transmutatione materiae: vt dicamus formam ibi magis vniuersaliter sumptam habere rationem generis: & habere rationem potentialitatis. quia materia transmutata primus huiusmodi formam recipit; & posterius abiicit: sed sumemus ibi rationem generis ex perfectione materiae, & ex similitudine. Ex perfectione quidem, quia forma ibi magis vniuersa¬ lis, habet rationem generis, quia est magis materialis, & prius materiam perficit. Sumemus etiam ibi rationem generis ex similitudine materiae. nam etiam illa corpora magis vniuersaliter considerata, dicuntur ex hoc habere substantiam similem cum materia, quia sic accepta sumuntur, vt magis confusa, & vt magis imperfecta, & in potentia. In Angelis vero, vbi non est materia, non sumetur ratio generis, nec ex transmutatione, nec ex perfectione materiae, sed ex similitudine ad materiam. nam & ipsi Angeli cum perficiantur per aliquid additum, si considerentur sub esse magis vniuer¬ sali, eo quod semper specialia se habent per additionem ad vniuersalia, considerabuntur sub modo imperfecto, & confuso. sub esse speciali autem considerabuntur sub esse magis perfecto, & distincto. In materia ergo indistinctio facit ad imperfectionem, sic etiam & in ipsis formis: & inde est, quo vnitas generis, quae est per modum cuiusdam in distinctionis, est ad similitudinem materiae.

In Deo vero si perfectiones speciales, quae significant per modum distinctum, reducantur in v¬ num aliquid commune, sicut viuere, & sapere re¬ ducantur in esse, sic faciendo, vt dicebamus: non ibimus ad imper fectionem, sed magis tendemus in Pelagus perfectionis. nam Deus non intelligit perfici per aliquid, sibi additum, sed ipse est sua perfectio: significatiua ergo per modum additionis, non significant ibi per modum maioris per¬ fectionis. Poterit ergo in Angelis sumi ratio generis modo, quo dictum est, quia vbicunque potest sumi ronm alicuius generis vnius, illa vniuntur in genere. cum in angelis possit sumi ratio vnius generis, quia omnes sunt quaedam substantiae in¬ corpore, ideo vniuntur in genere.

Declaratum est ergo, quomodo in istis inferioribus potest sumi ratio generis tripliciter: in supercaelestibus dupliciter in angelis vno mon. Si ergo accipiatur ratio generis ex ipsa transmutatio¬ ne materiae, sic ergo non sunt in eodem genere, nisi solum ista inferiora. Si vero accipiatur ratio generis ex parfectione materiae, vt ex hoc sumat rom gnniis: prout forma prima perficit meteriam, sic sunt aliquo modo in eodem genere supercaelestia, & ista inferiora. Quia vtrobique hoc reperitur commune, quod forma sub esse magis vniuersa¬ li, prius materiam perficit, quam subesse minus vniuersali. sed si accipiatur tertio modo ratio generis, prout hent similitudinem cum materia, vt quia sub esse indistincto, & confuso habet magis ratio¬ nem imperfecti, & est magis in potentia. Quod etiam competit ipsi materiae, sic omnes substantiae creatae sunt in eodem genere, quia omnibus est hoc commune, quod habent perfici per additionem, & quod sub esse communi & confuso sunt imperfectae. Sub esse vero speciali, quod se habet per additionem ad esse commune, considerant, vt magis perfectae. Ex hoc autem apparere pont, quno verificantur dicta Sapientum, dicentium, quod corrupti¬ bile, & incorruptibile differunt genere, vt habetur in io. Meta. & etiam apparet, quomodo verificant ur dicta asserentium, quod quae sunt in istis in¬ ferioribus, & supercoelestibus, sunt aequiuoce, vt dicitur in deSubstantia orbis, cum tamn isti ijdem di¬ cant, quod substantia non facit nisi vnum genus, & vnum praedicamentum. Nam, vt patuit, sic potest sumi genus, quod corporeum, & incorporeum, non erunt in eodem genere: & corruptibile, & incorruptibile differunt genere, & sic sumi potest, quod omnes substantiae creatae non facient nisi vnum genus. Distinximus ergo triplicem acceptionem generis ex transmutatione materiae: ex pfectione: & ex similitudine, per quam distinctionem apparere potest, qumo aliqua sunt in eodem genere, & quomodo non, & quomodo aliqua esse in gene¬ re, conuincitur modis pluribus, aliqua vero paucioribus.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod intellectus nihil facit ad hoc, quod angeli sint intelligibiles. Sunt enim formae per se abstractae, & per se intelligibiles. Potest tamen facere intellectus, quod in eis accipiatur ron vniuersalitatis. Nam illae substantiae, & si secundum esse, quod habent, sint intelligibiles; non tamen sunt vniuersales, & nihil per se existens est comne, & vniuersale, quia nihil tale scundum quod huiusmodi potest de pluribus praedicari. oportet ergo quo hoc fiat prout intellectus negociatur in entibus vt verum sit dictum Commen. quod intellectus facit vniuersalitatem in rebus.

Ad secundum dicendum, quod ab abstracto non est absttactio, prout est abstractum: sed non est in¬ conueniens, quod ab vna abstractione fiat alia abstractio, & quod possumus abstrahere quiditatem a quiditate: & hoc modo deuenire in simpliciorem quiditatem. Nam postquam abstraximus qui¬ ditatem speciei ab indiuiduis: adhuc possumus abstrahere quiditatem generis a speciebus, & a minus abstracto fit maior abstractio. Non ergo fiet abstractio ab abstracto vt est abstractum, sed vt deficit ab abstractione, & vt est minus abstractum. Sic & in proposito, si intellectu essentiali intelligeremus ipsos Angelos, adhuc possemus eos con¬ fiderare, vt conueniunt in genere, & vt differunt in specie: scundum quem modum de ipsis, qui sunt abstracti a materia, haberemus vnum conem conceptum. nec est incomnueniens etiam de ipsis abstractis vnum conem conceptum formare. Vel possumus dicere, quod quia non intelligimus angelos intellectu essentiali sic, quod intelligamus quiditatem, & essentiam eorum, sed per haec sensibilia manuducimur in cognitionem eorum. ideo informando nobis vnum conceptum generis de ipsis, non dicemus abstrahere aliquid ab ipsis, nec operari aliquid circa ipsos, sed solum a sensibilibus, & circa sensibilia. sed si intelligeremus angelos intellectu essentiali, adhuc non abstraheremus ab eis aliquid, formaremus tamen nobis vnum conceptum de ipsis per species, quas henmus in nobis a Deo infusas.

