Quaestio 2

ARTIC. I. An Angeli futura cognoscere Possint. Conclusto est Haegarruta.

Aegid. qu. de cogn. Ang. q. 10. Et 1. Quol. q. 10. D. Tho. I. p. q. 15. artic. 3. Et q. S5. artic. 4. Et de ver. q. 8. arti. it. Et de Malo qu. 16. artic. 5. Et Opusc. 3. cap. 115. & 139. Dbonaber: dIPagarticd2: Rit. d. . q.5. Pur. d. da. Barth. Syb. cap. 6. Dec. 3. q. 1.

AD primum, sic proceditur: vi¬ detur, quod Daemon, vel etiani¬ Angelus naturali cognitione possit futura cognoscere Nam vt dicit in lib. de causis in pro¬ positione secunda, Intelligentia parificatur aeternitati. Habet ergo suam operationem in aeternitate, & supra tempus, vt ibidem dicitur. sed tale quid non magis respicit praeterita, quam futura. ergo Angelus equaliter cognoscit, praesentia, & futura.

Praeterea si esset de ratione cognoscibilis, quod praesentialiter esset, tunc nihil esset cognitum, nisi praesens. Deus ergo futura nesciret. Angelus ergo si non cognoscit furura, hoc non erit rario¬ ne cognoscentis, cum habeat apud se species, & nihil recipiat a rebus. Nec ratione ipsius cogno¬ seibilis, cum non oporteat cognitum, secundum quod huiusmodi, esse praesens. Nullo ergo modo est dare causam, quare non cognoscat futura¬

Praeterea cognitio quaelibet est secundum modum rei cognoscentis, non secundum modum rei cognitae, secundum Boetium in libro de consolatione. sed cum Angelus non habeat cognitionem, nisi intellectiuam: & huiusmodi cognitio abstrahat ab hic, & nunc; non differt quantum ad cognitionem Angeli, vtrum cognitum sit nunc, vel non sit nunc, & vtrum sit praesens, vel futurum.

Praeterea species in mente Angeli sunt causatae ab ideis diuinis, ita, quod ille sunt factiuae, & re¬ praesentatiuae, sed species in mente Angeli sunt repraesentatiuae tantum. non ergo quantum ad rationem efficiendi, sed cognoscendi, idem erit iudicium de ideis diuinis, & speciebus Angelicis. sed ideae diuinae sunt ratio cognoscendi praesentia, & futura: ergo &c.

IN CONTRARIVN est, quia magis vi¬ detur, quod Angelus cognouerit sutura ad se pertinenm tia, quam alia. sed illa non cognouit, quia non fuit praescius sui casus, vt patuit per Aug. 11. de Ciui. & II. super Gen. ergo &c.

praeterea dicitur Isa. Annunciate, quae ventu¬ sa sunt in futurum, & sciemus, quia Dii estis vos. solius ergo Dei est futura cognoscere.

RESOIVTIO. Angelus nec bonus. nec malus sutura porest cognoscere certitudine plla, cum ipsi Angeli futura non cognoscant in se, ec in suis causis, nisi conieciu¬ ra quadam.

RESPOND EO dicendum, quod cogo¬ scere aliquidi, vel hoc est in se, vel in suis causis. Ostendemus autem, quod nec Daemones nec Angeli naturali cognitione possunt futura cognoscere, nec in suis causis, nec in se.

Quia non in suis causis sic declaratur. Dice¬ mus enim, quod futura quadrupliciter se possunt habere, quia, vel sunt necessaria, vvel sunt, vt in pluribus, vel sunt vt raro, vel sunt ad vtrumlibet. Ex quo contingens est duplex, videlicet ad vtrun¬ libet, quod non est magis ad hanc partem, quam ad illam, & non ad vtrumlibet, quod est magis ad vnam partem, quam ad aliam. potest tamen impediri, quod dicitur contingens saepe, ideo oportet, quod etiam sit contingens raro, quod opponitur ei, quod est contingens saepe¬

Daemones autem naturali cognitione non pos¬ sunt scire contingens ad vtrumlibet in suis cau¬ sis, quia talia non habent determinatas causas. Quod enim in suis causis determinate non est, consequens est, quod ibi determinate cognosci non possit.

Secundo non possunt hoc modo cognoscere contingens raro, quia tale quid est per accidens, & a casu, nec proprie reducitur in causam, sed in defectum causae, vel in inopinatum concursum causarum: vt si aliquid habet determinatam causam possibilem inpediri, vt saepe veniet illud, sed vt raro, & ex impedita causa continget oppositum. Huiusmodi autem impeditio causae contingere¬ poterit ex concursu alicuius alterius causae, vtpu¬ ta, quia haec inferiora sunt supercaelestibus subdita. ex concursu generationis istius ad constellatio nem contrariam, poterit impediri generatio eius. Ideo dictum est in 2. de Cen. Quia non omne generabile de necessitate generabitur. Ex concursu¬ ergo huius constellationis contrariae, vel ex concursu alterius causae impedientis, poterit fieri cor¬ ruptio in semine, & esse defectus in generatione¬ & quia tales concursus sunt inopinati, & per accidens, nec reducuntur in aliquam causam certam per se, ideo naturali cognitione, nec Angelus, nec Demon potest tale contingens cognoscere in suis causis.

Tertio certitudinaliter naturali cognitione¬ non poterunt cognoscere contingens innatum, vel contingens saepe. Nam eo ipso, quod talia contingentia possunt impediri, & aliquando impediuntur, non habent omnino necessariam causam, & de ipsis per suas causas certitudinalis cognitio ab Angelis haberi non potest.

Quarto etiam de ipso futuro necessario naturaliter non omnimodam certam cognitionem habent. Illud enim vocamus futurum necessarium, quod secundum hunc ordinem, quem videmus, impediri non potest, sicut sunt eclypses solares, vel lunares, ortus, & occasus siderum, &c. hmomdi. Pont enim de talibus esse scientia omnino certa in vniuersali, quantum ad suas causas, vt quod hmoni coniunctio hmondi eclypsim causat. Sed quod haec eclypsis tali hora eueniat, omnimodam certitudinem naturaliter crea tura non habet, eo quod etiam in talibus aliquando accidit aliquid praeter naturae cursum, vt bellante losue: Sol stetit, vt habetur in losue in horologio Achax reuersus est Sol. 2. Lineis per gradus, quos descenderat. In passione domini eclypsatus est Sol in plenilunio. Propter quod dicit Dion. in Epistola ad Policarpum, quod non erat tunc tempus conuentus, idest non erat tunc tempus, quod deberent conuenire Sol, & Luna. Nullum ergo fu¬ turum est, quod per superiorem causam non possit impediri, exquo sub futuritione cadit. ergo & de¬ talibus omnimoda certitudo natutaliter non potest haberi a creatura, quia in suis causis creatis, quas creatura potest naturaliter cognoscere, omnimodam stabilitatem non habent. Sed quae fu¬ tura sunt secundum diuinam prouidentiam, & ea, quae ibi relucent, nullo modo impedientur. quia omnia relucent ibi tanquam praesentia, propter quod omnia ab eo praeuisa, & ordinata, scundum quod huiusmodi quandam necessitatem habent, quantum cunque in se sint contingentia. quia, vt diximus, totus descursus rerum ad Deum comparatur tanquam ad praesens: & omne praesens, scundu quod huiusmodi, est quid necessarium, sicut omne, quod est, quando est, necesse est esse. Quae ergo videntur in ipso Deo, vel, quae Deus reuelat sic futura esse, possumus certitudinaliter scire: sed quaecunque fu¬ tura sunt, secundum quod huiusmodi, naturali cognitione non oimode certe sciri possunt a creatura.

