Quaestio 2

ARTIC. I. An Angelu: inteslear scipsum pe¬ essentiam suam. Conclusio est affirmatiua.

negid. quast disi. de cogn. Ang. q. 1. rt in 1. sent. d. 3. p. 2. ar. 4. q. 1. Et Quol. 2. q. 2. 3. D. Th. 1. p. q. 55. ar. 1. Item 2. Scr¬ 2. sent. d. 3. q. 2. art. 1. Item in q. disp. de Ver. q. 8. art. 8. De Spir. D. Bonau d. 3. p. 2. ar. 2. q. 2. Rob. Holtot. d. 3. q. 4. Sco d. 3. q 8. Dur. d. 3. q. 5. Bacc. d. 4. q. 1. Th. Arg. d. 3. q. 2. ar. 4. Ant. Andr. d. 3. q. 9. Capr. d. 3. q. 2. Voril. d. 3. q. 8. eeffadle,

AD primum sic proceditur: videt, quod Angelus non intelligat seipsum per essentiam suam. Nam prout vult Dion. 6. cap. de Angelica Hierar. Angeli ignorant proprias virtutes. sed quod ignorat propriam virtutem, non cognoscit seipsum, & per consequens non cognoscit se per essentiam suam: angelus est huiusmodi: ergo, &c.

Praeterea id, quod est ronm cognoscendi. est forma intellectus, sed angelus non pont esse forma intellectus eius: immo magis ecomuerso: intellectus eius est forma, & perfectio essentiae ipsius: ergo, &c.

Praeterea: nihil, quod est per se existens, est forma alt cuius: essentia Angeli est per se existens, quia non est forma recepta in materia: ergo huiusmodi es¬ sentia non poterit esse forma intellectus.

Praeterea: Potentia est medium inter substantiam, & actionem, quia substantia per potentiam, siue per¬ virtutem in actionem tendit, & actio est medium inter potentiam, & obiectum. Si ergo Angelus intelligeret se per essentiam suam: tunc essentia Angeli tederet in¬ seipsam per potentiam, & actionem: esset ergo proximior potentia, & actio ipsi essentiae, quam essentia sibi, quod est inconueniens.

INCONTRARIVM est, quia vt vult Auctor de causis 15. propositione sui libri: oem ad se comuersiuum est incorporeum, & econuerso: Angelus est incorporeus, ergo est ad se conuersiuus: comuer¬ titur ergo ad seipsum per operationem suam: intelligit ergo seipsum: cum ergo cognitum cognoscat a cognoscente, prout est praesens illi, ex quo an¬ gelus cognoscet se ipsum: competit ei hoc prout est sibi praesens per essentiam suam: ergo, &c.

Praeterea, scundum Aug. 14. de Trin. c. 4. nihil tam mentem mouit, quam quod sibi praesto est: ron ergo, quate res cognoscitur a mente nostra, est praesentia. sed, vt ibidem dicitur, nihil est ita prosens menti, fi¬ cut est ipsa sibi: angelus ergo cognoscit se, quia est sibi prns, sed non est pnns sibi nisi perseipm: ergo, &c.

Praeterea Aug. 9. de Trin. ait, quod anima seipsam tersrpolitiqtenin ctincorrorcs mnulto er¬ ecraaacufpfrlle¬

Dub. I. An Angelus cognoscat alia a se¬ er essentiam suam. Conclusio est naegatiua.

Aegid. de cogn. Ang. q. 2. D. Tho. 1. p. q. 55. art. 1. D. Bonau. d. 3. p. 2. art. 2. q. 1. Ric. d. 3. q. 13. 13. Henr. Gand Quol. 5. q. 14. Sco d. 3. q. 10. Dur. d. 3. q. 6. Bacc. d. 6. q. 1 Capr.d. 2. q. 2. Ant. Audr. d. i3. qu. Io.

VLTERIVS Antem dubitatur, vtrum angelus cognoscat alia a se pr essentiam suam. Et videtur, quod sic. quia vt di¬ citur 5. c. de Diui. no. principaliora in entibus sunt exemplaria aliorum. angelus ergo est exemplar omnium, quae sunt infra se, cum ipse sit principium illis, & per consequens intelligit omnia illa per seipsum, & per suam essentiam.

Praeterea, vt dicitur g. propositione de causis, intelligentia est substantia intelligibilis, & scit res per modum substantiae suae, substantia ergo an¬ geli est causa, quare cognoscat res alias.

Praeterea dicitur in 3. de anima, quod anima est species specierum, multo ergo magis est huiusmodi species angelus. sed si angelus est spe¬ cies omnium specierum, erit per seipsum similitudo omnium aliarum rerum, & per consequens cognoscendo seipsum cognoscet omnia alia.

Praeterea secundum August. 9. de Trini. mens sicut corporearum rerum notitias colligit per sensus corporum, sic icorporearum per se ipsam: aia ergo perse¬ ipsam cognoscit incorporea: ergo & angelus, saltem oium icorporalium notitiam habet per essentiam suam.

In Contrarium est quod dicitur in io. propositione de causis, quod omnis intelligentia est plena formis id est speciebus. non ergo co¬ gnoscit res alias per essentiam suam, sed per spe¬ cies, vel frustra essent illae species.

Praeterea in pluribus locis vult Augu. quod a specie, quae est in memoria, gignitur species, quae est in intelligentia. quod non esset, si anima, vel angelus omnia cognosceret per essentiam suam, & nihil cognosceret per speciem¬

Dub. II. An Angelus cognoscat alia per es¬ senttam aliorum. Cconclusio est negatiuta. Atsc. 2. c9gnit. Angdomn q. 3. & Nis ffectt srra drits¬

VLTERIVS autem dubitatur, vtrum angelus alia cognoscat per essentiam aliorum. Et videtur, quod sic. Nam essentia cuiuslibet angeli est quid itelligibile in actu, non ergo indiget alio, per quod intelligatur, sed intelligetur per seipsam. Quare si vnus angelus intelligit essentiam alterius, intelligit ipsam per se ipsam. saltem ergo quantum ad tes incorporeas angelus intelliget eas per essentiam eorum.

Praeterea angelus intelligit se per essentiam suam, sed angelus superior est multo formalior, qui inferior; ergo saltem angelus intelliget superiores angelos, non per aliam speciem, sed per essentiam eorum.

Praeterea vnus angelus illuminat alium, & causat illuminationem in ipso. pari ergo ratione poterit in eo causare intellectionem, propter quod intelligetur ab eo per seipsum.

Praeterea videtur haec esse differentia inter cognitionem angeli, & animae. quia anima per intellectum cognoscit res, secundum, quod sunt abstractae. & inde est, quod non habet cognitionem de¬ singularibus, nisi conuertendo se ad phantasmata. sed angelus habet cognitionem de rebus, vt sunt in seipsis. aliter enim nullam cognitionem haberet de singularibus, cum non habeat phantasma, ad quod se conuertat. sed res sunt in seipsis per¬ essentiam suam: habet ergo angelus cognitionem de rebus per essentias rerum.

IN CONTRARIVM est. quia res sunt cognitae a cognoscente, prout sunt in cognoscente. sed res non sunt in angelo per essentias suas, sed per similitudines, ergo &c.

Praeterea, quod est ratio cognoscendi, est qua¬ si forma intellectus, sed essentiae aliarum rerum non Possunt esse formae intellectus angelici, ergo &c.

RESP. AP ARG. ART. I.

RESPO NDEO dicendum ad q. primam. cum quaeritur: Vtrum angelus cognoscat se per essentiam suam; dici debet, quod ad hoc, quod res ali¬ qua non cognoscatur ab aliquo per essentiam suam, quantum ad praesens spectat, triplex potest esse causa. Prima quidem, si res illa non pertineat ad genus intelligibilium. Secunda si pertineat ad huiusmodi genus, non sicut actus, sed sicut potentia pura. Tertia si pertineat sicut actus, sed non sit proportionata intellectui. Debemus enim imagina¬ ri, quod sicut est in genere entium, sic suo modo est in genere intelligibilium. Ad hoc. enim quod aliquid habeat aliquam actionem in genere entium, oportet, quod illud ptineat ad huiusmodi genus. Ipsum enim nihil nullam actionem habere potest in genere entium. quia non participat de natura entis. Secundo dato, quod pertineat ad genus entis, si pertinet ad huiusmodi genus, sicut potentia pura, vt patet de materia prima: secundum, quod huiusmodi nullam porerit habere actionem in tali genere¬ Tertio dato, quod pertineat aliquid ad genus entis, & dato, quod sit quid actu in tali genere, si non habet debitam proportionem ad passum, nullam actionem habebit in ipsum: vt puta, si nimis di¬ staret agens a passo, vel si aliam improportionem haberet ad ipsum: secundum, quod requiritur pro¬ portio inter agens, & patiens: non esset ibi actio, & passio: sed quando omnia ista tria concurrunt, oportet ibi esse actionem, & passionem. Imaginabimur ergo, quod id, quod est ratio intelligendi, causat intellectionem in ipso intellectu. Si ergo essentia angeli non intelligit ab angelo per se ipsam, hoc est quia non pont causare intellectionem sui iplius in intelle ctum angeli, quod si sic est: oportet hoc esse altero trium modorum. Vel ergo hoc erit, quia non pertinebit huiusmodi essentia ad genus intelligi¬ bilium, vel quia pertinebit ad huiusmodi genus, sicut potentia pura, vel quia non erit ibi sufficiens proportio inter essentiam angeli, & suum intellectum, vt possit causare intellectionem sui ipsius in ipso. Propter primum res materiales non possunt intelligi per essentiam suam, quia non pertinent ad genus intelligibilium. Hoc ergo modo loquitur Philosophus in 3. de anima, cum dicit, quod non est idem magnitudo, & magnitudinis esse, & aqua, & aquae esse. sed, vt subdit, non est sic in omnibus. Est enm deuenire ad res aliquas, vt ad res simplices, vt apponit Comment. vbi idem erit res, & rei esse. Non ergo est idem magnitudo, & magnitudinis esse id est non eadem virtute cognoscitur magnitudo, & magnitudinis esse id est quiditas eius, quae indicat eius esse diffinitiuum: ipsum enim esse diffinitiuum magnitudinis, vel ipsa quiditas e¬ ius percipitur intellectu. sed ipsa magnitudo co¬ gnoscitur sensu, sic & esse diffinitiuum aquae, & quiditas eius cognoscitur intellectu. sed ipsa aqua, secundum quod existit in rerum natura, cognoscitur sensu. Aqua ergo non poterit esse ratio cognoscendi seipsam, quia non est secundum se quid intelligibile, sed quid sensibile: nec magnitudo erit ratio intelligendi seipsam, sed non est sic in omnibus. Idem enim est caro, & carnis esse, vt in eodem tertio dicitur. Quod non est intelligendum de hac carne corporali, quia eadem est ratio de tali carne, & de aqua, & magnitudine. Nam & ipsa caro est forma in materia extensa, & ad magnitudinem pertinet. sed accipienda est caro: prout idem est, quod quid viuum, vt sit sensus, quod idem est viuum, & viui esse. Et tunc accipiendum est viuum, prout vita reperitur in rebus immaterialibus, secundum quem modum loquitur Philosophus in 12. Metaphys. quo actio intellectus est vita. Et secundum, quod ibidem dicitur, quod Deus est viuus, aeternus, nobilis in fine nobilitatis: vel, vt habet quaedam translatio, quod Deus est animal. Accipitur enim ibi animal pro viuo. sic cum dicitur, quod idem est caro, & carnis esse: accipitur caro prout est quid viuum. & accipiendum est viuum: prout reperitur in ipsis separatis. In talibus enim idem est viuum, & viui esse, vt idem est angelus, & angeli¬ esse, nec accipitur ibi esse, pro esse actuali, vt quod idem sit angelus, vel esse eius, quod est suum actuale esse. sed accipitur pro esse quiditatiuo: vt quia idem est angelus, & sua quiditas, nec est hoc sic accipiendum, quod in nullo differat angelus a¬ sua quiditate, quia dicit Commentator in 3. de anima. Sola forma prima, idest solus Deus est simpliciter liberatus a potentialitate. Omnes autem aliae formae, vt ait, diuersificantur quoquo modo in quiditate, & essentia. quod quomodo sit intelligendum in quaestione de numero ange¬ lorum diximus. Idem est ergo angelus, & esse quiditatiuum eius, non quod in nullo differant, sed dicuntur esse idem, quia non nisi eadem po¬ tentia mediante percipi possunt. Non enim dicemus, quod esse quiditatiuum Angeli perci¬ piatur intellectu, & ipse angelus, secundum quod existit aliquid in se, percipiatur sensu, sicut dicebamus de magnitudine, & de esse quiditatiuo eius, sed vtrunque percipitur intellectu. Effectus enim angeli, vtputa motus coeli, potest percipi sensu. Ipse tamen Angelus non est subiectus sensui, nec per se, nec per accidentia sua. quia nullam habet quantitatem, vel magnitudinem, vt possit pertinere ad sensibilia conmunia, & nullas habet qualitates sensibiles, vt possit pertinere ad sersibilia propria. Idem est ergo Angelus, & suum esse quiditatiuum, idest eadem virtute, vt per intellectum cognoscitur hoc, & illud. quod esse non posset, nisi ange¬ lus pertineret ad genus intelligibilium. Cum enim Angelus sit aliquid in rerum natura, perciperetur sensu, & pertineret ad genus sensibilium, si non pertineret ad genus intelligibilium. Non ergo poterit esse prima causa in essentia angeli, quod non sit ratio intelligendi seipsam, quia non per¬ tineat ad genus intelligibilium.

Nec etiam poterit ratio huiusmodi esse, quod assignabatur secundo: vt, quod huiusmodi essentia non sit ratio intelligendi seipsam, quia per¬ tineat ad genus intelligibilium: non tanquam actus, sed tanquam potentia pura. nam hoc modo pertinet ad genus intelligibilium anima nostra, siue intellectus noster possibilis, qui se habet ad intelligibilia secundum Comment. in 3. sicut materia prima ad entia. Dicemus enim, quod sicut materia prima se habet in genere entium, quod in huiusmodi genere tantum distat a Deo, quod non potest plus distare, sic & in genere intelligibilium anima nostra secundum ordinem perfectionis naturae habet magnam distantiam a Deo. Nam Deus est actus purus in genere intelligibilium: anima autem nostra est potentia pura in huiusmodi genere, quod demonstrat modus intelligendi eius, quia intellectus noster in sui primordio est sicut tabula rasa, in qua nihil est pictum. & est in potentia ad omnes formas intelligibiles, sicut materia scundum se considerata nihil est actu, sed est in potentia ad oens formas sensibiles. Sicut ergo in gnne entium non possumus descende¬ re infra materiam, nisi simus in nihilo: & non pos¬ sumus ascendere, nisi simus in ente in actu, ita quod materia est medium inter ens, & nihil, vt dicit Con¬ ment in 1. Physic. Est enim. huiusmodi medium puncta¬ le, vt nec infra, nec supra, latitudinem habeat. sic & anima nostra in gnne intelligibilium suo modo se habet, vt non possimus infra huiusmodi animam descendere, nisi simus in non intelligibilibus id est ni¬ si simus in sensibilibus, non possimus ascendere, nisi simus in intelligibilibus actu. Angelus ergo, qui secudu naturam em supra animam, vt innuit Aug. 1I. de Ciui. Dei, vbi ait, quod in ordine naturae angeli hominibus praeferuntur: erit actu in genere intelligibilium, quia si esset potentia pura: teneret eundem gradum in entibus cum ipsa anima nostra. propter quod non differret specie ab ipsa. Si enim angelus ordine naturae praefertur animae, oportet, quod sit supra potentiam puram in genere intelligibilium. qucquid autem est tale, aliquod participat de actualitate illius generis. quare essentia ange¬ li est quid intelligibile in actu.

Tertio non potest assignari causa tertia, quod ideo essentia angeli non possit esse ratio intelligendi seipsum, quia deficiat ibi determinata proportio inter eam, & suum intellectum, propter cuius defectum non possit causare intellectionem suijpsius, vt intelligatur per seipsam. Nam ratio proportionis ex ipsa substantia angeli sumitur, vt intelligentia dicatur scire res secundum modum substantiae suae, vt pluries repetitur in Com¬ ment. 8. propositionis de causis. Si ergo proportio intelligendi, & quomodo intelligentia intelligat, ex modo substantiae suae sumatur, nullo modo dicendum est, substantiam eius ab huiusmodi proportione deficere. Si. enim nihil est secundum modum suae substantiae, sicut ipsa eius sub¬ stantia, nihil erit magis proportionatum intellectui angelico, quam ipsa sua substantia. Sicut ergo in genere entium, quod pertinet ad tale genus, vt dicebat conditio prima: & quod est actu¬ in tali genere, quod dicebat secunda: & quod habet debitam proportionem ad passum, vt dice¬ bat tertia; agit in ipsum passum: Sic essentia an¬ geli, quia pertinet ad genus intelligibilium, & quia est quid actu in tali genere, & quia habet debitam proportionem ad intellectum angeli, causat aliquam actionem in ipso intellectu, sed actio ipsius intellectus est intellectio. causat ergo illa essentia intellectionem in suo intellectu sed cum illa intellectio sic causata sit quid expressum ab ipsa substantia, de necessitate ducet in cognitionem ipsius substantiae.

Erit ergo essentia angeli ratio cognoscendi seipsam, & cognoscetur per seipsam, non quod non cognoscatur per aliam actionem. Nam ipsa intellectio, per quam cognoscitur, est aliud a sub¬ stantia. sed dicitur cognosci per seipsam, quia non cognoscitur per aliam speciem, quam per seipsam. Nam quod facit species alicuius rei, vt, quod facit in intellectu angelico species lapidis ad cognoscendum lapidem: hoc, & multo magis facit ipsa essentia angeli ad cognoscendum seipsam. Sicut enim a specie lapidis causatur intellectio in ipso intellectu, per quam intelligitur lapis; ita, quod illa species est ratio intelligendi lapidem, sic ab essentia angeli causatur intellectio in ipso intellectu, per quam intelligitur essentia angeli: ita, quod huiusmodi essentia est ratio intelligendi seipsam. De anima autem nostra secus est. quia est potentia pura in genere intelligibilium. propter quod, & si ab Aug. inuenitur, quod intelligat seipsam per seipsam, habent verba illa suum intellectum. Hanc enim materiam, quo¬ modo anima semper se intelligit, & quomodo substantia animae est ratio intelligendi seipsam, in s primo tractauimus, cum disputauimus de imagine. habet enim aliquo modo hoc veritatem: simpliciter tamen, & absolute non est asserendum, quod anima itelligat seipsam per seipsam, vel hoc non contingit animae sicut angelo. Essentia enim an¬ geli non mediante aliqua specie potest causare intellectionem actualem in ipso intellectu. Potest enim angelus per suum intellectum, & per actualem intellectionem causatam in intellectu¬ ab essentia sua, intelligere ipsam essentiam suam: dato, quod intellectus eius nulla specie actuali¬ ter informetur. sed anima cognoscit se, cognoscem do alia. nisi enim intellectus noster actualiter informaretur aliqua specie, nulla actualis intellectio esset in ipso, & nihil actualiter intelligeret. hoc autem actuale intelligere, vocat Augustinus considerare, volens, quod mens semper se intelligat, sed non semper se consideret. quicquid tamen sit de anima, patet de angelo verum esse, quod intelligit se per essentiam, de qua quaestione in quaestionibus nostris de cognitione ange¬ lorum diffusius tractauimus, haec autem alio modo sumus breuius persecuti.

RESg. AP ARG. AET. I.

AD primum dicendum, quod angeli ignorant virtutes suas, secundum, quod sunt eductae ab exteriori aeterno. quia secundum naturalem cognitionem, essentiam diuinam videre non possunt, & etiam secundum gratuitam cognitionem illam essentiam non conm¬ prehendunt. ipsas tamen virtutes suas, & ipsas essentias suas, secundum, quod sunt aliquid in se, angeli cognoscunt. Vel possumus dicere, quod angeli dicuntur naturali cognitione ignorare vir¬ tutes suas, quia virtutes suas, & seipsas naturali cognitione non ita cognoscunt, sicut in ipso verbo. & quia non ita plene scire, est quoddam ignorare respectu cognitionis, quam habent de seipsis in verbo, dicunt ignorare seipsos. Vnde Aug. 1I. de Ciuit. Dei ait, quod ipsam quoque creaturam angeli melius sciunt ibi, hoc est in Dei sapientia, tanquam in arte, qua facta est, quam in ea ipsa: & subdit, quod per hoc, & seipsos ibi melius, quam in seipsis.

Ad secundum dicendum, quod accidit, quod id, quod est ratio cognoscendi, & quod causat intellectio¬ nen in intellectu, sit forma intellectus. Nam si pos¬ set res ipsa per se ipsam esse in anima, absque eo, quod inhaereret animae: & absque eo, quod esset species in¬ formans ipsam animam, & intellectum eius, causaret res illa intellectionem suiipsius in anima. Verum quia res ipsae non possunt esse in anima

per seipsas, oportet, quod sint ibi persuas species. & quia illae species non possunt esse quid per se existens; oportet, quod substententur ab aliquo, & quod informent aliquid. Species ergo requiritur in intellectu per se loquendo, non vt informet intellectum, sed vt suppleat vicem obiecti. ergo cum ipsa essentia angeli sit praesens suo intellectui, non indigebit alia specie, quae suppleat vicem eius, sed per seipsam causabit intellectionem sui ipsius in suo intellectu. Nam vt ait Comment. in 12. Metaph. Si forma balnei esset in anima, idem esset mouens, vt agens: & vt finis, & balneum intelligeretur per se ipsum. si ergo posset ipsares, quae est balneum, esse in intellectu: quia esset actiuum praesens suo passiuo, non oporteret, quod inesset ei, quia non est de ratione¬ agentis, quod insit passo: immo magis est de ratio¬ ne, quod non insit; causaret huiusmodi intellectionem in intellectu. immo plus causaret res ipsa, si posset esse praesens, quam species. tum quia esset praesentior: tum quia plus haberet de ratio¬ ne actiui. Praesentior quidem esset: quia magis est, quod est per se, quam quod est per aliud. propter quod praesentior est res, cum est praesens per seipsam: quam cum per speciem. Haberet autem magis de ratione actiui, quia haberet per se esse, ptopter quod magis ei competeret per se agere: quomodo autem possit species in intellectu causare intellectionem, cum non per se sit: in sequentibus quaestionibus, cum disputabitur de speciebus intelligibilibus existentibus in mente, poterit declarari.

Ad tertium dicendum, quod intellectus forma est ipsa intellectio. Est enim intellectio perfectio intellectus, sine qua perfectione non posset intelligere: causans tamen huiusmodi intellectionem non oportet, quod sit sorma ipsius intellectus: essentia ergo Angeli intelligitur per seipsam, non quod per seipsam intellectum informet, sed quia per seipsam causat intellectionem, per quam intelligitur, & per quam ipse intellectus perficitur. Intellectus enim formaliter intelligit per intellectionem: intelligit autem per speciem, tanquam per illud, quod intellectionem causat. si autem aliquando inuenitur, quod intelligat per speciem formaliter, hoc pro tanto verum est, quia species non habet per se esse, sed est in intellectu tanquam in subiecto. & quia quod est sic in aliquo, est forma, & perfectio illius, ideo intellectus intelligit per speciem formaliter, quia intelligit per speciem, quae est forma, & perfectio ipsius. sed, vt diximus, hoc accidit speciei, prout causat intellectionem¬ in intellectu, quod non habeat per se esse, quia si posset esse in intellectu, & habere per se esse, multo magis causaret huiusmodi intellectionem.

Vel possumus dicere, quod intellectus intelligit formaliter per intellectionem. Hoc ergo modo intelligit formaliter per speciem: prout species causat ipsam intellectionem: per quam formali¬ liter intelligit intellectus, secundum quem modum etiam ipsa essentia Angeli est perfectio intellectus. nam si ab ea de corporali natura fluit quantitas, & qualitas: & qualitas est perfectio quantitatis: ipsa natura corporea, quae secundum se subiicitur quantitati, causaliter erit perfectio quantitatis, quia causabit aliquid in quantitate, quod est perfectio quantitatis. Sic & in proposi¬ sito: ab ipsa essentia Angeli fluit potentia intellectiua, & ab ipsa fluit ipsa intellectio, per quam intelligitur talis essentia: quae intellectio est ipsius potentiae perfectio. Natura ergo Angeli, licet secundum se subiiciatur potentiae intellectiuae, causaliter tamen est forma ipsius potentiae, quia cansat aliquid, quod perficit, & informat eam. Vtrum autem ad talem causalitatem aliquid cooperetur voluntas Angeli, & quid cooperetur: in nostris quaestionibus disputatis diffusius dixi¬ mus, & infra de hoc poterit aliquid declarari.

Ad quartum dicendum, quod non est inconueniens aliquid esse prius se ipso aliter, & aliter acceptum. essentia ergo, vt essentia est, praecedit potentiam, vt causa effectum: & potentia praecedit intellectionem, sicut informe suam formatio¬ nem. essentia autem, & potentia, & intellectio praecedunt ipsam essentiam: non vt essentia est, sed vt est quid cognoscibile, & vt actu cognoscitur, Nam non posset actu cognosci ipsa essentia, nisi per potentiam, & intellectionem in ea causatam. potentia ergo, & intellectus erunt quid medium inter potentiam, & essentiam: non vt essentia est, sed vt est quid cognoscibile, & vt actu cognoscitur a seipsa.

