Quaestio 3

ARIIC. Vnicus. An Angeli narurali dilectione se diligant. Conclusto esft afffrmtatiua.

PrL.1pa ma xtc. 3. 43. at.c. q. ai. 431s pP. brul. d. 3. q. 12.

QVAERITVR ergo; vtrum Angelus naturali dilectione se¬ diligat. Et videtur, quod non. quia quod non diligit se, consequens est, quod non diligat se naturali dilectione. sed, vt probabitur, Ange¬ lus non diligit se: ergo &c. Probatio assumptae: Bi cit Aug. 13. Confes. Amor meus pondus meum, eo feror, quocunque feror: ergo nihil est amor, nisi quaedam vis, vel quodldam pondus, quo quid fertur in aliquid. sed nihil fertur in feipsum, quia quod fertur alicubi, non est vbi fertur. quaelibet autem res est in seipsa, ergo &c.

Praeterea, in quod ferimur naturaliter, habet rationem finis, quia vt dicitur in 3. Ethicorum. Finis nobis praestituitur a natura. Si ergo Ange¬ lus dillgeret se dilectione naturali, feretur in seipsum naturaliter, & per consequens diligeret se, vt finem, & sic frueretur seipso, quod est inconueniens.

praeterea amor est virtus vnitiua, sed vnio est diuerforum: quod ergo diligitur ab aliquo naturaliter, est diuersum ab illo naturaliter. sed nihil porest hoc modo esse diuersum a seipso, ergo &c

IN CONTRARIVM est, quia, vt dicitur in ,. Ethicorum: Viro autem, & vxori amicitia videtur secundum naturam existere. Si ergo, quia vir, & vxor faciunt vnum corpus, est inter eos amicitia naturalis. cum magis quodlibet sit vnum sibi, quam cum quocunque alio; videtur, quod ad seipsum potissime sit amicitia naturalis.

Ptaeterea in Ethicis dicitur: Amicabilia ad alterum, surrexerunt ex amicabilibus ad nos ipsos. nihil ergo aliquid diligere naturaliter potest, si seipsum naturaliter non diligit.

Dub. I. Lateralis. An Angelus diligat alium Angelim naturali dilectione, aque, ac seipsua. Conclusio est negatiua.

D. Tho. 1. p. q. 60. artic. 4. D. Bonau d. 3. p. 2. arti. 3. q. 2.

VLTERIVS autem dubita. tur: Vtrum vnus Angelus naturali dilectione diligat alium An¬ gelum, sicut se. Et videtur, quod non, quia vt dicitur in Cantic. Introduxit me Rex in cellam vinariam, ordinauit in me charitatem. Charitas ergo quid ordinatum est: similiter & amor naturalis, cum natura sit a Deo quid ordinatum est: quia, vt dicitur ad Ro. Quae autem sunt a Deo, ordinata sunt, sed non esfet amor ordinatus, nisi inciperet a seipso, & nisi esset potior in: seipso. Angelus ergo naturali dilectione non diligit¬ se, sicut alium, sed diligit se potius, quam¬ alium.

Praeterea secundum Dionysi. 2. De diui. no. abundanter, & supersubstantialiter, quae sunt cau¬ satorum praeinsunt causis. sed, vt diximus, amor ad nos est causa amoris ad alium. ergo amor ad nos, vel amor Angeli ad seipsum, est potior amo¬ re, quem haebet ad alium.

Praeterea simili modo, vt videtur, loquendum est de amore, qui respicit voluntatem, & de actu¬ intelligendi, qui respicit intellectum. Si ergo &¬ nus Angelus diligeret dilectione naturali alium, sicut se;intelligeret alium sicut se. sed hoc est falsum, quia se intelligit per essentiam suam, alium autem intelligit per speciem, ergo &c.

IN CONTTRARIVM est, quia gratia non tollit naturam, sed perficit. sed secundum charitatem, quae est amor gratuitus, praecipimur diligere alios, sicut nos. ergo & amore naturali debet Angelus alium diligere sicut se.

Praeterea sicut legitur in instituta de iure¬ naturali: Naturale est, quod omnia naturalia docuit. Sed omne animal diligit sibi simile, vt dicitur. Ecclesiast. Ergo hoc est naturale: Immo hoc xvidetur notorium, & clarum, quod qui diligit aliquid tanquam simile sibi, diligat ipsum tanquam se, ergo: &c.

Dub. II. Lateralis. An Angelus naturasi dilectione magis diligat Deum, quam se¬

Conclusio est affirmariua. D. Th. 1. p. q. 6o. ar. 5. Et 1. 2. q. ropart. 3. Et 2. 2. q. 26. art. 3. in corp. Et Quol. 1. ar. . corp. D. Bonau. d. 3. p. 2. art. 3. q. 1. Item 2. sentent.. dist. 3. q. vlt. Alex. de Ales q. 31. Alb. magn. de 4. coaeuis q. 19. Ric. d. 3. q. 12. Sed vidle Guil. Altisiodoren¬ sem, qui 2. lib. sent. c. 1. videtur omnibus aduersari.