Habito, quod Daemones, vel etiam Angeli naturaliter de futuris in suis causis omnimodam certam cognitionem non habent, volumus osten¬ dere, quod futura in se non cognoscunt.

Aduertendum tamen, quod cum dicimus Angelos naturaliter non cognoscere futura in suis cau¬ sis per certitudinem, hoc ideo verum est, quia talia secundum, quod huiusmodi possunt impediri. quia ergo plus impeditur contingens raro, quam ad vtrumlibet: & plus contingens ad vtrumque, quod contingens innatum, vel saepe: & plus tale con¬ tingens, quam id, quod est neceffirium secundum, naturae cursum, oportet in cognitione talium suturorum prout cognoscuntur in suis causis, ad¬ esse gradus quosdam. Suppositis ergo talibus gradibus in cognitione futurorum per suas causas: volumus declarare, quod huiusmodi futura in se angeli naturaliter non cognoscunt. Nam quicquid cognosc itur, oportet, quod sit praesens co¬ gnoscenti, & quod comparetur ad cognoscens tanquam ad praesens: & quia, quod est futurum potest habere praesentem causam, poterit de futuro haberi cognitio per suam causam, sed tunc¬ de ipso futuro haberetur cognitio secundum se, quando ipsum futurum in se esset, vt quid prae¬ sens cognoscenti, vel compararetur ad cognoscens ranquam ad praesens, quod in solo Deo veritatem habet. Quod dupliciter declaratur. Primo ex parte cognoscentis. Secundo ex partecol gnoscibilis.

Prima via sic patet: Imaginabimur enim, vt communiter ponitur, quod sic se habent res in ordine vniuersi, sicut se habent aliqua ordinata in loco, vt si essent multi homines, vt puta centum, vel mille linealiter dispositi, v¬ nus ante alium, quilibet videret, quod est ante¬ se, nullus autem, quod est post se. Sed si esset a¬ liquis homo extra ordinem illum, quia non conpararent ei illi homines, aliqui, vt anteriores: a¬ liqui, vt posteriores: totum illum ordinem hominum sic linealiter dispositorum vno intuitu¬ contueri posset. sed quia nulla creatura est ab¬ soluta ab ordine vniuersi: potest creatura naturali cognitione cognoscere, quae fuerunt ante, vt, quae fuerunt in praeterito, non autem quae erunt post in futuro. Cuilibet ergo creaturae tanquam existenti in hoc ordine, futura respondent, vt fu¬ tura: & praeterita, vt praeterita. sed Deus, qui est supra istum ordinem, totum hunc ordinem vno intuitu contuetur, & oia principaliter videt.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex parte rei cognoscibilis, vel ex parte obiecti cognitionis. Dicere enim possumus, quod omnis creatura intuetur aliquid extra se. Nam quaelibet creatu¬ ra habet alia a se tanquam principale suae cognitionis obiectum. Solus autem Deus non nisi se¬ ipsum tanquam principale obiectum cognitionis cognoscit, & cognoscendo se, caetera alia in¬ tuetur. Vnde, & Aug. 33. qu. quaestione de ideis di¬ cit: Non enim extra se positum quicquid intuebatur, vt secundum id constitueret, quod constituebat. Nam hoc opinari, vt ait, sacrilegium est. Deo ergo omnia sunt praesentia, quia omnia in¬ tuetur in seipso, qui sibi maxime praesens est. Ideo ita vocat, quae non sunt, tanquam ea, quae sunt, vt dicit ad Romanos. quia omnia in se praesentialiter videt: ita, quod & futura, & praeterita ibi non expectantur nec praetereunt, sed omnia ibi prae¬ sentialirer cernuntur. Vnde Augu. 15. de Ciui. Dei. ait, quod Deus omnia nouit, vt nec ea, quae dicuntur praeterita: nec ea, quae dicuntur futu¬ ra, quasi desint expectentur, vr veniant, sed & praeterita, & futura eum presentibus sunt cun¬ cta praesentia, & in vno conspectu simul praesto sunt vniuersa. Sed quaelibet creatura, & etiam ipsi angeli habent aliquid aliud tanquam principale obiectum. Nam naturae rerum, quarum habent species, sunt principale obiectum cognitionis ipsorum. Cum ergo oens huiusmodi nature, vel quantum ad essentialia, vel quantum ad accidentalia habeant & pteritionem, & futuritionem in suis suppo¬ sitis; quia aliqua ibi praetereunt, & esse desinunt, aliqua adueniunt, & esse incipiunt; necesse est ipsos angelos non habere omnia praesentia, nec naturali cognitione omnia praesentialiter intue ri. Quia ergo, vt diximus, ille cognoscit futura in se, cui futura non sunt futura, sed praesentia: quia quicquid actualiter cognoscimus, actuali¬ ter, & praelentialiter representatur nobis; nulla creatura futura in se naturaliter cognoscit, nec cognoscit ea certitudinaliter in suis causis. Ideo talium naturaliter plenam cognitionem non habet. Sed si ipsum Deum posset videre naturali¬ ter, haberet de eis naturalem cognitionem, & certam.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod intelligentia parificatur aeternitati. Quia operatio eius non mensuratur tempore proprie sumpto, sicut mensuratur operatio animae. Nam operatio animae est mouere corpora: motus autem corporum mensuratur tempore proprie sumpto. Ideo diciur anima es¬ se in orixonte aeternitatis, & esse inter tempus, & aeternitatem, quia substantiam habet in aeter¬ uitate, & operationem in tempore. Sed operatio intelligentiae, quae est intelligere, non cadit sub tempore proprie sumpto, ideo tota dicitur esse in aeternitate, non quod in operibus eius non sit aliqua successio, sed quia secundum operationem non cadit sub tempore proprie sumpto. Igitur quia intelligentia successionem habet in operi¬ hus suis, non omnia intelligit vno intuitu, & simul: nec oia respondent ei, vt praesentia, perper quod de ipsis futuris certam oimode cognitionem no hent.