Resolutio Dub. I Angelus ne cocnortit alia ase per estntiam pian.

Hoc enim solius Dei proprium est, cum in ipso solo eius essentia sit omnium aliorum simpsex exen¬ plar, perfectum, & proprium.

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum Angelus cognoscat alia a se per essentiam suam, dici debet, quod quidam Philosophi po¬ suerunt, quod semper principaliora in entibus sunt exemplaria omnium aliorum, secundum quem modum videtur, quod intelligentia sciat omnes res inferiores pesubstantiam suam, inquantum est eorum exemplar, & causa, & sciat omnes res supra se per eandem substantiam, inquantum sunt effectus, & causata ab eis. Quem modum multum vrm innue¬ re Auctor de causis, in Com. propositionis 8. Sed quno dicta Auctoris de causis in hac parte posi sint hrne bonum intellectum, in his, quae scripsimus super lib. de causis, diffusius diximus. verum quia praeter Auctorem de causis fuerunt ali¬ qui Philosophi hoc ponentes, bonum est hanc materiam pertractare, Vtrum Angeli ex hoc, quod sunt ptincipaliores in entibus, possint ex hoc per suam essentiam esse aliorum exemplaria, & pos¬ sint omnia alia cognoscere, vt non indigeant alijs speciebus:

Propter quod sciendum, quod quidam Philosophus noie Clemens, huiusmodi opinionis fuit, vt recitat Dionysius5. de di. no. Vnde ait, quod si Philosophus Clemens probat, i. approbat exemplaria dici in existentibus principaliora, procedit non propria, & perfecta, & simplici nominatione ser¬ monis. Solus ergo Deus simpliciter, proprie, & perfecte est exemplar omnium. Vnde idem Dio. eodem cap. dicit, quod exemplaria dicimus esse in Deo existentium rationes substantificae, & singulariter existentes. Ergo secundum sententiam Dio¬ ny. in entibus creatis dicere principaliora esse exem plaria aliorum, est per roferre sermonem non proprium, non perfectum, & non simplicem.

Istis ergo tribus vijs, quas innuit Dio. probabimus Angelos per suam essentiam non posse co¬ gnoscere alia, sed indigere speciebus. Quia sic co¬ siderati per essentiam non sunt exemplaria propria nec perfecta, nec simplicia.

Prima via sic patet: Nam secundum Aug. 83. q. quaestione de Ideis, non est dicendum Deum irrationabiliter agere, nec eadem ratione conditum esse hominem, & equum, sed singula proprijs sunt creata ronibus. quod ergo creatum est alia, & alia ron¬ ne, & non pont esse propria ron alterius, si enim singulae res proprijs sunt creatae romnibus, & alia rone crea¬ tum est vnum, & alia aliud, non poterit vnum esse propria ratio alterius. Si ergo principaliora in entibus creatis sunt per suam essentiam aliorum exen¬ Plaria, non erunt ergo exemplaria propria, cum seeundum rationem propriam alia, & alia ratio¬ ne condita sint haec, & illa.

Secundo huiusmodi exemplaria non possunt esse exemplaria perfecta. Nam in tantum talia in entibus erunt aliorum exemplaria, prout cum ipsis conueniunt. Conueniunt autem in genere, non in specie, nec in numero: Sed vt dicit Themi¬ stius super primo de anima. Generis conceptus sine hypostasi sumptus est ex tenui singularium similitudine. tenuis est ergo similitudo, quae facit conceptum generis. Cum ergo non sint plures Angeli in vna specie, tenuem similitudinem habent ad alia.

Est autem huiusmodi similitudo magis, & mi¬ nus tenuis secundum quod vnus Angelus conuenit cum aliis rebus in genere propinquiori, vel remotiori, semper tamen conuenientia generis est quaedam similitudo tenuis. Si ergo principaliora in entibus sunt aliorum exemplaria, erunt exemplaria imperfecta, & magis imperfecta, quam minus principalia. quia in minus principalibus inuenimus conuenientiam secundum speciem: in principalioribus vero, non nisi secundum genus, Non ergo esse exemplaria propria est commune omnibus creatis, quia singulae creaturae alijs, & alijs sunt proprijs rationibus conm¬ ditae. sed non esse exemplaria perfecta, quantum ad aliquid, videtur quodammodo magis conuenire principalioribus entibus, quae secundum ali quid habent magis tenuem conuenientiam ad alia, quam entia minus principalia, vt est per habita declaratum.

Tertio hoc idem patet ex eo, quod si ponantur talia exemplaria, non erunt simplicia. Nam cum singulae creaturae proprijs sint productae rationibus, non poterunt per seipsas esse propria, & perfecta aliorum exemplaria. sed si hoc contingit, oportebit dare aliquid superadditum es¬ sentiae. ergo essentia Angeli si est exemplar omnium aliorum, hoc non est simpliciter, nec per ipsam essentiam nudam, & simplicem, sed per aliquid additum. essentia autem diuina, quia est propria ratio cuiuslibet rei, & quia est ratio perfecta, quia magis representatur ibi res, quam i seipsa: vt per¬ fectior sit cognitio rei in Dei sapientia, quam in seipsa, vt probauimus per Aug. 11. de ciui. Dei. & etiam quia hoc habet illa diuina essentia per seipsam, non per aliquid additum, ion est exemplar proprium, perfectum, & simplex, vt dicamus secundum verba Diony. quod exemplaria in Deo sunt rationes substantificae, & singulariter existentes. Rationes quidem sunt illa exemplaria, & illae ideae, quia sunt exemplaria perfecta. Nam ratio, & diffinttio rei est quid perfectum exprimens rem. Vnde Dio. 2. c. Ce. Hierarchiae Diffinitionem appellat speculationem, vbi Hugo Commen. dicit, quod diiffini¬ tionem, ideo speculationem vocat, quia diffinitio est quasi speculum, in quo natura rei cernitur, sicut in speculo corporis videtur imago, quod totum ad representationis perfectionem pertinet. Sed substantificae sunt rationes ille inquantum sunt simplices, quia sunt ipsa substantia, & per nihil additum substantiae fit representatio illa. Sunt autem rationes illae singulariter existentes, quia propriae, & singulariter singula representant. Solus ergo Deus cognoscit omnia alia per suam essentiam, quia in solo ipso sua essentia est exemplar omnium aliorum simplex, & perfectum, & proprium. In omnibus alijs fit cognitio aliorum non Per essentiam suam, sed per speciem, vel saltem per aliquid superadditum essentiae. Quia vero de¬ hoc infra queretur, cum essentia Angelorum per¬ seipsam non possit esse exemplar proprium, & perfectum, sed per aliquid additum; vtrum illud ad¬ ditum oporteat esse speciem intelligibilem, vel sufficiat quidam habitus connaturalis, vt aliqui dicere voluerunt, infra patebit.

RESE. AS ARC. BVI. I.

AD primam dicendum, quod auctoritates Dion. magis concludunt oppositum, qui propositum¬ Nam non dicit Diony. verba illa tanquam¬ propria, sed tanquam verba cuiusdam Philosophi¬ nomine Clementis, cuius opinionem improbat, vt in solutione principaliter diffusius diximus.

Ad secundum dicendum, quod dictum Aucto¬ ris de causis, cum dicit, quod omnia cognoscit intelligibilia per modum substantiae suae, non potest intelligi, quod nuda substantia intelligentia sufficiat ad representandum quaecunque alia, vt quod possit sine¬ speciebus aliis, & sine aliquo superaddito cognoscere quaecunque alia, cum ipse plane dicat in po¬ positione 1o. quod omnis intelligentia est plena for¬ mis: sed potest exponi, quod inteiligentia cognoscit, quae sunt supra se secnndum modum substantiae suae, vt est causata ab vis. quae sunt infra se cognoscit secundum modum eiusdem substantiae, vt est eorum cam. Quiia quae sunt causatorum, perfectius, & per abundantius insunt causis, vt vult Dionysius 2. de di. no. In ipso ergo Angelo superiora sunt per modum causati id est modo inferiori. Inferiora autem sunt in eodem Angelo secundum modum substantiae suae, & sunt ibi per modum cau¬ sae id est modo excellentiori. Vel si, scundum quod verba sonant, vo lumus loqui de causa, & causato; dicemus, quod vnus Angelus, & vna intelligentia non est causa¬ ta ab alia, etiam secundum Auctorem de causis. Nam & ipsa geanima secundum illum Auctorem de causis, quantum ad substantiam, causata est a¬ Deo: sed quantum ad perfectiones intelligibiles secundum opinionem eius substrata est intelligentiae, a qua recipit huiusmodi perfectiones. Vnde in Commen. tertiae propositionis de causis dicitur: Postquam ergo creauit prima causa animam, posuit eam sicut instrumentum: vel vt habet alia littera, sicut stramentum intelligentiae: quo efficiat operationes suas. Et subditur: Propter id ergo anima facta est intelligens, & efficit operationem intelligibilem. Ipsam ergo animam coeli, siue ipsas intelligentias inferiores Deus creauit quantum ad id, quod sunt: tamen anima facta est instrumentum, vel facta est stramentum intelligentiae. nam secundum Auctorem de cau¬ sis, intelligentiae dant animabus, quod intelligant, vel quod idem est, intelligentiae superiores dant intelligentiam inferioribiis. Anima ergo quantum ad operationem intelligibilem est stramentum intelligentiae, idest substrata sub intelligentia, quia recipit hanc impressionem ab ea: vel est in hoc instrumentum intelligentiae, quod in huiusmodi actione habet intelligentia respectu animae quandam principalitatem: & habet se vt mouens, & vt influens: anima vero se habet sicut instrumentum, & habet se, vt mota; & vt influentiam, & impressionem recipiens. Vnde in eodem Com¬ mento tertiae propositionis dicitur: quod anima habet impressionem intelligibilem, quia recipit impressionem intelligentiae. Et quod dictum est de anima intellectiua respectu intelligentiae, intelligendum est de intelligentijs inferioribus re¬ spectu superiorum. Nam animae coelorum quaedam intelligentiae sunt, sed sunt inferiores, eo quod attingunt corpora. Intelligentia ergo intelligit quod est supra se: inquantum est causata, quia quod intelligat taliter, hoc habet a superioribus. Intelligit quod est infra se: prout est causa, quia in intelligendo est causa inferioribus, quod intelligant. Non ergo est intentio Auctoris de causis, quod nihil habeat intelligentia superadditum suae substantiae: ad hoc, quod intelligat. sed intentio sua est, quod intelligentia intelligat secundum modum substam tiae suae, & sub ratione causae, & causati: quia intelligentiae, habentes substantiam inferiorem, secundum modum substantiae suae, idest sicut substantia est inferior, sic in intelligendo est inferior: vvt non intelligat nisi rememorata a superioribus; & impressionem recipiens ab eis. Illud ergo intelligere a superioribus est causatum, inferioribus autem causa.

Vel possumus dicere, quod intelligentia intelligit secundum modum substantiae suae, quia sub stantia sua est ratio, vt intelligat quicquid natura liter intelligit. Name intelligentia semper intelligit substantiam suam, siue se, & omnes species, quas habet apud se: & ab isto intelligere nunquam simpliciter, & absolute cadit. Potest autem habe¬ re huiusmodi intelligere plenum, & remissum, nunquam autem ab hoc simpliciter cadit. Intelli gendo autem se, & omnes species, quas habet apud se, potest se conuertere super hanc speciem, vel super illam. Intellectio autem sui ipsius, qua intelligendo se intelligit omnes species, quas habet apud se, est causa intellectionis omnium aliorum. nam causaliter se conuerteret super hanc speciem, vel super illam, & esset suum intelligere casuale, quod esset inconueniens ponere, nisi semper intelligeret se, & intelligendo se intelligeret, quae sunt in se¬. Omnia ergo intelligit intelligentia secundum modum substantiae suae, quia a substantia sua sumitur modus, quomodo intelligantur caetera alia: vel intellectio substantiae suae est aliquo modo ratio, quare intelligantur alia, vel aliter casualiter intelligeret. sed sic intelligere¬ omuia secundum substantiam suam non tollit intelligere per speciem, immo habet annexum huiusmodi intelligere. Sed cum quaerimus vtrum Angelus intelligat omnia alia per essentiam suam, est quaestio nostra: vtrum essentia sit sic ratio intelligendi alia, quod non indigeat specie ad intelligendum.

Ad tertium dicendum, quod anima est species spe¬ cierum: sicute manus est organum organorum, non quod manus ipsa formaliter sit quodlibet organum: sed quia habendo manum, habemus viam ad habendum quaecunque organa. natura enim aliquibus animalibus ad defensionem dedit cornua, aliquibus vngues: homini autem dedit manum, quod faciendo quodammodo dedit sibi omnia organa: per quam potest sibi for¬ mare organum simile cornui, vel simile vngui¬ bus, vel qualiter aliter sibi placet. sic intellectus est species specierum intelligibilium, quia est omnes tales species fieri, sicut intellectus agens est omnes tales species facere. Habendo ergo intellectum agentem, & possibilem: dicimus quodam modo habere omnes species intelligibiles, quia habemus viam ad habendum quascunque tales species. ipsa ergo anima nostra non est species spe¬ cierum, quod per seipsam possit repraesentare quicquid repraesentarent omnes species, sed dicta est esse talis, quia per eam habemus viam a d habendum quascunque tales species. Angelus ergo hoc modo multo magis est species specierum, quam sit anima. Nam Angelus per suam essentiam, & potentias sequentes essentiam: non solum habet viam ad acquirendum quascuncque species, sed habet cognatas, & concreatas quascunque huiusmodi species. Cu mergo actus sit potior potentia, benedictum est, quod Angelus plus est specierum species, quam anima. quia ad naturam animae consequitur posse habere quascunque species. Ad naturam sero Angeli actu habere omnes intelligibiles species, quas habere potest, vvt nullam possit vlterius acquirere: vvt infra patebit, cum disputabimus de speciebus Angeli, sed proprer sic esse speciem specierum, non sequitur, quod omnia possit intelligere Angelus per se ipsam.

Ad quartum dicendum, quod anima de sub¬ santiis incorporeis non habet cognitionem essentialem, quod cognoscat ipsam essentiam illarum rerum. Tamen per obiecta inuestigando naturam actuum, & per actus naturam suae substantiae, hoc modo inuestigando seipsam, & cognoscendo se, habet magnam viam ad aliquid sciendum de ipsis substantijs separatis. Angelus autem secundum hunc modum intelligendi multo plus potest sci¬ re de cognitione aliorum Angelorum, quam pof¬ sit anima. Sed nos non loquimur de hoc modo intelligendi, sed loquimur prout Angelus expresse in se, & impropria forma cognoscit essentiam alterius, ad quam cognoscendam non sufficit essentia propria. quia non potest essentia vnius An¬ geli expresse representare essentia alterius. Sed ad huiusmodi representationem, super essentiam oportet addi speciem.

Aduertendum tamen, quod August. in lib. de Trini. specialem modum loquendi habet de cognitione animae. oportet enim ad saluandum ipsum, distinguere duplicem modum cognitionis, vnum quasi habitualem, quo semper se intelligit, alium quasi actualem, quo non semper se cogi¬ tat. Quantum autem ad primum modum anima se intelligit, quia praesens sibi est. eo enim quod habet talem naturam, ad quam consequitur potentia intellectiua, per quam potest venire in cognitionem sui ipsius, dicitur quodammodo se intelligere id est dicitur habere quandam potentialita¬ tem, & habilitarem ad se intelligendum. ex ipsa ergo natura sumit radicem, & fundam entum huiusmodi possibilitas, & habilitas ad intellioen¬ dum. Et quia nunquam potest anima a sua natu¬ ra cadere, sed semper secundum suam naturam sibi est praesens, dicitur hoc modo intelligendi, se sem per intelligere. quia semper sibi praesens est. Quantum ergo ad hoc intelligere habituale, dicitur anima intelligere seipsam per seipsam. Sed quantum ad intelligere actuale, modo, quo diximus, per obiecta, & actus, & potentias, venit in cognitio¬ nem suae substantiae. qualitercunque tamen se co¬ gnoscat, magnam viam habet, vt cognoscendo, se, cognoscat aliquid de substantijs in corporeis, immo nullo modo alio potest tantum scire, quales sunt illae substantiae, quales habent potentias, qua¬ liter intelligunt, & qualiter volunt, quantum potest scire cognoscendo se. sed, vt diximus, cognitio, quam habet de illis substantijs, hoc modo non est expressa, & essentialis, & de hoc modo cognoscendi non loquimur.

Resolutio Dub. II.

Angelus alia a se cognoscit per species sibi innatas, or concreatas, non acquisitas, siue intelligat vniuersalia, siue singularia.

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum Angelus cognoscat alia per essentiam aliorum. dici debet, quod vt in prima quaestione tetigimus ad hoc, quod aliqua res non intelligatur ab alio per essentiam: vel ad hoc, quod essentia alicuius rei non sit ratio intelligendi seipsam, triplex potest esse causa: primo si huius¬ modi res non pertineat ad genus intelligibilium. Secundo dato, quod pertineat, si non perrineat, vt actus, sed vt potentia pura in tali genere, Tertio posito, quod pertineat ad genus intelligibilium, & se habeat in tali genere, vt actus. Non tamen sit proportionata intellectui, a quo debet intelligi. oportet enim esse proportionem inter agens, & patiens. propter quod oporret esse proportio¬ nem inter essentiam, quae causat intellectionem sui in aliquo intellectu, & quae est ratio intelligendi seipsam ab aliquo intellrctu, & intellectum illum, a quo sic intelligitur. Quod autem res non sit sic proportionata, tripliciter potest conringere, ita quod hoc tertium membrum possumus in tria membra diuidere. Nam potentia inrellectiua triplici¬ ter potest considerari. Primo quantum ad substam¬ tiam, in qua recipitur. Secundo quantum ad se¬ ipsam. Tertio quantum ad suam intellectionem. Haec enim tria: substantia, virtus, & operatio, rem¬ quamlibet consequuntur. Virtus ergo cum sit me¬ dia inter operationem, & substantiam, oportet, quod ex omnibus sumat quandam mensuram, & modum, vt prout est virtus aliqua in alio, & alia sub¬ stantia, vt puta in substantia excellenniori, vel mi¬ nus excellenti, ipsa virtus sit excellentior, vel mi¬ nus excellens, ex se etiam quaelibet virtus, & quae¬ libet res creata, cum sit determinata ad genus, & ad speciem, quendam modum, & quandam mensuram faciunt. sic ex ipsa operatione, & ex modo agendi, aliquid possumus arguere de conditione rei. Quod ergo aliquod obiectum sit improportio¬ natum ipsi virtuti intellectiuae, & quod non causet immediate intellectionem sui in virtute illa, tti¬ plex potest esse causa, vna ex parte substantiae, in qua habet esse huiusmodi virtus, alia ex parte sui¬ ipsius virtutis, tertia ex parte actionis, vel modi agendi.

Ex parte substantiae quidem est improportio, quia omnis virtus recepta in substantia, quae non est suum esse, sed habet quiditatem distantem ab esse, obiectum illius virtutis non erit ipsum esse purum, & absolutum, sed erit quid differens a suo esse. hinc est, quod naturali cognitione nullai tell: gen¬ tia intelligit Deum, sic quod ipsam essentiam Dei aper¬ te cognoscat. ordine enim naturali Deus est im¬ proportionatus cuilibet intellectui creato, propter quod oportet quemlibet huiusmodi intellectum eleuari per gratiam, vt possit Deum intelligere per essentiam, ad quem intelligendum non sufficit eleuatio, vel excellentia, quam habet ex na¬ tura. Haec autem improportio competit intellectui creato, vt diximus ex ipsa substantia, in qua recipitur: vt quia recipitur in substantia distante ab esse, obiectum eius erit quiditas differens a suo esse. sicut ergo sapor habet improportionem, vt percipiatur ab aure, quia non continetur sub sono; sic Deus est non intelligibilis, & non dicibilis; quia est nihil existentium existens, vt dicitur primo de di. no. Quia enim non continetur inter existentia id est inter participantia esse, & inter hantia quidi¬ tatem differentem ab esse. Ideo est non intellioi. bilis, & non nominabilis.

Secundo potest esse huiusmodi improportio ex parte ipsis virtutis intellectiuae. oportet enim, quod illud, quod intelligitur a virtute intellectiua per seipsum, habeat aliquam efficaciam supra ipsam virtutem intellectiuam. hoc ergo modo essentia Angeli inferioris, non poterit intelligi per se¬ ipsam ab intellectu Angeli superioris. quia tunc haberet efficaciam super huiusmodi intellectum, & haberet aliquam causalitatem supra ipsum. In¬ feriora autem respectu superiorum causalitatem habere non possunt. Cum agens semper sit praestantius patiente, vt vult Augustinus 12. super Gen. Tertio hoc potest contingere ex ipsa actio¬ ne: vel ex ipso modo agendi. nam cum hoc modo intellectus intelligat aliquid per seipsam, quia causat intellectionem suupsius in eo: cum hoc sit generale, quod non agit, quod non tangit; oportet esse praesens ipsi intellectui, quod sic intelhigi¬ tur ab ipso, vt per praesentiam suam causet intellectionem suiipsius. in eo ergo ad hoc, quod intelligibile sic sit proportionatum intellectui, quod pos¬ sit causure intellectionem sui ipsius in ipso: & intelligitur ab eo per seipsum, tria requiruntur vi¬ delicet, quod habeat quiditatem distantem ab esse, quia aliter non esset obiectum eius, quod possit habere causalitatem super ipso intellectu, cum intellectus cuiuslibet creaturae respectu sui obiecti¬ se habeat, quasi vt potentia passiua. Tertio requiritur, quod tale obiectum per seipsum sit praesens intellectui. Adaptamus autem haec tria ad substantiam virtutem: & operationem. Sed siue talis ada ptatio fiat, siue non: certum est tamen, quod hu¬ ausmodi tria requiruntur, quae iuncta primis duobus, ascendunt ad numerum quinarium, vt dica¬ mus, quod sint quinque. Propter quae loquendo de cognitione naturali, substantia aliqua suiipsius intellectionem non causat in aliquo intellectu¬ creato: vt intelligatur per seipsam ab huiusmodi intellectu. Cum ergo quaeritur, vtrum Angelus intelligat alia per essentiam aliorum; Quaestio nostra quaerit de alijs: qua nec sunt Angelus, nec sunt in Angelo. Nam Angelus seipsum potest cognoscere per seipsum: & ea, quae sunt in seipso, potest cognoscere per seipsa. vt si debeat intelligere¬ speciem aliquam, quam habet apud se, non oportet, quod intelligat eam per aliam speciem: nec essentiam suam per aliam speciem intelligit. sed loquendo de rebus alijs cognitione naturali, & ex¬ prella. nihil aliud intelligit per seipsum, sed per speciem, quam habet apud se. Dicimus cognitio¬ ne naturali: quia intelligit Deum per essentiam¬ Dei non naturali cognitione dicimus cognitione expressa. quia licet nec cognitione expressa, nec non exptesla: alia a se, quae nec sunt ipse, nec in ipso, non intelligat per essentiam eorum; tamen¬ non oportet, quod intelligat illa per speciem: loquendo de cognitione non expressa. Nam Angelus co¬ gnoscendo se, habet aliquam cognitionem de a¬ lio Angelo non expressam, sed generalem, & com¬ munem, prout conuenit cum ipso.

Redeamus ergo, & dicamus, quod cum sint ta¬ cta quinque impedimenta, quare essentia alicuius non sit ratio, quod intelligatur ab Angelo per seipsam dicemus, quod essentia Dei non intelligitur ab intellectu Angelico naturali cognitione Propter impedimentum vnum, in quo impedi¬ mento non communicant aliquae creaturae. Nam quod diuina essentia non intelligatur hoc modo ab Angelo inter. 5. impedimenta assignata, solum est vnum impedimentum. quia non habet quiditatem distantem ab esse, sed est ipsum purum esse. propter quod subterfugit rationem obiecti cognoscibilis a quacunque virtute cogniti¬ ua creata. Nam hoc est con mune cuilibet virtuti creatae cognitiuae: quod cum recipiatur in substantia differente ab esse, quod in nihil feratur tanqum in obiectum proprium, quod sit ipsum esse. Et inde est, quod scriptura sacra, quando vult agere de ipso bono diuino, quod nobis promitritur, describit ipsum ex aliquo, quod subterfugeat rationem obiecti cuiuslibet a nobis cognoscibilis, vt quod nec oculus vidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascendit.