LTERRVS autem dato, quilibet Angelus naturali dilectione diligat se, & alium Angelum diligat sicut se; Dubitatur vtrum huiusmodi dilectione di¬ ¬ ligat Deum plus, quam se. Et vi¬ detur. quod non. Nam diligere Deum plus, quam se, est actus charitatis. sed Angelus in initio suae conditionis, in statu naturalis innocentiae, secundum communem positionem, non habuit charitatem. ergo non dilexit Deum plus, quam se: sed diligebat Deum naturali amore, ergo &c.

Praeterea natura semper videtur esse curua, & caetera alia referre ad se. naturalis ergo amor est ptopter suam naturam, & propter se. Sed propter quod vnum quodque, & illud magis. naturali er gaPorequodlibet plus diligit se, quam quod cunque aliud.

Praeterea qui diligit aliquid plus, quam se, secum dum hoc eleuatur supra se. se d nihil eleuatut naturaliter supra se, naturali ergo dilectione non diligit Deum Angelus plus, quam se.

Praeterea quod est naturale, est semp, & vbique. si ergo Angelus dilectione naturali diligeret Deum plus, quam se, ergo hoc esset semper, & vbique; quod videtur falsum. Nam & peccatores in amando non praeponunt Deum omnibus, ergo &c.

IN CORTRARIVM est. Nam Angeli diligebant Deum in statu naturae: vel ergo secundum talem dilectionem Deo vtebantur, vel fruebantur. si vtebantur, quia tota peruersitas est vti fruendis; peccabat angelus diligendo Deum dilectione naturali. Fruebatur ergo secundum talem dil ectionem diligendo Deum, & per consequens diligebat eum super omnia, & plus, quam se.

Praeterea praecepta Decalogi dicuntur esse de iu¬ re naturali, & dicuntur esse scripta in mente hois. sed in lege precipiebatur, Deum diligendum su¬ per oia; ergo hoc est naturale, quod sic diligatur.

Resolutio Artic. I. ngclinatnralidilegtiont sediliamnt. apor enin est vis onititia, & inclinatio vrionem sequems, c vis quaedam tendens in sibi ipsi conueniens.

RESPONDEO dicendum ad quaestio nem primam, cum quaeritur: Vtrum An¬ gelus dilectione naturali diligat se, dici debet, quod tria, quantum ad praesens spectat, inuenimus de amote:

Primum videlicet, quod amor est quaedam virtus vnitiua, secundum quem modum iuxta sententiam Hierothei ait Dionysius 4. de diui. no. Amo rem siue diuinum, sine angelicum, siue intellectualem, siue animalem, siue naturalem, vni¬ tiuam quandam dicimus esse virtutem. Est ergo vna descriptio amoris, quod est quaedam virtus vnitiua.

Secundo potest dici amor, quod est quaedam inclinatio sequens cognitionem, & apprehensionem. Hanc autem descriptionem possemus trahere ex verbis pPhilosophi in 3. De anima. vbi ait, quod bonum apprehensum, est motiuum voluntatis. Et ex ver¬ bis Aug. 10. de Trini. dicentis, quod certe amari ali¬ quid nisi notum non potest. Vbi eodem capitulo habetur: Firmissime nouimus, quod non est amor¬ eius rei, quam nescis, sed eius, quam scis. Si ergo voluntatem non mouet, nisi bonum apprehensum, cum amor sit quid ad voluntatem pertinens, erit quaedam inclinatio sequens apprehensionem. Quod expressius dicunt auctoritates August, ad¬ ducte, ex quibus habetur, nihil amati possenisi notum.

Tertio potest describi amor, quod est quaedam vis tendens in aliquod sibi conueniens, quae descriptio accipi potest ex verbis August. 13. Confess vbi¬ vult, quod amore fertur spiritus, sicut pondere cor¬ pus. appellat autem ibi pondus vim illam, per quam corpus tendit in locum suum naturaliter, siue deorsum, siue sursum, siue quocunque alio modo. Vnde ibi exemplificat de igne tendente sur¬ sum, de lapide deorsum, & de oleo super aqua natante.

Si ergo hic est amot in spiritibus vis natura¬ lis, per quam tendit in locum suum corpus, cum naturaliter tendat corpus in locum sibi conuenientem, vt grauia deorsum, leuia sursum, erit amor quaedam vis tendens in sibi conueniens, vt amor naturalis erit vis tendens in sibi conueniens secundum naturam: electiuus autem erit ius tendens in sibi conueniens secundum electionem. Omnibus autem his tribus vijs ostendere pos¬ sumus, quod angelus se diligit dilectione na¬ turali.