Ad secundum dicendum, quod id, quod praesentialiter cognoscit, cognoscitur actu & praesentialiter re¬ praesentat cognoscenti. perper quod nec Deus certe co¬ gnosceret futura, nisi futura se haberent ad eum qua si praesentia. Peccabat ergo argumentum in materia, & accipiebat salsa. Nam & Deus non cognosceret fu¬ tura. nisi se haberent ad Deum, vt praesentia. Et si an¬ gelus hent species futurorum, non cognoscet per spe¬ cies illas huiusmodi futura, nisi quume fient praesentia, vel nisi quia sunt in suis causis, vt praesentia, & illa, qua necessario secundum hunc ordinem, quem videms, euenient, & quae hoc modo impediri non possunt, de talibus possunt habere certam cognitionem sub hac conditione, nisi Deus naturae cursum vellet aliter immutare: vel possunt habere certam cognitionem, si reuelatum sit eis, quod in talibus non immutabitur ordo rerum. habent itaque angeli natura liter cognitionem de futuris, quoue incipiunt praesentialiter esse, quam non habebant quoumen futura erant. sed hoc non est, quod cognitionem ac cipiant a rebus. sed quia res ipsae mutatae sunt, & incipiunt representari p species illas, quae prius non representabantur.

Ad tertium dicendum, quod omnis intellectus dicitur habere abstractionem secundum hic, & nunc: sed aliter hoc est in Angelis: aliter in hominibus. In hominibus enim est huiusmodi abstractio, & quantum ad species intelligibiles, quae non habent esse hic, & nunc: & quantum ad ipsa obiecta cognoscibilia. quia intellectus noster recto aspectu non cognoscit nisi vniuersalia, sed intellectus Angeli habet abstractionem quantum ad species intelligibiles, non autem quantum ad ipsa obiecta cognoscibilia. Nam & ipsa singularia recto aspectu cognoscit: & ideo, cum sunt prae¬ sentia, offerunt se intellectui angelico, non autem cum sunt futura, nisi habeant praesentes cau¬ sas, in quibus certitudinaliter cognoscantur.

Ad quartum dicendum, quod licet species in mentibus Angelorum deriuatae sint ab ideis diuinis, valde tamen deficiunt ab huiusmodi ideis, nec eodem modo comparantur res ad intellectum Angelicum, qui non omnino est a tempore liber: & ad Deum, qui totum tempus praesentialiter intuetur.

ARTIC. II An Angeli cordium cogitationes cognoscant. Conclusio est nggatiua.

Acgid. de cogn. Ang. q 11. D. Tho. 1. p. q. 55. artic. 4. Et 2. sen¬ d. 7. q. 1. artic. 2. Et de Ver. q. 8. artic. 13. Et de Malo. q. 16. artic. 8. Henr. Cand. Quol. 3. q. 13. Q. briel lect. 31. cango. Et d. 13. q. 2. artic. 4. D. Bonauen. d. g. p. 2. artic. 1. q. 6. Ric. d. 8 q. 20. Holgoth. 2. sen. q. 4. Capr. d. 8. q. 1. Th. Arg d. 3. q. 1. arti. 2. Greg. d. 9. d. 1. Pur. d. . d. 5. Parth. S9b. c. pP¬ V.Pecs3 q. 2.

SECVNDO quaeritur: Vtrum Daemones, vel Angeli naturali cognitione cognoscant cogitationes cordium. Et videtur, quod sic. quia sicut corpus figuratur nunc per hanc figuram, nunc per illam: ita & intellectus figuratur per speciem, per quam actualiter intelligit, nunc per istam, nunc per illam. Sed nos nunc possumus cognoscere figuras, per quas figurantur corpora, ergo & Angeli habentes intelligibilem cognitionem de rebus intelligi bilibus, cognoscent species, per quas actu formatur intellectus. propter quod scient, de quibus actualiter cogitamus.

Praete rea cognitio est per assimilationem, sed constat, quod maior est assimilatio specierum in mente Angeli ad species intelligibiles in ncbis, vel in mente alterius Angeli, quam ad for¬ mas sensibiles in materia existentes. sed potest angelus per species, quas habet apud se, co¬ gnoscere formas in materia existentes, ergo poterit per illas species cognoscere species intelligi¬ biles in mente nostra, vel in mente alterius An¬ geli, & per consequens scire poterit cogitationes mentis.

Praeterea Angeli, siue boni, siue mali, cognoscunt effectus in suis causis. cum ergo ipsi cognoscant substantiam animae nostrae, vt potentias, & habitus. si qui sunt ibi, cognoscent & cogitatio¬ nes, quae causantur ex istis.

Praererea actus est magis cognoscibilis, quam habitus, & quam potentia, quia actualior est. cum ergo Daemon, vel Angelus cognoscat potentias, & habitus in nobis existentes, multo magis co¬ gnoscet actus, & cogitationes, quia actualiores, & per consequens cognoscibiliores.

IN CONTRARIVM est, quod dicitur Hier. Regum: Prauum est cor hominis, & inscrutabile, quis cognoscet illud: ego Dominus. Praeterea 1. ad Corint. ait Apostolus: Quae sunt hominis, nemo nouit nisi spiritus hominis, qui est in ipso. sed cogitationes nostrae maxime sunt nostrae, & maximae sunt intimae nobis, ergo minime sciuntur ab vllo alio spiritu creato, ni si a spiritu nostro, quia solum spiritus noster est in nobis, siue in seipso. Nullus autem alius spi¬ ritus creatus est, vel esse potest in ipso..

RESOLVTIO. Angeli cogitationes nobras inse. sue per se naturali quadam cognitione videre haudquaquam possunt, sed quibusdam tantum signis, nobisqu¬ ignoris, eas quodammodo, sed non certitudine, co¬ gxoscunt.

RESPONDEO dicendum, quod Aug. si superficialiter considerentur eius dicta, videtur sibi in hac materia contradicere. Nam in lib. de¬ Ecclesi. Dogma. dicit internas animae cogitatio nes Diabolum non videre, certi sumus. In 12. tamen super Cen. ait, quod illi, idest, spirituales substantiae siue Daemones, nostras cogitationes etiam, si nolumus, nouerunt. nos autem cogitationes ipsorum, nisi nobis ostendantur, nosse non¬ possumus.

Ad soluendam ergo hanc controuersiam, dicemus, quod ipsas cogitationes in se, naturali cogitatione, nec Angeli, nec Daemones videre¬ possunt. per quaedam tamen signa, etiam nobis inuitis, nostras cogitationes sciunt, propter quod veritatem habet dictum Augustini ne¬ gantis Daemones cogitationes nostras scire, si accipiantur in se. & veritatem habet dictum eius hoc affirmantis, quod nobis inuitis cogitationes nostras cognoscant, si loquamur de cognitione cogitationum non per se, sed per quaedam signa. haec ergo duo declarabimus in quaestione¬ praesenti.