Praetermisso ergo isto modo, qui est proprius soli Deo, dicimus esse quatuor impedimenta: qua re essentia alicuius rei non potest per seipsam co¬ gnosci ab intellectu alicuius Angeli: vt puta si non sit ei praesens, si non possit habere causalitatem supra ipsum: si non sit actu in genere intelligibilium, si non pertineat ad huiusmodi genus. Cum ergo Angelus possit ad quatuor com¬ parati, videlicet ad Angelos superiores, ad inferiores, ad animam nostram, & ad res materiales: Angelos autem superiores non intelliget Ange lus inferior per seipsos, quia non possunt esse¬ praesentes suo intellectui: & non possunt illabi sibi, quia nihil potest illabi spirituali substantiae, nisi Deus, vt vult August. in lib. de Ecclesiasticis dogm. Angeli autem inferiores non intelliguntur a superioribus per seipsos propter impedimenta duo, quia non possunt illis esse praesentes, & illabi eis, nec possunt habere causalitatem super eos. Habent enim superiores aliquem modum causa litatis supra inferiores, quia eos purgant, perficiunt, & illuminant. Inferiores tamen nullam can¬ litatem habent super superioribus. Anima vero nostra non intelligitur per se ipsam a quocunque Angelo, propter tria impedimenta, videlicet quia non potest illabi ei, & esse sibi praesens, secundum quod requiritur praesentia, ad hoc quod per seipsam vniatur intellectui, & quia non potest habe¬ re causalitatem super Angelo, & quia non est actu¬ in genere intelligibilium. Dato enim, quod posset anima nostra illabi Angelo, si tamen non esset actu in genere intelligibilium non posset per seipsam intellectionem suiipsius causare in Angelo Haec autem corporalia, & materialia non possunt intelligi per seipsa ab Angelo, propter omnia qua tuor praedicta impedimenta. quia non possunt i¬ labi Angelo, & esse sibi praesentia, vt oportet. E¬ quia non possunt habere causalitatem super An¬ gelo: & quia non sunt quid actu in genere intelligibilium, & quia non pertinent ad huiusmod genus. Sed dices, quod cum Angelus sit in ipso cor¬ pore, quia non cedit sibi corpus, Angelus erit prae¬ sens corpori. Cum ergo praesens sit relatiuum equi¬ parantiae, quia praesens praesenti praesens. si Ange¬ lus est praesens corpori, erit & corpus praesens an¬ gelo. Non est ergo ibi illud impedimentum, quod vocamus rei absentiam.

Dicemus ergo, quod esse in re est dupliciter, vel ronne essentiae, quia est intimus ipsi essentiae secundum se, & sic solus Deus est intimus rebus. nunquam enim vna res hoc modo est in alia, vt quod ratione ipsius essentiae sit in ea: alio autem modo ali¬ quid est in alio ratione quantitatis, vt quia est intra dimensiones eius, licet non sit ibi situaliter, sic Angelus est in corpore, quia est intra dimensiones corporis, licet non sit situaliter in corpore, vt quod secundum partes commensuret se partibus corporis. Hic est enim situs, ordo partium.

Dicamus ergo quod est praesens corpori, non secundum quod communicat cum corpore, vt quod sit ibi ratione essentiae corporis, sed est ibi secundum quod differt a corpore, quia est ibi infra dimensiones corporis, in quo differt Angelus a corpore. quia licet habeat essentiam, dimensionibus caret.

Ista etgo praesentia non dicet equiparantiam, quia non sumitur ex conuenientia, sed ex differentia. corpus ergo non habet illam praesentiam ad Angelum, quae requirit ad hoc, quod possit causa¬ re intellectionem in angelo. esset enim simpli¬ cior Angelo, & illaberetur ipsi angelo. Angelus enim cum habeat essentiam indiuisibilem, non poterit aliquid esse in angelo, quod sit infra di¬ mensiones angeli. Non ergo erit hoc secundum ordinem ad dimensiones, sed secundum ordinenm ad essentiam: vt hoc erit in angelo, quod erit in ipsa essentia angeli, & quod illabitur essentiae eius, quod illi soli competit, quod illabatur essentiae rerum, vt essentiae sunt sine quo essentiae esse non possunt. Omnia ergo impedimenta habent res materiales ad Angelos, vt per suam essentiam non intelligant ab ipsis. Patet ergo, quod nihil aliud ab angelo id est nihil quod nec est Angelus, nec est essentia angeli, vel aliquid in haerens essentiae, cognitione naturali intelligitur ab angelo per suam essentiam, vel per seipsam.

RESP. AD ARG. DVn. II.

AD primum dicendum, quod licet essentia cuiuslibet angeli sit quid actu in genere intelligibilium; tamen, vt patuit, hoc non sufficit ad hoc, quod per seipsam intelligatur ab alio angelo. quia, vt patuit, non potest esse praesens, nec illabi alii angelo.

Ad secundum dicendum, quod Angelus superior quantuncunque sit formalior, quam inferior, tamen quia non potest illabi sibi, non potest intelligi ab eo per suam essentiam.

Ad tertium dicendum, quod licet Angeli superiores illuminent inferiores, per illam tamen¬ illuminationem nullam intellectionem, nec ali¬ quam speciem intelligibilem per se, & directe causant in inferioribus. Qualiter autem sitilla illuminatio, patebit, cum infra de illuminatione dicetur. Ad praesens autem scire sufficiat, quod non intelligeretur vnus angelus ab alio per seipsum, nisi per se, & directe causaret intellectionem in ipso, quod non faciunt superiores illuminando inferiores.

Ad quartum dicendum, quod angeli habent cognitionem de rebus, secundum, quod sunt in se¬ ipsis obiectiue, non per informationem. res enim secundum quod sunt in seipsis sunt obiectum cognitionis angelicae, tamen secundum quod sunt in seipsis, non possunt aliquid causare in ange¬ lis, quod informet eos, vel non possunt causa¬ re intellectionem aliquam, informantem intellectum eorum.

ARTIC. II. An Angelus habeat apudse species inrellicibiles, quabus inrelligar. Conclusio est afftrmatiua.

Aegid. q. disp. de cogn. Angel. q. 4. Et Quol.3. q. 1 2. D. Tlo. I. p. q. 55. art. 2. Item in qu. disp. q. 8. de Ver. artic. e. Lt Opusc. 3. c. 22 4. D. Bonau. d. 2. p. 1. art 2. q. 1. R 1c. d. 2. q... 13. Dur. d. 3. q. 5. Bacc. d. 7. q. 3. Voril. d. 3. q. 5. Capr. d. 3. q. 2.

SECVNDO quaeritur de cogri tione angelorum percompara¬ tionem ad species itelligibiles: Vtrum angelus habeat species. apud se intelligibiles, quibus intelligat. Et videtur, quod non intelligat per species intelligibiles, sed per habi¬ tum aliquem connaturalem, vt quidam magni¬ ponunt. Nam intellectus noster potest intellige¬ re sine specie, vt probabitur. Ergo mnltomagis angelus. quod autem sic sit, patet. Nam si esset species in intellectu possibili posset se intellectus conuertere super huiusmodi speciem, & intelligere, absque eo, quod se conuerteret ad phantasma. nulla ergo species erit in intellectu possibili, cum semper indigeat phantasmate, sed per solam conuersionem ad phantasma cat¬ fatur intellectio in intellectu possibili absque alia specie, vt aliqui magni dicunt. Quare si Ange¬ lus non indiget specie ad intelligendum, quia nee¬ intellectus noster indigeat, cum ergo oporteat da¬ re aliquid superadditum essentiae Angeli, ad hoc quod intelligat, erit ibi aliquis habitus connaturalis praeter species.

Praeterea Angelus cum habeat intellectum dei¬ formem, & nobilem, debet ei attribui nobilior intelligendi modus. sed nobilior intelligendi modus est, quod intelligat per habitum, quam per speciem. quia species dependet ab habitu magis, quam econuerso. inuenimus enim alicubi habitum, vbi non inuenimus speciem. Nam voluntas inclinatur in aliquid por habitum, non tamen ponimus in voluntate speciem. habitus ergo videtur effica, cior, quia ponit in voluntate, & in intellectu, quaed spe¬ cies, quae ponitur solum in intellectu. Angelus ergo, qui intelligit modo nobiliori, & efficaciori, intelliget per habitum, non per speciem.

Praeterea actus egredientes ab habitul sunt perfecti, non egredientes imperfecti. sed angelus intelligit modo perfecto; ergo intelligit per actus egredientes ab habitu. illud ergo superadditum, per quod intelligit angelus, non est species, sed habitus.

Praeterea secundum Philosophum in 2. Ethic. in anima non sunt nisi tria: potentiae, habitus, & passiones. sed in Angelo non sunt passiones, non erunt ergo nisi duo: potentia, & habitus.

IN CONTRARIVM est, quia Simpli¬ cius in Commento super Praedicamentis, distinguit habitum, & dispositionem a secunda, & tertia specie qualitatis, tanquam aliquid, quod est ab arte; ab eo, quod est a natura. sed Angeli non habent aliquid, nisi secundum naturam, non autem habent aliquam scientiam acquisitam per artem, ergo &c.

Praeterea quicquid sit de habitu, oportet dare species in intellectu angelico, cum huic veritati attestentur tam dicta Philosophorum, quam Sanctorum. dicitur enim in 1o. propositione de¬ causis, quod omnis intelligentia est plena formis. Et August. 2. super Gen. ad literam ait, quod conditio caeli erat in Verbo Dei, secundum Sapientiam genitam, deinde facta est in Creatura spiri¬ ruali id est in cognitione Angelorum secundum crea tam in illis Sapientiam. Et subdit, quod sic & distinctio, vel species aquarum, atque terrarum: &. ait, quod sic naturae lignorum, & herbarum. Secundum ergo mentem August. species aquarum, terrarum, lignorum, & herbarum, & coeli prius erant in Dei Sapientia, postea facta sunt in intellectu angelico, quod non esset, nisi esset plenus speciebus, & formis.

Dub. I. Lat. Anfpecles pec quas cocnostit An¬ gelus, possimnt mouere Angeli intellectum. Conclusto est affirmatiua.

Aegid. q. dispu. decogni. Ang. q. 3. D. Bonau. sts par. 2. rtic.2 . d. I.

VLTERLVS autem dubitatur, quales sint illae species. Vtrum sint tales, quod possint mouere intellectum angeli. & videtur quod non, quia intentionale, vt videtur, non potest causare, quod est reale: sed species illae vi dentur esse quaedam intentiones, actus intelligendi videtur esse quid reale; non ergo ab illis spe¬ ciebus poterit causari intellectio, vel actus intelligendi.

Praeterea posterius non videtur posse habere causalitatem super illud, quod est prius. sed spe¬ cies intelligibiles sunt posteriores ipso intellectu; non ergo poterunt mouere intellectum ad intelligendum.

Praeterea si species intelligibilis moueret intellectum ad intelligendum, cum intellectus habeat apud se plures species, qua ratione moueret vna, & alia. vel ergo omnes species simul mouebunt intellectum, vel nulla: non est dare, quod omnes, ergo nulla.

Praeterea si dicatur, quod species intelligibilis mouet intellectum ad agendum, prout determinatur per voluntatem: vt ideo haec species mouet intellectum, & non illa, quia voluntas se conuertit su¬ per hanc, non super illam. Contra: Id, quod determinat aliquid in agendo, videtur esse prius illo. nam si intellectus non mouetur ad intelligendum, nisi secundum determinationem voluntatis, erit actio determinationis prius, quam actio intellectus. quod est falsum, cum bonum cognitum sit motiuum voluntatis.

IN CONTRARIVM est, quia Commem. in 12. Meta. vult, quod res habeant duplicem formam. vnam in anima, aliam in re extra: & vult, quod forma in anima, vt forma balnei apprehensa, sit agens desiderium. sed quod agit ad desiderandum, illud agit, & mouet ad intelligendum, cum non possimus desiderare nisi intellecta, & cognita, ergo &c.

Praeterea quod est formalius videtur habere rationem actiui, & motiui respectu eius, quod est minus formale: sed hoc habet species respectu¬ intellecdtis, ergo st.

Dub. II. Lat. An species, per quas cognoscit An¬ gelus, stnt ei concreatae. Conclusio est afftrmariua.

Aegid. q. disp. de cogn. Ang. q. 5. D. Th. 1. p. q. 535. arti. 2. Item in qud dispu. q. 6. de cogn. Ang. artic. 9. Lt 2. lent. d. 3. artic. 1. Et Opusc. 3. c. 2 2 4. D. Bonau. d. 3. p. 2. art. 2. q. 5. Ric. d. 3. O 13. Th. Arg. d. 3. q. 2. ar. 4. Greg. Ari. d. 5. q. 5. Capr. d. 3. q. 5

VLTERIVS etiam dubitatur, vtrum huiusmodispecies sint innatae, vel acquisitae. Et videtur, quod acquisitae. Nam, vt habetur Ephesios tertio, vt innotescat principibus, & potestatibus per Ecclesiam multiformis sapientia Dei, vbi vult Glo. quod Angeli multa didicerint per Ecclesiam. hoc autem non esset, nisi acciperent cognitionem a rebus.

Praeterea species illae, si essent innatae, aequaliter respicerent praesentia, & futura, & propinqua, & distantia haberent. ergo angeli cognitionem aequa¬ liter praesentium, & futurorum, quod falsum est.

Praeterea Aug. circa finem secundi super Gen. vul¬ quod Daemones sciant res acumine subtilioris sensus, & experientia temporum, & reuelatione¬ superiorum spirituum. sed quod viget experientia temporum, accipit cognitionem a rebus secum dum processum temporis, ergo &c.

Praeterea efficacius lumen potest habere efsi¬ caciorem operationem. sed per lumem intellectus agentis possunt abstrahi species ab istis sensibilibus: ergo multo magis hoc fieri poterit per lumen intelligibile, quod est in Angelo, quia est multo efficacius.

IN CONTRARIVM est, quia dicitur Egcch. De Rege Tyri in figura Diaboli: Tu ple¬ nus sapientia, perfectus decore. Non autem fuisset creatus plenus sapientia, nisi haberet apud se¬ species concreatas.

Praeterea sicut est ordo in corporibus, ita & in spiritibus: sed corpora ista inferiora, non sunt plena formis, sed continue in materia istorum corporum nunc acquiritur hec forma, nunc alia. corpora autem coelestia sunt plena formis, ita quod non sunt in potentia ad vlteriorem formam. animae ergo nostrae, quia tenent infimum locum in genere substantiarum separatarum, non erunt plenae formis, sed erunt in potentia ad acquirendum intelligibiles formas. sed Angeli tum quia tenent superiorem locum in ordine spirituum, tum etiam quia sunt perfectiores omni corpore, magis erunt pleni formis intelligibilibus, quam sint corpora coelestia formis sensibilibus. Si ergo coeli non sunt in potentia ad vlteriores for¬ mas sensibiles, Angeli habebunt species concreatas, & non erunt in potentia ad vlteriores formas( intelligibiles.

Dub. III. An species, per quac cognoscir An¬ gelus, sinr vniuersaliores in supe¬ riort, quam in inferiori. Conclusio est afftrmatiua. neg. q. disp. decogn. Ang. q. 9. D. Th. 1. p. q. 55. art. 3. Item 2. senten. d. 3. q. 2. art. 2. Item in q. disput. de cogn. Ang. q. S. arti. 10. & Opusc. 3. c. 59. 81. & 126. bacc. d. 8. q. 1.

VLTERIVS autem dubitatur, vtrum species existentes in An¬ I gelis superioribus sint vniuersa¬ liores, quam in inferioribus. Et videtur, quod non. quia secundum Philosophum in 1. de anima: Vniuersale autem nihil est, aut posterius est, vniuersalia ergo sunt posteriora singularibus, quia sunt abstracta ab eis. sed Angelus nihil cognoscit per species abstractas, ergo species illae non sunt vniuersales, & per consequens non sunt vniuersaliores in vno, quam in alio.

Praeterea si vnus Angelus haberet vniuersalio¬ tes species, quam alius: vel hoc esset secundum cognitionem. quia plura cognosceret: vel secundum operationem, quia plura operaretur. secundum cognitionem non: quia quilibet Angelus habet cognitionem naturalium omnium, quorum species sunt representatiuae: vel quilibet habet cognitionem omnium naturalium causarum, & sui ipsorum, & Dei. aequantur ergo in cognitione, nec etiam est huiusmodi vniuersa¬ litas quantum ad operationem, quia ipsi non sunt operatores rerum.

Praeterea cognitio quanto est magis vniuersa¬ lis: tanto est magis imperfecta. Si ergo Angeli¬ superiores cognoscerent per species magis vniuer. sales, esset eorum scientia magis imperfecta.

Praeterea si species innatae superioribus Ange¬ lis essent magis vniuersales, non possent cognoscere res distincte, nisi a rebus acquirerent propria, & specialia. haberent ergo cognitionem acceptam a rebus.

IR CONTRARIVM est Dionysi. 12. c. Cael. Hierarchiae, qui vult, quod superiores An¬ geli participent sapientiam altiorem: dispositio¬ nes autem essentiarum, quae sunt sub ipsis, idest dispositiones inferiorum Angelorum, participent scientiam particularem. Quare si inferiores habent scientiam magis particularem: ergo & superiores magis vniuersalem.

Praeterea in 1o. propositione de caufis dicitur, quod ex intelligentijs sunt, quae continent formas minus vniuersales, & ex eis sunt, quae continent formas plus vniuersales.

Dub. IIII. An Angeli superiores intelligant er pauc iores species, quama trseriores conclusio est affirmatiua.

D. Th. 1. p. q. 35. arti. 3. Capr. d. 3. q. 2. Item Sco. & Aureolus.

VLTERIVS autem dubitatur, vtrum intelligentiae superiores intelligant per pauciores species, quam inferiores. Etvidetur quod non. quia si semper superiores intelligerent per pauciores species, esset deuenire ad aliquam intel lligentiam, quae intelligeret omnia per vnam spo¬ ciem, quod est inconueniens. quia cum omnia, qd sunt in creaturis, sint determinata, & limitata; nihil vnum, & idem potest omnia representare.

Praeterea si semper intelligentia superior intelligeret per pauciora, quando deuentum esset ad intelligentiam, intelligentem, omnia per vnam speciem adhuc posset fieri intelligentia, quae intelligeret illa intelligibilia oiaper nullam speciem, & per consequens intelligeret omnia per essentiam suam, quod est proprium solius Dei.

praeterea videtur, quod quanto intelligentia est superior, tanto intelligat per plures species. Nam species in intelligentiis fluxerunt ab ideis diuinis. quanto ergo intelligentiae sunt superiores, tanto habent species magis imitantes ideas illas, sed illae ideae sunt valde in maximo numero, quia quodlibet singulare habet ibi suam ideam; cum¬ secundum August. S3. q. quaestione de ideis singula sunt proprijs rationibus condita. quanto ergo¬ intelligentia est superior, tanto in pluri numero habebit species.

IN CONTRARIVM est, quia vniuer¬ saliora sunt in pauciori numero, vt genera sunt pauciora speciebus, & speclesidiuiduis, ergo &c.

Praeterea intelligentiae superiores sunt propinquiores actui simplici, scilicet Deo. ergo recipiunt species magis vnitiue, & per consequens in pau¬ ciorinumero.

Resolutio Artic. II.

Angelus per species intelligibites intelligit. Habi¬ tus enim nonsufficit. cumque Angesus sit separa¬ tus a materia, & habitus ponatur ad habilitan¬ dam potentiam, in opcre naturali non indiget babitu proprie dicto: Insupernaturali vero, ad quod naturaliter sinrgere non potest, habitus infu¬ sus in ipsoponendus est.

RESPONDEO dicendum ad qu. primam, Vtrum sit dare species intelligibiles, vel sufficiat solus habitus in Angelo ad hoc, quod intelligat res alias; dici debet, quod tripliciter possumus inuestigare, quod oportet ponere intelligibiles species.

Prima via sumitur ex parte ipsius representa¬ tionis. Nam ad hoc ponentur species in Angelo ad representandum res cognitas. aliter enim nisi haberet apud se angelus representationes rerum, non posset res cognoscere.

Secunda via sumitur ex parte ipsius actus. Nam ad hoc ponuntur species in angelo, vt ab eis causentur intellectiones in intellectu angeli. nam & ipsi, qui ponunt habitum naturalem, ad causandum huiusmodi intellectionem ordinant ipsum.

Tertia via ad hoc idem sumi poterit ex ipso habitu. Inuestigato enim quid est habirus, apparebit hoc ponendum non esse.

Propter primum sciendum, quod si ponetetur huiusmodi habitus in Angelo, nihil posset repre¬ sentare nisi seipsum. Nam nulla res creata, quae est per se in genere, & directe, potest representare rem¬ aliam, nisi seipsam. Quod sic declaratur: Nam de productione rerum vider aliter locutus fuisse Philosophus, & aliter Plato. Philosophus enim assignando rerum principia, & loquendo de factione rerum, vt patuit ex 1. Physi. vnitatem posuit ex parte materiae, & pluralitatem ex parte formae. Plato vero econtra vnitatem, ex parte formae: pluralitatem ex parte materiae. Fosuit enim Plato qua¬ tuor ordines rerum, videlicet corpora, animas, intelligentias, & ideas, quas vocabat Deos. ab eis¬ dem enim ideis secundum ipsum deriuabantur formae in intelligentias, in animas, & in materiam corporalem. Et ideo posuit, vt ait Philosophus in 1. Posteriorum, quod nostrum discere sit reminisci. Inde est quod scribitur in 7. Meta. ideae seruiebant Platoni ad scientiam, & ad gene¬ rationem. Ad scientiam quidem, prout causabant species in intelligentias, & in animas, ita quod ipsae animae nostrae in sui primordio habent in se omnes species, & earum discere non est nisi quoddam re¬ minisci. Seruiebant etiam illae ideae ad generatio¬ nem, prout ab eis fluebant species in materiam corporalem. Si ergo quaesitum fuisset a Platone, quare sunt aliae species in intelligetiis, aliae in anima, aliae in materia, cum ab eisdem ideis haec omnia proueniant; Respondisset hoc esse ex diuersitate materiae, quia aliter recipiunt impressiones illas, angeli, animae, & materia. Vnde posuit ex parte materiae magnum, & paruum, quasi hoc sit secundum magis, & minus. quia valde modo co¬ arctato recipiuntur huiusmodi species in materia, & minus coarctato in anima, & ampliori modo in intelligentijs. Sic videntur discordare ergo¬ hi Philosophi. Vterque tamen quantum ad afi¬ quid verum dicunt. nam secundum quod res distinguuntur secundum esse reale, sic est diuersitas ex parte formae, vt res materiales non sunt distinctae per materiam, sed quia habent aliam, & aliam formam: immateriales vero distinguuntur quia sunt ipse formae. Omnis ergo distinctio reperta in rebus, est per formam, & actum, vt declarari hebnt in7. Meta. vbi dicitur, quod actus est, qui distinguit. Distinguitur enim res materialis a materiali: immaterialis a materiali, & immaterialis ab immateriali, quod totum est per formam, & actum. Nam si distinguitur materialis a materiali, hoc est, quia habet aliam formam, & alium actum, nunquam enim per materiam per se loquendo huius¬ modi distinctio esse potest. Quod si dicacr corpora coelestia distingui ab inferioribus per materiam;, Dicemus hoc non esse proprie dictum, sed hoc esse per formam. Nam quia forma coeli non habet contrarium, non habet priuationem annexam. ideo complet totum appetitum materiae, vt non possit illa materia esse generationis, & corruptionis subiectum, sicut in istis inferioribus, in quorum formis contrarietas reperitur. Sicut etiam si dicatur, indiuidua eiusdem speciei differunt, non per formam, sed per materiam; Dicemus, quod & huiusmodi differentia reducitur in formam & in actum, non in formam substantialem per se, sed accidentalem, vt quiae quantitas aduenit materiae, & facit ipsam habere partes, ideo in diuersis partibus materiae possunt esse diuersae formae. Nisi ergo praeexisteret quantitas in materia, quae dicit formam, & actum, nunque esset distinctio pr materiam. In rebus ergo materialibus est distinctio ex parte formae: vel ex parte actus inter formam aunt. materialem, & immaterialem: vel inter imaterialem, & immaterialem, certum est, quod est distinctio formalis, cum semper oporteat talia specie diffet re. nunquam enim vna forma immaterialis est eius¬ dem speciei cum alia: & multo magis non erit eius¬ dem speciei cum forma materiali: & ita quantum ad distinctionem realem, bona fuit opinio Philosophi, quod diuersitas est ex parte, formae. Sed non considerando prout res differt¬ a re, sed prout differt ab intentione¬, vel pro¬ ut intentio differt ab intentione, sic est vnitas ex parte formae, & diuersitas ex parte materiae, vt accipiamus materiam large pro omni eo, quod habet rationem receptiui, vel susceptiui. Dicemus enim, quod ab illis eisdem ideis, a quibus fluxerunt formae in materia, fluxerunt species in mentibus Angelorum. forma ergo lapidis est imitatiua ideae lapidis in mente Dei, sic & species lapidis in mente Angeli illius eiusdem ideae existit imitatiua. Species ergo lapidis in mente Angeli & forma lapidis in materia, non differunt, quod sint ab alia, & alia forma, vel ab alia, & alia idea diui¬ na productae, sed quia sunt in alia, & alia materia recrptae: vt quia species lapidis in materic habet esse in materia sensibili, ideo est omnino particularis, & contracta: recepta autem in mente an¬ geli, quia mens Angeli recipit excellentiori modo: ideo est ibi non ita particularis, & contracta. & quod dictum est de materia, & de mente An¬ geli, prout ab ideis diuinis recipitur in materia forma realiter: ab eisdem autem ideis recipitur species in mente Angeli intentionaliter, secundum quem modum differt res ab intentione: intelligendum est, prout ab eisdem ideis recipitur aliqua species: vtputa species animalis, vel lapidis in mentibus diuersorum Angelorum, secundum quem modum differt intentio ab intentione. nam in omnibus Angelis dicere possumus huiusmodi species intentionaliter recipi. In omnibus ergo talibus receptionibus, prout differt res ab intentione: & prout differt forma lapidis in materia, & species lapidis recepta in mente Angeli: vel prout differt intentio ab intentione: vt prout differt species lapidis, vel alterius rei recepta in¬ mente vnius Angeli, & in mente alterius, semper est differentia es parte materiae: & vnitas ex par¬ te formae.