Ad tertium dicendum, quod, vt patuit, genus sumitur a materia, quia habet quandam similitudinem cum materia. Potest tamen sumi ratio gene¬ ris etiam in his, vbi non habet esse materia, vt est per habita declaratum.

Ad quartum dicendum, quod vera vniuocatio non est nisi in snecie specialissima, vt in 7. Physi. declara¬ ri hent, erunt ergo angeli vnius generis, licet in eemn¬ tialibus se excedant: immo si non excederent se in essentialibus, non solum essent eiusdem gene¬ ris, sed etiam eiusdem speciei.

ARTIC. V. An Angeli differantsfecie eb anima humana. Conclusio est. affrrmatiua.

D. Tho. 1. p. 4. 55. art. 3. 1ic 3. Eent. 4. 2 4. 1. arc. c. sen li. 2. contra Gent. c. 94. Alex. de Ales q. 20. art. 3. Land. d. 3. q. 3. nlber. de 4. Coaeuis q. 5. art. 2 5. Sco. d. 1. q. 6. Biel. d. 1. q. 2.

QVINTO quaeritur de differentia, quam habet Angelus ad animam. Vtrum differat specie ab illa. Et videtur, quod non. nam, quae habent vnam, & eandem lsee:ll operationem: habent vnam, & eandem materiam, & sunt idem specie. sed Ange¬ lus, & anima habent vnam, & eandem operatio¬ nem, vt intelligere: ergo habent vnam, & eandem¬ substantiam, & sunt idem specie.

Praeterea magis, & minus non diuersificant speciem. si differentia est, ergo inter intelligere an¬ geli, & animae, hoc est, quia angelus intelligit perfectius, quam anima, eadem ergo erit secundum speciem operatio hic, & ibi. & quia eadem ope¬ ratio secundum speciem indicat eandem naturam specie: ergo &c.

Praeterea quorum est idem finis secundum spe¬ cid, illa sunt eadem specie. sed angeli, & animae non solum est idem finis secundum speciem, sed etiam secundum numerum, vt ipse Deus: ergo &c.

Praeterea si Angelus, & anima differrent spe¬ cie, esset angelus medius inter Deum & animam. sed secundum Sanctos nihil est medium inter animam, & Deum, vt habetur in li. de bona fortuna. nihil est ratione melius nisi Deus. inter Deum ergo, & animam rationalem nihil est medium: ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia plus differt Angelus abanima, quam ab angelo. sed an¬ gelus cum Angelo non est eiusdem speciei: ergo nec cum anima.

Praeterea esse vnum specie, & plura numero, est per materiam: Angelus, & anima carent materia: ergo &c.

RESOLVTIO.

Angeli, &. Anima specie differunt. Illi enim mi¬ nus potentialitatis, & plus actualitatis habent, quam haec, quae in spiritualibus infimum sortitur gradum. Hinc egrediuntur aliae differentiae. n¬ gelus enim intellectualis,. nima vero rationalis. Haec magis vertibilis, quam ille. haec vnibili¬ ter babet esse in corpores iste non item. Angelus enim per virtutem interpretatiuam, nutibusue intellectualibus loquitur: Anima autem vocum¬ expressione. Haec habet virtutes organicas, o¬ per superiora, & inferiora perficitur: ille vero per superiora tantum, ac nullam organicam ad¬ mittit virtutem.

RESPONDEO dicendum: quod assignatur. 5. modis differentia inter angelum, & animam: quibus arguitur, Angelum, & animam differre specie..

Prima differentia est per esse vnibile, & non vnibile. nam eo ipso, vt dicunt, quod anima est quid vnibile, & non Angelus, differt ab ea specie. Sed hoc non videtur sufficere. nam cum anima secundum esse non dependeat a corpore: quia non est educta de potentia corporis: prout anima secundum se est aliquo modo in genere: prius intelligitur esse quaedam essentia, & postea intelligitur, quod ei competat, quod sit quid vnibile corpori. Dice¬ mus autem, quod aliquae formae ita sunt in gene¬ re, vt principium, quod nullo modo sunt directe in genere, vt formae materiales eductae de potentia materiae dependentes a materia secundum esse: aliquae vero formae sunt per se, & directe in gene re, vt formae separatae, sicut sunt angeli: animae vero quia & materiales sunt inquantum sunt perfectio materiae, & immateriales sunt inquantum non sunt eductae de potentia materiae; participant ali¬ quid de vtroque, & sunt aliquo modo formae, & hoc aliquid. propter quod sunt aliquo modo in genere vt principium, prout sunt formae: & ali¬ quo modo funt in genere directe, prout sunt ali¬ quo modo hoc aliquid. Vtrumque ergo dicemus de anima. nam vt est in genere, vt principium, prius intelligitur vnita corpori, quam intelligantur, vt aliquid secundum se. quia non est in gene¬ re, vt principium, nisi vt est forma corporis, vel vt est vnibilis corpori. prout vero est aliquo modo hoc aliquid, & est aliquo modo secundum se in genere, prius intelligetur, quod sit aliquid secundum se: & postea intelligetur, quod sit quid vni¬ bile corpori. & quia sic quaerit quaestio: Vtrum anima, vt consideratur aliquid secundum se, sit idem specie cum Angelo. Ideo asfignare huiusmodi differentiam ex vnibilitate, non videtur sufficere. Si ni¬ anima nullo modo esset per se in genere: nulla videretur esse quaestio: vtrum angelus, & anima es¬ sent idem specie: cum anima nullo modo faceret speciem. oportet ergo, quod quaerat quaestio eo modo, quo anima magis videtur facere speciem. Hoc autem est prout consideratur secundum se, non autem, vt est vnibilis corpori.

