Quaestio 1

ARTIC. I. Ad lucifer de supremo dngeloram ordine fuerit, ac primus. Conclusio est afffr¬ matiuta.

D. Th. 1. p. q. 63. 2r. 95. Et 2. sent. d. 6. q. 1. art. Et Opusc. 15. 6. 19. D. Pon. d. 5. ar. 1. q. 1. Ric. d. 5. q. 1. Dur. d. 6. q. 1.

AD primum sic proceditur: videtur, quod Lucifer non fuerit de supremo ordine, quia dicitur Exech. Tu Cherub extentus, & protegens, sed Cherubin non sunt supremus ordo: Praeterea Dam. lib. 2. c. 4. ait, quod Diabolus erat de illis angelicis virtutibus, qui praeerant terrestri ordini: cui terrae custodia commissa erat. Sed custodia terrae, & mitti ad nos competit inferioribus ordinibus, vt vult Dio. in de Ange. Hie rar. ergo, &c.

Praeterea: Natura cuiuslibet Angeli est ad beatitudinem ordinata: sed non est credibile, quod diuina ordinatio permisisset nobilifsimam naturam in toto vniuerso frustratam fore a sua beatitudine: ergo, &c.

Praeterea quanto Angelus est superior, tanto minus habet de incitatione ad peccandum. sed Lucifer plus habuit de incitatione ad peccandum propter excellentiam suae naturae: minus ergo peccauit, & per consequens ipse peccans non fuit supremus.

IN CONTRARIVM est, quod dicitur inlob: Ipse est principium viarum Dei, quod non esset, nisi fuisset superior omnibus alijs. Et Exech. scribitur: Tu signaculum similitudinis. Singulariter autem Diabolus dictus est fuisse si¬ gnaculum fimilitudinis, quia singularem excellentiam habuitprae alijs.

RESOLEVTIO. tucifer de primo ordinefuit, & primus, vt com¬ paratur ad Deum, ad alios Daemones, & ad seipsum. Ipse en. per se ipsum, non innitens aliim An¬ gelo, beatitudinem consequi volebar: nulliuaa alteriue Angeli excellentiam concupiuit, vt alii secerunt: omnibura alis ex natura, nongatia praeest vohnit.

RESPONDEO dicendum, quod Aug. II. super Gen. ad litteram. non ex opinione sua, sed aliorum dicto, dicit Angelum, qui cecidit, fuisse de his, qui erant inferius in hoc mundo facti.

Possumus ergo dicere, triplicem esse opinio¬ nem circa hanc materiam. Vnam, quam diximus recitare Aug. qui ait in dicto libro, quod & hoc quidam senserunt, non fuisse Diabolum in illa sub¬ limi natura Angelorum, quae supercaelestis est, sed in eorum, qui aliquando inferius in mundo facti sunt, & per sua officia distributi: Causa autem, quae mouit sic dicentes, vt idem Augustinus ibi¬ dem tangit fuit, quia tales angelos, factos in hoc mundo aliquid illicitum delectare potuit, sicut homo ille primus, qui peccati paenam non¬ dum habebat in membris, fuit ad illicita inclinatus.

Sed haec opinio, nec in se, nec in sua causa bona est. In se quidem non, quia nunquam legimus duo genera Angelorum, quorum aliqui sint fa¬ ctiin coelo. aliqui in hoc mundo: immo secundum Domini sententiam Lucae dicitur: Videbam Sa¬ thanam quasi fulgur de caelo cadentem. Non autem dici potest, quod ceciderit de coelo Sanctae Trinitatis, aut deitatis, quia si ad fruendum illo coelo assumptus fuisset, stetisset: nunquam tamen¬ in illo celo fuit, sed illuc voluit ascendere. Nec etiam potest dici, quod hoc intelligatur de coelo isto aereo, quia de isto aere non eecidit. Intelligendum est ergo de coelo Empyreo, vt dicit Magister in littera, & vt auctoritates Sanctorum clamant, quod in coelo factus fuit, & de illo coelo cecidit. Non autem factus fuit in hoc mundo, vt haec positio dicebat.

Rursus non est bona haec positio in sua causa: volens, quod ideo non fuerit Diabolus de supercaelestibus, quia fuit delectatus in aliquo illicito. Nam illicitum illudi, quod ponitur fuisse eius peccatum, est superbia. Quanto ergo excellentior erat Dia¬ bolus, tanto magis poterat habere materiam superbiendi, & tanto magis perpetrare potuit tale¬ quid illicitum, vt sui excellentiam inordinate vo¬ lendo.

Est ergo opinio secunda, quam, vt in argueu¬ go tetigimus, tangit Dam. libro 2. capitulo 4. quod erat de his, qui praeerant terrestri ordi¬ ni, cui commissa erat custodia terrae. sed terrestris otdo, vel ordo immediate se habens ad haec terrestria, est ordo Archangelorum. f ergo Diabolus erat de his, qui praeerant huiusmodi ordini, erat de ordine Archangelorum. sed vtrum Dam. dicat hoc secundum propriam opinionem, vel recitet hoc tanquam ab alijs dictum, non est plene notum.