Et huiusmodi differentia ex partemarerie, est secundum magis, & minus, vt Plato dicebat, & vt Philosophus in 1. physi. innuit dixisse Platonem. Est enim in talibus vnitas ex parte formae, quia ab eadem idea est forma lapidis in materia, & species lapidis in mente Angeli. sic etiam ab ea¬ dem idea est species lapidis in mente istus An¬ geli, & in mente illius Angeli, & cuiussibet¬ Angeli. Sed in talibus est diuersitas ex parte¬ materiae secundum magis, & minus. quia in¬ fluentiam ideae lapidis, vel speciem deriua¬ tam ab huiusmodi idea, non aequaliter recipit materia, & mens Angeli: nec mens vnius An¬ geli, & alterius. immo non sunt duo Angeli huiusmodi speciem aequaliter recipientes, sed semper recipiunt secundum magis, & minus. Potest autem huiusmodi magis, & minus attendi per recipere magis vniuersaliter, & minus: vel per recipere magis excellenter, & minus, vt dicamus, quod Angelus superior recipit speciem lapidis magis vniuersaliter, quam inferior: & inferior magis vniuersaliter, quam magis inferior, vsque ad materiam, quae recipit omnino particulariter.

Quod si tamen non inter, quoscunque duos Angelos est huiusmodi magis, & minus secundum vniuersalitatem, de necessitate est illud magis, & minus secuudum excellentiam. vt si est dare aliquos duos Angelos sic se habentes, quod non sint vniuersaliores species in vno, quam in alio, nunquam tamen est dare duos Angelos, in vno quorum non sint excellentiores, & nobiliores species, quam in alio: ita, quod vnus excellentiori, & perspicaciori, & nobilio¬ tiuada casmuffitse: trt ffcrics: qua: habeta pud se, quam alius,

Ex his autem patere potest, quod ex parte¬ representationis concludere possumus, quod non sufficit in mente Angeli ponere habitum connaturalem, vt quidam magni ponunt, nisi ponamus ibi, & species. Nam huiusmodi habitus quid reale esset, & quaedam res esser cum¬ habitus quandam speciem qualitatis nominet, nulla autem res creata potest esse representatir ua, nisi sui ipsius. Nam differentia realis: vel differentia, quae est in ipsis rebus, est ex parte formae. vt ideodiffert haec res ab illa, quia est alterius formae, & alterius ideae imitatiua. iuxta illud Augustini S3. qu. quaestione de ideis, quod non eadem ratione conditus est homo, qua equus, sed singula proprijs sunt creata rationibus. Quae enim alia, & alia ratione sunt pro¬ ducta, se inuicem sufficienter representare non, possunt, si enim non sunt duae res eisdem rationibus conditae, non erunt duae res, loquendo de¬ rebus creatis, se sufficienter representantes. Ille ergo habitus nullam aliam rem sufficienter representare posset, quia a qualibet alia re es¬ set alia ratione conditus.

Sed non sic est de his, quae habent esse inten¬ tionale, & reale: vt de speciebus in mentibus Angelorum, & de formis in materia. nam quia de eisdem rationibus sunt productae hae, & illae; ideo oportet esse similitudinem, & representatio¬ nem inter has, & illas. Nam quae vni eidem sunt similia, inter se sunt similia.

Species ergo Angelorum sunt representatiuae rerum materialium, quia sunt exptessiones earundem rerum, & earundem idearum sunt imitati¬ uae. Vnde & Augustinus 3. super Gen. ad Litteram ait, quod conditio coeli praesens erat in verbo Dei secundum genitam sapientiam: deinde facta est in creatura spirituali, hoc est in cognitione Angelorum secundum creatam in illis sapientiam. deinde coelum factum est, vt esset etiam ipsa crea tura in proprio genere.

Idem ergo celum, quod prius fuit in Dei sapientia, habens ideam in Deo secundum illam, & eandem ideam factum est in mente Angeli, & postea factum est in propria materia, vt esset in genere proprio. Non est ergo mirum, si species celi in mente Angeli habens esse intentionale re¬ presentat speciem caeli in proprio genere habentem esse reale, quia ab eadem idea in Dei sapientia fuit hoc, & illud. Non ergo sufficit ponere huiusmodi habitum ad representationem rerum, quia nihil representaret habitus ille, nisi se¬ ipsum.

Posset autem ex ipsa representatione huic opinioni obuiari, vt diceremus huiusmodi habitum esse determinatum ad genus, & ad speciem. Propter quod dato, quod posset representare alia a se, non sufficeret vnus habitus ad omnia repre¬ sentandum. propter quod oporteret ponere multitudinem talium habituum, sicut ponimus multitudinem specierum.

Si ergo ad hoc vadunt ponentes huiusmodi habitum, vt saluent illud commune principium: rrustra fit per plura, quod fieri potest per pauciora, vel per vnum. Ideo negauerunt multitudinem specierum, saluantes per vnum habitum totam cognitionem angelicam, patet eos non habere intentum. quia nisi poneremus multitudinem habituum, sicut ponimus multitudinem spe¬ cierum, per huiusmodi habitum sine speciebus tota cognitio angelica saluari non posset.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex parte actus. Nam habitus non videturssimpliciter lo¬ quendolordinatus ad actum secundum se, & vt est aliquid in genere, sed solum ad modum agendi. vt quia secundum Commentatorem, habitus est, quo quis potest agere, cum vult. Hoc enim sonat habitus, vt habilitet, & expeditiuam, ac facilem reddat potentiam ad agendum. Ideo dicitur habitus esse, quo quis potest agere cum vult, quia habentes habitum secundum eorum velle expedite, & faciliter in actum exire possunt. etiam secundum hunc modum loquitur Philosophus in 2. Ethic. cum ait, quod signum generati habi¬ tus, est delectationem, vel tristitiam fieri in opere. Nam omne difficile videtur quandam tristitiam annexam habere: omne autem facile econtrario delectationem. Ante enim, quam quis acquirat habitum liberalitatis, potest opera liberalitatis facere, sed difficile est ei agere huiusmodi opera. Tropter quod si eadem facit non liberalis, quae liberalis. non faciet eodem modo, nec facit ea liberaliter, & delectabiliter. Adge nerato autem in eo habitu liberalitatis, faciet delectabiliter, quae prius cum tristitia faciebat, & erit sibi delectabile dona tribuere, quod prius erat triste, vel saltem non delectabile. Ideo dictum est, quod signum generati habitus, est delectatio¬ nem, vel tristitiam fieri in operibus: Delectationem quidem in propositis, tristitiam in oppositis. Vt postquam iam habemus habitum liberalitatis in operibus liberalitatis, siue in ope¬ ribus propositis, faciendo talia opera delectamur. Si autem contingat nos non posse talia opera facere, propter defectum expensarum, aut sumptuuH, Vel Propter aliam causam tri¬ stamur.

Sed ante acquisitionem habitus non delectamur in dando, nec tristamur in retinendo. Est ergo necessarius habitus non propter ipsum actum, sed prepter modum agendi.

Et vt melius appareat, quod dicitur, dice¬ mus, quod consueuit distingui duplex habi¬ tus: acquisitus, de quo locuti sunt Philosophi: & insusus, de quo loquuntur Sancti, & Theologi. Verum quia ponentes habitum, de quo lo¬ cutisumus, dicunt ipsum esse naturalem, oportet secundum hoc tria esse genera habituum, quorum quidam erunt naturales, quidam non naturales: & non naturales duplices, quidam acquisiti, quidam infusi.

Quanto ergo habitus est propinquior potentiae, tanto potentia secundum se erit minus re¬ mota ab huiusmodi actu, & per consequens potentia ipsa secundum se magis poterit in substantiam illius actus, licet per se non possit in modum agendi. & quia hoc est proprium cui¬ libet habitui, quod det quendam modum agendi, vt licet sine habitu possit potentia in actum. non tamen poterit in modum agendi, vt quod agat illum actum, sine habitu delectabitur: & eo modo, quo ageret cum habitu. Si ergo ponantur tria genera praedicta habituum, propinquior est potentia habitui naturali, quid acquisito: & propinquior acquisito, quae infufo. nam & ipse habitus acquisitus est aliquo modo naturalis. Si ergo potentia potest in actum habitus acquisiti, licet non possit ita faciliter, sicut cum habitu, multo magis poterit in actum ipsius habitus naturalis, licet fotte non posset ita faciliter exire in huiusmodi actum sine tali habitu, sicut cum¬ habitu: eo, quod propinquior sit potentiae habitus naturalis, quam acquisitus. Non enim debemus imaginari, quod alius actus exeat a potentia, alius ab habitu, sed vnus & idem actus est exiens a potentia, & ab habitu: sed ideo ponitur habitus, vt facilius potentia ex eat in talem actum.

Quicquid ergo sit de habitu supernaturali in¬ fuso: nullo tamen modo dicendum est, quod aliquis actus quantum ad ipsam substantiam actus, exire possit a potentia perfecta per habitum na¬ turalem, qui non possit exire a potentia non perfecta per huiusmodi habitum. Nam, vt dicebamus, cum habitus acquisitus plus distet a potentia, quam habitus naturalis: si loquamur de¬ ipsa substantia actus; potest potentia, licet non ita faciliter, nec ita bene, in omnem actum habitus acqusiti sine tali habitu, & multo magis hoc poterit in actum habitus naturalis. Quare si nullae ponam tur species in intellectu Angeli, sed solum ibi po¬ natur quidam habitus naturalis, vt possit intelligere omnia alia a se, poterit intellectus angeli¬ cus etiam sine huiusmodi habitu intelligere alia a se, licet forte cum difficultate hoc faceret. quod nullus poneret, quia nec cum facilitate, nec cum difficultate, nec aliquo modo potest Angelus intelligere alia a se per ipsam potentiam intellectiuam, nisi per aliquid superadditum tam potentiae, quam substantiae, per quod repraesententur huiusmodi alia.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex parte ipsius habitus. nam, vt diximus, ideo dictus est habi¬ tus, quia potentiam habilitat ad agendum. Loquendo ergo proprie de habitu, impossibile est esse aliquem huiusmodi naturalem habitum. nam quod ex natura habet, quod agat, non indiget, vt habilitetur ad id agendum. Ex hoc autem indiget potentia habilitatione: quia & si ex se potest age¬ re, non tamen potest faciliter, & delectabiliter a¬ gere, ideo indiget aliquo expediente, & habilitae. te: vt faciliter possit exire in actum. Dicitur autem aliquid alicui competere ex natura, vel quia per suam naturam nudam potest in id, vel quia hoc potest per ea, quae de necessitate consequuntur naturam. Et quia potentia de neceslitate consequitur substantiam: & quicquid est naturale, maxime si sit naturale, & ex natura formae, de necessitate consequitur illud, cui est naturale. Si ergo ad actum intelligendi sufficit potentia intellectiua, & ille habitus connaturalis, sufficienter ex natura habebit Angelus, quod intelligat, cum non intelligat nisi per naturam: & per id, quod est na¬ turale: & quod de necessitate naturam consequitur. Cum enim Angelus sit ipsa forma, nihil potest ei esse naturale, nisi per naturam formae. quicquid autem est sic naturale, de necessitate conse¬ quitur illud, cui est naturale, vt patebit in quaestione illa: Vtrum Angelus intelligat per species innatas, vel acquisitas. Illa ergo perfectio, quae ponitur in Angelo: non poterit esse habitus, quia nunquam requiritur habitus ad id, quod per sola, naturalia sufficimus. Vnde & Simplicius in co¬ mento super praedicamentis, vbi distinguit qua¬ tuor species qualitatis ait: Quarta spens qualitatis differt a tribus praecedentibus, quia illa habet esse solum in corporibus, quae est forma & circa eam constans figura, sed tres species qualitatis primae: vt habitus, & dispositio: naturalis potentia, vel impotentia: passio vel passibilis qualitas, distinguuntur per hoe: quod qualitatum, vt ait Simplicius, hae quidem sunt naturales, hae autem aduentitiae: volens, quod habitus, & dispositio secundum, quod huiusmodi sint qualitates aduentitiae. Nam, vt diximus, ad hoc digemus habitu, ad habilitadum: non autem indigemus habilitatione ad illud, ad quod sufficienter ex natura determinamur. Impossibile est ergo spropie loquendo) esse talem habitum naturalem. Dicemus ergo, quod vel loquimur de habitu large: prout ipsa potentia dicitur habitus, & sic potest esse habitus naturalis, secundum quem modum loquitur Philosophus in 3. de anima: quod intellectus agens est sicut habitus quidam, vt est lumen ad colores: vel loquimur de habitu proprie, & sic nullus est habitus naturalis: quia ad id, quod naturaliter nos habemus: & ad quod ex natura, vel ex consequentibus naturam sufficienter determinamur, non indigemus habitu. illud ergo, quod vocant habitum naturalem, non esset habitus, sed potentia, postquam na¬ turalis esset. Esset enim naturalis potentia, & esset in secunda specie qualitatis, non in prima. Cum ergo nullus diceret, quod sufficiant solae potentiag Angeli ad intelligendum: non sufficit ponere, intellectum, & habitum, nisi ponantur hae species. Habet etiam ex parte ipsius Angeli specialem rationem, quare non oporteat ibi ponere habitum. nam in habentibus difficultatem in suo opere naturali, oportet habitum ponere ad habilitan¬ dam potentiam. sed Angelus, cum sit separatus a materia, nec habeat sibi vnitum naturaliter cor¬ pus, vel aliquod aliud, quod posset esse retardatiuum, & impedimentum eius a suo opere naturali, in talibus operibus non oportet in Angelis ponere habi¬ tum, loquendo de habitu proprie. In operibus autem supernaturalibus, ad quae non possunt sufficienter per naturam consurgere, oportet in ipsis habi tus ponere.

Fonemus ergo in intellectu Angelico species non habitus, vt alia a se intelligere possit.

RESP. AD ARG. ART. II.

Ad primum dicendum, quod argumentum recipit falsa, & peccat in materia. nam falsum est, quod intellectus intelligat sine specie, & si indiget, quod semper conuertatur ad phantasma, hoc non est, quod quando non actu intelligit, non habeat apud se speciem intelligibilem: sed quia illa species, quando non actu intelligit per ipsam, est in quodam actu semipleno, siue in quodam esse habituali. propter quod non sufficit, quod de¬ se possit causare actionem intelligibilem, nisi rursus fiat conuersio ad phantasma, per quam conuersionem illi speciei intelligibili tribuatur actua¬ litas quedam, vt possit sufficienter causare actum intelligendi. Si enim anima non esset grauata mole corporis, & per voluntatem posset libere se conuertere super omnes species, quas habet: non in¬ digeret forte phantasmatibus ad intelligendum. Species, ergo acquisitae a rebus de necessitate indi gent phantasmatibus, vt ab ipsis fiat abstractio in intellectu: sed quod illae species non sufficiant ad causandum actum intelligendi, & rursus oporteat phantasmata speculari, vt dicitur in 3. de anima, hoc est, quia non possumus nos libere conuertere super huiusmodi specie. falsum est ergo, quod intellectus noster non indigeat speciebus intelligibilibus ad intelligendum, sic etiam suo modo falsum est de intellectu Angeli.

Ad secundum dicendum, quod quantum ad di¬ uersas potentias, ponimus in ahiqua potentia habitum, in qua non ponimus speciem, ita quod habitum, & speciem ponimus in intellectu: sed habitum, & non speciem ponimus in voluntate, sed quantum ad vnam, & eandem potentiam, vt quantum ad potentiam intellectiuam, de qua loquimur, magis est econuerso. Nam si in aliquo intellectu ponimus habitum, in illo de necessitate ponimus speciem. Nam cum habitus cause¬ tut in nobis ex actibs, & nihil possit intellectus noster intelligere, nec possit exire in actum sine specie; impossibile est habitum esse in intellectu¬ sine speciebus, loquendo de habitibus, quos pos¬ sumus ex naturalibus consequi, vel acquirere. quia de supernaturalibus in hac quaestione non intro mittimus nos, cum loquamur de intelligere an¬ geli non supernaturali. sed si in intellectu poni¬ mus speciem, non oportet, quod ibi ponamus habitum. species enim abstractae a phantasmatibus, incipiunt esse in intellectu ante, quam acqui¬ tatur, habitus. Argumentum ergo, licet fuerit debile, contractum tamen ad materiam nostram, magis arguit oppositum, quam propositum.

Vel possumus dicere, quod intelligere per habitum, vel indigere habitu ad intelligendum, loquendo de intelligere, quod possumus acquire¬ re ex natura, magis est ignobilitatis, quam nobilitatis. Nam indigere habitu ad tale intelligere, hoc est habere difficultatem aliquam in nostro opere naturali, quod non ad dignitatem, sed ad indignitatempertinet.

Ad tertium dicendum, quod actus egredientes ab habitu sunt perfecti. quia difficultatem quandam habemus in nostris actibus, ideo indigemus habitu nostram potentiam habilitan¬ te, & expediente, vt possumus in actum perfectum exire, sed angelus non habens huiusmodi difficultatem in isuo opere naturali, non indiget huiusmodi habitu, & hoc est multo maioris Perfectionis.

Ad quartum dicendum, quod Philosophus in 2. Eth. non enumerat omnia, quae sunt in anima, per hoc, quod dicit ibi esse potentias, habi¬ tus, & passiones. Nam & in anima sunt actiones intellectuales, & etiam actiones voluntariae.

Et sunt ibi delectationes, quae non comprehenduntur in aliquo praedictorum trium, sed ibi in 2. Eth. solum enumerantur, quae sunt per se, & immediate principia actuum non quorun¬ cunque, sed se tenentium ex parte appetitus. actus enim appetitiuus, vel egreditur a potentia sine habitu, vel a potentia informata per habi¬ tum, vel ortum habuit ex passione. Non ergo per dictum Philosophi excluditur species itelligibilis, quae non habet esse in appetitu, sed in intellectu.

Resolutio Dub. I. Species intelligibilis in Angelo vouet intellectum ad intelligendum, sicut sensibile monet sensim, vt sentiat.

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum species intelligibiles possiut mouero intellectum ad intelligendum, dici debet, quod cum a specie intelligendi causetur intellectio in intellectu, sicut ab ipso sensi¬ bili causatur sensatio in sensu, oportet nos dice¬ re, quod species intelligibilis moueat intellectum, vt intelligat, sicut sensibile mouet sensum, vt sentiat. Sed quamuis oporteat nos sic dicere, niul¬ tae tamen difficultates contingunt circa hanc materiam. Nam mouens debet esse realiter distinctum ab eo, quod mouetur. Iuxta illud Philosophi: Omne, quod mouetur, ab alio mouetum.

Rursus mouens, vt videtur, debet esse quiddi¬ stinctum subiecto ab eo, quod mouetur. quia vt scribitur in primo de Gen. Habitibus praesentibus in materia, cessat motus. Cum ergo mouens dicat quid in actu: illud autem, quod mouetur, dicat quid in potentia, si mouens non esset subiecto distinctum ab eo, quod mouetur, iam non fieret motus. quia enim iam esset actus in ipsa potentia, & iam haberet potentia, quod intenderet, iam esset habitus in materia, loquendo de materia large, pro omni perfectibili, & de habi¬ tu large, pro omni perfectione. Possumus autem addere & tertium, vt dicamus, quod mouens, & motum non solum differunt realiter, & non solum subiecto differunt, sed etiam distant loco, vt in multis videmus. Sed si species intelligibilis mouet intellectum ad intelligendum, mouens, & motum in idem coincident. Nam cum species intelligibilis non habeat per se esse, non habebit per se agere. In huiusmodi ergo motu, ipsa substantia angeli, vel ipse angelus se habebit, vt mouens, species autem intelligibilis erit ratio maouendi. Rursus: quia intellectio causata in intellectu ab huiusmodi specie, recipitur in ipsa substantia, siue in ipso angelo, in quo est huiusmodi intellectus. Nam omnes perfectio¬ nes, & omnia accidentia quantuncunque vnum insit mediante alio, immediate attingunt ipsam substantiam, vt non sit inter ea ordo situs, sed ordo causalitatis tantum, vt in pluribus locis, in quaestionibus, & tractatibus nostris decla. rauimus. oportet, quod ipsa substantia angeli, vel ipse angelus in huiusmodi motione se habeat, vt quid motum. Erit ergo idem mouens, & motum. nec etiam inter mouens, & motum saluabitur distinctio secundum subiectum, & locum. quia species intelligibilis in ipso intellectu fundatur, vt in subiecto, & nec loco, nec subiecto est ab intellectu distincta.

Hoc ergo ordine in hac quaestione procede¬ mus. quia primo soluemus difficultates tactas. secundo, quia idem potest mouere seipsum, non secundum se totum, sed secundum partes, prout vna pars mouet aliam. declarabimus in huius¬ modi motione, quid hacet rationem totius, & quomodo vna pars mouet aliam.

Sciendum ergo propter tres difficultates, si quaeratur, vtrum idem possit habere rationem motiui respectu suiipsius, & vtrum idem possit esse causa suijpsius; Dicemus, quod si huiusmodi causalitas lit solum secundum aliam, & aliam acceptionem apud intellectum, non est inconueniens, quod idem respectu suijpsius habeat quandam causalitatem, & quodammodo quen¬ dam modum efficiendi. secundum quem modum loquitur Gilbertus in 6m. principijs, quod passio est effectus actionis. Idem enim est actio, & passio: Sed, vt est ab agente, dicitur actio, vt recipitur in passo, d icitur passio. Cum ergo hoc modo recipiatur in passo, quia est causata ab agente: dicitur esse passio effectus actionis. dicitur ergo actio passionem facere, cum tamen eadem res sit actio, & passio. Nam sicut idem aliter, & aliter sumptum potest esse prius, & posterius seipso: sic idem ali¬ ter, & aliter consideratum, quendam modum causalitatis, & efficientiae supra seipsum habere poterit. sed huiusmodi causalitas, & prioritas erit secundum acceptionem intellectus. hoc ergo modo non solum poterit idem mouere seipsum, sed poterit seipsum causare, & facere. Sed si in talibus sit aliqua immutatio realis, vt si sit ali qua res effecta praeter mouens: & motum, vt apparet in proposito, quia praeter speciem intelligi¬ bilem, quae se habet, vt mouens: & praeter potentiam intellectiuam, quae se habet, vt id, quod mouetur: est dare intellectionem, siue actum intelligendi causatum a specie in ipso intellectu, qui est quid differens ab vtroque. cum ergo sic se habeant mouens, & motum; si quaeratur, vtrum oporteat talia esse realiter differentia; Dicemus, quod in ipso motu reali, quantum ad id, quod est immediate mouens, vel immediate ratio mouendi, & quantum ad id, quod est immediate motum, vel immediata ratio, quod moueatur, de necessitate oportet esse realiter differentia mouens, & motum. & quantum ad hoc valet dictum Philo¬ sophi. sed quantum ad id, quod mouet, vel mouetur ex consequenti non est inconueniens idem mouere seipsum. quod veritatem habet tam in mouentibus actiue, & in motis passiue, quam ent in rationibus mouendi actiue, & passiue, vt apparet in motu grauis, & in motu animalis. Craue enim per se, & immediate mouet medium, a quo est realiter distinctum: ex consequenti autem mouet seipsum a quo est realiter indistinctum. Sic: licet forma non agat, sed sit ratio agendi: & licet materia non patiatur, sed sit ratio patiendi: totum autem compositum agat per formam, & patiatur per materiam, secundum quem modum loquendi, anima, quae se habet, vt forma, est ratio, quod animal moueat corpus: & corpus, quod se hebnt, vt materia, est ratio, quod animal moueatur. Ipsa ergo anima est realiter differens a corpore, sed ipnudu¬ animal, quod est mouens, & motum, non oportet, quod sit differens a seipso. Si ergo animal moueret se ipsum per se, & primo esset a seipso distinctum realiter: sed cum moueat se per partes, suffi¬ cit, quod partes a seipsis realiter differant. Sic & in proposito ipse angelus per voluntatem, & per speciem intelligibilem mouet: per intellectum autem mouetur, in quo causatur ipsa intellectio a voluntate, & a specie intelligibili, sicut in ipso cor¬ pore causatur motus ab anima: erit ergo voluntas, & species intelligibilis differens realiter ab intellectu, sed non oportet, quod Angelus sit diffe¬ tens a seipso. Amota est ergo difficultas prima, quod mouens, & motum debent esse realiter distincta.