Propter hoc dicitur aliter: quod Angelus, & anima differunt specie, quia angelus est naturae intellectualis. anima vero rationalis, vt videtur sentire Diony. 6. de di. no. Sed cum intelligere, & ratiocinari sint quaedam accidentia, & differentia secundum speciem, non sumatur ex accidente, sed a substantia, non videtur sufficere hoc modo assignare differentiam secundum speciem inter animam, & Angelum.

Propter hoc est tertius modus dicendi: quoc differt angelus ab anima, quia angelus non perficitur nisi per superiora, vt per Deum, & superiores Angelos. sed anima perficitur vtroque modo, & per superiora, & inferiora: per superiora quidem quia Deus, & Angeli possunt nobis aliqua reue¬ lare: per inferiora uero, quia intellectus noster immutatur a phantasmatibus. Perficitur ergo anima per ista inferiora, prout per eorum phantasmata fiunt nobis similitudines in intellectu. Sed nec hic modus dicendi sufficit. nam quod anima perficiatur non solum a superioribus, sed ab inferioribus, hoc est ratione corporis. nam anima separata non accipit cognitionem a rebus, & non perficitur per inferiora. assignare ergo differentiam inter Angelum, & animam hoc modo est idem, quod assignare per vnibile, & non unibile

Propter hoc est & quartus modus dicendi, quod differant Angelus, & anima per mutari, uel per conuertere se inuertibiliter, & non inuertibiliter¬ Nam angeli ad quod se conuertunt, inuertibili¬ ter se conuertunt, anima autem postquam se conuertit ad malum, adhuc potest poenitentiam age¬ re de commisso. Sed nec haec differentia sufficit. nam totum hoc contingit ex parte corporis. quam diu enim est anima unita corpoti, potest sic se uer tere: post autem separationem a corpore, inuertibilitatem habet, & ad bonum, & ad malum.

Est unt & qutus modus dicendi: quod differunt angelus, & anima quantum ad virtutem interpreta tiuam, quia angelus interpretatur, & loquitur mentem suam alii quibusdam nutibus, & signis intellectualibus. Homo autem hoc agit cum quadam vocum expressione.

Secundum autem huiusmodi differentias posfet addi, & sextus, & septimus modo differentiae: vt dicamus, quod angelus, & anima differunt quantum ad multitudinem potentiarum, sequentium eorum naturam. Nam quedam animae sunt, non habentes vir tutes nisi organicas, vt anime brutorum: quaedam autem sunt formae nullas habentes virtutes organicas, vt inielligentiae. sunt autem quidam spiritus medii, vt animae humanae habentes vtrumque genus potentiarum. Loquendo ergo large de¬ spiritu, scundum quod animae brutorum dicuntur spititus: spiritus hominis differt tam a spiritu angelico, quaed a spiritu brurorum, per habere potentias organicas, & non organicas. Sic etiam & septima dria esse posset, vt dicamus difierre angelum ab anima non solum ex multitudine potentiarum, vt quia¬ habet plures potentias anima, quam angelus; sed etiam quantum ad dignitatem ipsarum potentiarum. Nam quasi aequiuoce sunt poraentiae hic, & ibi, vt aequiuoce est liberum arbitrium in angelo, & in aia: vt tradit Dama. libr. 3. c. 14. vbi ait, quod aliter est liberum arbitrium in Deo, & in angelis, & in hominibus. nam in Deo est super substantiale: in angelo est secundum concurtentiam, quia statim cum fuit, vti potuit libero arbitrio, ira quod secudum¬ quandam concurrentiam liberum arbitrium id est vsus liberi arbitrii se habuit ad angelum. In homine vero secundum differentiam temporis. Nam non statim, cum homo est, potest libero arbitrio¬ vti. Sed tales differentias assignare, est ire per acci¬ dens. & est non artingere id, quod facit diffeten¬ tiam spectei.

Dicemus ergo, quo, vt supra diximus, & vt vult Com. in 3. de anima, nulla forma est liberata ab omni possibilitate, nisi forma prima. in omnibus alijs formis etiam in ipsis intelligentijs est quaedam potentialitas admixta. Assignabimus ergo differentiam secundum speciem inter formas, sicut assiguamus differentiam inter numeros. nam¬ & formae sunt sicut numeri. Dicemus ergo, quod sola vnitas est indiuisibilis, omnis autem numerus est diuisibilis, nec sunt duo numeri d ifferentes spem, habentes aequales partes id est aequales vnitates, & per consequens non sunt duo tales numeri aequalit ter ab vnitate distantes. Dupliciter ergo assigna¬ bimus differentiam inter numeros, velp non equa¬ liter distare ab vnitate, vel per non aequales vnitates habere, & non esse in vnitates aequales diuisi¬ biles, & quod dicimus de diuisibilitate, & indiui¬ sibilitate quo ad vnitatem & numeros: dici debet de actualitate, & potentialitate, quo ad Deum, & alia entia. Nam solus Deus est actus purus, in omnibus alijs est aliqua potentialitas admixta. Erit ergo differentia inter entia, vel per plus habere de¬ actualitate, vel potentialitate, vel per magis, & minus distare ab ente primo, ita quod non sunt duo entia specie differentia secundum ordinem perfectionis aequaliter distantia a Deo, nec snunt duo talia entia aequaliter se habentia ad poten¬ tialitatem, & actualitatem. Inter ipsa enim entia materialia est vnum formalius altero, & plus de¬ actualitate participans. Et inter ipsa entia imma¬ terialia est vnum potentialius alio, & plus habens de potentialitate admixta. Angelus ergo, & anima habent ordinem essentialem adinuicem ex eo, quod aina secundum suam essentiam minus partici¬ pat de actualitate, quam angelus, immo sic notabiliter minus de actualitate participat, vt possit esse forma cor poris. quod non esset, nisi teneret infimum gradum in genere sudstantiarum sepa¬ ratarum. tenete autem sic infimum gradum, & habere ordinem essentialem, sine differentia spe¬ cifica esse non potest.