Rursus praeesse ordini terrestri potest intelligi tripliciter: Videlicet mediate, vel immediate: & immediate dupliciter. Primo, vt accipiatur ordo terrestris, quantum ad Angelorum culpam, vel quantum ad angelorum naturam: si intelligatur eum praefuisse terrestri ordini me¬ diate, sic non excluditur ipsum non fuisse de ordine supremo. Nam & supremus ordo praeest terrestri ordini.

Secundo si accipiatut hoc immedinte, & accipiatur ordo terrestris, quantum ad ange¬ lorum culpam, vt dicamus, quod remanentes fecerunt Io. ordines: cadentes autem tot fuerunt, quod secundum multitudinem fecissent, quasi vnum ordinem. Si ergo ille ordo cadentium di¬ citur ordo terrestris, vt sit sensus, quod ipse erat, qui praeerat ordini terrestriid est ordini cadentium, qui suae nequitiae consenserunt, sic per hoc non excluditur, quin ipse fuerit excellentior alijs,

Sed si intelligam tertio modo, vt dicamus secundum naturam angelos a sui principio habuisse quasi nonimembrem differentiam, sicut habent animata quadrimembrem. quia aliqua sunt vegetabilia, aliqua sensibilia: aliqua secundum locum motiua: aliqua intellectiua. sic accipiemus ordinem terrestrem infimum genus angelorum secundum naturam. Quare si Diabolus praeerat immediate tali ordini: si stetisset, fuisset de ordi¬ ne Archangelorum.

Sed haec positio sic intellecta, non concordat cum dictis scripturae sacrae. Nam Grego. ex¬ ponens illud Exech. Omnis lapis praeciosus operimentum eius: ait, quod omnis angelus erat quasi operimentum eius. quia in comparationae eorum caeteris erat clarior. Vnde & vocatus est Lucifer, vt babetur Esaiae. Isidorus etiam de summo bono lib. 1. cap. Io. exponens illud verbum: Omnis lapis praeciosus operimentum. eius, enumerat. 9. lapides, qui ponuntur in praefato. c. Exech. di. quod numero 9. illorum lapidum, designati sunt ipsi ordines angelorum, quos apo¬ stata angelus ante lapsum quasi in vestimento ornamenti sui habuit, ad quorum com¬ Parationem, dum se clatiorem cunctis aspexita confestim intumuit.

propter hoc est tertius modus dicendi com¬ munis, quod Diabolus siue Lucifer non solum fuit de supremo ordine, sed etiam fuit supremus in illo ordine: ita, quod cunctos angelos splendo re suorum naturalium excedebat. Vnde Isido. dicto lib. & cap. ait, Primatum habuisse inter angelos Diabolum, cuius praelationis excellentiam Propheta his verbis annunciat: Cedri non fuerunt altiores illo, abietes non adaequabantur sumitati illius: omne lignum Paradisi non est as¬ milatum illi, quoniam praetiosiorem fecit illum Deus. Per ligna autem Paradisi intelliguntur angeli, quos omnes ante casum excellebat Dia¬ bolus.

Potest autem haec positio tertia tripliciter confirmari. Primo prout Diabolus ante casum comparabatur ad Deum, qui erat supra ipsum. Secundo prout comparabatur ad alios angelos, qui erant facti cum ipso. Tertio prout comparabatur ad seipsum.

Prima via sic patet: Nam ipse non innitens alii angelo, sed per seipsum voluit beatitudinem consequi. Vnde & Isido. dicit lib. & cap. assignato, loquens de peccato Luciferi: Nulla autem maior iniquitas, quam non in Deo, sed in se vel¬ le quempiam gloriari. Et ibidem dicit, quod Diabolus non quae Dei, sed quae sua sunt quaesiuit. Dictus est autem gloriari in se, & in se quiescere, quia voluit per suam naturam gloriam habere. Cum ergo, sicut angeli se habuerunt ad naturalia, sic se habuerint ad beatitudinem, & ad gloriam, si vidisset Diabolus alium superiorem se, cognouisset, quod sub illo adepturus esset beatitudinem. Vnde & inter bonos angelos excellentiores praesunt alijs: illuminantes eos, & purgantes. Sic enim boni adepti sunt beatam vitam, vt in ipsa vita beata habeant quandam subiectionem ad superiores: Sic etiam & mali sub Diabolo quasi sub quodam principe, & sub suo superiori, voluerunt beatitudinem adipisci. Sed quicquid sit de bonis, qui adepti sunt beatitudinem per. gratiam: de malis tamen, qui voluerunt adipisci beatitudinem per naturam; certum est, quod, sicut videbant excellentiorem naturam: ita sub illa natura volebant beatitudinem adipisei. Diabolus ergo quia per se non sub superiori angelo, nec sub Deo: secundum, quod operatur in operibus gratiae, sed solum prout operatur in operibus naturae, voluit via naturae beatitudinem consequi; consequens est, quod solam naturam diuinam cernebat supra suam naturam esse.

Secunda via ad idem sumitur ex eo, quod ipse voluit habere principatum super omnibus alijs. si ergo via gratiae nolebat quae consequu¬ turus erat, & secundum hanc viam volebat su¬ per omnibus alijs principari: cum ipse non es¬ set tantae dementiae, quod ipse naturaliter vel¬ let directe praeesse, cui naturaliter se videret sub¬ esse squia hoc non potuisset obtinere nisi factus alius, & nisi desinisset esse, consequens est quantum ad excellentiam naturalium, eum omnibus alijs praefuisse.