Prima via sic patet: Nam amor est virtus vni¬ tiua. Nam quae se diligunt sunt vnum, & inquan¬ tum aliqua sunt vnum, secundum quod huiusmodi se diligunt. Vnde & in 3. Ethic. dicitur, quod qua¬ lis vnusquifque est, talis sibi finis videtur. Id ergo, quod nos conformat aliquibus, facit nobis phantasiam, vt illa nobis appareant bona, & vt illa diligamus, vt ex eodem tertio haberi potest: vt si venereo venerea placent, hoc est, quia talem habet habitum, per quem talibus conformatur.

Si ergo ex vnione, & ex conformitate oritur amor; oportet, quod qualis est vnio, & qualis est conformitas, talis sit amor¬

Et quia naturale est, quod vnumquodque sibi sit secundum naturam vnitum, & conforme¬ paturalen est, quod Vnumquodque se diligat amo¬ re naturali.

Secunda via ad hoc idem sumi potest ex secunda descriptione amoris, quod amor est inclinatio cognitionem sequens. Vbi ergo inuenimus cognitionem naturalem, oportet, quod ex illa cognitione sequatur, & naturalis amor. Dicemus enim quolviolentum est contristans, vt habetur in 5. Meta¬ physicae. Sic naturale est suaue. Hoc enim modo dicitur Sapientiae. S. Sapientia attingit a fine vsque ad finem, fortiter, & disponit omnia suaui ter. Omnia enim per diuinam sapientiam suaui¬ ter disponuntur, prout naturaliter in aliquid in¬ clinantur, vt naturalitas sonet insuauitatem, sicut violentia incontristationem. Illud ergo, in quod naturalirer ferimur, secundum quod huiusmodi, quandam suauitatem, & complacen¬ tiam habet.

Si ergo poterimus ostendere, quod Angelus se cognoscit naturaliter, oprtebit, quod ex illa cognitione, quaedam naturalis complacentia, & quaedam naturalis suauitas, siue quidam naturalis amor, resultet. Quod autem sit sic: videre non est difficile. Nam Angelus per seipsam intelligit, & cuilibet Angelo hoc competit: propter quod est quid naturale. quia, vt vult Dam. li. 3. Quod omnibus competit, est quid naturale. immo illa cognitio, qua Angelus intelligit se, potest dici naturalis, quia ipsa natura naturaliter existens prae¬ sens suo intellectui, naturaliter suam intellectio¬ nem causat in ipso. Ad semper enim se intellige¬ re, sequitur semper se diligere. nam & anima nostra, vvt semper se intelligit, semper se diligit: vt Patet per Aug. 14. de Trinitate.

Tertio hoc idem potest declarari, prout amor est quaedam vis tendens in sibi conueniens. nam sicut corpus per pondus tendit in locum sibi conuenientem, vt patuit per Augu. 13. Confes. Ita & spiritus per amorem. Quod concordat etiam cum Aug. 11. de Ciui. Dei dicente, quod amores sunt velut momenta ponderum corporum. Et subdit, quod sicut corpus pondere, ita animus amore fertur, quocunque fertur. Cum ergo hoc sit naturale, quod quodlibet tendat in sibi comuenientia, & refugiat sibi nociua: vt grauia fugiunt locum sursum, vbi non possunt ita commode conseruati, & appetunt esse deorsum. vbi magis conseruantur: & etiam animalia quantumcunque imperfecta, vtputa vermis, cum pungitur retrahit se¬ quasi naturaliter nociuum fugiens: & cum sibi conuenientia inuenit, dilatat se, quasi naturaliter conuenientia sequens. Dicemus enim, quod tendere in aliquid determinate, non sequitur naturam materiae, sed naturam formae: appetitus autem formae, per quam habemus esse, & quae nunquam machinatur ad maleficium, non potest es¬ se nisi in bonum, & in conueniens.

Si ergo hoc inest omnibus rebus naturalibus, quod naturaliter tendant in sibi conueniens: o¬ portet, quod hoc conueniat Angelis tanquam¬ excellentiori parti vniuersi: & quia naturaliter tendere in sibi conueniens est naturaliter se dili¬ gere; consequens est, quod Angeli naturaliter se diligant. tum quia naturaliter sunt vnum sibi ip¬ sis, vt dicebat via prima:tum etiam quia ex natu¬ ra habent, vt semper se cognoscant, vt dicebat secunda:& tum quia naturaliter tendunt in sibi conueniens, vt dixit haec tertia.

RESP. AD ARG. ART. I.

AD primum dicendum, quod amor in spiritibus se habet quasi pondus in corporibus, desiderium se habet quasi motus, delectatio se habet, quasi quies: vt sicut corpus per pondus mouetur, & cum com¬ pletus est motus, quiescit: sic spiritus per amorem desiderat, & cum completum est desiderium, de¬ lectatur. Non ergo recedit pondus a corporibus: cum completus est motus, & cum coniuncta¬ sunt his, quae desiderant. & si nunquam mouerentur grauia deorsum, sed semper ibi essent, non propter hoc minus ponderosa essent. immo magis essent ponderosa, si inde remoueri non pos¬ sent. Nam ex defectu ponderis est, & ex defectu¬ naturae grauis, quod possit a suo loco remoueri. Sic & spititus illud, cui semper vnitus est, non minus amat: & ei, a quo non potest separari, non minori amore coniungitur. Amore ergo fertur spiritus cum sibi conueniens est absens, & amore coniungitur, cum sibi est praesens. Non oportet ergo, quod semper amor sit rei distantis, & non habitae, immo caeteris paribus magis est rei praesentis, & habitae.