Propter primum sciendum, quod Angeli ipsas cogitationes in se non cognoscunt. Vident enim intellectum nostrum, & species intelligibiles, quas habemus apud nos, & vident etiam¬, quaspecie, vel quibus speciebus vtimur. Nam secundum doctrinam Aug. in pluribus locis de Trin. cum actualiter aliquid cogitamus, a spe¬ cie, quae est in memoria, fit aliquid simile in intellectione. Potest ergo Daemon, vel Angelus videre, qua specie vtimur videndo in ipsa intellectione, cui speciei aliquid simile efficitur. Videntur enim negare, etiam magni dicentes, quod species intelligi¬ biles cognoscunt, sed non vsum earum. Quia si appellant vsum specierum ipsas cogitationes, quia ad hoc vtimur spenbus ad cogitandum, sicut vtimur equo ad equitandum, tunc supponitur, quod quaeritur. Sed si appellant vsum specierum, quia nesciunt, qua specie vtamur ad cogitandum, patet falsum esse, quod dicitur. Nam illa specie vtimur, cuius similitudo in intelligentia gignitur, & quia hoc clare cognoscunt Angeli de intellectu nostro, & Angeli superiores de inferioribus, licet non inferiores de superioribus, quia non possunt eorum conceptus comprehendere: vide¬ retur ergo, quod Angeli de nobis, & superiores An¬ geli de inferioribus, ipsas in se cogitationes sci¬ rent, quia clare cognoscunt, qua specie vtimur.

Aduertendum igitur, quod idem est rem aliquam esse indeterminatam, & determinationem eius esse ignotam. Sicut ergo Angeli nesciunt res futuras, antequam determinentur, & fiant praesentia, & maxime futura contingentia, quae possunt esse sic, & aliterlta nesciunt cogitationes nostras, non quod ipsae determinatae non sint, sed quia earum determinatio Angelis non est nota. Dice¬ mus enim, quod quia per vnum, & idem nullo modo in re mutatum, possumus cogitare multa, quan¬ tuncunque illnd sit notum Angelo, poterit sci e¬ in generali, quod cogitamus de hoc, vel de illo: sed in speciali, de quo cogitemus, scire non poterit. ex quo non aliter offertur ei hec cogitatio, quam illa, sed ex mera voluntate nostra dependet, vt cogitemus hec, vel illa. quia ergo secundum philo¬ sophum, rectum est iudex sui, & obliqui, per speciem recti possumus cogitare de recto, & per eandem speciem non mutatam poterimus cogitare de obliquo. immo nihil habet obliquam speciem, per quam cogitet propriam, sed scitur per speciem recti. Ialia enim, quae priuatiue sciuntur, non in specie, sed in eius priuatione sumitur, vt dicit Aug. 12. de Ciui. Dei. Si ergo esset vna vox significans rectum, & obliquum, audientes huiusmodi vocem scirent, quod proferens eam loqueretur de recto, vel obliquo, sed nescirent, de quo specialiter loqueretur. Demones ergo, vel Ange¬ li, videntes species in intellectu nostro, & videntes, quod similitudo specierum est in intelligentia nostra, sciunt, quod vtimur specie recti ad intelligendum, sed nesciunt, de quo specialiter cogitemus: Vtrum de recto, vel de obliquo, cum per eandem speciem possint vtrunque intelligi. Et quod dictum est de intellectione simplicium, veritarem habet de intellectu componente, & di¬ uidente. Nam sicut priuationi non respondet spe¬ cies, ita negationi non respondet species. Sicut enim per eandem speciem intelligimus rectum, & non rectum, ita per eandem speciem intelligi¬ mus, hoc esse, & non esse: vt si volumus intelligere hominem esse album, vel non esse album, componemus speciem hominis cum specie albi: & sicut per album possumus intelligere album, & non album: sic per speciem albi compositam cum specie hominis, poterimus intelligere hominem esse album, vel non esse album: & quia spe¬ cies albi componitur cum specie hominis ex mu¬ tatione facta in res; ideo in eo, quod fit mutatio in re: ex quo res sunt cognitae per Angelum, erunt & illa cognita sibi. Cum enim vtimur ad cogitandum specie hominis, & specie albi, videt Angelus, quibus speciebus vtimur: quia ex hoc aliqua mu¬ tatio facta est in re, eo, quod in nostra intellectio ne sit similitudo huius speciei, & illius, quibus actualiter vtimur. Verum quia ex eo, quod intelligendo affirmationem, vel negationem, nulla mu¬ tatio fit in re: videns Angelus in intelligentia nostra, factam esse speciem hominis, & albi; scit, quod cogitamus de homine, & de albo. verum quia per¬ speciem albi possumus intelligere album, & non album; nescit vtrum cogitemus hominem album esse, vel non esse: & si videt in intellectione nostra fieri speciem inimici, & fugae, scit, quod cogitamus de inimico, & fuga: sed nescit, vtrum cogitemus inimicum fugere, vel non fugere. Modica est ergo cognitio, quando nescit hoc, vel oppositum. lam enim determinatio est facta, quia determinamus nos ipsos ad cogitandum de hoc, vel opposito. sed huiusmodi determinatio non est nota sibi, quia nulla mutatio ex hoc fit in re, sed per idem, secundum meram voluntatem nostram facimus hoc, & illud.

Est enim diligenter notandum, quod sicut per eandem speciem intelligimus hoc, & oppositum: ita per eandem affectionem ferimur in vnum oppositorum, & in aliud: vt si in intellectione nostra sit species inimici, & fugae, optime videbit Angelus, vt diximus, quod cogitamus de inimico, & fuga. sed vtrum hoc cogiremus affirmatiue, vel negatiue, vt vtrum cogitemus inimicum fugere, vel non fu¬ gere, ignorabit, quia per idem poterimus facere hoc, & illud: sic, si fiet aliqua affectio in ipsa volum tate, & illam affectionem videbit Angelus. Verum quia sicut ex parte intellectus per idem posiumus cogitare hoc, & oppositum: ita ex parte affectionis possumus ferri in illud, vel in oppositum. Nam nec ex parte cogitationis, nec ex parte affectionis, priuatio habet speciem, sed idem erit iudex sui, & obliqui. Et quia non videbit aliquid aliud ex par¬ te intellectus, vel ex parte affectus in intelligendo, vel secundum affectionem tendendo in hoc, vel oppositum, nesciet determinate cogitationem nostram de hoc, vel de opposito. Et si non potest scire Angelus de homine, multo minus sciet cna¬ turaliter loquendo) vnus Angelus de alio, eo, quod plura intelligit Angelus per vnam speciem, quam nos. ipse enim non intelligit discurrendo, sed in causa intelligit effectum non componendo, sed in subiecto intelligit proprietates non applicando se ad phantasmata, sicut nos intei¬ higimus singularia. sed ipse intelligendo naturam. intelligit, & singularia illius naturae. habet etiam, & quod nos habemus, excellentius nobis, quod per idem potest intelligere affirmationem, & negationem. In quolibet autem horum potest se figere secundum considerationem, vt si per speciem rose intelligit effectus rosae, & proprietates eius, & singularia ipsa, & hoc scud affirmatio¬ nem, & negationem Angelus superior comprehendens species Angeli inferioris, videns in intelligentia eius fieri similitudinem speciei rosae, scit, quod vtitur huiusmodi specie ad intelligendum, & nouit in quadam gnnalitate, quod vel cogitatde rosa in se, vel de effectibus eius gnnaliter vel de aliquo essectu specialiter, vel cogitat de proprietatibus rosae in generali, vel de aliqua proprietate in singulari, vel de singularibus rosis, vel de aliqua singulari rosa, & hoc vel secundum affirmationem, vel negationem, sed quod horum sit determinate, & spec: aliter nescit.