Tertia via sumitur: prout comparabatur ad seipsum. Nam alii angeli cadentes aliquo modo quaerebant excellentiam alterius. quia sub Diabolo principe, quem videbant excellentiorem in naturalibus, volebant per natu¬ turam beatitudinem obtinere. sed ipse nullius alterius secundum viam naturae excellentiam concupiuit. Sed, vt ait Augu. 11. super Cen. fuit propriae potestatis delectatione corruptus. Si ergo ex amore propriae excellentiae, secundum viam naturae voluit beatitudinem obtinere: consequens est, quod excellentiorem in natura¬ libus se esse conspexerit. quia si conspexisset alium excellentiorem: per viam naturae sub excellentiori natura hoc obtinere voluisset.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod in Angelis non sunt in singulis singula, sed in singulis omnia, vt si Seraphin dicti sunt ab incendio amoris: Cherubin a scientia: Troni a sessio¬ ne, quia in ipsis dicitur Deus sedere, & ipsi dicuntur Deum tenere. In Seraphin sunt omnia. quia & diligunt, & sciunt, & tenent Deum: Et in Cherubin omnia: Et in Tronis omnia. attamen denominantur Seraphin a superiori, vt ab incendio amoris, & Cherubin ab eo, quod est post amorem, vt a scientia, & Troni ab eo, quod est post scientiam, vt a sessione. Dicitur ergo Dia¬ bolus Cherub: non quod non fuerit de supremo ordine: sed quia in ipso reseruabatur excellentia scientiae. Excellentiori enim modo est scientia in Seraphin. quam in Cherubin. Magis tamen¬ denominatur Diabolus a scientia, quam ab amo re, vel quam a charitate, quia scientia sine charitate inflat: & ipse inflatus per superbiam cecidit. Vel denominatur a scientia, quia scientia fuit ei occasio ruinae. Ipse enim sciendo, & co¬ gnoscendo se tam pulchrum: de sua excellentia delectatus intumuit, & superbiuit.

Ad secundum dicendum, quod Diabolus erat de his, qui praeerant terrestri ordini, idest ordi¬ ni cadentium. Quia si alius est intellectus auctoritatis: dicemus auctoritatem illam in hoc non teneri.

Ad tertium dicendum, quod diuina ordinatio in nullo frustrari potest, quia quod deficit ab vno ordine, vt ab ordine misericordiae, & gratiae: relabitur in ordinem alium, vt in ordinem iustitiae. Diabolus enim peccans, si non assecutus est Deum beatificantem, non potuit subterfugere ipsum punientem.

Ad quartum dicendum, quod Lucifer non habuit plus de incitatione ad peccandum propter excellentiorem naturam: immo ex hoc minimum incitatiuum habuit. Et quia Angeli non agunt ex necessitate naturae: ideo vbi fuit minimum incitatiuum ad peccandum, potuit plus peccare.

Aduertendum tamen, quod secundum ordi¬ nem rectum, maior excellentia debuit Diabolo esse causa maioris humilitatis. quia secundum Oreg. tanto humilior, atque ad seruiendum Deo promptior quisque debet esse ex munere: quanto obligatiorem se esse conspicit in reddenda ratione. secundum tamen ordinem peruersum sua excellentia fuit ei occasio maioris elationis. propter quod non solum peccare potuit, sed etiam plus alijs peccauit.

ARTIC. II. An Angelurpeccansse peccare putauerit. Conclusio est affirmatiua.

SECVNDO quaeritur: Vtrum Angelus peccans putauerit se peccare. Et videtur, quod non. quia si putasset se peccare, putasset se puniendum. Non ergo peccasset, vt videtur Ansel. in¬ nuere in de casu Diaboli.

Praeterea ipse voluit per naturam consequi di¬ uinum bonum, siue suam beatitudinem: sed si in hoc credidisset peccare, credidisset se a di¬ uino bono auerti: nunquam ergo appetijsset.

Praeterea: aut putauit esse impossibile, quod appetebat: aut possibile. non impossibile, quia nunquam illud elegisset, ergo possibile. Cum ergo peccatum a Deo auertat, & non sit pos¬ sibile, quod auersus, vt auersus consequatur illud, a quo se auertit: consequens est, quod non aestimauerit se peccare, nec a Deo se auerti.

Praeterea cum peccando ceciderit, si hoc eligendo credidisset peccare: credidisset se casurum, & fuisset praescius sui casus, quod supra negabatur.

IN CONTRARIVM est, quia, vt supra diximus, Diabolus non peccauit per ignorantiam, vel per deceptionem, sed peccauit deceptus: omnis autem sic peccans, cognoscit se peccare: ergo, &c.

Praeterea ignorantia inflicta est nobis per peccatum, & quod peccemus per ignorantiam: hoc est propter aliquod peccatum praecedens, vel in no¬ bis, vel in primis parentibus. sed peccatum Dia¬ boli nullum peccatum praecesserat: ergo non peccauit per ignorantiam, sed non peccans per igno tantiam scit se peccre: ergp ctc¬

RESOVTIO. Angelus putare potuit se peccare, nec sibi tamen cauit, ex parte indiciorum Dei, suae naturae, suae cognitionis, numeri saluandorim, suaeq ruinae reparationis.