Est enim diligenter notandum, quod quando sic mutatur notabiliter gradus, non solum facit differentiam in specie, sed etiam in genere. Nulli enim sunt duo angeli aeque simplices, & aequa¬ litet distantes a Deo, & aequo modo se habentes ad actum. sed tamen quando tanta est diuersitas in formis, quod non solum vna est simplicior alia, sed quod sic notabiliter vna excedit aliam, quod vna est perfectio mareriae, &non alia. Vel quod vna dependet secundum esse a materia, & non alia, vel quod vna educitur de potentia materiae, & non alia, vei quod vna complet totum appetitum materiae, & non alia, semper tales differentiae faciunt differentiam in genere, & si non in genere remoto, saltem in genere propinquo. Dato enim, quod nihil esset de corpore coelesti nisi sol, diceremus, quod sol differret genere ab alijs rebus, vt ab angelo, & ab anima, & ab istis rebus materialibus. Ab angelo quidem, & ab anima, quia nec angelus, nec anima habet materiam partem sui: vel ab anima differret, quia anima fecundum esse non dependet a copore, quod perficit, sed forma Solis dependet a sua materia, cuius est perfectio. Ab istis aute inferioribus differret Sol ent genere, tanquam incorrupribile a corruptibili. Sic & in proposito, licet oens aiae humanae non faciant nisi vnam speciem, genere tamen differt anima hominis a quolibet angelo, quia notabiliter tenet inferiorem gradum omnibus angelis. Est enim potentia pura in genere intelligibilium. sic etiam differt huiusmodi anima genere a qualibet anima brutorum, sicut in corruptibile a corruptibili: magis autem possumus concedere, quod homo sit eiusdem generis cum bruto, quaod quod anima hominis sit einsdem generis cum anima bruri, vt quia licet ipsa anima hominis secundum se sit incorruptibilis, siue indestructibilis, & non anima bruti; homo tamen est corruptibilis sicut, & brutum, & quia non loquimur hic de anima hominis, vt est in genere solum, vt principium, sed vt est aliquod secundum se, dicemus, quod hoc modo sumpta, differt genere a quoliber alio: non obstante, quod omnes animae non faciant nisi vnam speciem. 2Dif¬ fert ergo anima ab angelo specie, & genere, per hoc quod inessentia sua habet plus de potentialita¬ te, & minus de actualitate, & notabiliter facita¬ lium gradum in entibus. Ex hac autem differentia sequuntur omnes aliae differentiae, per hoc enim habet anima, quod sit vnibilis, & non angelus, quia infima in spiritibus coniunguntur corporibus. Ex hoc etiam patet, quod intelligat discurrendo, & ratiocinando, quia minus habet de actualita¬ te, & minus participat de lumine intellectuali. Sic etiam ex hoc habet, quod perficiatur ab inferioribus. Verum, quia est vnita corpori, oportet quod perfectionem suam acquirat per corpus: & per consequens acquirit eam per haec sensibilia. Ex hoc etiam est magis vertibilis anima, quam ange¬ lus, quia non ita clare cognoscit, quae sunt cognoscenda, vt angelus. Ex hoc etiam, quia tenet sic infimum gradum secundum essentiam, & est vnita corpori, ad exprimendum suum conceptum vtitur corpore, & format corporalem vocem. Ex hoc etiam habet, quod habeat virtutes organicas, & quo non statim possit libero arbitrio vti: propter impedimentum corporis. Ex his ergo differentijs non est accipienda differentia essentialis, sed sequuntur talia ad differentiam essentialem.

Aduertendum tamen, quod non omino sunt de¬ ridendi, assignantes differentiam specificam inter Angelum, & animam, per differentias assignatas. Quoniam non omino notae sunt differentiae substantiales, licet aliquando vti differentijs accidentalibus ad exptimendum differentias illas: sicut per esse pennatum, & non pennatum: vel esse bipedem, vel quadrupedem, assignamus differentias essentiales. Cum tamen figura membrorum quid accidens nominet, verumtamen istud accidens formam substantialem dat intelligere: quoniam membra Leonis, & membra Cerui non differunt, nisi quia animae differunt: vt dicit Com¬ ment. in 1. de anima. qui ergo non videret artem musicam, & carpentariam, quomodo sunt habi¬ tus essentialiter differentes, posset assignare differentiam inter eas per fistulam, & dolabram, quae sunt organa dictarum artium. nam haec organa non differunt, nisi quia artes differunt. Est tamen¬ attendendum: quod quanto propinquius itur ad substantialem formam, tanto melius assignatur spe¬ cifica differentia. Inter omnes autem illas differem tias propinquius vadit ad differentiam essentialenm inter Angelum, & animam vnibile, & non vni¬ bile. quia, vt dicebamus, differentia essentialis in¬ ter eos est, quia anima secundum essentiam tenet notabiliter inferiorem gradum in ordine entium: quam angelus. Ex hac autem inferioritate gradus habet esse anima vnibilis, angelus non vnibilis.

Prima ergo differentia est diuersitas gradus secundum essentiam. Ex qua habet esse vnibilitas. ex his autem duabus, vt ex inferioritate gradus secundum essentiam: & ex vnibilitate sequuntur omnes aliae differentiae superius assignatae: & etiam sequuntur multae aliae, si quis circa hoc diligentiam vellet apponere.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum; quod intelligere animae est valde differens ab intelligere ipsius Angeli. Propter quod sequitur, quod Angelus, & anima notabiliter habent differentem gradum essentialem: cum notabili¬ ter habeant differentem operationem.