Vel possumus dicere, quod, prout aliquid dili¬ git seipsum, amore fertur in seipsum, & secundum hoc a seipso per amorem tendit in seipsum, & per amorem coniungitur sibi ipsi, vt sit ibi quidam motus secundum rationem, & secundum modum intelligendi.

Ad secundum dicendum, quod quantum ad ea, quae diligimus secundum electionem, finis di¬ citur nobis praestitutus a natura, inquantum supponentes finem, eligimus ea, quae sunt ad finem. sed in his, quae diligimus naturaliter, possunt se habere aliqua, vt finis: aliqua vero, vt quae sunt ad finem. Nam sicut natura gradatim de vno tendit in aliud: sic naturali amore de vno possumus in aliud tendere, vt non quicquid naturaliter diligi¬ mus, diligamus vt finem.

Ad tertium dicendum, quod plus est esse vnum, quam vnitum. propter quod maior est amor rei ad seipsam, quae est vna sibiipsi, quam ad alia¬, quibus vnitur. Dicitur ergo amor virtus vnitiua, quia non est nisi habentium esse vnum, vel vnitum. vel dicitur amor virtus vnitiua, etiam amor naturalis, quia res naturaliter tendit in sibi conueniem¬ tia, in quae tendendo redit ad seipsam, prout illa ordinat ad bonum suum: & ex hoc est vnita sibi, inquantum suam naturalem inclinationem in bo¬ numstumordinatm custodit

Resolutio Dub. I. Cngelus alium Angelum naturali dilectione sicue se, idest, aeque, ac se ipsum, non diligit: sed similitudine quadam.

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum Angelus diligat alium Angelum sicut se: si ly sicut, importat aequalitatem amo¬ ris, sic nihil diligit Angelus sicut se. Nam alias creaturas naturali amore non diligit sicut se, sed minus se: Deum autem non diligit na¬ turali amore sicut se, sed plus quam se. Dicimus enim quod ex vnione habet esse amor, quaelibet autem creatura est magis vnita sibi, quam alii creaturae, Deus autem est intimior cuilibet creaturae, quam creatura sibi. luxta illud August. 3. Confes¬ Tu eras intimior intimo meo, & supremus supremo meo. Angelus ergo diligit se plus, quam alium Angelum, tanquam intimior sibi, quam ille An¬ gelus, & naturali amore plus diligit, vel debet di¬ ligere Deum, quam se. quia Deus est itimior ei, quam ipse sibi. Ergo si ly sicut, dicit aequalitatem, nihil diligit angelus sicut se, sed Deti diligit magis, alia vero minus.

Vtrum autem aliquo modo sustineri possit, quod Angelus inferior naturali amore, magis diligat superiorem, & meliorem, quam seipsum non, est praesentis specularionis. Sufficit autem ad prae¬ sens scire, quod Angelus naturali dilectione magis diligit se, quam alium, quia magis est natura¬ liter sibi vnitus, quam alii: & quia magis fertur in bonum suum hoc modo, quam in bonum alterius. Sed si ly, sicut, dicit similitudinem, sic an¬ gelus diligit alium sicut se, attamen nunquam similitudo est in omnibus. Nam si esset per omnia simile, non esset simile, sed idem. propter quod, & diligit alium sicut se, & non sicut se. sicut se qui¬ dem, quia sicut se diligit, quia est naturaliter vni¬ tus sibi: sic & alium angelum naturaliter diligit, quia habet naturalem vnionem ad ipsum saltem secundum naturam generis. Si ergo vnus angelus diligit alium, inquantum conuenit cum eo in natu¬ ra, sic diligit naturaliter: si propter alia, sic diligit eum dilectione alia. Angelus itaque diligendo sibi bonum naturali dilectione. quia naturaliter est sibi vnum, oportet, quod naturali dilectione, diligat bonum cuicunque alij, cum quo est naturaliter quid vnum. propter quod naturali dilectione diligit alium, sicut se, sed non quantum se¬

Ras3. AP ARG. pV2. I.

