DEINDE queritur de operationibus, quas habent Angeli in corporibus. De operationibus autem Angelorum circa corpora quaeruntur quinque. primo: vtrum in corpore assumpto exerceant opera animae vegetatiuae.

Secundo vtrum exerceant opera animae sen¬ sitiuae.

Tertio vtrum in corpore, quod mouet Ange¬ lus inferior, dicatur apparere Angelus superior, vel etiam ipse Deus.

Quarto quaeretur de corporibus non assumptis, & hoc tam de corporibus inanimatis. quam ani¬ matis, tam brutorum, quam hominum. Vtrum talia corpora Angeli, & specialiter Angeli mali, possint intrare, & vexare

Quinto quaeretur de huiusmodi Angelis non respectu corporum, sed animarum, & specialiter ratonalium, quonedose habeantadeas &c¬

Articulus 1

ARTIC. I. An Angeli m corporibus asfum¬ pris exerceadt opera vegeratina. Conclusio est megatiua.

b. Tho. 1. p. q. 51. art. 3. Et 2. sent. d. 8. artic. d . Tt in quod disp. de Pot. q. 6. art. 5. Et quol. 3. art. 5. D. Bonau. d. 8 artic. 3. q. 1. Holgoth. 2. sentrn. q. 4. Ric. d. 5. q. 5. 6. Sco. d. 8. q. 1. Biel d. 8. q. 1. Dur. d. 3. q. 2. Ant. And. d. c. q. 1. Voril. d. S. q. 1. Barth. Syb. 3. Dec. c. 4. q. 4.

AD primum feproceditur: videtur, quod Angeli in corporibus as¬ sumptis exerceant opera animae vegetatiuae. Nam operationes animae vegetatiuae, quantum ad praesens spectat, sunt tres: Viue re, Nutrire, & Senerare. Posset etiam assignari huiusmodi opus, augmentare, sed hoc haberet eandem difficultatem cum nutritione.

Videt enim primo, quod Angeli in corporibus as¬ sumptis exerteant opera vitae. Nam viuere potis¬ sime conuenit Angelis, habent enim excellentiorem vitam, quam habeant quaecunque aliae creaturae. sed vbi est excellentius agens, ibi est excellentior effectus. Cum ergo Angeli habeant excellentiorem vitam, quam animae, si corpora coniuncta animabus viuunt, multo magis coniuncta Angelis.

Praeterea in operatione naturae nihil est frustra, & multo magis in operatione intelligentiae, cum natura ex hoc non agat frustra, sed propter finem, quia est mota ab intelligentia. Cum ergo corpora assumpta ab Angelis habeant oculos, au¬ res, & huiusmodi organa, quae non sunt nisi cor¬ porum viuentium. Frustra ergo haberent ea, nisi viuerent.

Praeterea corpora assumpta ab Angelis videntur viuentia, quia taliter se habent, ac si viuerent. Essent ergo, vt communiter arguitut, Angeli deceptores, si ostenderent se habere corpora viuen¬ tia, & tamen illa corpota non viuerent.

IN CONTRARIVM est, quia viuere in corporibus non est nisi ab tanima, propter quod nullum corpus in animatum viuit. sed Angelus non animat, nec animare potest aliquod corpus, ergo non dat viuere, nec dat opera vitae alicui¬ corpori¬

Dub. I. Lateralis. An Angeli in corporibus assumptis exerceant opera nutritionis. Conclusio est negatiua.

xic d. 5. q. 3. Holxodl. 2. senten. q. 4. Et vide pod. supra citatos in ijsdem locis.