RESPONDEO dicendum in hac quaestio¬ ne tria declaranda esse. Primo quidem, quomodo aliquis peccat deceptus. Secundo, quomodo Diabolus aestimauit, vel aestimare potuit se peccare. Tertio quomodo hoc aestimans, non praecauit sibi a peccato.

Propter primum sciendum, quod peccans deceptus dicitur ignorare in particulari, vel drm non cogitare. non quod non possit cogitare speculatiue, sed quia non cogitat practice, vel non cogitat, vt operatur. Nam nullus aspiciens ad malum, agit, quod agit, vt dicitur 3. de diui noui. Vt fornicans: dato, quod cogitet fornicationem esse quid inordinatum, poterit de hoc cogitare spe¬ culatiue: sed, vt operatur non cogitat de hoc. quia non aspiciens ad hoc, operatur. quia tunc agens ageret ad malum aspiciens. talis enim fornicans, & sciens fornicationem esse, quid inordinatum non peccat per ignoran tiam, peccat tamen deceptus, & nesciens, & dicitur peccare nesciens. Omnis enim peccans, si non peccat per ignorantiam, in suo actu apprehendit aliquid, vt bonum, & scit aliquid ibi esse mali, aliter peccaret per ignorantiam: si nihil mali ibi crederer, ergo tale bonum apprehensum est quid mixtum. Appetitus tamen delectatus inficit iudicium rationis, quod quamuis apprehendatur, vt aliquid mixtum, & vt faciendum, & vt non faciendum: attamen inficitur rationis iudicium, vt omnibus computatis, iudicet faciendum. Sicut mercator, si in sua mercatione aspiciat lucrum ex parte vna, damnum ex parte alia; si lucrum superat damnum, omnibus computatis, dicit se lucrari. Hoc ergo modo qui¬ libet peccat deceptus. quia sicut lingua infecta¬ inficit iudicium sensus, sic ostendente ratione ali¬ quid, vt delectabile, & vt inordinatum, si appetitus incipiat allici, quia delectabile, inficietur iudicium rationis, vt omnibus computatis iudicet illud esse faciendum, vt tunc, & in illo parti¬ culari, vel aliter non faceret, nisi videretur sibi esse faciendum. Et quia iudicium est falsum, non est sine deceptione. Ideo. verum est, quod dicitur in Ethicis: Malitia est corruptiua principii. Et quod Daniel dixit illi seni: Species eius decepit re. Vnde de huiusmo di & deceptione, & quomodo sciens potest mala facere, in quadam nostra longa quaestione, quam quasi loco tractatus de hoc fecimus, diffusius diximus.

Viso, quomodo aliquis peccat deceptus, volumus declarare, quomodo Diabolus extimauit, vel extimare potuit se peccare. Dicemus enim: apprehendit Diabolus suam beatitudinem, & appetijt esse beatus, sed modo, quo deberet beatitudinem consequi, non plene sciebat. Nam si hoc plene sciuisset, cognouisset impossibile esse sibi hoc per naturam habere, & illum modum habendi minime elegisset, quia electio numnquam est impossibilium. Cum ergo non plene sciret, quomodo consequi deberet beatitudinem, cum modus consequendi dependeret ex diuina voluntate, voluit praeuenire voluntatem Dei, non expectans, vt prius sciret, quomodo Deus vellet eum beatitudinem consequi: vt illo, & non alio modo hoc appeteret, sed praeueniens appetijt hoc consequi per naturam. Rationabiliter ergo extimauit, vel extimare potuit, & debuit, se peccare, quando voluntatem suam voluit prae¬ ponere voluntati diuinae, vt non plene sciens qua¬ fiter Deus veslet eum beatitudinem consequi, ille elegerit sibi, delectatus in seipso, vt per naturam hoc consequeretur. Non ergo proprie per¬ cauit perignorantiam, vel per deceptionem, quod non extimaret se peccare: peccauit tamen deceptus, prout a delectatione suae excellentiae allectus, caecus in intellectu factus, praeuenit diuinam ordinationem, & elegit 2 quod non esset eligendum, & ideo dicitur delectatione propriae excellentiae fuisse corruptus.

Ostenso, quomodo aliquis peccat deceptus, & quomodo Diabolus extimauit, vel aestimare potuit se peccare, volumus declarare, quomodo a peccato sibi non cauit. Non enim ita hebes erat, quin cognosceret, ex quo videbat se ad beatitudinem ordinatum, & non plene sciebat modum, quomodo debebat beatitudinem conse¬ qui, quod debebat in hoc diuinam ordinatio¬ nem expectarr, in quo fuisset gloriatus in Deo, & quaesiuisset, quae Dei sunt, & quod non debe¬ bat huiusmodi ordinationem praeuenire, sicut praeuenit: in quo gloriabatur in seipso, & quaere bat, quae sua sunt, sed hoc cognoscens. & aestimans sibi tamen non cauit. Quod multipliciter de¬ clarat Anselmus, in de casu Diaboli. Fossumus autem adducere. 5. quae ipse tangit ad hoc de¬ clarandum: Primum est ex parte iudiciorsm Dei¬ Sccundum ex parte suae naturae: Tertium ex parte suae cognitionis. Quartum ex parte nu¬ meri saluandorum: Quintum ex parte reparas tionis suae ruinae.