AD ptinum dicendum, quod ordinata charitas incipit a seipsa, & quod potior est in seipsa, quam in re alia loquendo de re alia creata, sed per hoc non habetur, quod vnus angelus non diligat alium, si¬ cnt se ipsum, sed quonon quantum seipsum¬

Et per hoc patet solutio ad secundum. Nam si amor ad creaturam aliam oritur ex amore ad seipsum, ex hoc non habetur, quod non diligat alium sicut se, sed quod non diligit quantum se¬

Ad tertium dicendum, quod vt in soluendo tetigimus, vbicunque est similitudo, oportet, quod & sit dissimilitudo. Angelus enim intelligit alium angelum sicut se, & non sicut se sicut se: quidem, quantum est ex parte rei cognitae, quia sicut cognoscit se co¬ gnoscendo essentiam suam, sic cognoscit alium cognoscendo essentiam alterius. Non cognoscit autem alium angelum sicut se, vt communiter ponitur, quantum est ex parte modi cognoscendi, quia se cognoscit per essentiam, alium per speciem. Sic & in diligendo, non diligit alium sicut se, quia se diligit per voluntatem suam, alium autem non diligit per voluntatem alterius, & dili¬ git alium sicut se. Nam cum se diligat, quia est sibi¬ vnitus naturaliter, consequens est, quod & hoc modo alium diligat, quia cum eo aliquo modo conuenit in natura.

Resolutio Dub. II. Agele: nurdli diledione Demmueir. quan se diligere dicitur, ratione ordinis rerum, & ratione honi, quod in ipso Deo magis sertatur

AD id autem, quod quaerebatur: Vtrum Angelus naturali dilectione diligat plus Deum, quam se. Dicendum, quod triplici via possumus decl arare, quod Angelus naturali dilectione diligat plus Deum, quam se.

Prima via sumitur ex ordine rerum. Nam in¬ ter caetera maximum bonum est bonum ordinis, loquendo de bono creato. Propter quod Aug. 3. super Gen. ad litteram circa finem ait: Quod sin gula bona sunt in vniuerso, omnia antem valde bona. Et subdit: Non enim frustra est additum valde, quia & corporis membra. Si etiam singula pulchra sunt, multo tamen in vniuersa compage¬ corporis, sunt omnia pulchriora. Et ibidem subdit, quod non diceremus oculum tam pulchrum separatum a corpore, sicut dicimus in illa connexione membrorum, cum in suo loco ipsum cerni mus esse positum. Naturale autem est, quod res magis diligat quod est magis bonum suum, & quia maius est bonum suum in toto, quam in seipsa, eo quod pulchrior sit pars in toto, quam in seipsa, & ideo consequens est, quod res naturali dilectio ne magis debeat se diligere in toto, & per consequens ipsum totum, sine quo non posset esse in toto, quam seipsam, & in seipsa, eo quod pulchrior sit pars in toto, quam in seipsa.

Cum ergo bonum ordinis, & bonum vniuer¬ si, per amplius reseruetur in bono Ducis, & in bono diuino; si ipsum bonum totius, quod est bonum ordinis, debet magis diligere pars, quam seipsam:. consequens est, quod mul to magis debet diligere bonum Ducis, & bonum diuinum, in quo per amplius reseruatur bonum ordinis.

Secunda via ad hoc idem sumitur non solum ex bono ordinis vniuersi, in quo est pars pulchrior, qua in seipsa, sed ex turpitudine, quam contrahit pars, si discordat a toto. Nam non debemus aliquid turpe facere, etiam pro morte. Propter quod dicitur in 3. Ethic. derisoria esse metra Euripidis, cogentia matrem occidere. Nam turpe operari, vrputa matrem occidere, vel aliquod aliud turpe facere, pro nullo debemus induci: & nihil ad hoc nos debet cogere, immo potius debemus mori, quam tale quid facere.

Ergo sicut in actionibus electiuis magis debe¬ mus diligere non turpe agere, quam vitam serua re: ita cum turpis sit pars, quae suo non congruit vniuerso, & quae a suo discordat toto, vt dicit Aug. 3. Conses. quia discordaret pars a toto, & vellet recedere a toto, nisi exponeret se morti, toto, ne hoc turpe faciat pars, potius debet se velle periclitari, quam totum, quod non esset, nisi plus deberet diligere totum, quam seipsam. Et si hoc est in bono ordinis, quod plus deberet dilige¬ re pars tale totum, quam seipsam, multomagis hoc erit in bono diuino, quod incomparabiliter est maius bonum, quam bonum ordinis, & in quo reseruatur bonum ordinis.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex eo, quod bonum cuiuslibet rei creatae magis reseruatur in Deo, quam inseipsa. Nam si annihilata esset res, Deus posset, si vellet, ipsam reficere. debet ergo na¬ turali amore creatura plus diligere Deum, quam seipsam, quia in seipsa saluari non posset sine Deo. sed si annihilata esset, refici posset a Deo. Propter quod quodlibet bonum creatum, non ita saluatur, & reseruatur in seipso, sicut in Deo.

Et quia naturale est, quod res plus diligat illud, vbi suum bonum naturae per amplius reseruat, &c saluatur, res naturali dilectione non tantum debet diligere se, sicut Deum.