VLTERIVS autem, cum ope¬ ra vitae specialiter in corporibus animalium distinguantur ab operibus nurritionis, quia spiritus vitalis cuius est exercere ope¬ ra vitae, dicitur esse in corde, spi¬ ritus naturalis, cuius est exercere opera nutritionis, dicitur esse in hepate, vt patet per Auic. in 9¬ de animalibus. quia ergo opera nutritionis diftin¬ guuntur ab operibus vitae, dubitare posset ali¬ quis: Vtrum Angeli in corporibus assumptis exerceant opera nutritionis. Et videtur, quod sic, quia comedere ad opus nutritionis pertinet: sed Ange¬ li in corporibus assumptis leguntur comedisse: iuxta illud Gen. 19. vbi dicitur de Angelis: Cum que comedissent &e.

Praeterea Christus post resurrectionem comedit, sed corpus illud iam erat spirituale, quia non indigebat cibo. Si ergo Christus post resurrectio¬ nem comedit, qui cibo non indigebat, possunt & Argdi incorroribus. slupptis cemedere, qud¬ uis cibo non egeant.

Praeterea videtur, quod Angeli non solum comederint in corporibus assumptis, sed etiam, quod post comestionem illam nutrimentum sumpserint. Dicitur enim Gen. 19. Abraham dixisse An¬ gelis: Requiescite sine labore, ponamque bucel. lam panis, & confortetur cor vestrum. Qui respo¬ derunt: Fac, vt lecutus es. Sed comestio nunquam confortaret cor, nisi inde sumeret nutrimentum, ergo &c.

IN CONTRAAIVN est, quia non est cibatio, nisi vbi est depditi restauratio. ad hoc enim ordinatum est alimentum, ad restaurandum de¬ perditum, sed in corporibus assumptis non est da¬ re huiusmodi deperditionem, sicut est dare in cor¬ Poriblr animati, ergo Sc:

Dub. II. Lateralis. An Angeli in corporibus assumpris excerceant opera generationis. Conclusio est negatiua.

D. Boniu. d. 3. art. 3. q. 2. Ric. d. 9. q. 5. Holxorh. 2. sent t q. 4. in sine Desubcubis, & inc. Part Syb. 3. Dec. c. 2. q. 2. Et vide Doct. supra citatos.

VLTERIVS autem, quia & gene rare pertinet ad aninam vegetati¬ uam, posset quis dubitare: Vtrum Angeli in corporibus assumptis exerceant opera generationis. Et videtur, quod sic. quia multi dicuntgenerati per artem Subcuborum, & Incuborum, sed Subcubi, & incubi dicuntur Daemon es, ergo &c.

praeterea Gen. dicitur, quod videntes filii pai filias hominum, quod essent pulchrae, acceperunt sibi vxores ex omnibus, quas elegerant. Sed Aug. ait 15. de Ciui. Vbi dicti sunt filii Dei dilexisse filias hominum, ijdem dicti sunt etiam Ange¬ li Dei. ibi ergo filii Dei accipiuntur pro Auge¬ lis Dei.

praeterea idem Aug. eodem lib. & c. aitu, quod mul¬ tl, de quorum fide dubitandum non est, audiuisse confirmant, Siluanos, & Faunos, quos vulgo In¬ cubos vocant, improbos extitisse mulieribus, & earum appetijsse, ac peregisse concubitum, ergo &c.

Praeterea idem eodem lib. & ca. ait, Daemones quosdam afsidue hanc immundiciam tentare, & efficere. Et ait, quod plures tales sunt, qui hoc asserunt, ita vt hoc negare, impudentiae tideac. Si ergo testimonium plurium talium hoc afferit, vt negare istud sit impudentiae, videtur, quod Angeli saltem mali se coniungant carnali copula cum mulieribus, & hoc modo generent.

IN CONTRARIVM est, qula semen est superfluum alimenti, quibus ergo non competit nutritio, nec seminisemisso, & per consequent, necgrntratio.