Primum sic patet: Nam iudicia Dei abyssus multa, & inuestigabiles sunt viae eius: ex quo ex¬ rimabat se peccare, scire debebat, & quod iusse puniretur. Tamen nesciebat, vtrum Deus deberet illam iustitiam exercere, sed putare poterat, quod sibi indulgere deberet. Sicut enim in filio carnali, si videat pomum pulchrum, quan¬ tuncunque cognoscat se praeuenire ordinatio¬ nem patris: eligit accipere pomum, credens in hoc sibi patrem indulgere, & quod si sit possis bile iuuet ipsum ad habendum pomum. Vide¬ bat ergo Diabolus diuinam ordinationem se non expectare: elegit tamen per naturam habe¬ re beatitudinem. Potuit in hoc ergo peccare, quantuncunque aestimaret se peccare. quia potuit credere, quod Deus de tali praeuentione indulgeret sibi: & vlterius, quod ipsum iuuaret ad consequendum, quod volebat consequi per naturam, prout iuuat res naturales operando in naturis singulis.

Secundo potest hoc declarari ex parre suae naturae. Quia poterar credere, quod Deus creaturam suam pro tali culpa non damnaret, quam in tanta excellentia creauerat. Propter enim excellentiam suae naturae, poterat falsa aestimatio¬ ne decipi, vt crederet Deum in hoc iustitiam non exercere, sed sibi indulgere.

Tertio hoc declarari potest ex parte suae cognitionis. Quia non viderat aliquod exemplum iustitiae, vt Anselmus dicit. Propter quod poterat aestimare propter exemplum iustitiae, quod non viderat, quod non fieret in ipso huiusmodi iustitia.

Quarto hoc patet ex parte numeri saluandorum. Videbat enim numerum eorum, qui facti erant tanta sapientia prstitutum, vt nihil haberet superfluum. Propter quod cogitare poterat, quod si aliquis de illis damnaretur, quod remaneret fruentium¬ numerus imperfectus.

quinto hoc patet ex parte reparationis suae ruinae. nam si homo factus erat, non videbatur forte sibi rationale, quod humana natuta tuinam angelicam reperaret. Si autem homo non erat factus, multo minus scire poterat, quod post ruinam suam fieret homo, qui tuinam huius¬ modi repararet. ideo aestimare poterat, quod ex hoc non damnaretur, sed Deus sibi indulge¬ fet, cum non videret, quomodo sua ruina¬ repararetur.

RESP. AD ARG. Adprimum dicendum, quod aestimauit se peccate, & ex hoc aestimare debe¬ bat se iuste puniendum,tamen diligens se, & prae¬ sumens de excellentia suae naturae, aestimare po¬ terat Deum huiusmodi iustitiam minime exer¬ ceraea.

Ad secundum dicendum, quod aesimabatsepee¬ care, quia videbat se diuinam ordinationem vel¬ le praeuenire, vel non expectare, tamen credere poterat, quod Deus sibi hoc indulgeret, & quod ipsum ex hoc non desereret. Vnde non credebat remane¬ tea Deo auersus, sed magis credebat ab eo esse¬ adiutus. Videbat enim, quod propter peccatum iu¬ s auertebatur, sed credere poterat, quod Deus huiusmodi iustitiam non exerceret. poterat enim¬ astimare, quod Deus indulgeret, quo ad auersionem. & iuuaret, quo ad propositi consecutionem, quod quia non fecit, incaepit ei inuidere, & ipsum odio habere, secundum quod Magister in praecedenti distinctione descripsit auersionem.

Ad tertium dicendum, quod si aestimasset¬ Deum iustitiam illam exercere, quam iuste poterat facere, estimasset se puniendum, & non consecuturum intentum. Sed quia, vt diximus, iudicia Dei sunt abyssus multa, ideo estimare poterat, quod sic se auertendo non priuaretur intento, quia po¬ terat credere, quod Deus illam iustitiam non exerceret, sed, vt diximus, indulgeret sibi auersionem, & iuuaret ad consecutionem propositi.

Ad quartum dicendum, quod simul fuerunt illa, scilicet peccare, & aestimare, se peccare, & cadere rPropter quod non fuit praescius sui casus, sed cum cadebat, cognouit se cadere. Vel possumus dicere: Dato, quod hec non fuissent simul, non propter hoc fuisset praescius sui casus, quia, & si aestimabat se peccare: poterat tamen aestimare, quod Deus sibi indulgerer & quod ex hoc non in damnationem caderet.

ARTIC. III.. An primi Ancesi peccatum alijs cadendi occasto fuerit.

Conclusio est affirmatiua. D. Tho. 1. p. q. 63. artic. 8. stem 2. senten. d. 6. q. 1. arti. 2. Dur. Cdd 2. Tho. Argd. 5. q. t. arct a.

TERTIO queritur: vtrum pe¬ catum primi Angeli fueritocca¬ sio alijs Angelis ad peccandum. Et videtur, quod non. quia¬ statim cum peccauit fuit deformatus. sed id, quod est deforma tum, fecundum quod huiusmodti non est occasto modificandi ad sui imitationem: ergo &c. Praeterea inter alias causas aslignatur hec causa, quare homo fuit reparabilis, & non Angelus, quia homo per alium cecidit, & congruum fuit, quod per alium repararetur. Si ergo peccatum¬ Luciferi fuisset alijs occasio peccandi, fuissent¬ alii Angeli reparabiles.