Secunda autem difficultas, qua dubitatur, vtrum mouens, & motum sic se habeant, quod oporteat subiecto esse distincta, soluitur. nam si mouens, & motum sic se habent, quod quodlibet habet per se esse, & quodlibet habet per se agere: oportet talia esse subiecto distincta, quia esse non potest, quod duo aliqua differentia realiter sint talia, quod quodlibet habeat per se esse, & tamen sit idem subiecto. sed si mouens, & motum non sunt talia, quod quodlibet habeat per se esse, sed dicitur vnum esse mouens, quia est ratio, quare aliquid moueat, & aliud motum, quia est ratio quare ali quid moueatur: non oportet ea esse distincta subiecto. vt si animal mouet per animam, & mouetur per corpus: non oportet corpus, & animam esse distincta subiecto: immo vnum subijcitur alteri, tanquam materia formae. Sic & in proposito species intelligibilis, & voluntas & potentia intellectiua non habent per se esse. Propter quod si aliquod istorum dicitur mouens, & aIiquod motum: hoc est, quia vnum est ratio mouendi actiue: aliud mouendi passiue. proprie ergo loquendo, sicut anima non intelligit, sed homo per ani. mam, vt dicitur in 1. de anima. Sic voluntas an¬ geli non dicitur agere, sed angelus per suam voluntatem agit, nec intellectus angelicus sproprie loquendo, intelligit, sed angelus intelligit per suum intellectum. Si ergo voluntas, median te specie intelligibili, mouet intellectum; non oportet talia esse distincta subiecto. quia non habent per se es¬ se, nec per se agere, nec per se pati, sed possunt esse ratio actionis, & passionis. Per mouere ergo mediate, & ex consequenti soluitur difficultas prima, vt angelus mouet seipsum, sed hoc est ex consequenti, sicut animal mouet seipsum, quia est anima ratio mouendi corpus. sic & angelus mouet seipsum ad intelligendum, quia voluntas, & species intelligibilis sunt ratio, quod moueatur intellectus angelicus. Per agere autem, & pati per¬ se, & per esse rationem agendi, & patiendi, soluitur difficultas secunda. Nam cum aliqua sic se habeant, quod vnum dicitunesse mouens. & aliud motum, si talia non sint per se agentia, & patientia, sed sint solum ratio agendi, & patiendi, non oportet esse distincta subiecto. Verum quia in secunda difficultate tangebatur, quod habitibus existentibus in materia, cessat motus: & cum potentia adepta est actum, non vlterius mouetur ad actum: ex quo concludebatur, quod cum agens habeat rationem actus, & passum rationem potentiae: si agens, & patiens non differrent subiecto, sed passum esset subiectum agentis, sicut intellectus est subiectum speciei intelligibilis: iam potentia haberet suum actum, & non vlterius moueretur ad actum. Dicemus ergo, quod semper agens habet rationem actus, sed non oportet, quod sit actus, quem efficit formaliter: sufficit autem, quod sit huiusmodi actus causaliter, & virtuali¬ ter. Anima enim est ratio, quare fiat motus in cor¬ pore, sed non est formaliter ipse motus. ideo quantuncunque corpus habeat animam, non propter hoc mouetur, sed potest in eo ab anima fieri motus: sic, & species intelligibilis non est formaliter ipsa intellectio. Quantuncunque ergo species intelligibilis sit praesens ipsi intellectui, non propter hoc est in intellectu, nec est propter hoc praesens potentiae actus intelligendi, in quem Potentia transit, sed mouetur intellectus ad huiusmodi actum per huiusmodi speciem.

Tertia autem difficultas de distinctione secundum locum, dupliciter potest tolli. Nam cum di¬ citur, quod agens, & patiens sunt distincta loco; Dicemus, quod, aut loquimur de actione corporalium, aut spiritualium: cum enim corpus agit in corpus s quia duo corpora in eodem loco esse non possunt )oportet. agens, & patiens esse distincta loco. vt si ignis calefaciens agit in lignum calefactibile, oportet ignem, & lignum loco distincta esse. Sed si loquamur de actione spiritualium, non oportet spiritualia esse loco distincta a suis passiuis. immo econtrario, ibi sunt spiritualia, vbi sunt sua passiua, iuxta illud Dama. libro primo capit. 10. Intellectualis, & incorporea natura, vbi est, ibi operatur. Et quia angelus est quid spirituale, non oportet si in angelo saluamus actionem, & passionem, talia esse distincta loco. Potest autem haec difficultas aliter tolli. Nam cum dicitur, quod agens, & patiens, oportet loco esse distincta: aut loquimur de his, quae agunt per se, & patiuntur per se, vel de his, quae sunt ratio per se agendi, & patiendi. de his n. quae per se agunt, & per se patiuntur, si sunt cor¬ poralla, oportet esse distincta loco. sed si sunt per¬ se ratio agendi, & patiendi, non oportet esse distincta loco. Nam animal, quod moueat, habet per animam: quod moueatur habet per corpus. Anima adtem, & corpus non funt loco distincta. Sic & in proposito: voluntas enim, & species intelligi¬ bilis, & potentia intellectiua, non habent per se esse: nec sunt per se mouentia, & mota. Sed an¬ gelus per ista est quid mouens, & motum, vt per¬ voluntatem, & speciem intelligibilem, mouet se, vt intelligat: per intellectum mouetur, & suscipit in se intellectionem. Non oportet ergo talia loco distincta esse. Immo cum substantiae sepa¬ ratae non sint formae situales, arguere in talibus de distinctione locali, non est procedere ex pro¬ prijs, sed ex extraneis.

Solutis difficultatibus, volumus declarare, quomodo Angelus mouet seipsum. Ad quod intelligendum dicemus, quod mouere seipsum potest esse, vel remouendo prohibens, vel quia pars mouet: partemvt graue mouet seipsum remouendo prohibens, vt scindendo medium, quod prohibet ipsum esse deorsum: Animal autem mouet se¬ ipsum vtroque modo, & quia pars mouet partem, vt quia anima mouet corpus, & remouendo prohibens. Nam membra possunt in diuersas partes moueri, & quia sunt de se indeterminata, ipsa indeterminatio prohibet ea, ne moueantur. Nam qua ratione mouerentur ad vnam partem, mouerontur & ad aliam. Cum ergo per ap¬ petitum determinantur membra, quod mouetur ad hanc partem, & non ad illam; ipse appeti¬ tus tollens indeterminationem dicitur remoue¬ re prohibens. Quod autem diximus de anima¬ li possumus adaptare ad angelum. Nam angelus mouet seipsum, & remouendo prostibens, & quia pars mouet partem. Cum ergo dupliciter ibi pars moueat partem, & tripliciter moueat se angel ad intelligendum, vt in quaestionibus nostris de cognitione angelorum diffusius. diximus. erit enim ibi tria considerare: voluntatem, speciem intelligibilem, & intellectum. Nam angelus per voluntatem conuertendo se super speciem intelligibilem causat intellectionem in intellectu, & mouet seipsum ad intelligendum. In hac ergo motione potest comparari voluntas ad intellectum, quem mouet, & ad speciem intelligibilem, supra quam se conuertit: & ipsa etiam species intelligibilis potest comparari ad intellectum, prout in eo causat intellectionem. Omnibus ergo istis modis angelus seipsum mouet, aliter tamen, & aliter. Nam prout per voluntatem conuertit se supra speciem intelligibilem, mouet seipsum tanquam remouens prohibens. Nam cum sint multae species tales in intellectu, indeterminatum est, a qua debeat moueri intellectus: & cum non possit simul moueri ab omnibus, manente tali indeterminatione, non mouebitur ab aliqua voluntate ergo conuertente se specialiter super hanc speciem fit determinatio, quod ab hac spe¬ cie intellectus moueatur. Conuertendo ergo se¬ specialiter, & determinate voluntas super hanc speciem, remouet determinationem, quae prohibebat, ne haec species intellectum moueret. An¬ Selds ergo per voluntatem conuertens se determinate super hanc speciem, mouet seipsum, tanquam remouens indeterminationem, & prohibens. Sed prout tam per voluntatem, quam per speciem intelligibilem causat aliquid in suo intellectu, mouet seipsum, sicut pars mouet partem, aliter tamen, & aliter. Distinguemus enim quadruplicem partem, & quadruplex totum, vt di¬ camus, quod est quoddam totum essentiale, sicut animal componitur ex anima, & corpore, & ibi pars mouet partem, sicut anima corpus: & est quoddam totum integrale, sicut aer, vel aqua, integratur ex diuersis partibus, & ibi pars mouet partem. quia vna pars aeris mota mouet aliam, & est quoddam totum potentiale, sicut angelus. vel anima componitur ex diuersis potentijs, & ibi pars mouet partem, vt intellectus mouet voluntatem, & econuerso: vt tam anima, quam an¬ gelus per intellectum mouet se ad volendum, ostendendo obiectum voluntati, & per voluntatem se mouet ad intelligendum, conuertendo se super speciem intelligibilem, & causando intellectionem in intellectu.

Est autem & quarto quoddam totum perfe¬ ctibile, habens in se diuersas perfectiones. poterit ergo secundum vnam perfectionem mouere se in ordine ad aliam, sicut pont per vnam potentiam, mouere se in ordine ad aliam. Hoc ergo modo per speciem intelligibilem, quae est quaedam perse¬ ctio: in ipso intellectu, qui est etiam quaedam naturalis potentia, & quaedam perfectio, causando intellectionem, mouet seipsum ad intelligendum.

RESE. AD ARG. DVP. I.

AD primum dicendum, quod species intelligibilis actionem causat intelligendi, prout supplet vicem obiecti. Agit hoc ergo in virtute obiecti, quod est quaedam res. quantumcumque ergo species sit quid intentionale: in virture rei, & in virtute obiecti, poterit efficere actionem realem.

Ad secundum dicendum, quod species intelligibilis non habet causalitatem supra ipsum intellectum, qui est quid prius, quod ipsum cau¬ set, vel efficiat: sed causalitatem habet supra ipsam intellectionem, quae est posterior ipsa specie, quam causat, & efficit in intellectu. Si enim in¬ forme naturali origine praecedit formatum: Et si materia naturali origine praecedit formam: po¬ terit tamen a forma aliquid causari in materia, vt ab anima causatur motus in corpore. Nec opor¬ ter, quod prius fuerit anima, quam corpus, sed sufficit, quod prius fuerit anima, quam motus, qui per ipsam causatur in corpore.

Ad tertium dicendum, quod licet in intellectu sint multae species intelligibiles: tamen mouet intellectum haec species intelligibilis, & non illa, quia voluntas conuertit se determinate super hanc speciem, & non super illam.

Ad quartum dicendum, quod est dare aliquam actionem in intellectu, ad quam non mouetur per voluntarem: vt ad primam actionem intelligendi non potest intellectus moueri per voluntatem, cum nondum sit facta voluntas in actu. sed ad omnes alias mouetur intellectus ad intelligendum per voluntatem. Secundum ergo hoc loquitur August. 11. de Trinit. quod partum mentis antecedit appetitus. Prima autem actio intelligendi in angelo est, qua intelligit seipsum, & quae sunt in ipso. Per hanc autem intellectionem factam in actu, voluntas potest se comnuertere super his, quae sunt in angelo: vt super hanc speciem intelligibilem, vel super illam. Propter quod actio voluntatis praecedit intelligere angeli, quo intelligit alia per speciem: non autem quo intelligit se per essentiam.

Resolutio Dub. II. Sicut accidentia speciei, sequentia formam, insunt vei a principio suae generationis, ita & in. Ange¬ lis fpecies intelligibiles, quae sunt accidentia speciei sequentia formam, a primordio sunt concreatae ipsis Angelis: qui, cum per aliud perfici non possint in cognitione naturali, creati sunt speciebus pleni. Hinc non sunt acquisitae, siue Angelus vni uersalia, sine particularia intelligat, ne res in Angelum actionem haberent. Quod esset ab¬ surdum

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum species, per quas intelligit Angelus, sint innatae, vel acquisitae; Dici debet, quod de hoc sunr varii modi dicendi. Nam quidam voluerunt, quod angeli omnia intelligant per species acquisitas: quidam vero, quod omnia per species innatas: Aliqui vero tenuerunt viam mediam, quod angeli vniuersalia intelligant per species innatas: particularia vero per species acquisitas. Nos autem illi sententiae assentimus, quod Angelus nullam speciem acquirat, sed quaelibet intelligentia creata est plena formis, & quaelibet intelligentia habet concreatam in ea sapientiam, secundum quo res habent esse in proprio genere. Sed, vt patet, nullo modo esse pos¬ set, quod haberet concreatam sapientiam de rebus in proprio genere, nisi intelligeret particularia per species concreatas, cum res in proprio genere habeant esse particulare: hoc est ergo, quod ait August. quod conditio coeli prius erat in verbo secundum Dei sapientiam: deinde facta est in creatura spirituali secundum concreatam in illis sapientiam: deinde factum est coelum in proprio genere. Et subdit, quod sic, & species aquarum, atque terrarum, naturae lignorum, atque herbarum. quasi dicat, quod omniailct coelum, & elementa, vt terra, & aqua: & elementata, vt signa, & herbae, prius fuerunt in verbo secundum Dei sapientiam: postea facta sunt in cognitione ange¬ lorum secundum creatam in illis sapientiam, neo hoc est intelligendum quantum ad cognitionem vniuersalem tantum, vt quod dicantur angeli habere concreatam sapientiam de rebus vniuersalem tantum: cum per huiusmodi sapientiam concrea¬ tam dicantur habere cognitionem de rebus, & in proprio genere, vbi non habent esse vniuersale, sed particulare. Nam si considerentur verba pro¬ posita: est coelum in cognitione angeli secundum creatam sapientiam, & postea factum est, vt esset in proprio genere. sic ergo factum est coelum in angelo quantum ad sui cognitionem, sicut factum est in exteriori materia. Sicut ergo in exteriori materia habet coelum esse in proprio genere, sic per factionem caeli in mente angeli habet coelum cognosci in proprio genere. Immo idem August. in eodem secundo plane vult, angelos non accipere cognstionem a rebus. Vnde ait: Neque enim sicut nos ad participandam sapientiam perficiebantur angeli, vt inuisibilia Dei per ea, quae facta sunt, intellecta conspicerent. Non ergo perficitur cognitio angelorum ex acceptione a rebus, vt quod per sensibilia in intelligibilia procedant: sicut & nos facimus, sed si acciperent cognitionem a rebus, vel in vniuersali, vel in particulari, in aliquo perficeretur eorum cognitio ex ipsis rebus. quod cum omnino negandum sit, nihil intelligunt na¬ turali cognitione, nisi per species innatas.

Possumus autem hanc veritatem triplici via declarare. Prima via sumitur prout angelus consideratur secundum se, & secundum naturam suam. Secunda prout comparatur ad Deum, qui est eo su¬ perior. Tertia prout comparatur ad ista sensibilia, quae sunt inferiora ipso. Prima via sic patet: Dice mus enim, quod ad naturam aliquam possunt comparari aliqua habentia se per posterius ad ea, quae habent esse reale: & aliqua quae habent esse intentionale. & sicut videmus in realibus accidentibus, quae dicunt quid rei, sic debe¬ mus aduertere in intentionibus, vt in speciebus, quae dicunt intentiones quasdam. Sic enim videmus in accidentibus realibus, quod aliqua dicuntur esse accidentia indiuidui, sequentia materiam, aliqua vero accidentia speciei, sequentia formam. Quantum enim ad accidentia indiuidui, eo, quod talia accidentia sequuntur materiam, non oportet rem in sui primordio habe¬ re omnia huiusmodi accidentia: immo pont secundum talia accidentia variari, & potest de talibus accidlentibus aliqua de nouo acquirere. fequun¬ tur enim talia accidentia in multis modum materiae. vt sicut materia est quid in potentia, nec est de se perfecta omni perfectione. quia potest perfici, sed nunc acquirit vnam perfectionem, nunc aliam: sic & res respectu talium accidentium est in potentia, nec habet in sui primordio omnia huiusmodi accidentia, sed potest de nouo nunc¬ acquirere hoc accidens, nunc illud. Verum quia indiuiduum materiale non est ipsa materia: nec est potentia omnino in genere entium: ideo non oportet, quod in sui primordio nullum accidens habeat, loquendo etiam de accidentibus materia¬ libus: nec oportet omnia talia accidentia esse se¬ parabilia. immo inter ipsa accidentia, quae distinguuntur a proprio, quod est accidens speciei, & sequens formam, dicuntur aliqua esse separabilia, aliqua inseparabilia. sed si ipsum indiuiduum esset potentia pura in genere entium, nullam distinctionem haberet. Propter quod dicitur in Meta. quod in fundamento naturae nihil est distinctum, nec quantum, nec quale. Sic ergo loquendum est de accidentibus indiuidui, & sequentibus materiam. Sed accidentia speciei, & sequentia formam, a primordio insunt rei: nulla enim res est, quae in sui primordio non habeat omnia accidentia sequentia speciem. oportet enim talia conuenire omni, & semper. Cum enim forma dicat quod in actu, respectu consequentium formam, non se habet res, vt in potentia, sed vt in actu. ideo a sui primordio actualiter perfecta est res secundum omnia huiusmodi accidentia. Et quod dictum est de accidentibus habentibus esse reale: veritatem habet de speciebus intelligibilibus habentibus esse intentionale. Nam secus est de angelo, qui est ipsa forma non vnita corpori, nec acquirens perfectionem per corpus, vbi nihil secundum naturae cursum esse potest, nisi consequens formam: & de anima humana, quae est perfectio corporis, & quae perfectiones suas est apta nata acquirere per corpus: & vbi multa sunt, quae consequitur per corpus. Species ergo in mente Angeli comparantur ad Angelum, sicut accidentia speciei comparantur ad rem quamlibet existentem in specie. sicut ergo quaelibet res nascitur plena¬ accidentibus speciei: & sicut quaelibet res ad ta¬ lia accidentia se habet, vt aliquid in actu: eo, quod huiusmodi accidentia sequuntur formam, quae dicit quid in actu: sic quaelibet intelligentia nata, & producta est plena speciebus intelligibilibus, & ad omnes huiusmodi species se hent, vt al: quid in actu: eo, quod tales species non sequuntur materiam, cum Angeli sint immateriales, sed sequuntur formam, quae est quid in actu. Sic ergo nulla res de nouo acquirit aliquod accidens speciei, sed talia omnia sunt rebus concreata, vel congenita: sic & respectu specierum intelligibilium se habet intelligentia, vt nullam de nouo secundum naturae cursum possit acquirere. Intellectus enim noster, tum quia per corpus perficitur, tum. quia est sicut materia prima in gene¬ re intelligibilium, non solum de nouo potest acquirere speciem, immo a sui primordio nullam habet in se speciem. quia sicut in materia prima secundum, quod huiusmodi non est aliqua distinctio per species sensibiles: sic nec in intellectu nostro in sui primordio est aliqua distinctio per species intelligibiles, sed nascitur sicut tabula rasa, in qua nihil est pictum, vt dicitur in 3. de anima.

Secunda via ad hoclidem sumitur, prout an¬ gelus comparatur ad Deum. Dei enim perfecta sunt opera. Dicemus ergo, quod aliquae res perfectionem, quam habent, possunt acquirere a solo Deo: aliquae vero possunt a rebus alijs perfectionem acquirere. In illis autem perfectionibus, quae a solo Deo fiunt in rebus: Deus, a quo relegata est omnis inuidia, cuilibet rei dat quantum recipere potest in his, quae sunt naturae, vel quantum recipere vult in his, quae sunt gratiae¬ Vnde Augu. circa finem de vera Religione ait, quod Deus, qui nulli naturae, quae ab ipso bona esse potest, inuidit, in ipso bono alia quantum vellent, alia quantum possent, vt manerent, dedit. intellectum ergo nostrum non creat Deus perfectum speciebus. quia potest perfici per aliud, vt per corpus. sed intellectum angelicum, qui non est vnitus corpori, & qui non pont perfici per aliud, vt per corpus, produxit plenum speciebus, cui tam¬ tum de speciebus dedit, quantum secundum suam capacitatem recipere potuit. creauit enim Angelum plenum sapientia, vt de omnibus naturis rerum per sapientiam concreatam cognitionem habere posset: iuxta illud Exech. Tu plenus sapientia, per fectus decore.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex eo, quod Angelus comparatur ad istas res sensibiles. Nam quod non tangit, non agit. Possumus autem di¬ stinguere triplicem contactum, naturalem, essentialem, & secundum dimensionem quantitatiuam. Naturalem autem contactum habent illa, quae naturalem vnionem habent ad inuicem. Sed contactum essentialem dicuntur aliqua habere, quoume essentia vnius est in essentia alterius, secundum quem modum Deus attingit essentiam cuiuslibet rei. quia essentia illius illabitur essentiae cuiuslibet rei, & est intimior rei, quam ipsa sibi, ipsam in esse conseruans. Sed contactum ad quantitatem hent aliquid, vel quia situaliter quantitatem attingit, sicut corpus attingit corpus, vel quia quantitas est ratio, quod rem aliquam attingat, & quod in re existat, secundum quem modum etiam spiritualia dicuntur habere talem contactum quantitatiuum: non quod ipsa sint quanta, sed quia ipsa attingunt quantitatem rei. & quia quantitas est ratio, quare talia rem attingant, vt si angelus mouet corpus aliquod: dicitur esse in ipso corpore, & ex hoc ipsum corpus attinge¬ re. Non enim dici potest, quod angelus sit in corpore, vel in aliqua re ratione essentiae rei, quia si illa res esset indiuisibilis, & non esset quanta, nunquam illi rei posset illabi angelus. Est ergo angelus in re, quia est intra quantitatem rei. Animae enim, quia non est quanta, non potest illabi angelus, vt vult Aug. in li. de Eccl. Dogm. Quod ergo res attingat rem, vel sumitur ratio ex ipsa es¬ sentia rei, & hoc est in sulo Deo, qui cuilibet rei est intimus per essentiam, vel sumitur ex quantitate rei, vel ex connaturalitate ad rem. Si ergo res aliae a Deo possent intellectionem, vel species intelligibiles causare in angelo: vel si angelus pos¬ set species intelligibiles acquirere a rebus: hoc esse non posset, nisi resunberent aliquam actionem in ipsum angelum, velin intellectum eius. At¬ tingerent ergo ipsum non per essentiam, quia hoc est proprium solius Dei, nec per quantitatem, quia angelus nun est quantitas. Sicut enim coelum tangit nos, quia influit in nos: nos autem non tangimus ipsum, quia non habemus in fluentiam in ipsume Sic spiritualia habent contactum ad corpora, quia sunt in cosporibus, & possunt esse intra quantitatem corporum: corpora autem, nec aliquae aliae res creatae proprie at tingunt angelum, nec possunt illabi angelo, quia angelus quantitate caret, intra quam esse valeant res creatae. Loquendo enim de rebus habentibus per se esse, nihit aliud a Deo potest illabi angelo, vel esse in angelo, vel aliquid imprimere in angelum. Res autem non habentes pes se esse: non est inconueniens esse in angelo, sicut perfectiones in perfectibili, vt porentiae angeli sunt in angelo. Sic etiam non potest esse talis contactus per con¬ naturalitatem, quia aliae res ab angelo, a quibus posset abstrahere species, non habent naturalem vnionem ad angelum. Prouidit enim Deus intellectui nostro, quod haberet quandam naturalem vnionem ad phantasiam, vt ex ea posset recipere species. Imaginabimur quidem, quod essentia animae intellectiuae, in qua est intellectus tanquam in subiecto, est tota in qualibet parte cor¬ poris. propter quod in organo phantastico est tota essentia animae: ex qua essentia dicitur ipse intellectus habere quandam vnionem ad phantasiam. Nam licet intellectus nec sit corpus, nec sit virtus in corpore, est tamen naturaliter in es¬ sentia animae, quae naturaliter est vnita oorpori, & cuilibet parti corporis. Propter quod aliqua naturalis vnio est ipsius intellectus ad phantasiam: non autem quod sit huiusmodi vnio tanquam perfectio ad perfectibile, quia intellectus, nec¬ est organum, nec perfectio organi. Propter quod dictus est non esse corpus, nec perfectio corporis: habet tamen se, vt declarauimus, non sicut perfectio ad perfectibile, sed sicut id, quod est in es¬ sentia naturaliter coniuncta corpori, & phantasiae. Et ideo intellectus habet naturalem vnio¬ nem ad phantasiam: ex qua naturali vnione, & contactu poterit phantasma in virtute intellectus agentis aliquid imprimere in intellectu pos¬ sibili. Cum ergo non sit dare plures modos contactus, nullomodo poterit intellectus angelicus aliquid recipere ab ipsis rebus, sed totum habebit a Deo. Intelligit ergo Angelus non per species a rebus acceptas, quae nihil possunt agere in ipsum, sed per species concreatas a Deo.

RESP. AD ARG. DVR. II.

AD primum dicendum, quod Angeli co¬ gnoscunt res, secundum quod res habent esse in proprio genere, & in seipsis. Propter quod non cognoscunt futura contingentia, quae non sunt dererminata in esse: progredientibus ergo rebus in esse: multa incipiunt cognoscere angeli, quae prius ignorabant: non quod a rebus species accipiant; sed quia res istae nondum determinatae per esse, non sufficienter sciri poterant per species existentes in angelo, quae postea quod determinatae sunt per esse, incaeperunt an¬ geli per spens, quas habebant apud se, habere cognitionem de rebus illis: non quod nouam speciem acquisierunt, sed quia res illae incaeperunt no¬ uiter esse. hoc ergo modo multa addiscunt an¬ geli per ea, quae fiunt in Ecclesia, non quia a talibus speciem acquirant, sed quia talibus rebus factis, & in esse progredientibus incaeperunt de eis habere notitiam.

Ad secundum dicendum, quod species innatae aequaliter aspiciunt absentia, & praesentia: nec distantia localis sper se loquendo)impedit cognitionem angelicam. vnde Aug. 12. super Gen. ad litteram, narrat de quodam. spiritu immundo, qui multa longinqua praedicebat. Quod vero addebatur, quod species innatae aequaliter respiciunt praesentia, & futura; dicimus esse falsum. Nam species illae representant res, secundum quod habent esse. & quia praesentia habent esse determinatum, quod non habent futu¬ ra, & maxime si sunt futura contingentia: ideo species illae determinatae representant praesentia: non autem representant futura contingentia de¬ terminate.

Ad tertium dicendum, quod Demones vigent experientia temporum, non quod a rebus species accipiant, sed qua, vt diximus in solutione primi argumenti, rebus progredientibus in esse, incipiunt eis esse nota, quae prius erant ignota, quia incipiunt ali¬ quae res habere esse determinatum.

Ad quartum dicendum, quod efficacia luminis intellectus agentis, non sufficeret, nec cuius¬ cumque luminis alterius creati, quod phantasma a¬ geret in intellectu, nisi haberet aliquam natura¬ lem vnionem, & contactum ad ipsum. & quia hoc non habent res creatae ad Angelum, ideo non possunt species imprimere in ipsum.