Resolutio Artic. I. Angeli in corporibus assumptis opera vitae exercere non possunt, cum corpora buiusmodi corde careant. cui praesertim vitae operationes ad stribuntur:. Ad¬ de etiam, quod corporibus. Angeli dare esse non quennt. nec eorundem presectiones organorim dichifirur¬

RESPONDEO dicendum, ad questio¬ nem primam, quod tria distinguuntur opera animae vegetatiue nutrire augmentare, & generare, vt idem alimentum virtute animae vegetatiuae nutrit in eo, quod conuertitur, in naturam aliti: augmenat in eo, quod extendit membra, & est generationis principium, vt est superfluum vltimae digestionis. Sed haec tria dicunt opera vegetati¬ uae. quia sunt conia hntibus aiam vegetatiuam, tam aialibus, quae plantis. tamen in aialibus vltra prdicta tria, distinguemus aliud opus aiae vegetatiuae, quod est dare ipsa opa vitae. huiusmodi aunt opa vitae i aia¬ libus fiunt per spiritum pulsatilem, siue per cordas pul¬ satiles, & ion huiusmodi opera dicunt propria cor¬ di, vt ait Auerroes i 2. sui colliget id is c. de iuuamen¬ tis hepatit. vbi vult, quod venae hepatis non sint pul¬ satiles, & quod virtutes pulsatiles sint propriae in cor¬ de, &, quod cor henat suam dunationem cum hac virtute, &, quod cor cum huiusmodi virtute det, & partiat oibus mebris virtutes suas. Ad aiam ergo vegetatiuam in aialib, & potissime aialibus in pfectis: pertinet pulsare, nutrire, augmentare, & gunare, quae licet qua¬ tuor sint, tame circa angelos, quantum ad corpora assumpta, non mouimus nisi tres quastiones. quia non feci¬ mus quaistionem de augmento aliam a quostione de nutritione. quia si non nutriunt corpora assumpta ab ange¬ lis, certum est, quod non augmetantur, vt hic de augmento loquimur, videlicet, vt est opus aiae vegerati¬ uae. Cum ergo quarit. Vtrum angeli i corporibs assun¬ ptis exerceant opera vitae, dici dent, quod opera vitae appropriant cordi pep tria. Primo put cor comparar ad aium. Secundo pout comparat adluam formationem: Tertio pout comparatur ad alia organa. Prout quodem oomparat ad aiam, cordi appropriatur vita. quia est pricipale organum aiae. Oia enim opera sua exercet anima pricipaliter per cor, ita quod cor est pricipaliter viuens: pricipaliter sentiens, pricipaliter nutriens, & pricipaliter gnnans. Omnia enim huiusmodi opera, quae pe¬ le competunt organis fiunt principaliter per cor, & si mnueniat aliquae, quod sentire competat cerebro, nutri¬ re hepati, gninare genitalib vasis, dicemus, quod i his huiusmodi organa deseruiunt oordi, vt cerebrum ei¬ deseruit i sentiendo, hepar in nutriendo, vasa genita lia in gnnando, oia tumn ista pricipaliter competunt cor¬ di, & i oibus his danatur cor. Opera tamn vitae, & quae cumque alia opera aiae, loquendo de organicis operibus, pricipaliter competunt cordi, put cor comparat ad aiam, quia aia principaliter operat omnia ista¬

Secundo opera vitae principaliter competunt cor¬ di, non solum put cor comparat ad aiam, sed ent prut comparatur ad suam formationem, quia x cor est illud, quod primo formatur, & ideo est illud, quod primo viuit, & illud, quod vltimo moritur, vt patet per Philosophum in de aialibus. Habet enim se cor in aiali, sicut lignum recuruum in naui, vel sicut funda¬ mentum i domo, vt patet per Philosophum. Sicut. enim facto fundamento in domo fiunt oia alia, scundum quod re¬ quirit fundamentum, & sicut facto ligno curuo in naui compaginant sibi oia alia ligna, secandum quod re¬ quirit huiusmodi lignum, sic formato corde in aia¬ liformantur oia alia menbra, secundum quod requirit cor. Vtrum aunt tempore, vel simul natura primo fiat cor, quia quasi simul videntur fieri ista tria men¬ bra, cor, hepar, & cerebrum, non est prsentis speculationis. Sufficiat autem ad prsens scire, quod cor est illud, quod primo formatur, & primo viuit, vnde ei appropriantur opera vitae.