Viso quomodo Angelus nec alterius Angeli, nec hominis videt ipsas cogitationes in se, volu¬ mus declarare quod cogitationes hominis, etiam nobis inuitis, scire potest per quaedam signa, vt sicut exemplum posuimus, cum sit in intellectione hominis similitudo inimici, & fugit hominem illum cogitare de inimico, & fuga: sed nescit, Vtrum hoc cogitet secundum affirmationem, & negationem, poterit tamen per quaedam signa hoc cognoscere, vt si videat corpus sic cogitantis cale¬ fieri, quia calidi est se diffundere, & audere, statim videbit, quod cogitat negatiue, & cogitat inimicum non fugere: led si videat corpus eius infrigidari, cognoscet ipsum esse timidum, & cognoscet ip¬ tat inimicum fugere. Exemplum grossum posui¬ mus, tamen quia vix, aut nunquam est aliqua cogitatio in nobis, de qua non resultet aliquod signum in corpore: praeter etiam phantasmata quibus vtimur ad cogitandum, quae signa non sunt Angelis ignota, dicuntur, nobis inuitis, scire cogitationes nostras, non quia eas videant in se, sed quia Per quaedam signa eis nota huiusmodi cogitationes deprehendunt. Siquis enim diuturnam conuersationem habuisset cum aliquo homine, statim videndo in ipso aliquas mutationes faciei, posset de cogitationibus eius multa cognoscere. Et si apparent huiusmodi signa in facei, quando sunt cogitationes fortes, ex valde leuibus cogitationibus, apparent aliqua in interiori corpore, quae Angelos latere non possunt.

REST. AD ARC. Ad primum dicendum, quod intellectus siguratur per diuersas species, sicut corpus per diuersas figuras, tamen figurae corporales sunt determinatae magis, quied spens intelligibiles, quia linea recta non est linea recta, & obliqua, sed per eandem speciem intelligimus rectum, & obliquum. quare si Angelus, vel nos ipsi determinate cognoscimus figuras corporum, non oportet, quod Angelus determinate cognoscat cogitatio¬ nes nostras per intelligibiles spccies.

Ad secundum dicendum, quod Angelus ipsas spe¬ cies intelligibiles cognoscit, sicut & siguras cor¬ porum, tamen quia per eandem speciem possumus intelligere hoc, & oppositum, licet ipsas spe¬ cies videat, & etiam cognoscat speciem, qua vtimur, non tamen cegnoscit determinate, quid per¬ illam speciem cogitemus.

Ad tertium dicendum, quod Angeli cognoscunt effectus in suis causis, si determinate habeant esse in illis: effectus autem contingenter euenientes, quia non determinate respiciunt suas causas, antequam per eorum euentum determinentur cer¬ titudinalitet scire non possunt. verum quia idem est aliquid esse indererminatum, & determinationem eius esse ignotam, quantuncunque per speciem recti determinate cogitemus de recto, vel de obliquo, quia ista determinatio non manifestatur nec in intellectu, vbi per eandem speciem potest cogitari hoc, & illud: nec in voluntate, vbi eandem affectionem realiter possumus ad plura referre, ideo talia determinate Angelo non sunt nota, sed hoc solum nobis est notum, qui sic nos determinamus, & sic referimus, quae in no¬ bis sunt, & per amplius ipsi Deo, qui est magis in¬ spector actionum nostrarum, quam nos ipsi¬

Ad quartum dicendum, quod quantuncunque cogitatio sit actualior, quam potentia, vel quam habitus; tamen non potest hoc esse notum Angelo, nisi qua ratione habet esse determinatum, vel qua ratione eius determinatio est nota: & quia ignota est Angelo determinatio cogitationum, potest scire naturam ccgitationum, sicut scit natura calidi, & frigidi, vel aliarum rerum importantium actualitatem, & perfectionem intelligibilem, vel sensibilem: hanc autem cogitationem determina

ARTIC. III. An Ancesi in sua cognition¬ st errare. Conclusio est affirmatiuta.

D. Tho. 1. p. q. 59. r. 5. Et 24. ar. 1 Et de Ver. q. 9. art. 1. 4. Et de Malo q. 15. art. 5. corp. B. Bonau. d. 3. art. t. q. 1. Holtomh a seTt. TTTs. ITrait

TERTIO quaeritur de cognitio ne Daemonis quantum, ad eius iudicium. Vtrum possit ibi cade re error. Et viderur, quod non. quia secundum Diony. 8. de Ange. lfaaeae¬ell Hierarchia, & etiam,. Angeli sunt intellectus, deiformes. ergo sunt intellectus simplices: sed circa intellectum simplicium non cadit falsitas, iuxta illud in 3. de anima: Indiuisi¬ bilium itellectio in his est, circa quae non est falsum. Si ergo in nostra intellectione simplici non est falsitas, multo magis hoc non erit in intellectione An¬ geli, quae est simplicior.

Praetera secundum eundem Philosophum in eodem tertio: Intellectus semper est verus: Cum ergo Angeli non intelligant discurrendi, &ad omnia se habeant, vt intellectus, ad nihil autem se habeant, vtratio, & vt quid discurrens, videtur, quod ibi falsitas esse non possit.