Aduertendum tamen aliquos distinxisse de bono concupiscentiae, & amicitiae, dicentes, quod Angelus amore concupiscentiae magis diligit bonum diuinum, quam bonum suum. quia magis sibi concupiscit bonum diuinum, vt in eo possit delectari, in quo est magis delectatio, quam bonum suum, in quo non est tanta delectatio. Sic etiam amore amicitiae magis diligit Deum, quam se, etiam amore naturali, quo ad bonum quod sibi vult: quia Deo vult maius bonum, quam velit sibi. nam sibi non potest velle naturaliter tantum bonum: cum sit impossibile creaturam fieri Deum. quia tamen quo ad dilectionis actum amore amicitiae intensius vult sibi bonum, quam Deo, ideo intensius, & principalius diligit sed, quam Deum.

Valeret autem ista distinctio in eo, quod tangebatur superius, vtrum Angelus inferior magis diligat superiorem, quam se, quia ei vult maius bonum, sed se magis diligit, & feruentius fertur in suum bonum, sed in proposito non valet. Nam intensius naturali dilectione debet ferri creatu¬ ra in amorem Dei, quam in amorem sui, quod patet per rationes tactas.

Adducitur tamen ad hoc simile de partibus corporis. nam brachium exponit se pro salute totius, magis volens seipsum periclitare, quam totum, ostendens in hoc non se diligere tantum, quantum diligit totum.

Et quod facit naturaliter pars, facit virtuosus ex electione exponens se morti pro defensione Reipublicae. Si ergo in his, quae dicunt bonum ordinis, pars plus diligit totum, quam se, multoma¬ gis in bono diuino debet hoc esse, vt creatura naturaliter plus feratur in amorem Dei, quam in¬ amorem sui.

RESP. AD ARG. DVP. II. AD primum dicendum, quod Deus, & est v¬ niuersale bonum, a quo dependet bonum naturae, & est bonum beatificans: Naturali ergo dilectione creatura debet diligere Deum plus, quam se: prout est vniuersale bonum, a quo dependet cuiusque naturae bonum. Vt autem est bonum beatificans, sic debet creatura rationalis diligere Deum plus, quam se dilectione charitatis. Vtroque ergo amore naturali, & chari tatiuo, licet aliter, & aliter Deum debemus dili¬ gere plus, quam nos.

Ad secundum dicendum, quod natura semper re¬ curua est, & semper reflectitur in seipsam, & sem per diligit bonum suum, non solum, quod est suum bonum singulare, sed quod est bonum commune. vt in rebus inanimatis, naturale est, quod ignis, vel aliquid aliud tale vult assimilare sibi passum, & generare ignem, vt saluetur species. Non enim vadit res extra seipsam, immo reflectitur in seipsam, cum diligit commune bonum, quia & illud bonum est suum bonum. propter quod tanto magis debet diligere bonum. diuinum, quam bonum singulare, quanto magis saluatur, & reseruatur in bono diuino, quam in seipsa: vel magis debet dili gere bonum totius, quam seipsam, quanto pulchrior est in toto, quam in seipsa.

Ad tertium dicendum, quod sic diligere Deum supra se non est supra suam naturam, immo est sibi naturale, quod sic Deum diligat. peccabat ergo argumentum in materia, & assumebat falsa. Nam sicut ab eodem igne naturaliter potest procedere maior, & minor calefactio, secundum quod at¬ tingit rem aptam natam magis, & minus calefieri: sic ab eadem natura potest procedere maior, & minor dilectio naturalis, secundum quod tendit in maius, & minus bonum. Et quia bonum diui¬ num est maius bonum ipsi creaturae, quam bonum suum sibi, non agit in hoc creatura vltra suam naturam, immo naturale est, vt magis diligat bonum diuinum, quam etiam bonum suum.

Ad quartum dicendum, quod ab homine etia pecca¬ tore: vel ab Angelo peccante, non remota est haec dilectio, secundum quod Deus est vniuersale bonum omnia in esse conseruans. Quicquid enim naturaliter diligit se, oportet, quod per se loquendo diligat illud, sine quo esse non potest. Et oportet, quod magis diligat illud, in quo magis salua¬ tur suum esse: Daemones ergo, qui per se non possunt velle non esse, licet per accidens non esse vellent, oportet, quod eo modo, quo naturaliter diligunt se, diligant Deum plus, quam se. Secundum enim iustitiam, & secundum, quod Deus est obiectum beatificans, quo modo diligit Deus amore gratuito, non ferunt Daemones in amo¬ rem eius, sed modo, quo praediximus, diligunt Deum plus, quam se.

Ad formam autem arguendi, cum dicitur, quod peccatores in amando non praeponunt Deum omnibus, dici debet, quod hoc intelligendum est de amore electiuo, amore autem naturali in Deum prae omnibus feruntur¬

Dub. I. Litteralis.

SVPER litteram quarit: Primo sup¬ illo verbo beati lob. Hoc est initium figmenti Dei, vt illudatur ei ab angelis eius. Et de illo verbo Psalmistae: Praco A iste, quem formasti ad illudendum ei. Dubitatur, quia videtur, quod Diabolus factus sit propter malum, vt propter illusionem.