Tertio hoc idem patet, prout cor comparatur ad omnia membra. Nam cor omnib alijs menbris largitur vitam. Vnde sicut Philosophus in Phy. Motum coeli dicit esse vitam in entibus, quia coelum continue mouetur, a quo habent oia alia, quod moueantur, sic in aiali sempe continue mouetur cor, vt ex hoc oia menbra participent motum, & opera vitae¬ Siue ergo comparetur cor ad aiam, siue ad suam formationem, siue ad alia menbra, cor dim principaliter viuere. lon drm Prouer. 4. Omni custodia serua cor¬ tuum, quia ex ipso vita pocedit. Vel si volumus oia ista referre ad aiam: dicemus, quod aia est actus corporis organici: dependet enim aia a corpore organico, & operatur perpotentias organicas. Inquantum ergo est actus corporis organici, si corpori comi¬ cat esse, oportet, quod ei comicet & agere, quia natu¬ ra ordinate agit. Si aia dat esse corpori organi¬ co, & operatur per corpus organicum, oportet, quod in aliqua parte corporis primo, & pricipaliter appareant opera niae, huiusmodi autem pars est cor¬

Rursus quia aia est actus corporis organici, & dependet a corpore habente organa, quia natu¬ ra ordinate agit, oportet, quod illa organa quodam ordine fiant, vt prius fiat vnum organum, quod aliud organum, huiusmodi autem organum, quod primo formatum est, est cor. Amplius: quia aia operatr per virtutes organicas, quia oens istae virtutes sunt vnius aiae, oportet, quod se inuicem iuuent, &, quod ibi sit aliquid dominans, dirigens virtutes illas. Huiusmodi autem dominans inter virtutes organicas, est vir tus cordis. Cor ergo, cui appropriantur opera vitae, hoc hent, vt comparatur ad animam, vt est actus corporis organici, & vt operatu per virtutes organicas. Non posset ergo angelus i corpore assumpto exercere opera vitae, nisi henret huiusmodi corpus diuersa organa, inter qua vnum esset pricipalius, cui primo conuenirent opera vitae, & quod primo formaretur, & quod dominaretur omnibus a¬ lijs organis. Et quia angelus sic assumit corpus, quod non dat esse illi, nec est perfectio corporis organici, nec agit pe virtutes organicas: ideo illi corpori assiipto non pt coicare angelus opa vitae¬

RISI. AP ARG. ART. I

Ad primum dicendum, quod quia angelus hent sic excellentem vitam: ideo non potest corpus partici¬ pare vitam sic excellentem. Nam inferiora in sub¬ stantijs intellectualibus, cuiusmodi sunt animae humanae, quae tenent infimum gradum in gene¬ re substantiarum intellectualium, sunt illa, quae coniunguntur corporibus, vt formae, & quae conmunicant eis opera vitae. angeli autem propter suam excellentiam non sic conicant corporibus

Ad secundum dicendum, quod in operatio¬ ne. Angeli nihil est frustra, & quod appareant ibi aures, & oculi, non est frustra. quia & si non sunt organa, vt per ea opera vitae exerceant, sunt tamen, vt per ipsa suas proprietates exprimant, & vt hominibus, quibus apparent, consolationem tribuant, & vt ipsos in admirationem adducant. Frustra enim est, quod caret fine, cum ergo ad aliquem finem ordinent corpus illud, quod videtur sic organixatum, quam uis non sit vere organixatum, apparentia illius organizationis non erit frustra.

Ad tertium dicendum, quod vt supra tetigimus, non est decepuua locutio, dato, quod non sit vera quantum ad id, quod dicitur, si est vera quantum ad id, propter quod dicitur. quia tunc omnes figuratiuae locutiones essent fallae. Sic corpus assumptum ab Angelo, si non est ibi veritas organorum, quam ostendit, est ibi veritas quantum ad id, propter quod illa ostendit, quia natura per illa sensi bilia manuducit nos in cognitionem intelligibilium.