Resolutio Dub. III. Species vninersaliores sunt in engelis superioribus, quam inferioribus. Idqu, patet ex ordine Gubernatorum Cinitatis: Artium practicarum: spe¬ culatiuarumquod similitudine, potentiarumqu, ordi¬ ne. Adde etiam, quod quilibet intellectus quanto, primo intellectui est similior, eo magis est vni¬ tuae, ac simplicior, & per panciora, & vninier¬ saliora intelligit, cuiusmodi sunt Angeli superiores primo intellectui similiores.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum species existentes in Angelis superioribus sint vniuersaliores, quam in inferioribus, dici debet, quod hoc modo loquendi vsi sunt Dion. & Auctor de causis, vt patet in auctoritatibus praeallegatis: tamen licet alii Auctores non his verbis vsi sint, in eandem tamen coincidunt sententiam: videlicet, quod in superioribus sunt vniuersaliores species, quam in inferioribus. Narrat autem Commen. in 12. Meta. tria de motoribus orbium, siue de intelligentijs: per quae arguere possumus, quod intelligentiae superiores intelligunt per vniuersaliores species, quam inferiores. Vult enim ipse ibi, quod secundum intelligens, & intellectum sit differentia in motoribus orbium. Vnde ait, quod intelligens, & intellectum est in illis motoribus causa plurium entium. Et subdit, quod illud, quod intelligit Motor corporis coeli de primo Motore, est aliud ab eo, quod intelligit Motor Saturni. Qualiter autem se habeant omnes Motores, & quibus debeat assimilari ordo illorum motorum, declarat Comment. per tria. Assimilat enim illum ordinem ordini Gubernatorum ciuitatis: ordini artium practicarum, & ordini artium speculatiuarum. Ex quibus rebus, vt praediximus, tripliciter potest declarari intentum.

prima ergo via ad declarandum propositum sumitur ex ordine Gubernatorum ciuitatis. Vide mus enim ordinem quendam esse in gubernatio¬ ne Reipublicae, vt Dux, quod praeest toti Reipublicae¬ habet considerationem generalem, vt de his, quae spectant ad commune bonum. Sub hoc autem Duce, oportet esse multos alios, intendentes hoc idem bonum, sed magis particulariter, vtputa Dux intendit bonum Reipublicae generaliter: Princeps autem militiae intendit idem bonum Reipu¬ blicae, sed magis specialiter, vtputa intendit huiusmodi bonum sub hac speciali ratione, vt de¬ fendatur ab hostibus. Ille autem, qui praeest huic aciei, vel illi, siue huic legioni, vel illi: intendit hoc idem bonum, sed adhuc magis speciali¬ ter: vt Dux intendat bonum publicum generali¬ ter, & quantum ad defensionem, vt quod non impu¬ gnetur Respublica ab hostibus, & quantum ac gubernationem, vt quod Respublica habeat neceffaria vitae, & quod quilibet gaudeat bonis suis, & quantum ad omnia alia, quae possunt Reipublicae expedire. Haec autem consideratio Ducis, in inferioribus est diuisa: vt, sub hoc Duce vnus constituitur, vt praeferatur militiae: alius vt de victualibus curam gerat: alius vt de quiete ciuium specialem curam habeat. & sub his etiam sunt alii constituti, vt sub Principe militiae constituti sunt Praefecti legionum. sub his autem alii, vt qui praeferuntur aciebus, vt Centuriones, & Decani. Omnes ergo intendunt, quod dux intendit, sed dux sub vna consideratione generali comprehendit omnia, quae intendunt omnes. Sed caeteri alij, secundum quod magis, & minus distant a duce¬ vel sunt duci propinquiores, sic habent conside¬ rationes magis, & minus generales. Sic & in pro¬ posito: Deus per vnum aliquid, vt per essentiam suam simplicem habet generalem cognitionem omnium. Angeli vero per vnum aliquid non pos¬ sunt omnia cognoscere: immo oportet in eis da¬ re plura aliqua, vt plures species, vt possint omnia naturalia huiusmodi cognoscere: tamen huiusmodi species in superioribus angelis, tamquam in propinquioribus vnitati, recipiuntur magis vnitiue, sicque superior angelus habet magis vnitas, & vniuersales considerationes, quam inferior: vt sicut Deus per vnum aliquid vniuersaliter co¬ gnoscit omnia, ita quod illud vnum est ratio co¬ gslltionis omnium, sic angeli propinquiores Dec de hac vnitate, & vtilitate participant, vt per vnum aliquid possint plura cognoscere, quam inferio¬ res, sicut & intentio boni publici in Duce est magis vnita, & ad plura se extendit, quam in principe militiae: & in principe militiae ad plura, quam in praefectis legionum. Sic ergo descendendo in gubernationibus ciuitatis, & etiam in ipsis ange. lis, semper sunt vniuersaliores considerationes in superioribus, quam in inferioribus. Propter quod bene dictum est, quod in motoribus orbium, siue ipsis angelis, est differentia penes intelligens, & intellectum. quia intelligens superior est vniuersalior, & suum intellectum, siue illud, quod ipse intelligit, est magis vniuersa¬ le, sicut Gubernator superior est magis vni¬ uersalis, quam inferior, & res gubernata a superiori, est vniuersalior, quam illa, quae gubernatur ab inferiori.

Secundo hoc idem similiter potest declarari ex ordine artium practicarum. Vnde & Com¬ ment. in eodem 12. assimilat ordinem motorum non solum gubernantibus ciuitatem, sed etiam artibus practicis. vnde ait, quod sic accidit in ta¬ hbus, vt in artibus, quae iuuant se ad inuicem ad aliquid artificiale; Verbi gratia, vt ait, quoniam plura artificialia feruiunt artificio equitandi. Et subdit, quod sic intelligendum est de istis motoribus. idest de supercaelestibus a quibus mouentur orbes. Nam, vt dicit, multum assimilantur artibus, quae seruiunt sibi go¬ inuicem. Imaginabimur ergo, quod sub ar¬ te bellica, siue sub arte militari, est equestris, sub equestri, est fraenifactiua. Illud enim, quod intendit ars militaris, intendit & equestris, sed particulariori modo. Nam milita¬ ris intendit omnia, quae spectant ad militiam, sub quibus comprenendunt quae spectant ad equum, & ad artem equitandi. sic etiam ars equitandi considerat de omnibus spectantibus ad vsum equi, sub qua consideratione comprehenditur conside¬ ratio de vsu fraeni. Nam multa alia requirit vsus equi, quam frenum, & multa alia requirit militia, qui fraenifactiua. Frenifactiua ergo erit sub equestri, equestris sub militari. Consideratio ergo mili taris ad multa plura se extendit, quam equestris, & equestris ad multo plura, quam fraenifactiua. sic & in roposito, species in superiori angelo multo plura representant, quam in inferiori, vt pos¬ sit angelus superior per vnam speciem plura com¬ siderare, quam inferiores per plures, & in hoc di¬ citur angelus superior habere vniuersaliores spe¬ cies. Vnde & Commen. in 12. Meta. loquens de his, quae proueniunt ex influentia coelorum: ait, quod ista mensura, quam aspicimus in effectibus hic inferius, prouenit ab arte diuina intelligendi, quae est similis vni arti principali, sub qua fiunt artes plures. sicut ergo in ordine artium: quando sub vna arte sunt plures artes: semper ars superior vniuersaliorem habet considerationem: sic in ordine intelligentiarum species in intelligen¬ tijs superioribus vniuersaliores sunt, & ad pluta se extendunt.

Tertia via ad hoc idem, vt idem. Commen. in¬ nuit, sumitur ex similitudine artium speculatiuarum. Nam Meta. sub vna ratione, vt sub ratione entis, potest de pluribus considerare, quam omnes speciales artes. secundum ergo, quod vna ars speculatiua est superior alia, sic sub vna ratione¬ de pluribus considerat, quam omnes speciales artes: & quod dicimus in scientijs speculatiuis, quantum ad rationes, per quas considerant de obiectis, dicemus & de intelligentijs, quantum ad species intelligibiles, quae sunt representatiuae¬ obiectorum, & per quas cognoscuntur obiecta. quia superiores intelligentiae sub vna specie plu¬ ra possunt cognoscere, quam inferiores. Posse¬ mus autem, & si vellemus, quartum simile assi¬ gnare, ex quo sumeretur quarta via, non minus ad propositum, quam praedictae, ex ordine potentiarum. Nam potentiae vnitatem habent: ex eo, quod sub vna ratione tendunt in obiectum suum, vt visus est vna potentia, quia sub vna ratione, vt sub ratione coloris, vel lucis considerat, quae considerat: & potentia auditiua est vna potentia, quia sub ratione soni cognoscit, quae cognoscit. Sicut enim in scientijs, oportet dare vnam aliquam rationem, sub qua introducuntur, quae considerantur in scientia: a qua rone vna, habet scientia vnitatem: vt ideo Meta. est vna. quia omnia considerat sub hac vna ratione id est sub ratione entis: eo¬ dem modo & in potentijs, oportet se habere. propter quod oportet potentiam superiorem sub aliqua vna vniuersaliori ratione considerare suum obiectum, quam inferiorem. hoc ergo videmus in ordine potentiarum, quod potentia superior, vt¬ puta sensus communis, sub vna ratione multo plura cognoscit, quam omnes sensus particula¬ res. Nam particulares sensus, solum iudicant de obiectis sensibilibus, sed sensus communis non solum iudicat de obiectis, sed etiam de actibus istorum sensuum particularium, & de differen¬ tijs obiectorum. oportet autem, quod in omnia huiusmodi feratur communis sensus, sub aliqua vna ratione, aliter non esset vna potentia. Sicut ergo potentia superior, vt sensus communis, sub vna ratione potest in plura tendere, quam parti¬ culares sensus, sic intelligentia superior potest plu¬ ra cognoscere sub vna specie, quam intelligentiae inferiores.

Est autem hoc exemplum de ordine potentiarum quodammodo magis ad proposi¬ tum, quam de ordine Gubernatorum Reipubli cae, vel de ordine artium practicarum, siue speculatiuarum. Nam multa particularia considerant Oubernatores inferiores, quae non considerat su¬ perior: & multa particularia considerant artes inferiores, vtputa fraenifactiua multas particula¬ ritates considerat circa frenum, quae non spectat considerare ad militarem, vel ad equestrem: sic, & artes speculatiuae inferiores multa considerant: de quibus non potest se intromittere Netaphy¬ sica: sed nihil potest considerare sensus patticularis, quod non in propria forma, & directe co¬ gnoscat sensus communis: non enim diceremus, quod angeli inferiores sub vna specie habeant cognitionem confusam, & in quadam vniuersa¬ litate, sed sub illa vna specie distincte, & in propria forma plura cognoscat intelligentia superior, quam inferior, immo distincte, & in propria forma cognoscunt intelligentiae superiores per spe¬ cies vniuersaliores, & pauciores, quaecunque co¬ gnoscunt inferiores per species minus vniuersa¬ les, & per species plures: hoc ergo in ordine potentiarum aspicimus, non autem in alijs ordinibus, de qubus est tactum. Si enim posset Metahpy¬ sica directe, & distincte, & in propria forma considerare quaecunque considerat Seo metria, & aliae speciales artes, superfluerent omnes huiusmodi artes. Omnia ergo exempla assignata sunt ad propositum, & per ea inducimur ad veritatem intentam. Quartum tamen exemplum de ordine potentiarum, quodammodo est magis ad propositum. quia quantum ad aliquid no¬ bis magis aperit veritatemf¬

RESP. AD ARG. DVP. III.

AD primum dicendum, quod vt com¬ muniter distinguitur, triplex est vni¬ fersale: ante rem, in re, & post rem¬ Vniuersale ante rem est causatiuum rerum, vt cum artifex habet in se formam a¬ liquam vniuersalem, ad cuius similitudinem plura producit. Vniuersale in re, est quod de rebus praedicatur, sicut natura communis in rebus existens. Sed vniuersale post rem est quod est abstractum a rebus. Species autem in mente angeli non est vniuersale in re, quod praedicetur de rebus, nec vniuersale post rem, quod sit abstractum a rebus, sed potest dici vniuersale¬ ante rem, non quod sit rerum causatiuum, sed quia est rerum representatiuum. Dicitur enim illa species vniuersalis, non quia multa causet, vel quia de multis praedicetur, vel quia sit a multis abstracta, & quia multa representet. Huius¬ modi autem vniuersale dicitur esse ante rem, quia est per prius causatum, quam res ipsae. Nam vt vult Angust. 2. super Genes. ad litteram: A sapienm tia genita, siue a sapientia Dei, quae est causatiua rerum, prius fuerunt factae res in cognitione angelica, quam in proprio genere. Huiusmodi ergo vniuersale, sicut est species in intellectu ange¬ li, non est post rem, sed ante.

Ad secundum dicendum, quod Angelus superior habet vniuersaliores species secundum cognitionem, quia species in superiori angelo plu¬ ra representant: non tamen propter hoc sequitur, quod angelus superior plures res naturales cognoscat, quam inferior. quia, vt patebit in quaestione sequenti, angelus inferior habet spe¬ cies plures, quam superior. Propter quod quam¬ uis quaelibet illarum panciora representet, quam in superiori: omnes tamen huiusmodi species simul, cum sint plures, possunt tot representare, quot reprelentant in superiori.

Ad tertium dicendum, quod in nobis cognitio per medium vniuersale est imperfecta, quia per tale medium non cognoscimus res distincte, & in propria forma. Sed angeli dicuntur cognoscere per species vniuersales, non quia species illae representent res confuse, & indistincte, sed dicuntur vniuersales, quia multa representant. Propter perfectionem enim angelici luminis: quanto sunt vniuersaliores, tanto sunt efficaciores ad representandum. Angelus enim superior, quia clarius habet lumem intellectuale: licet cognoscat per speciem vniuersaliorem, tamem cognoscit omnia distincte per illam speciem, & clarius cognoscit representata per illam speciem vniuersaliorem, quam angelus inferior per particulariorem. Spe¬ cies ergo in mentibus Angelorum. quia sunt con¬ naturales ipsis angelis, non sequuntur modum specierum in intellectu nostro, quae non sunt con¬ naturales ipsi intellectui, sed sunt a rebus abstracte, nec sequuntur modum habituum scientialium, qui non sunt nobis connaturales. In talibus enim vniuersalia non distincte, & in propria forma ducunt in cognitionem omnium, quae sunt sub ipsis: vt si Metaphysica considerat de omni ente in eo, quod ens, non propter hoc superfluit Geometria. Nom n. spectabit ad Metaphysicum distincte, & in propria forma considerare de omnibus, quae con¬ liderat Seometra. Sic etiam species intelligibiles in intellectu nostro, propter debilitatem lu¬ minis, & quia non sunt nobis comnaturales: prout sunt vniuersales, uon distincte representant, quae¬ sunt sub ipsis, vt per speciem animalis distincte, & in propria forma non cognoscimus hominem: species ergo in mentibus Angelorum non assimilantur habitibus, & speciebus nostris: sed, vt ad propositum spectat, magis assimilantur potentijs, quae sunt nobis connaturales. Nam distincte, & in propria forma efficacius cognoscit sensus conmunis omnia, quae cognoscunt sensus particula¬ res, quam huiusmodi sensus. Sensus ergo com¬ munis vnius existens, efficacius plura distincte cognoscit, quam omnes particulares sensus. sic vna species in mente angeli superiores clarius potest plura distincte representare, quam plures spe¬ cies in inferiori. Et per hoc patet solutio ad quartum.

Resolutio Dub. IIII. Species in Angelo superiori, cum vniuersuliores exi¬ stant, vt caA Articusi superioris doctrina late patet; pauciores, dicas oporter, in ipso csse. pancae cnim multa poterunt reprcsentare.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum in Angelo superiori sint pauciores spe¬ cies, quam in inferiori; dici debet, quod sic. quia ex quo vniuersaliores sunt species in angelo superiori, poterunt paucae multa representare, nec indigebunt tot speciebus superiores, sicut inferiores. Vnm & Dion. vlti. c. Cael. Hierar. dicit, Angelos habere dentes, quos dentes dicit diuisiuos. quod sic intelligi debet, quia angeli superiores diuidunt suos conceptus inferioribus, quia non possunt inferiores in vno conceptu tot comprehendere, quot superiores: oportet diuidere species, & conceptus id est oportet inferioribus diuisim ostendere, quae per vnam speciem, & vnum conceptum superiores inteili¬ gunt.

Sed si sic dicimus, quod credimus bene dictum, occurrunt nobis dubitationes in argumentis tactae. Nam si semper superiores angeli intelligunt per pauciores species, erit deuenire ad aliquem angelum intelligentem omnia per vnam speciem. & quia adhuc, vt dicebatur, posset feri superior angelus: esset dare angelum, qui in¬ telllgeret omnia per suam essentiam, & per nullam speciem.

Has autem difficultates tripliciter dissolue¬ mus. Primo per ea, que videmus in rebus animatis. Secundo per ea, quae videmus in nobis. Tertio per ea, quae debemus aduertere in ordine vmiuersi.

Si enim quaeretur a nobis: Vtrum vnum ani¬ matum habeat pauciores potentias, quam aliud: plana esset responsio, quod sic. Nam vegetabilia, siue plantae, habent pauciores potentias, quam sensitiua: & sensitiua, quae non mouentur secundu locum, habent pauciores potentias, quam sensitiua secundum locum motiua: & animalia secundum locum motiua quantumcunque perfecta, habent pauciores potentias, quam homo. Est autem haec similitudo in contrarium. quia animalia perfectiora habnot plures potentias, quam imperfectiora. ibi autem icilct in angelis, perfectio¬ res, & superiores habent pauciores species: inferiores autem plures. si ergo argueretur in rebus animatis, quod animata inferiora habent pauciores potentias, ergo erit deuenire, vel posset fieri aliquod animatum, quod non haberet aliquam potentiam, & quod exerceret omnes operatio¬ nes suas per suam essentiam. quia nota est nobis natura animatorum, plana esset responsio. Dice remus enim, quod si Deus semper faceret nouum animatum, & iterum semper nouum: nunquam tamen esset deuenire ad aliquod animatum, quod nullam haberet potentiam. quia non quaelibet superioritas, nec quaelibet inferioritas in rebus animatis minuit, vel auget potentias. sed quando est tanta inferioritas, quod diuersificat genus. quandiu enim animatum est in genere vegetabilium, habet tot potentias, quot habent vegera¬ bilia. Si autem fieret animatum superius, vt si fieret sensitiuum, quod transcendit genus vegetabilium, haberet potentias plures. Si autem adhuc fieret transcendens, vt si fieret secundum locum motiuum, adhuc haberet potentias plures. Si autem adhuc fieret intellectiuum, adhuc haberet plu¬ tes. quantuncunque ergo possit fieri semper nouum animatum, nunquam tamen fiet aliquod animatum, quod non sit, vel vegetatiuum, vel sen¬ sitiuum, vel secundum locum motiuum, vel intellectiuum. Propter quod nunquam fiet ani¬ matum, quod non habeat multas potentias. quia & ipsa vegerabilia plures potentias habent. Quae libet ergo superioritas, & inferioritas in rebus animatis, facit, quod animatum habeat potentias nobiliores, & ignobiliores, sed non quaelibet facit, quod habeat plures, vel pauciores. Sic & in proposito, sicut videmus plura genera in rebus animatis, sic arbitrari debemus, quod sint plura genera angelorum: & sicut non quodlibet nouum animatum pertinet ad nouum genus: imo si sem¬ per fieret nouum animatum, semper pertineret ad aliquod genus animatorum: sic forte & in ipsis angelis, si semper fieret nouus, & iterum sem¬ per nouus: non propter hoc faceret nouum ordinem, nec nouam Hierarchiam: & per consequens for¬ te non faceret nouum genus, propter quod aut nunquam esset deuenire ad aliquem angelum, intelligentem omnia per vnam speciem, vel per nullam speciem. quia angelus de nouo factus, pertineret ad aliquos gradus, & ad aliquem ordinem de generibus, & de ordinibus, qui nunc sunt. propter quod intelligeret per tot species, per quot intelligunt angeli sui generis. Dicemus ergo, quod quaelibet superioritas, & inferioritas in angelis facit, quod angeli intelligant per suas species clarius, & minus clare: sed non quaelibet facit, quod intelligant per pauciores, vel per plures species.

Secunda via ad declarandum hoc, idem sumi potest per ea, quae videmus in nobis. Videmus enim, quod vnus homo subtilis, & perspicas, plu¬ ra intelligit in vno verbo, quam rudis, & hebea in multis. propter quod oportet subtiles homines multiplicare verba, & per multas circunlo¬ cutiones proponere ruditus, quae ipsi intelligunt in vno verbo: sicut nutrix diuidit, & masticat cibum, vt puer possit recipere. Non tamen quae libet maior, & minor sabtilitas hoc facit, quod quilibet habeat conceptus sic eleuatos, vt vnus plus semper intelligat in vno verbo, quam alii in multis. Quaelibet enim maior, & minor subtilitas hoc facit, quod homo intelligat clarius, vel minus clare, non tamen semper hoc facit, quod homo intelligat per pauciora, quam alius per plu¬ ra. Si quis ergo vellet concludere, falsum esse, quod homo subtilis possit per pauca verba plu¬ ra intelligere, quam grostus per multa. quia tunc esset deuenire ad aliquem hominem, qui in vno verbo intelligeret omnia; rudis esset talis argutio. Sic & in proposito non sufficienter concluditur, quod sit deuenire ad aliquem angelum potentem omnia intelligere per vnam speciem, vel per nullam.

Tertia via sumitur ex his, quae possumus ad¬ uertere in ordine vniuersi. Diceret enim forte aliquis, quod non solum posset Deus semper facere nouum angelum, sed etiam semper nouum genus angelorum. quod si hoc diceretur, responderemus, quod non quodlibet genus angeli facit ad paucitatem, vel pluralitatem specierum, sicut nec quodlibet genus animatorum ad paucitatem, vel pluralitatem potentiarum. quia multa sunt genera vegetabilium, non tamen quodlibet talegenus habet plures, vel pauciores potentias, quam aliud.

Sed adhuc forte diceret cauillator, quod non solum Deus potest facere semper, ac semper nouum genus angelorum, sed etiam potest facere semper nouum, ac nouum tale genus angelorum, quod sit transcendens, & quod plus differat ab¬ angelis nunc productis, quam genera animatorum, secundum quae attenditur multitudo, vel¬ paucitas potentiarum, sicut est vegetatiuum, & sensitiuum, & secundum locum motiuum. Sem¬ per ergo Deus poterit facere angelum intelligentem per pauciores, & pauciores species.

Dicemus ergo, quod multum, & paucum sunt ad aliquid. dato itaque, quod Deus posset sem¬ per facere angelum intelligentem per pauciores, ac pauciores species, nunquam tamen esset de¬ uenire ad angelum intelligentem omnia per vnam speciem. vt puta si nunquam species vnius gene¬ ris potest repre sentare ea, quae sunt alterius, gratia exempli: Si ponamus 1o. genera rerum, & po¬ sito, quod sit impossibile creaturae, intelligere omnia per pauciores species, quam per 1o. dicemus, quod posito, quod posset semper fieri angelus intelligens per pauciores, ac pauciores species, nunquam tamen erit angelus intelligens per minus, quam per io. species. Nam dato, quod sint genera angelorum in aliquo numero, & quod supremum genus intelligat omnia per to. species: dato etiam, quod Deus faciat quoddam genus nouum Angelorum superius ominibus generibus nunc existentibus, & quod oporteat ponere habere pauciores species. sic itaque se habentibus conditionibus, quia vniuersum creditur esse valde ordinatum, vbi est optima consonantia, ratione cuius ordinis, & consonantiae dictum est, quodlibet esse bonum, & omnia valde bona¬ Si ergo fieret nouum genus intelligibilium, dis¬ sonantia quaedam esset, nisi fieret & nouum genus sensibilium. Illud ergo nouum genus Ange¬ lorum intelliget omnia per 1o. species: angeli tamen, qui erant superiores intelligentes omnia per 1o. species, quia plurificata sunt iam genera rerum, non poterunt intelligere omnia per ro¬ species, sed oportebit tam ad illos, quam ad alios addere species. Si ergo semper poterit fieri nouum genus intelligibilium, poterit &fieri nouum genus sensibilium. Propter quod semper poterunt Angeli superiores intelligere per pauciores spe¬ cies, & semper per pauciores, si semper poterunt multiplicari genera rerum: nunquam tamen erit deuenire ad aliquem angelum intelligentem omnia per vnam speciem. Sed forte adhuc diceret cauillator, quod licet sit consonantia in vniuer¬ so, & licet sit consonantia in vniuerso, & licet secundum hunc ordinem, quem videmus, videretur esse quaedam indecentia, si multiplicarentur genera intelligibilium, & non multiplicarentur genera sensibilium (secundum quem modum haberet veritatem, quod dictum est) attamen quia Deus non alligauit potentiam suam huic ordini, quem conspicimus: ideo posset Deus multipli¬ care genera intelligibilium, non multiplicando genera sensibilium. Si ergo omnia haec sensibilia intelliguntur ab angelo supremo per tot species, vt puta per io. si fieret nouum genus angelorum intelligens per pauciores species, & non fieret nouum genus sensibilium, oporteret, quod id genus angelorum intelligeret omnia ista sensibilia per pauciores species, quam per 1o. Esset ergo deuenire ad aliquod genus angelorum, quod intelligeret omnia per vnam speciem, vel etiam per¬ nullam. Sed, vt diximus, nunquam omnia praedicamenta, nec etiam omnia, quae sunt in genere substantiae, possent representari perse, & distincte per vnam speciem, vel per vnam rem, nisi es¬ set talis res, quae non esset determinata ad aliquod genus: cuiusmodi est natura diuina. Hoc ergo modo poterit esse, vt patet per habita, quod sem per nouum genus angelorum intelligere possit per pauciores species, si multiplicatis generibus angelorum, multiplicentur genera sensibilium, quo posito fieri poterit, vt semper superiores intelligant per pauciores species: nunquam tamon¬ intelligant omnia per vnam speciem.