Ad secundum dicendum, quod intelligere an¬ geli est perfectius, quam animae, non quocunque¬ modo. sed est sic perfectius, quod etiam specie differt ab intelligere illo. Magis enim & minus secum dum eundem gradum essentiae non diuersificat speciem, sed magis, & minus secundum alium, & alium gradum essentiae, speciem diuersificat, & quia huiusmodi maior, & minor perfectio in operatione Angeli, & animae: indicat alium, & alium gradum essentialem in Angelo, & anima. Ideo talia specie differunt. Potest enim continge¬ re, & contingit, quod molles carne sunt apti mente, & quod vna anima melius intelligit, quam a¬ lia, quia est vnita corpori melius complexiona¬ to. Istud ergo magis, & minus perfectum non di uersificabit speciem, siue formam. quia huiusmodi differentia non est per se, & principaliter ex ipsa forma. sed in substantiis separatis, quae sunt formae tantum, non reperitur intelligere magis, & minus perfectum, nisi sit ibi disserentia formalis. & quia si nunquam esset vnita corpori anima, nullo modo posset attingere ex natura sua, quod haberet ita perfectum intelligere, sicut Angelus. Ideo huiusmodi perfectio, & imperfectio essentialem, & secundum speciem differentiam indicat.

Ad tertium dicendum, quod quorum est vnus finis naturalis, & proximus: illa sunt eadem specie. sed quae habent eundem finem super naturalem, & gratuitum: non oportet, quod sint eiusdem speciei, quia habere talem finem est ex gratia. Diuersitas autem speciei, vel vnitas non est ex vnitate, vel ex diuersitate gratiae, sed ex vnitate, & diuersitate naturae.

Ad quartum dicendum, quod inter Deum, & animam nihil est medium, quantum ad iustificationem per gratiam, quia Deus per seipsum immediate infundit gratiam cuilibet animae sanctae. tamen secundum dignitatem, & nobilitatem naturae, Angelus est medius inter animam, & Deum. Est enim supra animam secundum dignitatem naturae. Quantum ergo ad ea, quae sunt gratiae, potest anima esse nobilior, quam intelligentia, vel quam Angelus, non autem quantum ad naturam. nam & boni homines, quantum ad ordinem graliae, meliores sunt malis Angelis. Vnde Aug¬ 1I. de Ciui. Dei ait. quod cum ordine naturae Angeli hominibus praeferantur, tamen lege iustitiae boni homines malis Angelis praeferuntur,

Dub. I Litteralis.

SVPER litteram quaeritur primo de illo verbo: quod quatuor quidem Angelis videntur atrri¬ buta, scilicet essentia simplex: discretio personalis, intelligentia memoria, & voluntas: & liberum arbitrium. Contra: Secundum Diony. In Ange¬ lis est substantia, virtus, & operatio. videtur ergo, eis esse tria attribuenda, non quatuor.

Praeterea hic nulla fit mentio de operatione, si ergo hec quatuor sunt in angelis, quae sunt no¬ minata, erunt quinque attributa angelis, videlicet ista quatuor, & operario.

praeterea ipsum liberum arbitrium est facultas rationis, & voluntatis. vel estlidem realiter, quod voluntas. non ergo debet connumerari cum intelligentia, & voluntate, quia non ponit in nu¬ merum cum eis.

RESPONDEO dicendum, quod in solo Deo mihil est per accidens, in omni autem creatu¬ ra est ipsa natura, & sunt proprietates aliquae sequentes substantiam, & naturam. Dupliciter ergo possumus distinguere illa quatuor attributa angelis, quae in littera nominantur, vno modo, vt tria pertineant ad essentiam, & vnum ad proprietates. alio modo, vt duo ad essentiam, & duo ad proprietates.

Primus modus sic patet: Dicimus enim, quod in angelis reperitur ratio generis, secundum quod sunt immateriales substantiae, differentes ab istis rebus materialibus. Reperitur ratio speciei, secundum quod sunt tales immateriales substantiae habentes memoriam intelligentiam, & voluntatem. Reperitur & ratio indiuidui, secundum quod sunt haec: & signatae immateriales substantiae habentes indiuiduationem, & discretio¬ nem personalem. Simplicitas ergo essentiae refertur ad id, quod est generale, quia hoc generaliter habent. Memoria, Intelligentia, & Voluntas possunt referri ad rationem speciei, vt per haec non intelligamus ipsas potentias, sed intelligamus speciales naturas angelorum, ad quas sequuntur tales potentiae, vel operationes talium potentiarum. Per discretionem autem personalem, intelligamus indiuiduationem ipsorum¬ Et quia ad hoc, quod sint substantiae incorporeae, & essentiae simplices, vnde potest sumi in eis ratio generis: & quod sint tales substantiae incorporeae, ad quas sequuntur tales, & tales proprietates, vnde potest sumi in eis ratio speciei: & quod sint sic distincti personaliter, per quod habet esse in eis indiuiduatio; totum habent a Deo. ideo dicuntur eis in sui primordio ista tria pertinentia ad substantiam esse attributa.

Quartum autem scilicet liberum arbitrium, potest referri ad proprietates, quod est facultas rarionis. & voluntatis. & si huiusmodi liberum arbitrium est idem, quod voluntas, tamn voluntas vt voluntas, non est liberum arbitrium, sed voluntas, vt est a ratione directa, non quod semper electio fiat secundum rationem, sed quia non fit electio sine ratione, & sine intellectu ostendente, & maxime in angelis, de quibus hic agitur, vbi nulla¬ est cognitio nisi intellectiua. Sine cognitione enim nobis ostendente hoc, & illud, non possumus intelligere, vt optemus hoc plus, quam illud.

Secundo modo possunt accipi illa quatuor, vt duo referantur ad substantiam, & duo ad pro¬ prietates. Dicemus enim, quod substantia dupliciter potest accipi, vel secundum se, vel vt hent esse signatum. & quia angelis fuit collata a Deo ipsa essentia immaterialis, & simplex, & fuit eis collata talis essentia sub esse signato, ideo simplicitas ellentiae, quae relpicit ipsam essentiam Angelorum, vt habet esse signatum, dicitur esse angelis attributa: quae duo referenda sunt ad ipsam substantiam, quod satis vndetur esse de intentione Magistri, qui cum haec quatuor reducit ad tria, personalitatem ad subst. ntiam refert.