Praeterea statim diuisa fuit lux a tenebris, in¬ instanti ergo fuerunt isti boni, & illi mali. non ergo peccatum Daemonis fuit occasio peccandi¬ alijs, vel exemplum, quia non praecessit eorum peccatum.

Praeterea sicut hacaest auersio malotum, nr¬ facta est conuersio bonorum: sed non dicimus, quod conuersio vnius sit causa conuersionis, vel occa¬ sio alterius, ergo nec in auersione hoc fuit. IN CO NTRARIVN est, quod dicitur Apoc. quod Praco magnus cauda eius trahebat tertiam partem stellarum coeli, sed trahere imr Portat causalitatem: ergo &c.

Praeterea dicitur lob: Ipse est Rex super vni uersos filios superbiae. sed in tantum dicitur ali¬ quis esse Rex, inquantum sua voluntate, & suo imperio mouet subiectos, sed hoc pertinet ad cau¬ salitatem: ergo &c.

RESOLVTIO. peccatum Luciferi aliorum peccata grauitate culpae praeceffit, respectu aliorum, inse, & ad Deum. Itemque causulitate, & origint, rationescientiae, excellentiae, ac respectlis.

REsPo NDEO dicendum, quod circa hoc est multiplex modus dicendi. Nam quidam dixerunt, quod inter peccatum Diaboli, & aliorum non fuit ordo caulalitatis, sed magnitudinis cul¬ Pe, inquantum Diabolus siue Lucifer alijs grauius peccauit. Sed hoc stare non potest, cum modus scripturae diuinae sonet, peccatum primi Angeli aliquem modum causalitatis habuisse super peccatum aliorum, vt patuit in auctoritatibus adductis. Dam. etiam dicit li. 2. quod ipse primus de¬ sistens a bono, simul cum eo factae sunt tenebrae, & consecuta est eum multitudo innumera eorum, qui sub ipso ordinati erant angelorum. Si ergo ipse primus peccauit, cum non fuerit ibi priori¬ tas temporis, vt patebit, oportet huiusmodi prioritatem intelligi de prioritate causalitatis, & originis.

Rursus multitudo innumera Angelorum non diceretur ipsum fuisse secuta, nisi dedisset eis occasionem peccandi. nam illi sequuntur alium in peccando quibus per illum datur peccandi occasio.

Est etiam secundus modus dicendi quod pecca¬ tum primi angeli praecessit aliorum peccatum non solum grauitate, & causalitate, sed etiam temporis duratione.

Sed hoc stare non potest, quia secundum Dam. lib. 2. c. 3. & 4. quod est hominibus mors, hic est angelis casus.

Sicut ergo homines morientes in peccato criminali, statim damnationem subeunt: sic Angeli post peccatum statim fuerunt damnati, & ab aliorum consortio separati. Si ergo Diabolus prius tempore peccasset, prius cecidisset. alii ergo vidissent eum cadere prius, quam peccassent. propter quod exemplo eius non fuissent ad peccandum moti.

Est ergo tertius modus dicendi magis rationi congruus, quod peccatum Diaboli praecessit peccatum aliorum grauitate, & causalitate, & per consequens origine. quia natura, & origine causa est prior effectu, non tamen praecessit tempore.

Volumus ergo declarare primo, quod pecca¬ tum Luciferi praecessit peccatum omnium aliorum grauitate & quantitate culpae. quod triplici¬ ter potest ostendi. Primo si comparetur Lucifer ad alios Angelos, vel si consideremus ipsum suum peccatum respectu aliorum. Secundo si comparetur ad Deum. Tertio si consideretur in seipso.

Primum sic patet. Omnes enim apostatae An¬ geli peccauerunt per superbiam, sed ipse Lucifer prae omnibus superbiuit. Nam: alii licet per sua naturalia vellent esse beati, voluerunt tamen hoc habere sub Lucifero principe. sed ipse Lucifer non sub alio Angelo, sed suae potestatis excellentia delectatus, habere voluit suam beatitudinem per naturam. Amor ergo propriae excellentiae, qui est superbia proprie sumpta, magis fuit in Lucifero, quam in alijs. Vnde & magis dicitur superbisse, propter quod & grauius peccauit.

Secundo hoc idem patet, si comparetur Luci¬ ser ad Deum, a quo habuit quicquid boni habuit. Imaginabimur enim, quod solus Deus est diues per seipsum, vt dicitur in 21. propositione de causis. Omne autem aliud est per diues ex mutuatis, vt cuilibet dici possit: Quid habes quod non accepisti? Cum ergo ex mutuatis esset diues Lucifer, & ex his, quae acceperat a Deo, quanto plura ab ipso receperat, tanto magis debuit ei velle subesse, & tanto magis ingratus fuit. Peccatum ergo Luci¬ feri fuit grauius alijs. & quia magis Lucifer su¬ perbiuit, & quia magis fuit ingratus.