Praeterea Angeli habent cognitionem & de na¬ turalibus, & de supernaturalibus. Nam in primaria eorum cognitione cognouerunt, quod facti erant, quod erat secundum eorum naturam, & a quo facti erant, quod erat eis supra naturam, sed in nullo horum potest esse falsitas. Nam in Metaph. vult Philosophus, quod in cognitione substantiarum separatarum non est falsitas, sed simplex defectus. Cum enim volumus intelligere illas, cum sim¬ plices sint, non intelliguntur secundum affirmationem, vel negationem, secundum quae hent esse falsitas, sed vel se totae offerunt. Quia simplices sunt, & tunc non est ibi falsitas, aut nihil de¬ eis se offert, & tunc etiam non erit ibi falsitas, sed simplex defectus. Quare si nos respectu intelligentiarum non possumus habere falsitatem, sed simplicem defectum, Angeli respectu diuinorum, quae sunt eis supernaturalia, non poterunt habe¬ re falsitatem, sed simplicem defectum. sed si An¬ geli relicti naturae suae, vel etiam Daemones, quantum ad supernaturalia non habeant falsitatem, multo magis non habebunt eam quantum ad naturalia, ergo &c.

Praeterea omne, quod recipitur in aliquo, reci cipitur scundum modum rei recipientis, quicquid ergo¬ recipietur in natura angelica recipietur secundum modum naturae suae, & quia in naturali cognitio¬ ne non decipitur, ergo nec in coguitione alia, cum¬ recipiatur in eo secundum modum naturae suae, decipi poterit.

IN CONTRARIVM est, quia sicut se habet vosuntas ad suum defectum, sic & intelle¬ G dtus, sed defectus voluntatis est culpa, defectus intellectus est error. Cum ergo voluntas Daemonis potuerit defieere, & defecit per culpam, intellectus eius potest deficere, & multoties deficit per errorem.

Praeterea secundum Grego. in Pastorali: Menti per furorem ebriae, peruersum videtur esse rectum. Sed mens Daemonis, est per furorem ebria, cum in 4. de de di. no. dicatur, quod malum Daemonis est furor irtationabilis: concupiscentia demens. egosiltem bamon rationc prauitatis culpae re¬ terit iudicando errare.

RESOLVTIO. Angeli cum omnia certitudine non cognostant, eos quandoque in iudicio, & cognitione er¬ rare posse dicas licet.

RESEONDEO dicendum, quod haec quaestio specialiter quaesita est de Daemonibus, quia ipsi sunt derelicti naturae suae, non adiuti per gratiam, sed deprauati per culpam, ideo de ipsis est specialiter dubium, vtrum ita sint deprauati per¬ culpam, quod in eorum iudicio cadat error.

Propter quod videndum est, qua scientia vi¬ gent Daemones, vt clarius possimus scire, quo¬ modo possint iudicando ertare. August.2. super gen. ad litteram circa finem ait. Daemones vige¬ re acumine sensus, experientia callidiore. Et quia a sanctis Angelis discunt, iussu Dei eis aliqua re¬ uelantibus, ideo etiam multa sciunt reuelatione superiorum spirituum. hoe idem quasi per eadem verba dicit Isido. de summo bono lib. 1. ci i0. quod praeuaricatores Angeli, sanctitate ammissa, non ammiserunt viuacem sensum angelicae creaturae, sed triplici modo praescientiae vigent, subtilitate naturae, experientia temporum, reuelatio¬ ne supernarum potestatum, siue spirituum.

Dicuntur enim scire subtilitate naturae, cau¬ sas, & defectus determinatos in causis. Experientia temporum dicuntur multa scire de his, quae non¬ sunt determinata in causis. Nam licet cognitio¬ nem non accipiaut a rebus, aliqua tamen sciunt rebus prouenientibus in esse, quae prins, quam euenirent, ignorabant. Non quod a rebus aliquam speciem accipiant, sed quia eorum species intelligi¬ biles non ducunt in cognitionem rerum, nisi vt habent esse determinatum. Vnde futura contingentia, quia determinantur cum fiunt praesentia, incipiunt esse nota Angelo: cum iam determinantur praesentialiter per efse, quae erant ignota, cum¬ nondum habebant esse. Reuelatione aunt supernorum spirituum sciunt, quae eis de contingentibus re¬ uelantur. Cum ergo non omnia sint determinata in suis causis, nec omnia reuelentur per superiores spiritus, Daemones non omnia certitudi¬ naliter sciunt, immo nec ipsi Angeli bona omnia certitudinaliter nouerunt, immo continue superiores illuminantur a Deo, cum accipiunt cognitionem aliquorum, quae prius nesciebant. Nam illuminatio est diuinae scientiae acceptio, vt dicit Dionysius de Angel. Hierar. c. 5. & ipsi superio. res illuminati, purgant, illuminant, & perficiunt inferiores. Verum quia Angeli boni, vt communiter ponitur, habent ordinatum appetitum, non mouent se ad iudicandum de aliquo, quod excedat cognitionem ipsorum, sed petunt in hoc do ceri a superioribus, vel expectant in hoc voluntatem diuinam. Sed Daemon, cuius malum est, vt di¬ citur 4. de diui. no. concupiscentia demens, Phantasia proterua, & furor irrationalis. est enim malum eius concupiscentia demens, proponendo sibi malum finem. Phantasia proterua irreuocabiliter adhaerendo illi fini. Furor irrationalis immoderate, & qualitercunque se ingerendo, vt possint habere huiusmodi finem. Quia ergo tales sunt, non habent intellectum omnino regulatum, vt nolint de aliquo temere iudicare, sed vltro se offerunt ad videndum de his, quae non plene subii¬ ciuntur eorum scientiae, propter quod, & falluntur, & fallunt. Vnde & Augu 11. super Gen. dicit ipsum superbia tumidum, & mente caecum. Nam ex tumore superbiae fit cecus in mente, vt velit iu¬ dicare de his, quae non plene nouit, & sic decipiatur, & erret, quod conuenit & practice, & specu¬ latiue, practice quidam quando existimat aliquid appetendum, quod non est appetendum: ut tumidus superbia, appetijt consequi beatitudinem per naturam, quam debuit velle consequi pergratiam. Speculatiue vero in eius intellectu porest error incidere: cum per superbiam praesumptuose iu¬ dicet de aliquo, quod non plene subiicitur eius scientiae, vnde habet opinionem falsam.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod Angelus licet non intelligat componendo, & diuidendo, nec discurrendo; non tamen habet certam cognitionem de omnibus. Quantum ergo ad ea, quae subsunt naturali cognitioni suae, non etrat, sicut nos errare possumus male diuidendo idem, vel male componendo. Potest tanem errare Diabolus quantum ad ea, quae non plene¬ subsunt scientiae suae, de quibus praesumptuose iudicat, prout non deberet iudicare.