Resolutio Dub. I.

Angeli instrumentorum expertes, opera nutritionis non exercent, iltorumque opera in corporibus as¬ sumptis vera non sunt, cum organa non nisi secundum apparentiam habeant. Hinc eorum corporum Motores, non formae dicuntur.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum An¬ geli in corporibus assumptis exerceant opera nutritionis; Dicere possumus, quod organa illa, quae exterius appatent in corpore assumpto ab Angelis deseruientia comestioni, siue nutritioni, cuiusmodi sunt os, dentes, & lingna; quadrupliciter considerari pos¬ sunt. Vno modo prout comparantur ad apparentiam, & veritatem. Secundo prout comparantur ad organa intrinseca. Tertio prout comparantur ud esse, & ad agere. Quarto prout comparantur ad ad motorem, & formam. Ex quibus possunt sumi mi quatuor rationes, quod Angeli in assumptis cor¬ porib is non exercent opera nutritionis

Prima via sumitur, prout os, & dentes, & lingua in hmoni in corpore assumpto comparantur ad apparentiam, & veritatem. Nam scundu apparentiam Angelus videtur habere talia, non autem habet ea secundum veriratem, & existentiam. vnde os illud non est vere os, nec lingua vere lingua, nec dentes veri debentes. qnia, vt diximus, non est ibi veritas quantum ad id, quod ostenditur, sed quantum ad id, pepe quod ostenditur: sicut Angeli apparentes non tunt veri homines, sed apparent hoies, vt ex hmoni apparentia manu lucamur in cognitionem proprietatum Angelorum: & sicut illa organa non sunt vere talia, sed apparent, sic co¬ medere, quod fit per talia organa, non est vere quid tale, sed apparet. nm & Tobiae dixit Angelus: Videbar, quodem vobis maducare, & bibere. sed ego cibo, & potu inuisibili vtor, quod ab hoibr videri non pont¬

Secundo apparet hoc idem, si hmondi organa¬ exteriora comparent ad interiora. nam princeps nutrimenti est cor. verum ame in hac actione hepar deseruit cordi, ita, vtoalenus crederet, prout Auicen¬ narrat in 2. sui colliget, quod hepar esset princeps nutrimenti: non tamn sic est, sed hmoni princeps est cor, & sibi deseruit hepar. Quidquid tamen sit, in aialibus perfectis non fit nutrimentum sine corde, & hepate, nec et in imperfectis sit nutrimentum sine corde, vel sine aliquo loco cordis, quiascundum Philosophum in de¬ aialibus, non est inuentum aial carens corde, vel non habens aliquod loco cordis. Cum ergo corpus assumptum ab Angelo solum habeat organa quantum ad apparentiam, non oportet, quod habeat organa interiora¬ vt quo habeat cor, & hepar, quia illa frustra essent, cum non appareant: & si haberet ea, non essent vere talia, sed solum apparerent. cum ergo sine talibus organis, & quae sint vere talia, non possit vere fieri nutrimentum, non vere erunt opera nutritionis in corporibus assumptis ab Angelis.