Tertio hoc idem declarari potest, si conside¬ retur Lucifer in se. Nam quanto deiformior erat, tanto ordine naturae magis habebat incitamentum ad bonum. iuxta illud August. 1. Confes. Ad te nos fecisti domine, & inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te. Ista autem inquietudo, & ista incitatio est, vt nihil debeat velle, ni¬ si, vt Deus vult: & quanto natura intellectualis est deiformior, tanto magis debet in ea hoc reluce¬ re. Vnde & Dam. lib. 2. c. 30. dicit. quod virtus est secundum naturam: vitium praeter naturam. In se ergo consideratus Lucifer, quanto fuit deifor¬ mior, tanto habere debebat magis incitamentum ad bonum, & ad agendum secundum naturam: & tanto magis peccauit male agendo, declinando ad culpam, & ad vitium, quod est contra naturam.

Ostenso quomodo peccatum Luciferi praecessit peccata aliorum grauitate, & quantitate culpae, quia caeteris grauius: declarare volumus, quo¬ modo praecessit peccata aliorum causalitate, & origine. quia fuit saltem occasio, & origo omnibus alijs ad peccandum. quod tripliciter potest ostendi. Primo ex scientia ipsius Luciferi. Secundo ex excellentia eius, vt comparatur ad Deum. Tertio ex excellentia ipsius, vt comparatur ad alios cadentes angelos.

Primum sic patet: diximus enim supra, quod Daemon, & alii apostatae angeli beatitudinem appetierunt. Sed quia beatitudo illa erat supernatu¬ ralis, non habebant plenam scientiam, qualiter deberent ipsam consequi beatitudinem: & cum deberent in hoc expectate diuinam ordinationem, & committere se in hoc Deo, vt illo modo consequerentur beatitudinem, quo Deus vellet, ipsi autem nimis cupidi de propria excellentia prae¬ uenerunt in hoc diuinam voluntatem, & ex seipsis elegerunt modum, quo beatitudinem con se¬ querentur. Allectio ergo ad propriam excellentiam, corrupit in eis aestimationem, vt illo modo aestimarent se beatos fore posse, & illo modo beatitudinem appeterent, quo magis excellerent. Hoc autem erat per naturam, vnde & sic appetierunt. Multum est ergo notandum August. verbum, quod peccauit Diabolus, vt pluries supra diximus, propriae potestatis delectatione corruptus. Delectatio enim, & allectio, quam habebat ad propriam potestatem, & excellentiam, in fecit in eo iudicium, vt iudicaret sic se posse beatitudinem consequi, & vt eam hoc modo appeteret. Peccatum ergo Luciferi rationabiliter potuit esse, & fuit causa, siue occasio alijs peccandi, si consideretur ipsius Luciferi scientia.

Diximus enim, quod de modo consequendi beatitudinem, nullus cadentium habuit omnino plenam scientiam: sed videntes inferiores Ange¬ li, quod Lucifer, in quo erat tanta plenitudo scientiae, illum modum elegit, rationabiliter poterant aestimare, quod ipse Lucifer plus poterat scire de modo consequendi beatitudinem, quam ipsi. Consensus ergo Luciferi fecit in alijs apparentiam, quod hoc haberet quandam speciem possibilitatis, quod esset eis possibile beatitudinem habere per naturam. ex quo Lucifer sic plenus sapientia illum modum elegerat. Non tamen haec fuit tota causa, quia plus debuissent ipsi inferiores Angeli expectate diuinam ordinationem, quam adhaerere electioni Luciferi: attamen electio Luciferi, ratio¬ ne sapientiae, quam videbant in seipso, fuit eius magna occasio peccandi, vt ipsi sic beatitudinem appeterent per natutam consequi, & appetierat Lucifer. Imaginabimur enim, quod licet vnum fuerit occasio, & origo alterius, omnia tamen simul fuerunt tempore. nam in his, quae simul fiunt, simul est fieri, & factum esse, vt simul est illumina¬ ri, & illuminatum esse: & statim ad illuminatum esse, sequitur multiplicari colorem: vbi etiam simul est multiplicari, & multiplicatum esse: & ad multiplicari colorem, sequitur recipi speciem in visu, & fieri visionem. vbi etiam in talibus simul est fieri, & factum esse, oportet omnia talia esse simul, non obstante, quod illuminatio est causa multiplicationis coloris, & multiplicatio coloris causat receptiones in visu. Sed si aer inciperet prius illuminari, & postea in tempore fieret illuminatum esse, & quando esset terminata illuminatio, tunc inciperet multiplicatio coloris, & postea in tempore fieret multiplicatum esse, non essent talia simul tempore. Concedimus enim, quod quando terminata est illuminatio, tunc incipit multiplicatio. Verum quia simul est multiplicationem incipi, & multiplicationem terminari, quia simul est multiplicari, & multiplicatum esse: ex quo principium multiplicationis est simul cum termino illuminationis, erit & terminus multiplicationis simul cum termino illuminationis. Rursus: quia & terminus illuminationis erat simul cum suo principio, quia totum fiebat in instanti, erit & terminus multiplicationis simul cum principio illuminationis. Sic & in pro¬ posito: natura, & origine primo Lucifer elegit hoc modo beatitudinem consequi, & istum suum conceptum alijs anteposuit: cui conceptui cadentes Angeli consenserunt. Origine ergo prius fuit electio Luciferi: secundo fuit electionis ostensio facta aliis: tertio fuit aliorum assensus. Non ergo tempore, sed causalitate peccatum Luciferi prae¬ cessit aliorum peccatum, quod declaratum est ex ipsa Luciferi scientia, vel sapientia.