Alia vero duo possumus ad proprietates re¬ ferre: Dicemus enim, quod proprietates dupliciter possunt considerari: vel, vt perfectiones subiecti, vel, vt per eas subiectum tendit in aliud. vt calor dupliciter potest considerari, vel¬ vt est perfectio calidi, vel prout corpus calidum per calorem agit, & tendit in calefactibile. Me¬ moria ergo, Intelligentia, & Voluntas dicuntur esse tertium attributum Angelorum, secundum quod sunt quaedam proprietates, vel quaedam propriae qualitates perficientes naturam Ange¬ li. liberum autem atbitrium dicitur esse quartum attributum Angelorum, secundum quod angeli per¬ hoc tendunt in alia.

Isto etiam modo non solum Hemoria, Intelligentia, & Voluntas, sed etiam ipsa dilectio, vt est quaedam perfect o naturae angelicae dicitur ad tertium attributum pertinere. secundum hoc ergo possunt exponi verba Magistri, cum ait, quod in an¬ gelis Prima consideratio est de substantia. Secunda de forma. Tertia de potestate: & cum subdit, quod ad substantiam quippe pertinet naturae subtilitas, ad formam intelligentiae perspicacitas, ad potestatem voluntatis rationalis habilitas. Naturae ergo subt ilitas, & etiam persona¬ litas pertinent ad substantiam, vel in se: vel, vt est signata, perspicacitas intelligentiae, & memoria, intelligentia, & voluntas pertinent ad formam. i. ad speciem ipsius essentiae, vel naturae. quia per¬ hoc specificatur illa immaterialis, & simplex essentia angelorum, quia taliter est illa essentia im materialis, & simplex, quod habet haec, videlicet memoriam intelligentiam, & voluntatem, & perspicacitatem intelligentiae, & caetera talia, per quae potest specificari. vel dicuntur talia pertine¬ re ad formam, quia pertinent ad ipsas proprietates, vt sunt forma, & perfectio ipsius substantiae, vel naturae: sed habilitas rationalis voluntatis, vel, quod idem est, liberum arbitrium dicitur pertinere ad potestatem, quia pertinet ad easdem proprietates: non prout Angelus est perfectus in se per proprietates illas, sed prout per eas habet habilitatem, & potestatem, ut in aliud tendat.

Dub. II. Litteralis.

VLTERIVS autem dubitatur, quod sicut personalitas reducitur ad substantiam ( quia persona est id, quod substantia) ita & liberum arbitrium reducitur ad uoluntatem, & rationem. quia est idem, quod voluntas, & ratio. sicunt ergo persona non ponit in numerum cum substantia, ita nec liberum arbitrium ponit in numerum cum voluntate, debuit ergo illa quatuor reducere ad duo, non ad tria.

RESPONDEO dicendum, quod non est simile de substantia, & personalitate in An¬ gelis: & de voluntate, & libero arbitrio. Nam discretio personalis in Angelis, habet esse ex eorum indiuiduatione. Naturae autem angelicae seipsis indiuiduantur, ita quod in eis forma signata, & forma non est aliud, nec per aliud. sed voluntas, vt est perfectio naturae, & vt est liberum arbitrium, tendens in aliud quartum, & si non est alia, & alia res; est tamen ad aliam, & aliam, vel per aliam, & aliam rem. Nam per hoc, quod comparatur ad subiectum, est quaedam perfectio, & quaedam forma, & pertinet ad attributum tertium. prout vero compararatur ad obiectum sic est quaedam virtus, & quaedam potestas, siue potentia.

Vel possumus aliter dicere, & forte melius, quod Deus dando Angelis naturam, dedit eis hanc naturam. immo non potuisset eis dari natura, nisi sub esse signato, & vt habet esse haec natura, & natura signata. Ideo essentiae simplicitas in Angelis, & personalitas, me¬ rito debent dici vnum, & idem attributum, sed non est sic de proprietate aliqua, vt est perfectio subiecti, & vt est potentia tendens in aliud. hoc enim habet per aliud, & aliud at¬ tributum. Nam cessante motu coeli, & post diem iudicij, ignis erit iuxta aerem, & non calefaciet ipsum. Nec alterabit, erit ergo in igneca¬ lor, vt est perfectio ignis, & non erit in eo, vt est principium transmutationis alterius. Nam quicquid sit de immutatione intentionali; nullam tamen transmutationem realem in aere faciet. Nunquam enim hoc potest tolli a proprietate, quin sit perfectio subiecti, & quin per¬ tineat ad rertium attributum. sed quod sit pote¬ stas tendendi in aliud, hoc habet ex aliquo vlteriori ordine. Ideo potest hoc pertinere ad aliud attributum.

Hoc viso, possumus soluere argumenta superius facta. Nam cum dicitur, quod in Angelis sunt tria, dici debet quod illa quatuor non continent illa tria, videllcet substahtiam, virtutem, & operationem: sed continent duo tantum: substantiam, & virtutem. quia, vt patuit, simplicitas essentiae, & personalitas pertinent ad substantiam: alia vero duo pertinent ad virtutem, vel ad proprietatem, vt superius est ex¬ pressum.

Quia vero addebatur secundo, quod nullam mentionem fecerat de operatione: propter quod dici debent quinque attributa; di¬ ci potest, quod principium operationis est ipsemet Angelus. Ideo non numeratur inter at¬ tributa, quia nos loquimur de his, quae sunt ei attributa a Deo: non de his, ad quae ipse seipsum mouet.