Tertia ia ad hoc idem sumitu, prout hmondi organa, per quae quae vr Angers comedere in corpe assumpto, coparantad agere, & ad esse. quia ressicut se hent ad esse, ita se hent ad agere. quia quiequod agit, agit sfcudum quod hent esse, & put est in actu, iu xta illud Dio. 2 c. de eccl. Hierarchia. Existere conuenit primum ad ope¬ rari. vbi ergo non est vere esse aiatum, non sunt vera operaaiatorum. lgitur quia corpus assumptum ab Angelo, vr esse aiatum, sed non est comedere, & nutrire, & caetera, quae sunt opera aiatorum, fcuin¬ apparentiam poterunt esse in hmnoni corporibus as¬ sumptis, non autem sfcundn veritatem, & existentiam. Quarta via ad hoc idem sumitur, prout talia conm¬ parantur ad Motorem, & formam. nam Angelus re¬ spectu corporis assumpti, vt coniter ponitur, ibi in est, vt motor, sed non vt forma. vbi ergo motor conuenit cum forma, ibi poterunt vere talia existe re in corpore assumpto. vbi autem differt, ibi non erunt talia scundu existentiam, sed forte sfcuen apparentiam, sicut & Angeli non sunt verae formae illorum corporum, sed possunt credi esse formae. Diuidere ergo cibum, & traijcere interius, hoc potest facere Angelus, vt motor, quia & cultello pont diuidi cibus, & posset in aliquam partem impelli; sed, quodinde sumatur nutrimentum, & quod sit ibi virtus digestiua digerens, quia hoc est proprium aiae, vt est forma, ideo in corporibus assumptis ab Angelo talia es¬ se non possunt.

RESP. AD ARG. DVP. I.

AD primum dicitur, quod Angeli dicuntur comedisse quantum a l aliqua, quae sunt in comestione, vt quia poterant cibum diuide re, & huiusmodi cibum sic diuisum intra cor¬ pus suum traiicere. Non tai erat ibi vera comestio, quia non erat ibi virtus digestiua, quae posset cibum sic incorpus traiectum digerere.

Ad secundum dicendum, quod non est simile de Christo post Resurre tionem, vel de quocunque corpore glorificato, & de corpore assumpto ab Angelo. nam si corpus glorificatum non indiget cibo, hoc non est per naturam, sed per gram. omne enim corpus ani matum suae naturae derelictum hent consumi a calore naturali, vt ronne consumptionis, & deperditionis, indigeat alimento, & restauratione.

Rursus in huiusmodi corpore, quantuncunque glorificato est ibi virtus digestiua, & aliae virtutes ani me, licet non oio ad illum vsum, ad quem erant in corpore non giorificato sed Angelus in corpore assumpto non indiger cibo per naturam, nec aunt aliter. est aunt illud corpus dissolubile, sed non indiget cibo, sicut nec indigent nubes, vel quaecumque corpora inanimata. Rursus in hmondi corpore assumpto non est virtus digestiua, nec sunt ibi vittut ex aiae, & ideo licet tam cibus assumptus ab Angelo in¬ corpe assumpto, quod cibus assumptus a Chrno post resurrectionem non fuerit conuersus in alimentum cor¬ poris, sed fuerit resolutus in praeiacentem materiam, vel qualitercunque aliter dissolutus, atta¬ men propter rationes praetactas, magis proprie, concedere possumus, quod comederit Christus post resurrectionem, quam, quod comederint angeli in corpore assumpto. Dicitur enim quis comedere, si diuidat cibum, & traiiciat ipsum in stomachum, si habet verum stomachum, & veram virtutem nutritiuam: dato, quod impediat a nutrimento propter aliquod accidens super¬ ueniens. nam si non haberet verum stomachum, nec veram virtutem digestiuam, non vere diceretur comedere. peper quod angeli in corpore as¬ sumpto vere comere dici non possunt, cum nec verum stomachum, nec veram virtutem digestiuam habeant.