Secundo hoc idem declarari potest ex excellentia Luciferi, vt comparatur ad Deum. nam, vt su¬ pta diximus, poterat aestimare, & aestimauit Luci¬ fer, quod cum non plene sciret modum consequendi beatitudinem, debebat super hoc expecta¬ re diuinam ordinationem. propter hoc praeueniendo, & eligendo, vt per suam naturam hoc consequeretur, peccabat. sed videns se ita pulchrum, & alijs excellentiorem, aestimauit hoc sibi Deum debere indulgere, & etiam ad consequendum propositum adiuuare. Sicut filius aliquis carnalis, vt supra dicebamus, dilectus a Patre, si in appetendo aliquid praeueniret voluntatem Patris, crederet in hoc indulgentiam obtinere, & cum hoc ad obtinendum propositum per Patris auxilium adiuuari. Hac autem existimatione, qua decipiebatur Lucifer, potuerunt & alii decipi, vt sub hac confidentia consentirent, peccato Luciferi, & ipsi vellent sub eo per naturam beatitudinem obtinere, non credentes, quod creaturam tam pulchram Deus damnare deberet.

Tertio hoc idem patet, si consideretur excellentia Luciferi per comparationem ad alios cadentes Angelos. nam cum & alii Angeli per naturam vellent beatitudinem obtinere: cum ordine naturae Lucifer esset omnibus excellentior, secundum hunc ordinem consequens erat, vt sub eo tanquam sub principe hoc modo beatitudinem conseque¬ rentur. Ideo videntes Luciferum hunc modum elegisse, & auertentes in hoc ordinem naturae, as¬ senserunt, vt sub eo consequetentur beatitudinem per naturam, propter quod assensus Luci¬ feri, etiam & hoc modo fuit eis peccandi occasio.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod sicut Lucifer propter illam deformitatem non cauit sibi a peccato, licet simul esset suum pecca¬ tum, & sua deformitas, quia non ferebatur in suum peccatum tanquam in aliquid deforme, sed tanquam in aliquid, in quo aestimabat indulgentiam obtinere a Deo: & cum hoc iuuari ab ipso ad consequendum intentum: non secundum, quod Deus operatur in operibus gratiae ( quia hunc ordinem non elegit) sed in operibus naturae: sic & alii apostate Angeli ferebantur in consensum Daemonis, tanquam in aliquid, per quod possent excellentiam obtinere, & si debebant in tali conceptu, aliquid non recte volitum, & ali¬ quam praeuentionem diuinae voluntatis, aestimabant in hoc, vt diximus indulgentiam obtinere. Non enim debemus imaginari, quod deformitas Luciferi fuerit, sicut est deformitas parietis pet denigrationem factam a fumo, vel a luto, vel ab aliquo sic infectiuo. nam naturalia remanserunt sibi lucida, & splendida, vt dicit Diony. 4 de diuin. nom. sed fuit huiusmodi deformitas per auersionem a Deo, & in habilitatem ad gratiam. Quicquid tamem sit de modo deformitatis, ex quo simul tempore fuit peccatum aliorum cum peccato Luciferi: sicut Lucifer non cauit sibi a peccato, licet simul peccauerit, & fuerit deformatus, & ceciderit, quia non ferebatur in suum volitum, vt erat talium causatiuum, & prout ex tali volito talia debebat consequi; sic & inferiores Angeli peccauerunt sibi consentiendo, non ferendo intentionem suam ad ea, quae ex tali volito consequebatur Lucifer, sed ad ea, quae ipsi consentiendo de¬ bebant etiam consequi. Referebant enim omnia haec ad suam excellentiam, & ad suam exaltatio¬ nem, non ad suam deformationem.

Ad secundum dicendum, quod haec non est tota causa, quare peccatum angeli sit irremediabile, & non hominis: sed, vt communiter dicitur, est quaedam congruitas. Vel possumus dicere, quod aliter peccauit per alium homo, alter Angeli. nam homo peccauit per alium tentantem, sed Angeli peccauerunt per alium solum, quandam occasio¬ nem praestantem.

Ad tertium dicendum, quod si totum fuit in instanti: propter quod non fuit ibi prius tempo¬ re: Tuit tamen ibi prius causalitate, & origine, vt est per habita declaratum.

Ad quartum dicendum, quod conuersio efficaciam habuit per gratiam, quae non est ab ali¬ qua creatura, vel quae est supra naturam. sed auetti, & deficere potest creatura ex sua natu¬ ra. Ideo magis potest vnus Angelus fuisse causa alteri, quantum ad auersionem, in quam potest creatura de se, quam quantum ad conuersionem, quam non potest de se. Vel possumus di¬ cere, quod etiam in couuersione vnus Angelus fuit exemplum alterius. Nam sicut in auersio¬ ne auersio superioris fuit exemplum alijs, & fuit prior grauitate culpae, ita & in superioribus conuersio superiorum potuit esse exemplum alijs, quae erat prior dignitate gratiae. Nam sicut superiores Angeli cadentes plus peccauerunt, ita & superiores stantes plus meruerunt. Vnde & Apoc. legitur Michael pugnabat, & angeli eius. Pugna autem illa fuit difformitas voluntatum, vt quia isti se conuerterunt, illi autem se auerrerunt. Michael autem pugnabat & Angeli eius, quia conm¬ uersio, & pugna eius fuit exemplum pugnae, & conuersionis aliorum.