Ad secundum dicendum, quod intellectus sem¬ per dicitur esse rectus, quia circa principia non cadit error. Nam sicut distinguit Philosophus de¬ voluntate, quod voluntas est finis: eorum autem, quae sunt ad finem, dicitur esse aliquid aliud, vt electio: fie ipsotum principiorum dicetur esse intellectus Sed conclusionum erit aliquid aliud, vt scientia, vel opinio. Circa principia ergo non erramus, nec Daemon ertat circa causas naturales, & circa ea, quae naturalit er intelligit in causis, sed aliqua ex¬ cedunt cognitionem suam, quia non sunt determinata in se, nec in suis causis. Ideo circa talia er¬ rare potest.

Ad tertium dicendum, quod sicut circa intelligentias nos deficimus, ita, & circa Deum dicuntur Daemones defectum henre non attingendo ifim. quanuis ergo hoc non sit proprie falsitas, sed defectus ex isto tamen defectum potest oriri falsitas, quia potest opinari, quod non est. & ideo in his, quae Deus supernaturaliter facit in creaturis, & quae sunt conm¬ tingenter futura in creatura, potest intellectus Daemonis deficere, & opinari falsum.

Ad quartum dicendum, quod quodquod recipit Ange¬ lus, recipit secundum modum suae substantie, vel naturae, vel quicquid est in eo non est nisi hoc modo. & inde est, quod habentes excellentiorem naturam, excellentiori modo cognoscunt, non tamen propter hoc fit, quod eodem modo habeant cognitionem de supernaturalibus, sicut de natura¬ libus, & de futuris contingentibus, sicut de ne¬ cessarijs: sed possunt, vt patuit, in talibus errare.

ARTIC. IIII. Anper Daemones diuinationes fieri possint. conclusio est negatiua.

D. Tho. 2. ser. sent. d. 5. q. 2. art. 2. Tt 2. 2. q. 192. art. 5. Iho. Arg. d. 5. q. 1. art. 4.

QVAREO quaerir de eagnitio¬ ne Paemonum, quantum ad eorum diuinationem. Vtrum pos¬ sint per eos diuinationes fieri. Et idetur, quod non. Nam diuinatio Ines sunt de futuris, sed vt patuit in quonibus praecedentibus, Angeli futura ne¬ sciunt ergo nec diuinare possunt.

Praeterea secundum Dam. lib. 2. c. 4. Daemones futura non nouerunt, vnde & multa mentiuntur, quibus non oportet credere, ergo cum tales sint, non possunt diuinationes facere.

Praeterea diuinatio non est nisi eorum, quae vel semper, vel vt plurimum sunt vera. Aliter enim & ignorantes possunt diuinare, sed Daemones quicquid agunt hoc faciunt, vt nos decipiant, & per consequens, vt plurimum, dicunt falsa. Vnde Aug. a. super Cen. circa finem ait, quod ad decipiendos homines fit spirituum seductorum operatio: &c.

Praeterea diuinatio vel est de futuris, vel de oo cultis, sed Daemones, vt diximus, futura nesciunt, & etiam occulta ignorant, quia nesciunt cogitationes cordium, ergo &c.

IN. CONTRARIVM est, quia cum anima abstrahitur a motibus corporeis, & alienat a¬ sensibus, multa futura vider. Vnde & Aug. 1I. supet Gen. narrat de quodam grauiter patiente dolo¬ rem, quod alienatus a sensibus multa futura vera pran¬ dicebat. sed constat, quod potentior est in hoc Daemom, cum sit substantia oino spiritualis corpori non vnita, quam sit anima nostra, quantuncunque a¬ sen sibus alienata. ergo & c.

Praeterea Medici multa praenosticantur de fu¬ turis, sed excellentiorem cognitionem habet De¬ mon ex subtilitate suae naturae, quam quicunque Medicus ex sua arte, ergo &c.

RESOLVTIO. A Demones futurad diuinare non possunt, nisi coniectu¬ ra quadam, qua cogitationes etiam nostras, medijs signis, effectibusqus scire possuntepersectiori in modo, quam homo: cum ipsi melius virtutes siderum, naturasque rerum cognoscant.

RESPONNDEO dicendum, quod diuinatio est circa ea, quae non sunt coniter cognita, ex hoc aunt Daemones diuinantes sunt, quia manifestant aliqua no¬ bis ignora. Sed quantum ad pans spectat triplici¬ ter sunt nobis aliqua ignota, vel quia occulta, vt cogitationes cordium, vel quia absentia, vt quae sunt longinqua, vel quia futura. vt quae nondum euenerunt, nec sunt in seipsis, vel i suis causis. Daemones aunt non prnt certitudinaliter diuinare, sed perconiectu¬ cturam de multis vera dicere quatum ad occulta, quotum ad absentia, & quatum ad futura. Quantum ad occulta quidem, quia compertum est, Daemones enunciasse cogitationes cordium. Vsi Aug. 11. super Gen. ait: Certissimis tam indicijs apud nos constat enunciatas esse a Daemonibus cogitationes hoium. Et eo li. infra dicit, quod ett si nolumus, nouerunt: Daemones cogitationes nras. Rursus Daemonibus non solum sunt nota occulta, sed absentia, & remota. Vnde idem Aug. eo. li. 2. ait: Caeterum alicubi longe iam facta pnunciant Daemones, quae post aliquos dies vera esse cernuntur. Et ibidem drm: Comperimus in domo constitutum patientem, per spiritum immundum di¬ cere solere, de quodam, quoudm ad eum venite cepisset, ex 12. milliaribus, per oia loca itineris vbi esset, & quando appropinquaret, & quando ingrederet domum, & cubiculum, donec in conspectu eius astaret. Si ergo patiens per spiritum immundum poterat sic a remotis narrare loca omnia illis hominis venientis ad se: cum hoc ageret per Daemonem, Daemoni sunt nota absentia. Sunt & De¬ moni nota multa futura. Vnde August. eo. li. 12. super Gen. dicit: Nouimus etiam sine dubitatio¬ ne freneticum, futuram mortem cuiusdam faemi¬ nae praedixisse, quam non vt futuram, sed vt praeteritam recolebat. Nam cum apud eum, adhuc illa viuente, fieret commemoratio de ea: ait freneticus: Mortua est. ego inde eam efferri vidi: post aliquos dies mortua est, & inde delata. Si ergo hoc faciebat freneticus arreptus a spum immundo: ergo spum immundo sunt nota futura. Si vero hoc dixit, quia alienatus a sensibus, ac per hoc eius aia ab istis corporalibus abstracta, & elcuata, sic eius cognitio magnificata est, vt etiam futura conspiceret, multo magis hoc potest facere Daemon, qui minus est mole corporis irretitus.