Vel possumus dicere, quod sicut distingui¬ mus de proprietate, quod vt est perfectio subie¬ ctipertinet ad tertium attributum: vt est quid tendens in aliud, pertinet ad quartum, sic dicemus & de operatione. Vnde & Magister in tertio attributo connumerat operationem: cum dicit, quod ad tertium attributum pertinet intelligentia, memoria, & voluntas, siue dilectio: & sic accipiendo attributa, vt etiam ipsa operatio inter attributa computetur, omnia illa, quae tangit Diony. & etiam Dama. videli. cet substantia, virtus, & operatio, ad attributa pertinent: ita quod substantia facit duo attributa: & virtus, & operatio duo, non quod virtus faciat vnum attributum, & operatio aliud: sed virtus, & operatio secundum in¬ tentionem Magistri, vt sunt perfectio subiecti, faciunt vnum attributum, & prout per eas tenditur in obiectum, facient aliud. Dicit enim quod operatio vno modo potest computari inter attributa, & alio modo non. nam Angelus non mouet se¬, ad quamlibet operationem. Primam enim ope¬ rationem, vt patebit in quaestione illa: Vtrum Angelus in principio suae creationis fuerit malus; non habuit Angelus a se, sed a Deo, nec Angelus ad illam mouit se, sed fecit eam in eo Deus. Ad alias autem postea operationes An¬ gelus potuit se mouere, & se mouit.

Quia autem dicebatur tertio, quod liberum arbitrium est idem, quod voluntas; dici debet, quod licet vnam, & eandem rem dicant voluntas, & liberum arbitrium: saciunt tamen duo attributa, modo, quo diximus.

Dub. III. Litteralis.

VLTERIVS autem dubitatur de eo, quod dicitur in littera, quod habent differentem essentiae tenuitatem, siue simplicitatem. Vbi vult, quod vnus Angelus habeat simpliciorem essentiam, quam alius.

Contra: Substantia non recipit magis, & mi¬ nus. sed essentia Angeli est quaedam substantia: ergo, &c.

Praeterea priuatio non suscipit magis, & minus. nam cum quis priuatus est visu, & est caecus: non erit vnus magis priuatus, quam alius: & cum¬ quis est priuatus vita, & est mortuus: non erit magis mortuus, vvel minus, quam alius. cum ergo esse simplex, & indiuisibile, & immateriale, quandam priuationem sonent: ergo, &c.

Praeterea magis, & minus ex quadam per¬ mixti ones videntur oriri. quia, vt dicitur in 3. Topicorum: Illud est albius, quod nigro est impermixtius: Vbi ergo nen potest esse permix¬ tio cum contrario, non potest esse magis, & minus, sed naturae intelligentiae nihil est contrarium, nam & ipsa natura coeli est semota a contrarietate, & non habet contrarium. multo ergo magis hoc, scilicet non habere contrarium, comperit ipsi Angelo.

RESPONDEO dicendum, quod non solum vnus Angelus est simplicior alio, sed non sunt duo Angeli aeque simplices. Quod tripli¬ citer declaratur: Primo, vt comparantur ad Deum. Secundo vt sunt aliquid in se. Tertio vvt per virturem, & operationem tendunt¬ in obiectum. Dicemus enim, vt supra dicebamus, quod Angeli tanquam nobilissima pars vniuersi habent ordinem essentialem, & per se: non ordinem non essentialem, & per accidens. Hlabentia autem ordinem essentialem, & per¬ se distant semper gradatim a Deo, sicut nu¬ meri essentialiter differentes semper distant gradatim ab vnitate, vt non sit inuenire duos nu¬ meros sic differentes aequaliter ab vnitate di¬ stantes. Non ergo erit reperire duos Angelos secundum ordinem perfectionis, siue secundum simplicitatem essentiae aequaliter distantes a Deo. & quia quod propinquius simplici¬ tati est simplicius: non erunt duo Angeli ae que simplices, sed semper vnus erit simplicior alio.

Secundo hoc idem pater, si considerentur ipsi Angeli secundum se. Nam cum sint quaedam formae, non possunt nisi formaliter differre. Fot¬ mae autem sunt sicut numeri, sicut ergo non re¬ Periuntur duo numeri formal iter differentes ae¬ quales: sic non reperiuntur duae formae differentes formaliter aeque sim plices.

Tertio hoc idem patet, prout Angeli per cyirtutem, & operationem tendunt in obiectum. nam aliqui tendunt multo clarius, & perfectius, quam alii: vt alios illuminent. & perficiant: sed cum, quicquid agit, agat se¬ ciindum, quod est in actu: oportet naturam illius Angeli, qui magis tendit in actum, es¬ se magis in actu, quam naturam alterius quod enim species vnius Angeli sint efficaciores ad intelligendum, & possint vehementius in actum procedere; hoc est, quia recipiuntur in essentia, siue in natura plus de actualitate habente. sed habere plus de actualitate, hoc est esse simplicius: consequens est, quod natura vnius sit simplicior, quam alterius.

Quod vero obiicitur, quia substantia non suscipit magis, & minus: dici debet, quod suscipe¬ re magis, & minus, est dupliciter: vel secundum gradus in esse: vel secundum gradus in essentia: secundum gradus in esse, non suscipit forma¬ isubstantialis magis, & minus. quia dat esse spe¬ cificum, quod est punctale: vbi non est accipe¬ e re magis, & minus: sed secundum gradus in es¬ sentia, in omni formageneris est magis, & mi¬ nus. Non enim sunt duae formae differentes fre¬ cie, nisi vna sit perfectior alia, & nisi sit ibi dare magis, & minus. In eadem ergo specie forma¬ substantialis non suscipit magis, & minus: sed in eodem genere. Bene ergo arguitur, quod si v¬ nus Angelus sit simplicior alio, quod non sit eius¬ dem speciei cum illo.

Quod autem addebatur de priuatione: dici debet: quod illa priuatio fundatur in aliquo positiuo, videlicet in actualitate essentiae. Nam qui habent essentiam magis in actu, sunt simpliciores: qui vero magis in potentia sunt mi¬ nus simpliciores.