RESPONDEO dicendum, quod, vt dicit Augu. 3. super Gen. ad litteram in fine, Deus est naturarum optimus conditor, peccantium vero est iustissimus ordinator, vt etiam si qua sigilla¬ tim fiant delinquendo deformia, semper tamen sit vniuersitas pulchra. Dicemus ergo, quod & Deus bona facit, & in hoc est naturarum optimus conditor, & de malis bona eligit, & in hoc est peccantium iustissimus ordinator, vt etiam ipsa mala bene ordinata, & suo loco posita, eminentius commendent bona, vt magis placeant, & laudi¬ biliora sint, vt habetur in Enchiridion. Cum ergo dicitur, quod Diabolus est figmentum Dei, vt illudatur ei ab angelis eius. Et cum scribitur in Psalmo: Draco iste formatus est ad illudendum ei, vel hoc referendum est ad Deum, vt est naturae conditor, vel, vt est culpae ordinator. Si primo modo: sic, quod dicitur, intelligendum est consecutiue. Deus enim fecit angelum bonum, sed quia ipse se per culpam deprauauit, factus est figmentum, & illuditur ei ab angelis Dei, secundum hoc ergo prout figmentum dicit culpam, & prout Draco dicit angelum malum: Draco iste formatus est a Deo, & est figmentum Dei. Non quod Deus fecerit culpam, sed quia fecit naturam angeli, qui proprio arbitrio se deprauauit per¬ culpam. Et ex hoc consecutum est, vt ei illudatur ab angelis Dei. quia ipse factus malus. vult no¬ cere sanctis viris tentando eos de malo, diuina tamen prouidentia, & etiam ipsi angeli boni as¬ sistentes sanctis viris iuuant eos, vt vincant tentationes illas, quas vincendo merentur, & fit eis ad bonum, quod Diabolus ordinabat ad malum. Et in hoc ipse Diabolus est delusus. quia praeter intentionem suam proficit sanctis viris, credens obesse eis. Alio modo potest referri ad Deum, vt est peccantium iustissimus ordinator. Nam de peccato angeli elicit illud bonum, quod proficit sanctis, secundum quem profectum illuditur ei. Diabolus ergo factus est figmentum, & factus est Draco suo libero arbitrio: Deus autem formauit ipsum, & ordinauit ipsum, vt illudatur eiid est ordinauit ipsum ad profectum Sanctorum, ex quo profectu deluditur ipse Diabolus. de peccato ergo angeli tentantis sanctos viros, elicit Deus profectum sanctorum virorum, propter quod Diabolus deluditur. quia tentat eos, vt ob¬ sit, non vt prosit.

Dub. II. Litteralis. An Diabolus suerit prascius sut casus.

D. Th. 2. Scr. 2. sentent. d. 4. q. 1. art. 2. D. Bonau. d. 4. art. 2. q. 1. Ric. d. . q. 6. Piel. d. 4. d. 1. art. 3. dbbs. Purd. . q. 3. Adim in 3. qids.

VLTERIVS autem dubitatur de illo verbo, quod Diabolus sui casus prscius esse non potuit. quia sapientia fructus est pietatis. Contra: Magis videtur es¬ se sapientia principium pietatis. quia cognitio est principium affectionis. Dicendum, quod valde bene dictum est, quod Diabolus non pot uit esse praescius sui casus, propter causam praetactam, vi delicet, quia sapientia fructus est pietatis. Nam si Diabolus suum casum praesciuit, vel hoc fuit Esapientiam, quam habuit in verbo, vt quia ante suum casum vidit verbum clare, & aperte, vbi pron¬ uidit suum casum, vel hoc fuit per sapientiam, quam habuit a verbo, vt quia Deus ei reuelauit, quod deberet cadere. Quia ergo quaelibet talis sapientia, vt apparebit, fructus est pietatis, quia angeli, & quaecunquae rationales creaturae, pie vi¬ uendo, & Deum colendo, consecutae sunt hunc fructum, videlicet visionem diuinam, & vt sapientiam haberent in ipso verbo. Cum ergo haec sapientia sit fructus pietatis, secundum hanc sapientiam non potuit Diabolus esse praescius sui casus. Nam ipse pie viuere noluit. propter quod nunquam diuinam essentiam aperte vidit, vt pos¬ set secundum hanc sapientiam esse praescius sui casus. Sed si loquamur de sapientia secundo modo, vt dicamus, quod Diabolus fuerit prae¬ scius sui casus, quia Deus hoc ei reuelauit, hoc etiam stare non potest. Nam cum Deus sit pius pater, sapientia, quam alijs reuelat, fructus est pie¬ tatis. quia ipse pie motus hoc agit, sed si reuelas¬ set angelis suum casum, tunc in ipsis angelis poena praecessisset culpam. Non ergo esset hoc opus pietatis, sed crudelitatis. Sufficienter ergo ostenditur, angelum suum casum ignorasse, per hoc, quod sapientia fructus est pietatis.

Dub. III. Litteralis.