Ad tertium dicendum, quod Abraham nesciuit illos tres viros esse angelos. Vnde Aug. 10. de Ciui. Dei. hanc materiam pertactans ait, quod Abraham in tribus, & Loth in duobus viris, Do¬ minum agnoscebant, cum eos etiam homines¬ esse arbitrentur. Et subdit, quod neque ob aliam cam¬ eos susceperant, nisi vt tanquam mortalibus humana refectione indigentibus ministrarent. crediderunt ergo Abraham, & Loth viros illos apparentes, esse quasi Prophetas, & quasi homines diuinos, in quibus reluceret diuina gratia: ideo credebant eos indigere refectionibus. Et propter hoc Abraham dixit, quod volebat refocillare cor eorum. Huic etiam veritati applaudet, quod dicitur ad Hebreos vlt. Nam vbi nostra translatio habet, quod placuerunt quidam angelis, hospitio receptis, quaedam translatio habet, quod quidam nescientes hospitio receperunt angelos, quod Gl. exponit, & est sumpta ab Aug. 16. de Ciui. Dei¬ in c. praeallega. de Abraham, & Loth, quod receperunt eos hospitio nescientes eos esse angelos. Potest autem sic solui controuersia, quod in principio nescierunt eos esse angelos, ideo loquebantur eis tanquam hominibus indigentibus refectione, sed forte in fine, in recessu ipsi angeli manifestauerunt se eis, & ipsi cognouerunt angelos esse.

Resolutio Dub. II. Angeli in corporibus assimptis gencrationim ope¬ ra per semen ab eis decisum exercere non pos¬ sunt: sdque patet naturae, organi, saetusque ratio ne. Possunt tamen aliunde procurare semen, vt ad generationen exercendam cooperentur: sicut ter¬ raesemia nadari ac udeplantas nasti videmus.

AD id, quod quaerebatur: Vtrum angeli in corporibus assumptis possint exercere opera potentiae generatiuae, Dici potest, quod angelos posse generare in corporibus assumptis, potest intelligi duplici¬ ter, vt etiam communiter ponitur: vel, quod ab illis corporibus semen decidatur: vel, quod co¬ adiuuantibus corporibus illis aliunde procurent semen, quo fiat generatio. Si intelligatur primo modo, sic est propositio falsa, quod angeli isto modo possint generare in corporibus assumptis, vt, quod possint assumere corpora, a quibus possit decidi verum semen. Quod quadruplici via potest declarari, secundum, quod huiulmodisemem ad qua¬ tuor potest comparari, videlicetad materiam, de qua exceditur: ad organa, per quae decidit: ad animam, in cuius virtute agit: & ad ipsum foetum, quem efficit.

Prima via sic patet. Nam semen est superffnum alimenti, est enim superfluum vltimae digestionis. Praesupponit ergo decisio seminis virtutem digestiuam quantum ad materiam, de qua sumitur. quia superfluum vltimae digestionis est materia decisi seminis. vnde, vt formentur omnia membra, congruum est, quod illud sit materia seminis, quod est in propinquissima dispositio¬ ne ad hoc, quod participet substantiam omnium membrorum: huiusmodi aunt est materia vltimae digestionis. ergo cum angeli in corporibus assumptis non vere comedant, nec habeant virtutem digestiuam, non poterit ibi esse opus vltimae digestionis, immo nullius digestionis vere opr ibi esse po¬ terit, pepe quod non poterit ibi eem materia veri seminis vt a talibus corporibus decidi valeat verum semem,

Secunda via ad hoc idem sumitur ex parte organorum, per quae tale semen deciditur. Nam sicut in nutrimento hepar deseruit cordi, sic in generatione vasa genitalia tanquam propria organa cot¬ di deseruiunt. propter quod sicut arguebamus i nutritione, quod non pont in illis corporibus esse vera nutritio. quia non est ibi verum cor, nec verum hepar, quod in nutritione deseruit cordi, sic arguere poteri¬ mus, & de generatione, quod non poterit a talibus corporibus decidi verum semen, quod sit vere generationis effectiuum. quia in talibus corpotibus non est verum cor, vbi principaliter est virtus gnnatiua, nec vera organa deseruientia cordi ad gniationem, immo i praefatis corporibus non solum non oportet ibi esse cor verum, sed etiam non oportet ibi esse cor¬ apparens. Nam oia iudicanda sunt secundum finem, vt patet pe Philosophum. Cum ergo finis illorum corporum sit, quod appareant humana: non aunt quod sint, secundum finem erit, quod ibi appareant organa exteriora, vt, quod videant habere aures nares, & os, licet nihil horum vere habeant. ideo quantum ad organa interiora, vt quantum ad hepar, & cor, vel quantum ad quacunque organa, quae non videntr, nec scundu esse nec secundu apparere, oportebit in illis corporibus esse huiusmodi organa.