Quod autem addebatur de permixtione contrarii: dici debet, quod licet non sit vera contrarietas in substantia: aliquis tamen modus oppositionis est inter potentiam, & actum: quae sunt differentiae entis, & quae requiruntur in omnige¬ nere: Aliquo ergo modo est in Angelis magis, & minus secundum simplicitatem essentiae, e¬ quadam permixtione: vt ex permixtione essen¬ riae, potentiae, & actus. Nam nulla essentia Ange¬ li est actus purus, nec potentia pura, sed est actus admixtus potentiae, & potentia admixta actui: non quod potentia, & actus sint duae res realiter differentes, componentes naturam Angeli, quia natura illa est forma simplex, non composita ex pluribus partibus, realiter differentibus. Eadem tamen natura aliter, & aliter accepra, habet rationem actus, & potentiae. Propter quod dicitur esse potentia admixta actui: & econuerso. Ista autem duo potentia, & actus non aequaliter respiciunt quamlibet essentiam Angeli, sed in aliqua plus reperitur de actualitate, in ali¬ qua plus de potentialitate, secundum quod vna¬ est simplicior alia.

Dueb. IIII. Litteralis.

VLTERIVS autem dubitatur de eo, quod in littera dicitur, quod qui natura sunt magis subtiles, hi etiam maioribus gratiae muneribus sunt prae¬ diti.

Contra: Secundume Hugu. in Commento su¬ per Angelica Hierarchia: ; Praeuolat intellectus, sequitur autem rardus, aut nullus effectus. Et ibidem dicit, quod intrat dilectio, vbi foris stat scientia. Non ergo secundum quod sunt subtiliores, & magis perspicaces, plus habuerunt de gratia. Videmus etiam in nobis, quod ali¬ quando litteratiores non sunt moribus meliores.

RESTONDro dicendum, quod non est simile de¬ hominibus, & Angelis. nam homines, vel aiae humanae grauatae mole corporis, non toto conatu fe¬ tunt in aliquid: naec semper vbi se conuertunt, totaliter se connertunt, sed Angeli, qui sunt naturae simplicis, conuersi ad Deum non habuerunt aliquid retardans, sed toto conatu ferebantur in iplum. propter quod qui erant simpliciores, & perspicaciores vehementiori modo ferebantur in Deum, & per consequens acceperunt potiora gratiarum dona.

De primaria

VLTERIVS autem dubitatur de eo, quod in littera dicitur, quod in ipsa sua facultate arbitrii differentia est attendenda. Contra: Liberum arbitrium ideo dicitur tale, quia est a coactione remotum, sed hoc est commune omni¬ libero arbitrio, & nullum in aliquo potest cogi, quia tunc non esset liberum, ergo &c.

RESPONDEO dicendum, quod liberum arbitrium, & si non similiter cogatur, quia tunc non esset liberum, aliquid tamen¬ participat aliquando de coactione, vel aliquid simile coactioni, inquantum aliquid partici¬ pat de inuoluntario. Nulla enim actio est a voluntate, nisi volita: & quod est volitum, non est coactum. ergo quod est a libero arbitrio non est coactum. quia non esset volitum. et si non es¬ ser volitum, non esset a voluntate, nec a libero arbitrio. Licet ergo sic sit, & quicquid est a voluntate sit volitum; attamen aliquid est a volunta¬ re, quod participat de inuoluntario, vt proiice¬ re merces in mari, licet velit ex quo facit; ali¬ quid tamen habet de displicentia, & de inuoluntario. Dicamus ergo quod aliquid simpliciter cogitur. vt membra exteriora. Aliquid autem non simpliciter cogitur, sed quicquid agit, vo¬ lendo agit. potest tamen in agendo participare de inuoluntario. Aliquid autem nec simpliciter cogitur, nec in agendo participat de inuoluntario. potest tumn in agendo perfectiori mion, & mi¬ nus perfecto exire in operationem. Primo modo non sunt gradus in libero arbitrio. Secundo autem, & tertio modo, est ibi dare gradus. Nam liberior est illa actio, quae nihil participat de in¬ uoluntario, & liberior est illa actio, in quam magis delectabiliter exitur. Nam ex hoc est liberum arbitrium, inquantum voluntarie. & delectabiliter facit, quod facit. Isto ergo tertio modo sunt gradus in libero arbitrio, quo ad Angelos. Nam habentes perfectiorem naturam, naturaliter exeunt in perfectius opus, & delectabilius operantur. Voluptuosum est enim intelligere cuiuslibet Angeli, & quanto superior est Angelus, tanto intelligere eius est magis voluptuosum, ita vt intelligere ipsius Dei sit summe¬ voluptuosum, idest summe delectabile, vt habetur in 12. Meta. vt ergo Angelus per liberum arbitrium, vel per imperium eius exit in actum intelligendi, vel in alium actum, est ibi dare gradus in libertate, quia est dare gradus in operandi habilitate, & delectatione.

Dub. V. Tirteralis.

VLTERIVs quaeritur de eo, quod in littera dicitur, quod sunt aequa¬ les in eo, quod sunt spiritus, & in eo, quod indissolubiles, & immortales. Contra: Nomen spiritus sumitur a subtilitate naturae. sunt autem immortales, & indiffolubi¬ les propter simplicitatem naturae. Sed non omnes aeque habent simplicem naturam: ergo, &c.

RESPOND EO dicendum, quod licet An¬ geli dicantur spiritus, & immortales, & indissolubiles, propter simplicitatem naturae; tamen¬ magis possumus concedere, quod sint aequales in istis, quam in simplicitate naturae. Nam ista tria magis sumpta sunt ab immaterialitate, vel non habere aliquid de materia, in quo sunt omnes aequales, quia in nullo est aliquid de¬ materia, simplicitas vero naturae magis videtur fundari in actualitate essentiae. quicquid autem sit de Etymologia nominis, non est multum curandum. Tamen, vt saluemus opinio¬ nem Magistri, dicamus, quod per simplicitatem essentiae intelligit Magister actualitatem naturae: per esse autem spiritus indissolubiles, & immortales, intelligit carentiam materiae. Et quia non omnes sunt aequales in actualitate, omnes autem in hoc conueniunt, quia nihil habent de materia, ideo dixit eos inaequales in simplicitate essentiae. dixit autem eos aequales in eo, quod sunt spiritus indislolubiles, & immortales.