VLTERIV5 Autem dubitatur deillo verbo, quod erat in angelis naturalis cognitio, qua sciebant quod facti erant & a quo facti erant, & cum quo facti erant: & habebant aliquam notitiam boni, & mali: intelligentes quid appetendum, & quid respuendum es set. In cognitione autem speculatiua tanguntur tria, quae possunt distingui, vel secundum numerum cognoscibilium, vel secundum alium, & alium gradum, quem habent respectu Angeli cognoscem tis. Secundum numerum cognoscibilium accipiuntur illa tria, quia omne cognoscibile, vel est creator, vel creatura. & si creatura, vel corporalis, vel spiritualis. secundum ergo speculatiuam cognitionem cognouerunt angeli, quod facti erant id est cognouerunt seipsos, qui sunt creaturae spirituales, & cognouerunt a quo facti erant id est Deum eorum Creatorem, & cognouerunt, cum quo facti erant id est corporales creaturas, quia simul fuit pro¬ ducta spiritualis, & corporalis creatura. Alio modo possunt distingui illa tria, secundum quod te¬ nent alium, & alium gradum respectu angeli co¬ gnoscentis. Nam respectu ipsius angeli non pos¬ sunt res habere nisi triplicem gradum. Nam nihil potest comparari ad Angelum, vel ad quodcumque aliud, quod non sit, vel iuxta, vel infra, vel supra. Angeli ergo cognouerunt, quod facti erant id est qui libet angelus cognouit se, & cognouit alios angelos factos, qui erant iuxta se, & cognouerunt a quo facti erant id est cognouerunt Deum, quem habebant supra se. & cognouerunt, cum quo facti erant. id est corporalem creaturam, quam habebant sub se, vel infra se.

Contradictionis vmbra. d. 3. p. 1. po¬ nenda, quae memoriae lapsuibi non est apposita.

ECIDIVE 2. sent. d. 3. q. 1. 4r. 3. asserit determinando Angelos ex genere, & differentia esse compositos. Id quod 9. Met. q. 12. penitus negat dicens, substantias sim¬ plices proprie diffiniri non posse, quia in eis non inuerire est, vnde generis, & differentiae ratio sumatur.

Vmbra contradictionis tollitur, si dicatur cum eode Dod duplicem esse generis, & differentiae rationem: veram tantum¬ veram, & perfectam simul. Hanc negat, illam vero concedit Doctor ipse. Differentia enm proprie dicta partem significat: Genus vero aliud, quod a differentia non comprehenditur. In Angelis autem Genus totam dicit essentiam, sicut & differentia. Hinc sequitur corollarium, veram, & propriam diffinitionem non dari nisi compositorum ex materia, & forma. vt placer Aristoteli 7. Met. 40. & 43. Et 5. Met. 9. & 1s. & vltimo contextu.

Contradictionis vmbra ibidem ponenda.

AEGIDIVS ibidem, & passim. in q. 2. dicit: Quicquid est in genere; ex genere, & differentia componitur. Angeli sunt huiusmodi. ergo proprie diffiniuntur Quod consirmatur ab ipso 3. de Anima contextu 9. cum asseueret substantias immateriales, & particulares quiditatem habere. Oppositum vero affirmat 7. Met. q. 5. sub finem dicens particularium corruptibilium, & incorruptibilium aiffinitionem haud quaquam dari. Id quod testatur Arist. 5. Meta. contextu 53.

vmbra contradictionis tollitur, si dicatur, vt supra dictum ett. Doctor enim negat Angelorum propriam diffiuitonsm: & 16 & vltimo contextu

Contradictionis vmbra. d. 3. p. 1. ponenda.

AEGIDIUS d. 3. q. 2. art. 2. in substantijs immate¬ A rialibus esse numerum affirmat. Id quod 4. Met q. ro¬ negat dicens: Vnum, quod elt numeri principium, i¬ stantijs separatis locum non habet

vmbra contradictionis tollitur, si cum Doctore dicamus, duplicem esse vnitatem, numerum, ac pluralitatem. Altera enim est materialis, quae oritur ex diuisione continui, vt placet Arist. 3. Phys. contextu &g. Altera est formalis, quae est ex diuisione formali diuersarum formarum. Vnde oritur nume rus, & multitudo transcendens, prout ens diuiditur in vnum, & multa. ex to. Meta. contextu 2. Primus numerus reperitur in substantijs materialibus. Secundus vero in substantijs separatis. Primum remouet Doctor noster ab Angelis: secundum vero ijsdem contedit.

Contradicionis vmbra. d. 3. ponenda.

Eeipre. 4. 3. 9. c. qaequ quiet intartqumm eqae¬ A virtuten immaterialem, quem in 2. Met2. q. 13. materialem virtutem appellat.

Vmbra contradictionis aufertur. sbi enim appellatintel¬ lectum immaterialem, quia non habet materiam partem sui, nec educitur de potentia materiae. in Met. vero eundem ma¬ nerialem vocat, quia materiam informat, & perficit, & in sui operatione a materiali virtute, imaginatiua, vel a phantasia dependet Haec ipse.