REaT. AD ARG. PVE. IIII.

AD formam autem arguendi dicendum, quod si Angeli intelligunt omnia sensibilia facta, non intelligunt omnia possibilia. Vnde & Aug. 2. super Gen¬ ad litteram attribuit Angelis cognitionem om¬ nium factorum: non autem omnium possibilium fieri, cum ait, quod res prius fuerunt in verbo: postea in cognitione angelica: postea in proprio genere. Si ergo fieret nouum genus Angelorum, quod intelligeret per pauciores species, & non fieret nouum genus sensibilium: illi angeli cognoscerent plura per suas species, quia cognoscerent omnia sensibilia facta, & cognoscerent aliqua possibilia fieri. & quia possibilia fieri sunt infinita, si semper fieret nouum genus angelorum, semper intelligerent per pauciores species, & augmentaretur scientia eorum per scire possibilia fieri, quae non scirent inferiores angeli, nisi multiplicarentur in eis species. Hoc itaque modo possunt superiores angeli intelligere per pauciores species, quam inferiores. Quia potest fieri nouum genus angelorum, quod intelligeret non solum omnia facta, sed etiam intelligeret ali aliqua alia possibilia fieri. Et si semper fieret tale¬ nouum genus angelorum, semper intelligeret ali qua alia possibilia fieri, quae non intelligerent ine feriores angeli, nisi multiplicarentur species in mentibus eorum. Et per hoc patet solutio ad argumentum primum, & secundum. Ad tertium autem argumentum de ideis dicendum, quod hic non quaerimus de pluralitate specierum secundum rationem: prout vna spe¬ cies est quodammodo multae rationes, sicut vna¬ essentia diuina est rationes omnes. Ipsa enim vna diuina essentia est ratio vniuscuiusque rei. sic vna, & eadem species in mente angeli est quodammodo rationes multae: prout per ipsam possunt distincte intelligi multa. Sed nos loquimur de differentia specierum secundum rem. Propter quod

Angeli propinquiores Deo habent pauciores spe¬ cies realiter differentes. Nam sicut Deus per vnam rem intelligit omnia simpliciter, & quocunque modo, sic angeli propinquiores Deo per pauciores res, vel per pauciores species realiter differentes, possunt intelligere omnia sua obiecta, licet non omnia simpliciter, & quocunque modo.

ARTIC. III. An Angelus possit intelligere multa simul. Conclusio est negatiua

Aegid. q. disp. de cogn. Ang. q. 7. D. Th. 1. p. q. 55. ar. 2. Item q. 85. art. 4. Et 2. sent. d. 3. q. 3. ar. 4. Et in q. disp. q. 8. De Ver. art. 1 4. Et Quol. 5. q. 1. art. 2. Et lib. 2. contra Gent. c. 101. Et quaest. 8. de cogn. Ang art. 14. Dur. d. 3. q. S.

TERTIO quaeritur de cognitione Angelorum: prout com¬ paratur ad multitudinem, & pluralitatem. Et est quaestio, vtrum possit Angelus simul multa manrtelligere. Et videtur, quod sic Per Aug 4. supet Sen. ad litieram, qui vult, quod ibiid est in angelis semper est dies in contemplatione immutabilis veritatis, semper vespera in cognitione creaturae in seipsa, semper mane prout ex hac cognitione surgunt in laudem Crea¬ toris: Angeli ergo semper, & per consequens simul habent has cognitiones, videlicet diurnam, vesperrinam, & matutinam, quod non esset nisi simul multa cognoscerent.

Praeterea angelus intelligit hominem non es¬ se asinum, ergo intelligit simul hominem, & asi¬ num. sed hoc est intelligere plura simul, ergo, &c.

Praeterea angelus simul intelligit se, & alia. quia, vt diximus, nunquam desinit se intelligere, sed hoc est intelligere plura simul, ergo &c.

Praeterea efficatior est intellectus angelicus, quam sensus com munis. sed sensus communis plura sentit simul. quia sentit immutationes omnium sensuum particularium, ergo &c.

IN CORTRARIVM est Philosophus in Top. qui vult, quod possumus multa scire, intelligere autem vnum solum.

Praeterea non intelligimus aliquid, nisi feramur in illud per intentionem voluntatis. sed illa intentio quidam motus est, motus autem non potest simul terminari ad multa, ergo non potest angelus multa intelligere simul.

RESOLVTIO. Angelus potest mulra simul intelligere, & eodem modo, sed non, vt multa: & multa, & simul, &¬ vt multa, sed non eodem modo: & musta, vt musta, & eodem modo, sed non simul.

RESPONDEO dicendum, quod haec sunt quatuor atrendenda. Primo: vtrum angelus pos¬ sit intelligere multa. Secundo: vtrum angelus poffit intelligere multa eodem modo. Tertio: vtrum possit intelligere multa eodem modo, &, vt multa. Quarto: vtrum possit intelligere multa eodem modo, vt multa, & simul. Qualitercun¬ que autem combinemus ista, dum tamen non connectamus omnia haec quatuor, poterit ange¬ lus intelligere multa. Nam pont intelligere multa simul: & non intelligere multa simul: vt multa: & non, vt multa. & potest intelligere multa fi¬ mul eodem modo, & non eodem modo. Sed, quod oia illa quatuor concurrant, vt quod intelligat multa, & simul, & eodem modo, & vt multa, est impossibile. Quod enim possit intelligere multa simul, & eodem modo, patet. Nam angelus non intelligit conponendo, & diuidendo. propter quod simul intelligit subiectum, & proprietates, & naturam, & supposita. Non intelligit discurrendo. Propter quod simul intelligit causam, & effectus. Et eodem modo intelligit haec. quia per causam intelligit causam, & effectum, & simul, & eodem modo intelligit subiectum, & proprietates. quia non componit vnum cum alio, & hoc est eodem modo i. per idem aliquid. Nam per idem id est per eandem speciem subiecti, intelligit subiectum, & proprietates. sic etiam, quia non componit praedicatum es¬ sentiale cum fuis suppositis, intelligendo homf¬ nem intelligit & particularia hominis. simul ergo intelligit hominem, & particularia hominis, & hoc eodem modo id est per eandem speciem. quia per speciem hominis, vel per speciem animalis: si sit angelus excellentiorem cognitionem habens. intelligit naturam animalis, & species animalis, & particularia animalia. ergo multa, vt causam, & effectus: naturam, & supposita: subiectum, & p¬ prietates intelligit simul, & per idem. sed hoc non est intelligere multa, vt multa. quia tunc intelligeret multa, vt multa, quando quodlibet illorum responderet sibi, vt principale obiectum: vel tunc itelligeret multa, vt multa, quidien non intelligerer illa multa, vt vnum aliquid: sed cum intelligit causam, & effectum non quodlibet illorum respondet ei, vt principale obiectum. sed causam intelligit tanquam principale obiectum, & intelligendo causam intelligit effectum. ergo intelligendo causam, & effectum, non intelligit multa, vt multa. quia non intelligit vtrumque, vt principale ob¬ iectumlt & etiam, quia non per multa, sed per¬ vnum aliquid, vt per vnam speciem intelligit vtrum que. Et quod dictum est, cum simul intelligit an¬ gelus causam, & effectum, veritatem habet eum¬ simul intelligit naturam, & supposita, vel subiectum, & proprietates. Potest ergo angelus intelligere multa simul, & eodem modo, sed non, vt multa. Secundo potest angelus intelligere multa, & simul: &, vt multa, sed non eodem modo. & sic intelligit simul Deum, & creaturam, & se, & alia. multa enim, vt Deum, & creaturam, & simul. &, vt multa intellipit, sed hoc non est eodem modo. Nam Deum intelligit per essentiam Dei: Creaturam autem, vr seipsum, intelligit per essentiam suam. Alia vero a se intelligit per speciem angeli. ergo semper vident faciem Patris, qui in coelis est. & propter cognitionem, quam habent in verbo, in nullo trahuntur a cognitione, quam habent de creatura in proprio genere. quod sonabant verba August. in primo argumento tacta, quod simul habent angeli diem, vesperam, & mane. Simul ergo cognoscit Deum, & se: & simul Deum, & alias creaturas. alias non omnes, sed quas potest per vnam speciem intelligere. Semper enim angelus intelligit se, & omnes species, quas habet apud se: & ab hac cognitione nunquam cadit. Aliter cnim casu intelligeret. Non tamen potest se simul conuertere super omnibus speciebus, sed conuertit se nunc super hanc speciem, nunc super illam. Simul ergo intelligit se, & ea, quae potest intelligere per illam speciem, super quam se conuertir. sicut ergo ibi assignabamus tria multa simul, ita hic sunt tria musta simul. Nam simul intelligit Deum, & se: simul Deum, & creaturam aliam: simul se, & creaturam aliam. Intelligit ergo multa simul, &, vt multa. Nam intelligendo Deum, & se, quodlibet intelligit tanquam principale obiectum. illud tamenscilice Deum intelligit tanquam principale obiectum per gratiam: se autem tanquam principale obiectum per naturam. Sicetiam intelligendo Deum, & creaturam aliam, vel se, & creaturamaliam, in quodlibet fertur tanquam in principale obiectum. quia quodlibet tale intelligit, vt aliquid fecundum se cognitum, non autem, vt solum ex consequenti intellectum. In primis ergo intellectionibus, intelligendo Deum, & alia per Deum, intelligit multa simul, & eodem modo, sed non vt multa. in his autem intellectionibus intelligit multa¬ simul. & vt multa, sed non eodem modo. Nam non eodem modo intelligit se, & Deum, quia¬ Deum intelligit per essentiam Dei: se autem per¬ essentiam sui. Nec eodem modo intelligit Deum, & creaturam, quia Deum intelligit per essentiam Dei: ereaturas vero alias per species, quas habet apud se. sic etiam non eodem modo intelligit se, & creaturas alias, quia se intelligit per essentiam suam, creaturas autem alias per species aliorum.

Quod si dicatur, quod eodem modo intelligit Aogelus Deum, se, & creaturas alias, quia in Deo intelligit se, & alia. Dicemus, quod secundum hunc modum intelligendi, prout in Deo intelligit se, & alia, Deum intelligit tanquam principa¬ le obiectum: se autem, & alia intelligit hoc modo ex consequenti.

In hoc ergo modo intelligendi, vt dicebatur, & si intelligit multa simul, & eodem modo: non tamen intelligit multa, vt multa.

Non enim sic locuti sumus de cognitione An¬ geli, secundum quod intelligit Deum, & se, & creaturam aliam, prout cognoscendo Deum, cognoscit in Deo se, & creaturam aliam. quia sic Angelum intelligere multa simul, videre non est difficile. sed loquimur de cognitione angelica, prout fertur in Deurn tanquam in quoddam obiectum, secundum se, & in seipsum secundum se, & in creaturam aliquam, cuius habet speciem secundum se, secundum quem modum intelligit multa simul, & vt multa. sed, vt patuit, non eodem modo.

Tertio potest intelligere multa, vt multa: & eodem modo, sed non simul. Nam, vt dicit Aug¬ 11. de Trinita. non potest acies animi simul omnia, quae memoria tenet, vno aspectu contue¬ ri, sed alternant vicissim cedendo, atque succedendo Trinitates cogitationum. Et quod dictum est de animo: veritatem habet de Angelo. Nam non potest intellectus angelicus simul informa¬ ri omnibus speciebus, quas apud se habet, sed alternatim informatur illis. Omnia ergo, quae co¬ gnoscit per speciem tanquam obiecta principalia, quodammodo cognoscit eodem modo.

Nam modus cognoscendi non potest esse nisi triplex. vel per speciem sicut cognoscit creaturas alias a se, vel per essentiam sui, sicut cognoscit se: vel per essentiam alterius, sicut cognoscit Deum, quem videt Angelus visione aperta. Non per essentiam suam, sed per essentiam Dei. Per essentiam ergo alierius tanquam obiectum principale co¬ gnoscit Deum: per essentiam sui se: sed per speciem tanquam obiecta principalia cognoscit multa, quia saltem cognoscit tot, quot habet species. ergo per¬ multas species porest cognoscere multa, & vt multa. quia in quolibet illorum potest ferri tanquam in principale obiectum, & eodem modo: tamen hoc non erit simul, quia non potest intellectus Angeli simul informari diuersis speciebus. Quotienscunque enim aliquae formae habent ali¬ quam repugnantiam in aliquo subiecto, plures tales formae in actu pleno in huiusmodi subiecto esse non possunt. Si enim album, & nigrum habent repugnantiam in materia, in actu remisso erunt simul album, & nigrum. Nam in colore pallido sunt quodammodo simul albedo, & nigre. do, vt loquamur modo Philosophi ine Titulo De eligendis, quod illud est albius, quod nigro est impermixtius: sed in actu pleno album, & nigrum esse simul in eodem est impossibile.

Sic species quamdiu sunt in memoria, sunt in¬ actu semipleno, & habituali. propter quod multas tales species potest Angelus habere simul apud se, sed quando conuertit se angelus super hanc speciem, vel super illam, tunc fit in actu ple¬ no. propter quod licet possit multas habere spe¬ cies, non nisi per vnam potest actu intelligere.

Vel possumus dicere, quod si species, per quam actu intelligit, non habet maiorem actualitatem, quia actu intelligit Angelus per eam: ipsa tamen¬ intellectio, vel ipse actus intelligendi adgeneratus per huiusmodi speciem, dicit quid in actu pleno: secundum huiusmodi genus intelligendi.

Et quia non posset Angelus intelligere actu¬ per plures species, nisi in intellectu eius effent actu plures tales intellectiones, cum hoc sit impos sibile, quia plures perfectiones secundum¬ actum plenum in eodem subiecto esse non pos¬ sunt, non potest Angelus simul intelligere per plu¬ res species, quia non potest in se simul habere plu¬ res intellectiones a speciebus causatas.

Aduertendum tamen, quod cum dicimus, quod in eodem subiecto plures perfectiones secundum actum plenum esse non possunt, intelligendum est de perfectionibus ad inuicem repugnantiam habentibus. Intellectio enim causata ab essentia Angeli, qua intelligit se, non habet omnimodam repugnantiam ad intellectionem causatam ex specie, quia non sunt eiusdem rationis: immo v¬ na est potentialis ad aliam. sicut enim ipsa essentia est in potentia, vt perficiatur per potentiam intellectiuam, & per species in ea existentes, sic ipsa intellectio, causata ab essentia, aliquo modo substernitur, vt quid potentiale ipsi intellectio¬ ni, causatae a specie. sicut enim anima est locus specierum intelligibilium, vt vult Philosophus in 3. de anima: quod ideo veritatem habet, quia ipsa essentia subiicitur ipsi intellectui, in quo sunt species, & per consequens subiicitur ipsis speciebus Quia quod est causa causae, est causa causati: sic quod per se, & directe subiicitur subiecto, subiicitur his, quae sunt in subiecto. Ipsa ergo essentia animae, & etiam essentia Angeli subiici¬ tur speciebus intelligibilibus. sicut ergo essentia, vt dicebamus, subiicitur speciei, sic intellectio causata ab essentia substernic, vt quid potentiale intellectioni causatae a specie. Tum ergo quia non sunt eiusdem rationis haec intellectio, & illa. quia vna est causata ab essentia angeli, alia a spe¬ cie. Tum etiam quia vna est quodammodo potem tialis respectu alterius, poterit angelus simul habere duas intellectiones, vt intelligat se per intellectionem ab essentia causatam, & quae potest intelligere per aliquam vnam speciem, intelligat per intellectionem ab illa specie deriuatam. Eo¬ dem etit modo intellectio, qua intelligit Deum, non est eiusdem rationis cum intellectione, qua intelligit se, nec cum ea, cum qua intelligit alia, nec habet aliquam repugnantiam ad intellectiones illas. Nam quod non sint eiusdem rationis, patet. quia aliud est intelligere per essentiam creatam, secundum quem modum angelus intelligit se: aliud per speciem, secundum quem modum intelligit alias creaturas: & aliud per essentiam increatam, secundum quem modum intelligit Deum. nec habet repugnantiam haec intellectio ad illas, quia illae sunt omnino potentiales, & substratae isti intellectioni. Tanta est enim actualitas intellectionis illius, qui intelligit Deum, vt ad luscipiendam actua¬ litatem tantam, ponitus sit indisposita Natura nu¬ da, nisi eleuetur per gratiam. Poterunt etgo ille tres intellectiones esse simul in mente angeli. sed si in angelo essent plures essentiae, sicut sunt plures species ( quia intellectiones causatae ab huiusmodi essentijs essent eiusdem rationis) non posset intellectus angeli simul informari pluribus talibus intellectionibus. Sic & si esffent plures Dii, quia intellectiones causatae a pluribus naturis diuinis, quantum ad propositum spectat, essent eiusdem rationis; non posset simul angelus intelligere plures Deos.

Cum ergo a principio quatuor tetigerimus, quaecunque tria illorum in intellectu angelico coniungi possunt: omnia tamen quatuor simul conium gi non possunt. Potest enim angelus intelligere plura, & simul, & eodem modo, sed non, vt plura, vt dicebat via prima. Et hoc est quando angelus intelligit, & videt principaliter Deum. Alia vero intelligit intelligendo Deum, & in Deo. Et potest intelligere plura, &, vt plura, & simul, sed non eo¬ dem modo, vt dicebat via secunda. Et hoc est quando angelus intelligit se per essentiam, & intelligit alia, quae potest intelligere per aliquam vnam speciem per illam speciem. Et potest intelligere plura, & vt plura, & vt eodem modo, sed non simul, vt dicit via tertia. Et hoc est quando angelus conuertendo se super aliquam vnam speciem, intelligit ea, quae possunt intelligi per illam speciem, & postea desistendo a prima conuersione, conuerrit se super alia specie, & intelligit representata per illam aliam speciem. Omnia tamen quatuor, vt quod intelligat plura, & vt plura, & eodem modo, i& simul, est impossibile.

REST. AD ARC. Ad primum est dicendum, quod Angelus simul habet cognitionem diurnam, qua intelligit Deum; & vespertinam, qua intelligit se, vel creaturam aliam, sed hoc non est coniungere omnia illa quatuor, sed tria tantum. Intelligit enim hoc modo multa, vt multa, & simul, sed non eodem modo, quia non eodem modo intelligit Deum, & se, & creaturas alias, quas intelligit per speciem, vt est per habita mani¬ festum.

Ad secundum dicendum, quod intelligere hominem non esse asinum, est intelligere hominem, & asinum. sed in hoc modo intelligendi non coniunguntur omnia illa quatuor, sed tria tantum, licet non eadem tria. Cum enim Angelus hoc intelligit, intelligit multa, quia hominem, & asi¬ num. & eodem modo, quia per speciem, & per eandem speciem, & simul, quia simul vtrunque. Intelligit tamen hoc, non, vt multa, quod veritatem habet, tam in intellectu nostro; quam in intellectu Angeli, aliter tamen, & aliter. Intellectus enim noster intelligendo hominem, non esse asi¬ num, intelligit multa: non, vt multa, quia non intelligit quodlibet istorum sfcundu se, sed intelligit ea, prout ex eis format propositionem vnam. Sed an¬ gelus hoc intelligendo, intelligit multa, non, vt multa, quia vnum intelligit principaliter, aliud intelligit ex consequenti. Imaginabimur enim quod angelus in vna, & eadem specie habet multas conuersiones, vt ponamus, quod intelligat ange¬ lus per speciem animalis, & animal diuidatur prima diuisione in volatile, & non volatile. Non volatile autem diuidatur in aquaticum, & terrestre, & quodlibet horum diuidatur per suas drias, & per suas species. Prima ergo conuersio angeli erit su¬ per se, & super species, quas habet apud se. Et ab ista nunquam cadit conuersio eius. Dein¬ de alia conuersio eius erit super hac specie, vel super illa, vt super specie lapidis, vel super specie animalis. intelliget enim naturam anima¬ lis, & ea, in quae primo diuiditur animal: vt puta¬ intelliget, quod animalium aliqua sunt aquatica, ali¬ qua volatilia, aliqua terrestria. Et intelligendo hoc intelliget, a quibus differunt animalia aquatica, & a quibus terrestria, vt terrestria. Si postea vlterius conuertat se super eadem specie anima¬ lis, vt representat terrestria, itelliget diuersas spe¬ cies terrestrium, & vt differunt haec terrestria. Et sicut se diuersimode conuertendo per illam speciem animalis specialiter potest intelligere animalia terrestria, prout couertit se super huiusmodi spe¬ cie, vt est representatiua terrestrium, sic per illam speciem poterit intelligere hominem. & Sortem, vt Sortes est: & prout per eam intelliget specialiter hominem, intelliget, a quibus differt homo, vt homo: non, vt animal, non, vt gressibile, non, vt bipes, sed, vt homo. Quod si secundum hoc differt ab asino, vel a quocunque alio, simul intelliget hominem, & intelliget ipsum non esse asi¬ num, vel quodcunque tale aliud. In hac ergo intellectione, cum intelligit hominem non esse asi¬ num, vel quodcunque aliud, a quo differt in eo, quod homo, intelligit multa: non, vt multa, quia non intelligit nisi hominem tanquam obiectum secundum se. Quod autem intelligat alia, hoc est ex consequenti, vt prout differunt ab homine in eon quod homo. Ad tertium dicendum, quod Angelus intelligit se, & alia, & hoc modo intelligit plura simul: &, vt plura. sed, vt diximus, non eodem modo, quia se intelligit per essentiam, alia per speciem.

Ad quartum dicendum, quod sensus com¬ munis percipit plura simul, sed aliquo modo sub ratione vna, & inquantum est vnus terminus plurium sensuum particularium. Nam quantum ad immutationes particularium sensuum, se¬ habet sensus communis, quasi centrum ad li¬ neas protractas in circulo. Omnes ergo linee ter¬ minantur ad centrum, & omnes immutationes factae in sensibus particularibus terminantur ad sensum communem. Vnde & Philosophus assimilat communem sensum in 2. de anima puncto. Patet ergo, quod & sensus communis percipit multa aliquo modo, vt vnum: & prout est v¬ nus terminus multorum sensuum particularium.

ARTIC. IIII. An Angeli cognosc ant sincularta. Conclusio est affirmariua.

Aegd. Quol. 1. 4. 9. stem q. dispur. de cogn. Angel. q. 9. D. Tho. 1.D 0. 65. arti. 2. Et q. 96. artic . 1. Et 2. senten. d. 3. q. 2. arti. 3 Item q. disp. q. 8. de Ver. artic. en. & Opusc. 15. c. 12. & 15. Lt de cogn. Ai1g. q. 3. arti. 1I. Et Quol. 7. arti. 3. Item¬ contrahent. lib. 2. c. 1oo. Dur. d. 3. q. 5.

QVARTO quaeritur de cognitione Angeli prout comparatur ad singularia. Vtrum possit sin¬ gulatia cognoscere. Et videtur, quod non, quia operatio sequi¬ Mquitur naturam. quae ergo conueniunt in natura, conueniunt & in operatione. sed Angelus, & anima nostra conueniunt in natu¬ ra, quia vterque est naturae intellectualis; conuenient ergo & in operatione. sed intellectus no¬ ster non potest cognoscere singularia, nec operatio eius directe terminatur ad singulare, pari ergo ratione nec Angelus.

Praeterea omnis cognitio est per assimilatio¬ nem, sed in rebus materialibus principium in¬ diuiduationis est materia, propter quod quodlibet materiale est singulare per materiam, sed An L gelus nec habet in se materiam, nec conditiones materiae, ergo nihil habet in se, vnde possit assimilari indiuiduo materiali: in cognitionem ergo talis indiuidui non poterit Angelus.

Praeterea si Angelus cognoscit singularia, vel hoc erit per vnam speciem, vel per plures. si per¬ plures, ergo habebit tot species, quot sunt singularia, & per consequens habebit infinitas species, cum possint singularia in infinitum multiplica¬ ri. si autem per vnam speciem, ergo non cognoscet singularia distincte, quia vnum, & idem, vvt videtur, plura distincte representare non potest.

Praeterea multa singularia habent causas contingentes, si ergo Angelus cognosceret singularia, posset cognoscere futura contingentia. Nam cum non accipiat Angelus species a rebus, propter progressum rerum inesse nihil acquiteret. Si ergo posset cognoscere singularia, vt sunt pra¬ sentia contingentia, posset ea cognoscere, vt futu¬ ra, quod quilibet negat.

IN CONTRARIVM est, quia Angeli sunt deputati ad custodiam hominum, quod esse non posset, nisi de particularibus hominibus no¬ titiam haberent. nam homo in communi custodia non eget.

Praeterea cognitio Angelorum est perfectior, quam nostra. perfectius enim cognoscit ipse per intellectum tantum, quam nos per intellectum, & sensum. sed nos cognoscimus singularia, ergo & Angeli.