Possunt ergo per Daemones fieri diuinationes quantum ad omnia praedicta, videlicet occulta: absentia, & futura, aliter tamen, & aliter sunt prae¬ fata nota Daemonibus. Dicemus enim, quod res tripliciter possunt cognosci, vel per seipsas, vel per¬ suas causas, vel per quaedam signa, vel per suos effectus. Daemones enim de rebus occultis, vt de¬ cogitationibus nostris cognitionem habent per quaedam signa, & per quosdam effectus, vt ex eo, quod ex cogitatione facta in mente aliquid resultat in corpore, vnde cognoscit cogitationem illam: sed absentia quantum ad locum cognoscit Daemon in seipsis, quia praesentialitas, & longinquitas loci cognitionem intellectualemimon impedit: at de futuris cognitionem non potest habe¬ re in seipsis, vt quod ei futura appareant tanquam praesentia, praecognitionem tamen habent de fu¬ turis, & per causas, & per signa, excellentior tamen¬ est cognitio per causas, quam per signa, eo, quod cognitio per signa reducitur in cognitionem per causas. Arguere enim per signa, per se loquendo, est arguere a posterioribus. immediate ergo non sunt aliqua signa futurorum, sed sunt signa causarum a quibus dependent futura.

Vtroque quidem modo etiam homines pos¬ sunt habere praecognitionem de futuris, & per causas, & per signa: per causas quidem Astronomus, per signa Oeomanticus. Astronomus enim aequato coelo, & videns coniunctiones siderum, a quibus dependent effectus isti inferiores, multa de ventis, & pluuijs, & de alijs effectibus huiusmodi inferius a caelo causatis potest praenosti¬ cando praedicere. Sed Geomanticus aliqua potest de futuris praedicere per signa, quae non est possibile immediate esse signa futurorum. Sed sunt immediate signa praesentium causarum, a quibus dependent futura. videtur enim inuenta fuisse ars illa, vt quia non potest iudicare Astro¬ nomus nisi aequato caelo. quod potissime fit per instrumenta Astronomica videndo aliqua astra, quia nubiloso tempore hoc fieri non potest. Inuenta fuit Geomantia, quae veloci motu manus que¬ dam puncta describit, quae postea reducit in si¬ gna caelestia, vt quia quilibet motus tam manus, quam cuiuslibet membri dependet ex motu caeli: ipse motus manus, & puncta facta per huiusmodi motum sunt signa istius motus caeli. ergo per huiusmodi motum tanquam per signum, & per effectum possumus aliquam cognitionem habe¬ re de motu caeli, & de signis dominium habentibus in tali motu. quia ille motus caeli est causa multorum futurorum, consequens est, quod & puncta facta sic per motum manus, esse possint aliquod praesagium futurorum.

Ad hunc autem modum reducuntur praenosti¬ cationes factae a Medicis. Nam ex his, quae vident in vrina, aliqua vident de intemperantia interiori, per quam intemperantiam iudicant futuram mortem. Signa ergo illa apparentia in vrina, non sunt immediata signa futurae mortis, sed praesentium causarum, vt praesentis interioris in¬ temperantiae, & inaequalitatis humorum, a qua tanquam a causa dependet futura mors.

Ad hunc etiam modum, vt plurimum, possunt reduci praenosticationes factae in somnis. Nam ex ipso motu celi possunt fieri, & fiunt aliquae mutationes in nobis, & in cerebro nostro, quae immutationes peruenientes ad imaginationem nostram virtute earum possunt formari aliquae imaginationes hoc repraesentantes. Impressiones ergo illae non sunt immediate signa futurorum, sed sunt effectus, & signa motus coelestis, a quo multa futura dependent.

Ad hunc etiam modum reducuntur iudicia iu¬ dicantium aliqua per garritus auium. Nam ex motu caeli fiunt impressiones in corporibus auium aliae, & aliae, ex qua alietate impressionum sequitur, quod quantum ad aliqua suos garritus immutent. Ipse ergo garritus auium causatus cx impressione facta ex motu caeli, poterit esse praesagium futurorum aliquorum.

Hoc etiam modo, aliqui pisces marini, prae¬ nunciant tempestates, quod totum contingit, quia impressiones hae inferius factae, sunt signa motus caelestis, a quo dependent tempestates suturae, & aliae immutationes aeris.

Vtroque autem istorum modorum, tam per sidera caelestia, & eorum motus, quam etiam per impressiones factas hic inferius, quae sunt illorum motuum signa, possunt Daemones multa de futu¬ ris praedicere melius, quam homines. Nam quantum ad diuinationem factam ex sideribus, & ex causis futurorum, in tribus nos superant Daemones.

Primo quia melius nouerunt virtutes siderum.

Secundo quia melius considerant omnes coniunctiones eorum. Nam aliquando coniunctio horum siderum habet causare aliquid, cuius oppositum causat coniunctio aliorum. Et quia non possunt Astronomi ita punctatim omnes coniunctiones aspicere in multis, in iudicando deficiunt.

Tertio nos superant in cognoscendo materia hanc inferiorem. Nam secundum Ptolomaeum in Centilogio, expectandum est etiam iudicium a secundis stellis, idest a dispositione elementorum. Tum ergo quia melius cognoscunt virtutem siderum: tum etiam quia melius possunt cognoscere omnes coniunctiones siderum: & tum etiam quia melius vident dispositionem istius materiae inferioris, quomodo possit immutari a supercaelesti corpore, melius possunt Daemones praeno¬ sticari de futuris, quam quicunque Astronomi. Nec tamen propter hoc semper verum dicent, tum quia volunt nos decipere, tum etiam quia ad artem praenosticandi non spectat semper dicere verum, sed sufficit huiusmodi iudicia, vt in pluribus, vera esse. Et quod dictum est de iudicio De¬ monum in praenosticatione futurorum per cau¬ sas, vt per supercaelestia corpora, veritatem habet de huiusmodi iudicio per signa, & per impressiones factas ab huiusmodi corporibus. Nam & talia melius nouerunt Daemones, quam homines.

Ad primum dicendum, quod Demones nesciunt futura certirudinaliter, sed multa possunt scire de futuris per praenosticationem, & hoc sufficit, vt per eos possint diuinationes fieri.

Et per hoc patet solutio ad secundum. Nam Daemones in multis mentiuntur, quia volunt nos decipere: vel mentiuntur in multis, quia non in omnibus certitudinaliter veritatem vident. Sed per hoc non habetur, quin possint de multis prae¬ nosticando dicere veritatem.

Ad tertium dicendum, quod per hoc non habetur, quin per Laemones possint fieri diuinatio¬ nes, sed quod non est credendum eorum diuinationibus. possunt enim ipsi de multis coniecturando vera dicere, sed forte nolunt nos illa vera docere, & si aliquando vera dicunt, vt nos decipiant hoc faciunt, vt nos ex hoc allecti, magis credamus eis.

Ad quartum dicendum, quod futura, & cogitationes cordium nesciunt Daemones in se, tamen¬ de cogitationibus per signa, de futuris vero per¬ signa, & per causas multa possunt coniecturan¬ do scire, & per consequens diuinationes facere.