RESOLVTIO. Angeli cognostunt singularia, non per formas acquisitas singusares, non per species vniuersates, nec per appsicationem vninerfalium ad singularia, sed per species ab ideir diuinis deriuatas. RESPONDEO dicendum, quod circa¬ hanc materiam aliqui ertauerunt, qui non solum ab Angelo, sed etiam a Deo negauerunt cognitionem particularium actuum, quorum sententia ponitur in lob, qui de Deo dicit, quod super cardines coeli ambulat, nec nostra considerat, ac si Deus cognitionem actuum nostrorum non haberet. Hoc etiam & de Angelis multi senserunt, quod de singularibus cognitionem non¬ habeant. Contra quos dicitur: lIntelligite insipientes in populo, & stulti aliquando sapite. qui plantauit aurem non audiet, aut qui finxit oculum non considerat:

Stultum est enim credere, Deum ignorare haec sensibilia, qui dedit nobis sensus, fingendo oculum, & plantando aurem, vt haec sensibilia possemus percipere. Sic etiam stultum est ab An¬ gelo, habente intellectum Deiformem, negare cognitionem aliquarum rerum cognitarum a no¬ bis, cum cognitio nostra valde sit defectiua respectu cognitionis angelicae.

Omisso ergo hoc errore, dicamus, quode An¬ geli singularia cognoscunt, sed de modo cogno¬ lcendi sunt diuersae sententiae. Quidam enim voluerunt, vt supra tetigimus, quod Angeli per for¬ mas innatas cognoscerent vniuersalia, per for¬ mas a rebus acquisitas singulana.

Sed, vt supra est diffusius improbatum, sensi. bilia nihil possunt imprimere in intellectu angelico, quia Angelus quantitare caret, & quicquid; aliud ab Angelo potest imprimere in intellectu, Angeli, oporter, quod possit esse in ipso Angelo, & illabi sibi, quod soli Deo conuenit. Dato tamen, quod haec sensibilia possent imprimers, aliquid in intellectu Angeli, non esset minus dif i ficilesimmo magis, quomodo intellectus Ange¬ li per id, quod acciperet a rebus, posset cognosce¬ re singularia, quam per species innatas. Nam omne agens agit secundum exigentiam suae formae. species ergo recepta in mente angeli, quia esset abstracta a conditionibus, quae sunt hic, & nunc, non duceret in cognitionem rei singularis, quae habet esse hic, & nunc. Oporteret ergo, si angelus hoc modo deberet cognoscere singularia, quod haberet aliquod organum corporale, & quod comuerteret se ad sensum, ex qua conuersione singulare co¬ gnosceret, sicut intellectus noster per speciem, quam haber apud se, quantuncunque sit abstracta a rebus sensibilibus, non potest haec sensibilia singularia cognoscere, nisi conuertat se ad phantasma.

Est ergo alius modus dicendi, quem videtur inuenisse Auicena, videlicet, quod oia singularia pro¬ ducuntur ex vniuersalibus causis in natura ordi¬ natis. & quia apud Angelum sunt formae causarum ordinis vniuersi, possunt angeli per huius¬ modi formas singularia cognoscere. Propter quod secundum istos, angeli, siue intelligentiae cognoscunt singularia vniuersaliter id est in vniuersalibus causis: secundum quem modum angelus sciens cursus astrorum, absque eo, quod per sensum videat aliquam eclypsim, sciet ex ordine vniuersalis motus caeli omnes particulares eclypses, contingentes in quocunque tempore. Nam motus astrorum est vniuersalis causarum eclypsium.

Sed nec istud potest stare. nam iste vniuerfales causae particularia quaedam sunt. Nam si non es¬ sent particularia, nunquam particularia causarent. quia vt dicitur in 12. Meta. Causae particularium sunt particularia, vniuersalium vniuersalia. Haec ergo particularis eclypsis, non causatur nisi ab hoc particulari corpore moto, & ab hac particulari reuolutione. Non ergo possunt hoc modo sciri ecly pses particulares, vel quaecunque particularia cau¬ sata, sine cognitione particularium causarum. Hoc ergo caelum quamuis sit vniuersalis causa generationis, & corruptionis in istis inferioribus, ipsum tamen quoddam particulare est. propter quod oporteret declarare, quomodo tale particulare posset angelus cognoscere. Nam & qua ratione tale particulare posset secundum se scire, posset & alia particularia secundum se cognoscere. nullum ergo emolumentum habet haec positio de cognitione particularium secundum huiusmodi vni¬ uersales causas, immo henrent angeli, si sic esset, de particularibns imperfectiorem cognitionem, quam nos habeamus. qu od nullus sane mentis diceret.

Est ergo & tertius modus dicendi, quod ange¬ li cognoscunt singularia. ex applicatione vniuer¬ salium specierum ad huiusmodi singulatia. Sed nec istud stare potest, quia applicatio praesuppo¬ nit cognitionem, vel aliter causaliter applicaret. Cognosceret ergo Angelus particulare prius, et applicaret. Oportet ergo dare causam praeter applicationem, quomodo possit particularia scire. Pont etiam & haec positio aliter improbari. Nam si ex applicatione ad ista sensibilia resultat aliqua actio: vel hoc est, quia ex illa applicatione resul¬ tat aliquid in mente Angeli, vel in re sensibili. Nem porest dici, quod hoc sit, quia resuleat aliquid in re sensibili, eo, quod nunquam ex hoc angelus aliquod intelligeret, quia intelligere non est actio in exteriorem materiam transiens. Si autem dicatur, quod ex tali applicatione resultet aliquid in mente an¬ geli, ergo sensibilia agent aliquid in intellectum angelicum. Redit ergo in idem haec opinio cum opinione dicente, quod angeli cognoscunt singularia sensibilia, per id, quod a sensibilibus acquirunt, quare sicut improbabamus positionem illam, sic improbabimus & istam. Nam dato quod angeli possint sic se applicare, & dato, quod ex hoc posset aliquid noui in Angelo resultare; illud resultans, quia non recipietur in virtute organica, quae sit hic, & nunc, non habebit esse hic, & nunc: & per consequens non ducet in cognitionem rei sensibilis singularis. quae ideo singularis est, quia hic, & nunc habet esse.

Est ergo & quartus modus dicendi, quod Ange¬ li non habent nisi species vniuersales, & per huiusmodi vniuersales species possunt cognoscere singularia, non per applicationem, sed per aggregationem. Volunt enim isti, quod si cognosceret an¬ gelus per speciem vniuersalem rem singularem applicando, quod vel causaliter applicaret, vel oporteret eum praecognoscere singulare illud, ad quod deberet huiusmodi speciem applicare. Propter quod vt hoc subterfugiant, dicunt hoc fieri per aggregationem. Nam esse hoiem reperitur in multis, & esse album in multis, & simum in multis, & quilibet talis proprietas in multis. sed oens proprietates, quae sunt in vno indiuiduo, nunquam reperiuntur in alio, vt Porphyrius innuit volens indiuiduum constare ex proprietatibus, quas non est in alio reperire, Aggregando ergo angelus huiusmodi proprietates, quas non est in alio reperire, poterit hoc singulare cognoscere.

Sed nec hoc sufficit. Nam nunquam tales proprietates vniuersales faciunt cognoscere singula¬ re, nisi ipsae singulariter sint cognitae. vt si sciam Sortem esse hominem album, simum, & nullum alium hominem esse talem, nondum eognoscam Sortem, nisi cum per sensum videro hunc hominem esse album, & simum, & ex hoc ipsum arguam esse Sortem. Tales ergo proprietates, quas habet, licet simul congregatae non inueniantur in aliquo, nisi in vno, nunquam tamen dant in¬ relligere, nisi cum singulariter cernuntur esse in illo.

Praeter ergo hanc congregationem oportet da¬ re quomodo Angelus singulare cognoscat, vt possit has proprietates singulariter cognoscere, & ex hoc habere notitiam huius rei singularis.

Potest etiam hoc aliter improbari. Nam omnes proprietates, quam diu vniuersaliter accipiuntur, possunt congregate in pluribus reperiri, Nam si aliquod indiuiduum est album, longum simum, & caetera talia; poterit & aliud indiuiduum omnes tales proprietates habere.

Quod si dicatur, quod saltem locus non potest pluribus indiuiduis esse communis, quia esse hic non potest pluribus corporibus simul compete¬ re, quia plura corpora in eodem loco esse non¬ possunt. Dicemus, quod sic dicendo, statim a¬ proposito receditur. Nam locus vniuersaliter consideratus potest esse, & est pluribus communis, & simul: sed hic locus signanter acceptus, non potest pluribus competere simul. Oporteret ergo, si Angelus deberer hoc modo aliquod singulare cognoscere, quod de hoc loco signato haberet notitiam: Non ergo posset habere notitiam rei singularis, nisi de singulati loco cognitionem haberet.

Quaeremus ergo, quomodo Angelus posset co¬ gnoscere singularia loca. immo qua ratione no¬ titiam habere posset de singularibus locis, & alia singularia posset cognoscere. immo ad hoc videntur sic dicentes recurrere, quod cognoscendo ali quem locum, sciat ea, quae sunt in illo. sed, vt dixi mus, quaeremus, quomodo illius loci singularis notitiam habere possit.

Rursus hoc est naturae ignorantis, ex posterioribus in priora procedere, & ex accidentibus ire in cognitionem substantiae, secundum quem modum dicitur in primo de anima, quod accidentia conferunt magnam partem ad cognoscendum, quod quid est. Angelus autem non hoc modo cognoscit: vt ex accidentibus veniat in cognitionem substantiae, vel ex effectibus in causam, sed magis econuerso. nam Angelus non discurrens cognoscendo causam cognoscit effectum: & non componens, cognoscendo substantiam co¬ gnoscit & proprietates.

Propter hoc dicitur aliter, quod quia species in mentibus Angelorum deriuatae sunt ab ideis diuinis: quae sunt productiuae tam materiae, quam formae, representant rem quantum ad materiam, & quantum ad formam.

Et quia res consideratae secundum formam, sunt vninersales, secundum matetiam sunt parti culares. ideo species illae non solum representant vniuersilia, sed particularia.

Hanc autem positionem non improbamus tanquam male dictam; dicimus tamen, quod non suffcit, nisi & plus dicatur. nam & materia pertinet ad rem vniuersalem. indiuiduata enim mate¬ riapertinet ad rem singularem, sed sine conditionibus pertinet ad rem vniuersalem. Intelligens enim leonem in vniuersali intelligit aliquid co¬ positum ex anima, & corpore: siue ex materia, & forma. sed intelligens in particulari, intelligit ali¬ quid compositum ex hac materia, & ex hac forma.

Sciendum ergo, quod aliter intellectus diuinus, aliter intellectus angelicus: aliter intellectus no¬ ster cognoscit. quia intellectus noster cognoscit per scientiam a rebus causatam: diuinus per scientiam causantem res: angelicus, nec per causantem, nec per eausatam. Non enim intellectus Angeli cognoscit res, quia vnum causetur ab alio, sed quia umbo causant a tertio. Et quia omnibus istis modis fit assimilatio. nam cum sit similitudo inter ousamn, & eff.cum: & inter effectum, & cau¬ sam: & inter duos effectus procedentes abendem causa: ideo omnibus istis tribus modis potest es¬ se cognitio. Intellectus ergo noster particularia non cognoscit. nam sic est rerum eognitiuus, secundum quod a rebus similitudinem sumit, non autem sumit in intellectu similitudines a rebus, secundum, quod res habent esse. nam cum res habeant esse hic, & nunc, intellectus suscipit similitudines sine hic, & nunc.

Si ergo tota causa, quare intellectus noster co¬ gnoscit res, est quia suscipit cognitionem a rebus, & quia hoc modo assimilatur rebus, cum hoc non fiat, vt res habent esse, & vt sunt hic, & nunc, non cognoscet directe res particulariter, & vt habent esse, & vt sunt hic, & nunc.

Sed intellectus diuinus cognoscit res, quia est productiuus rerum, vel quia potest producere¬ res: & quia res non producuntur, nec possunt pro¬ duci, nisi secundum esse, quod habent, vel habe¬ re possunt in rerum natura scum huiusmodi esse sit de necessitate particulare, quia factio, & productio rei per se non potest terminari ad vni¬ uersale, sed ad parriculare, habebit Deus cognitio nem de particularibus, secudo quod particularia sunt. Dicimus autem Deum habere cognitionem de rebus, quia est productiuus rerum, & quia potest res producere. nam secundum August. in 15. De Trini. Deus non aliter nouit facta, quam fienda. Vnde ait: Vniuersas autem creaturas, & spirituales, & corporales, non Quia sunt, ideo nouit, sed ideo sunt, quia nouit. Et subdit, quod non aliter ea sciuit creata, quam creanda. Ex eo ergo, quod Deus producit res, vel quia ordinauit producere, cognoscit facta, fienda, & possibilia fieri: & hoc secundum esse, quod habent, vel habere pos¬ sunt. Et quia res habent esse particulare, Deus de particularibus habet notitiam. licet enim esse rerum non sit causa notitiae Dei, sed econuerso, quia tamen impossibile est agens per intellectum non intelligere, nec cognoscere ea, quae agit, vt idem Aug. eodem libro de Trini. & capite innuit, oportet eundem habere notitiam de rebus, vt habent esse, & vt ab eo sunt productae, vel producentur, vel possunt produci in esse.

Hoc viso satis patere potest, quomodo Ange¬ lus particularia cognoscit. Et quia ab eisdem ideis fluxerunt species in mentibus Angelorum, & formae materiales in materia; Ideo Angelus co¬ gnoscit res per assimilationem, non, quod intellectus Angeli sibi assimilauerit res, quia non est causatiuus rerum, nec res assimilauerunt sibi intellectum Angeli. nam scientia Angeli non est causata a rebus, sed sunt similes inter se res, & inteilectus Angeli, quia ambo assimilantur tertio, vt ideis di uinis. Sic ergo Angelus cognoscit res, & sic spe¬ cies in mente Angeli sunt representatiuae rerum, secundum quod res sunt productae, vel sunt pro¬ ducibiles ab ideis diuinis, & quia hoc est secundum esse particulare, quod habent: ideo huins¬ modi species sunt representatiuae rerum etiam in particulari, vt possit per eas Angelus particularia scite. Species ergo in mente nostra si rcpre¬ sentant totam rem: non tamen representant eam, vt habet esse, vel non esse. Et ideo non possumus per intellectum directe scire ipsa singularia. Intellectus autem angelicus potest, apud quem re¬ presentantur res secundum se totas, & vt habent esse. Vnde & Dio. in 8. Angelicae Hierar. in multis locis angelos appellat deiformes, quia modo diuino cognoscunt: vt sicut Deus non potest res ignorare, vt habent esse, quia est earum productiuus, sic nec intellectus angeli, quia cognoscit res, vt habent esse, quia sic cognoscit eas, vt sunt ab ideis diuinis productae.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod intellectus humanus tenet infimum gradum in genere substantiarum separatarum, & est potentia pura in genere intelligibilium. propter quod nullam formam intelligibilem de¬ se habet, ficut nec materia est de se diftincta per aliquam formam, sed omne species intelligibiles a sensibilibus recipit, quae cum non recipiantur ab intellectu secundum esse, quod habent in sensibilibus, non potest per huiusmodi species par¬ ricularia cognoscere. Intellectus autem angeli, quia non habet species deriuatas a rebus, sed ab ideis, a quibus res producuntur in esse, cognoscit res particularirer, secundum quod habent esse.

Ad formam autem arguendi cum dicitur, quod eadem natura tendit in eandem operationem, dici debet, quod angeli & animae non est eadem na¬ tura speciei, sed generis, non propinqui sed remoti. Propter quod inter operationem huius, & illius magna diuersificatio habet esse. Non ergo oportet, quod si intellectus noster non cognoscit directe singularia, quod non possit hoc intellectus angelicus.

Ad secundum dicendum, quod aliqua assimilatio est, vel aliqua imitatio inter Deum, & ipsam materiam, prout ipsa materia non est nihil, sed aliquid participat de entitate, licet eam participet in minimo. & ex hoc Deus ipsam materiam, & ipsas res materiales cognoscit ent secundum esse, quod habent, prout secundum tale esse aliquid de¬ entitate participant, quam participando imitantur Deum. quia nihil potest secundum quencun¬ que modum, siue modicum, siue multum, siue secundum actum, siue secundum potentiam partici pare esse, quod secundum hoc non sit aptum na¬ tum imitari Deum, qui est ipsum esse, in quo re¬ seruatur omne esse. Et si inter Deum, & haec naturalia hanc imitationem faluamus, vt possit ea co¬ gnoscere, oportet aliquam similationem, & repre sentationem esse in ipso Angelo. quia habet in sua mente species deriuatas a Deo, & ab ideis di¬ uinis, a quibus secundum esse, quod habent, hae naturales substantiae sunt productae.

Ad tertium dicendum, quod angelus per vnam speciem cognoscit omnia singularia contenta sub illa natura, quam illa species representat. Non tamen hoc est per conuersionem vnam, sed per conuersiones multas: & quanto superior est Angelus, tanto plura talia particularia potest per vnam speciem cognoscere. vt si aliquis Angelus cognoscit per speciem animalis simpliciter. Alius vero, quia inferior, cognoscit per speciem anima¬ lis aquatici. ille superior per vnam speciem poterit cognoscere omnia particularia animalia, inferior vero per vnam speciem nun cognoscit omnia particularia animalis simpliciter; sed omnia particularia animalis aquatici.

Vt autem demus exemplum grossum, quomodo Angelus per multas conuersiones potest multa particularia cognoscere: Dicamus, quod vi¬ sus videt res secundum quod sunt, & secundum quod habent esse. si ergo aspiciat visus ad totam vnam paginam, videbit, quod in illa pagina sunt plures columnae, & in qualibet columna plures lineae, & in qualibet linea plures dictiones, & in qualibet dictione plures litterae. videbit ergo in tali aspectu multitudinem linearum, dictionum, & litterarum, sed propter hoc non poterit legere litteras: nec distincte eas cognoscet, quam diu sic totum aspicit. sed si aspiciat vnam columnam tantum, magis distinctam cognitionem habebit de¬ ipsis dictionibus, & de ipsis litteris: nec propter hoc adhuc poterit litteras legere. sed si ad vnam lineam, vel ad vnam dictionem, vel ad vnam lie¬ teram specialiter oculum suum dirigat, tunc poterit distincte aduertere, qualis illa littera existat. Sic & in proposito: sub natura animalis sunt multa genera valde generalia, sub quibus sunt genera minus generalia, & sub illis generibus sunt iterum genera, & sub illis generibus sunt spe¬ cies, & sub illis speciebus indiuidua. Cum ergo angelus intelligens per speciem animalis conuertit se super huiusmodi speciem absolute, & simpliciter, intelligit naturam animalis secundum quod habet esse. & quia habet esse in multis generibus, & in multis speciebus, in quadam confusione, & imperfecte intelligit omnia illa. sed cum specialiter postea se conuertit super illa specie, vt est representatiua huius animalis, vel illius, magis distincte, & perfecte cognoscit illud animal, & particularia illius animalis. sed tunc perfecte omnino cognoscit particulare aliquod ( quantum ad omnia, quae sunt in ipso, quando specialiter se conuertit super illa specie, vt est representatia illius particularis. Dicemus enim, quod species in mentibus angelorum imitantur ideas diuina, & deficiunt ab eis. imitantur quidem, quia sicut em¬ nes ideae diuinae sunt vna res: ita, quod elsentia diuina vna, & eadem secundum rem, est ratio omnium; ita vna, & eadem species in mente An¬ geli est specialis ratio plurium. Hoc ergo modo essentia diuina est propria ratio omnium, quia non eodem modo ab omnibus est apta nata imi¬ tari. Prout ergo est imitabilis hoc modo ab hac creatura, est propria, & specialis ratio huius creaturae: prout autem alio modo est imitabilis ab alia, est specialis ratio alterius creaturae: prout autem alio modo est imitabilis ab alia, est specialis ratio, & idea alterius. Sic suo modo dicemus in proposito: Angelus enim intelligens per speciem animalis, intelligit naturam animalis, pro¬ ut habet esse in rebus. Et quia habet aliter, & aliter esse huiusmodi natura in hacspe, & illa; ideo potest esse specialis ratio reprefentandi hanc speciem, vel illam: immo, quia non sunt duo indi¬ uidua, quae non differant secundum esse, quod habent in natura; poterit huiusmodi species specialiter repsentare hoc idiuiduum, vel illud, scudu quod aliud esse habet hoc, aliud illud. Semper enim vnum, & idem, per se primo, & principaliter vnum tantum repraesentat, sed ex consequenti potest repre¬ sentare multa, prout ad illud vnum diuersimode se habent multa, vt essentia diuina per se, & primo non representat, nisi seipsam, sed ex consequenti representat omnia alia, prout ad eam diuersi¬ mode comparantur omnia alia. ita quod non sunt duo aliqua, quae essentiam illam eodem modo per¬ omnia imitentur. Propter quod Deus per se, & primo non cognoscit, nisi seipsum, & cognoscendo se cognoscit omnia alia distincte, prout omnia alia ad eum non eodem modo, sed aliter, & aliter comparantur.

Sic & in proposito Angelus per vnam specienm non cognoscit nisi naturam illam aptam natam representari per huiusmodi speciem, siue huius¬ modi natura sit generis generalioris, & maioris ambitus, vel minoris ambitus, vel sit speni specialissimae, si ponamus Angelos posse cognoscere per¬ huiusmodi species. Licet ergo natura generis non sit natura vna, tamen ipsi Angelo cognoscenti per speciem generis respondet huiusmodi natura, vt aliquid vnum: ita quod per se, & primo Ange¬ lus per vnam speciem cognoscit quid vnum: ex consequenti autem cognoscit distincte plura, pro¬ ut illud vnum non eodem modo in piuribus re¬ peritur. Et quia natura aliqua nunquam reperitur in aliquibus duobus eodem modo, quin differat in illis, vel secundum essentiam, sicut natu¬ tura generis in pluribus speciebus: vel secundum esse, sicut natura speciei in pluribus indiuiduis. ideo illa vna species poterit distincte representa¬ re omnia contenta sub illa natura. Innitendo ergo huic principio, quod species in mente Angeli sint representatiuae naturae rerum, secundum esse, quod habent in rebus, facile est videre quomodo tales species possint representare particularia, quia naturae rerum in rebus habent esse particulare. Huic etiam principio innitendo, patere potest, quomodo vna, & eadem species distincte potest representare multa. Nam si huiusmodi vna spe¬ cies representat naturam aliquam secundum es¬ se, quod habet in rebus, quia in diuersis rebus habet diuersimode esse, poterit diuersas res contentas sub aliqua vna natura generis, vel speciei diuersimode representare. Causa aunt, quare pos¬ simus inniti huic principio, quod species in mente Angeli sunt representatiuae naturae rerum, secundum esse, quod habet in rebus, ex dictis in solutione principali est diffusius declarata. Nam io, vt patuit, tales species representant naturas rerum. quia ab eisdem diuinis ideis fluxerunt huiusmodi species, & naturae rerum. Representabunt ergo huiusmodi species naturas rerum secun¬ dum quod fluxerunt ab ideis. sed fluxerunt, & sunt causatae ab ideis, secundum esse, quod habent in rebus, ideo & species in mente angeli sic natu¬ ras representant. Aliquam ergo conuenientiam habent species in mente Angeli cum ideis in mente diuina, vel cum essentia diuina.

Differt tamen huiusmodi species ab essentia diuina quantum ad praesens spectat in tribus.

Primo quia essentia diuina distincte represen¬ tat omnia, prout aliter, & aliter est imitabilis ab omnibus. sed vna, & eadem species in mente an¬ geli non representat distincte omnia, sed repre¬ sentat distincte multa, prout natura representata per huiusmodispeciem aliter, & aliter habet esse in multis.

Secundo differt, quia species in mente Ange¬ li sunt plures realiter differentes, sed essentia di¬ uina est vna nullo modo realiter differens a seipsa. Et inde est, quod quanto Angeli sunt superiores, tanto magis accedunt ad vnitatem, vt intelligant per pauciores species: & tanto quaelibet species in eis imitatur diuinam essentiam, vt vna, & eadem huiusmodi species possit plura distincte & clare representare. vt sicut Deus per vnam essentiam intelligit distincte incomparabiliter magis clare, & plura, quam faciat quicunque Angelus per multas species, immo per omnes: sic Angelus superior potest intelligere distincte, & magis clare plura rer vnam speciem, quam inferior per plures.

Tertio differt, quia Deus vnico intuitu intelligit omnino clare, & perfecte suam essentiam, & omnia, quae sunt apta nata representari per illam essentiam. sed Angelus per diuersas conuersiones perficitur in cognitione sua, vt quia ni¬ mis deficit a diuino lu det ine, non vno intuitu intelligit omnino perfecte, quae sunt apta nata re¬ presentari per vnam speciem. vt si Angelus ali¬ quis intelligat per speciem animalis, si conuertat se super huiusmodi speciem, vt est represen¬ tatiua omnium animalium, non ita perfecte intelliget animalia aquatica, sicut si specialiter se conuertat super huiusmodi speciem, vt est repre¬ sentatiua aquaticorum.

Ad quartum dicendum, quod licet Ange¬ lus non accipiat cognitionem a rebus, cognoscit tamen certitudinaliter contingentia praesentia, & non contingentia sutura. Nam, vt dictum est, Angelus cognoscit naturas rerum, secundum quod habent esse. & quia contingentia praesentia secundum esse, sunt determinata in alte¬ tam partem, ideo potest ea certe, & determinata cognoscere: futura vero contingentia, quia ihdeterminata sunt, non potest ea determinate co¬ gnoscere.