Tertia via ad hoc idem sumit ex parte aiae, i cuius virtute agit huiusmodi semem. Nam ad virtutem huiusmodi seminis prinet oia menbra distingue¬ re: & cum menbra leonis, & menbra cerui non differant, nisi quia & aiae differunt, oportet virtutem se¬ minis siue ipsum semem agere in virtute aiae. Nisi ergo sit corpus aiatum, non poterit ab eo decidi verum semem. quia non esset ibi aia, in cuius virtute illud ageret. & quia corpora assumpta ab angelis non sunt aiata, tum quia angeli non possunt aiare ea, quia non possunt esse formae, & perfectiones corporum: tument quia huiusmodi corpora aiarent per aliam aiam non ducerent in cognitionem naturae angelicae, sed naturae propriae, & scunmum, quod haberent aiam talia niata, sic ducerent in cognitionem illius naturae. nullo ergo modo ab huiusmodi corporibus, quia aiata sunt, decidi poterit verum semen.

Quarta via ad hoc idem sumitur ex parte foe¬ tus, quem causat, & efficit tale semen. nam foetus cautatus per huiusmodi semen est similis in specie cum eo, a quo deciditur tale semen, quia homo generat hoiem, & asinus asinum, nisi sit inobedtentia materiae. sicut semen Asini ex menstruo equae pepe inobedientiam materiae non potest generare asinum, sed generat aliquid propinquum asino, vt mulum. Angeli ergo, si gene¬ ratent in corporibus assumptis, generarent Angelos, vel generarent aliquid supra homines, quod non esset eiusdem speciei cum hominibus, sed esset multum propinquum Angelis, quod stare non potest, quia nec Angelos generare possunt. nam Angeli non producuntur in esse per generationem, sed per creationem: nec supra hominem est dare speciem aliquam animalis, immo natu¬ ra humana est vltimus terminus, ad quem se ex¬ tendit consideratio Philosophi naturalis, vt patet per Philosophum in 2. Physic. nunquam enim Angeli facerent vnum secundum esse cum¬ corporibus assumptis, vt possent vere generare in talibus corporibus.

Viso, quomodo Angeli non possunt in corporibus assumptis generare: sic, quod ab illis corporibus decidatur verum semem, volumus declarare, quo¬ modo coadiuuantibus talibus corporibus pos¬ sunt aliunde procurare semen, vt cooperentur ad genetationem. Nam secundum Aug. a tot di¬ citur de Subcubis, & Incubis, &a talibus, quod omnino talia negare dementiae, siue impudentiae esse videatur. Dicendum ergo. quod Angeli, vel Daemones possunt i corporibus assumptis fieri Sub cubi, vt illudant hominibus, vel in somnis, vel etiat vigilantibus. Nam compertum est aliquando ali quos copulam carnalem habuisse etiam vigilantes, qui expleto opere se delusos inuenerunt, vt nihil circa se reperirent, disparente Daemone in effigie foeminae, qui prius sibi in tali forma apparuerat. Illi etiam ijdem Daemones, qui prius fuerant Subcubi deludendo homines, possunt postea fieri Incubi, delusionem huiusmodi agendo circa foeminas in somnis, vel etiam vigilantes, quia, vt supra diximus per Aug. compertum est aliquos Daemones fuisse improbos muheribus, sicque o¬ pus cum eis peregisse. Possunt ergo Daemones se¬ mem, quod acceperunt, deludendo viris, transfundere in vasa faeminea, vt inde fiat generatio. Sicut enim in alijs rebus possunt grana seminum coniungere terrae, vt inde nascantur plantae, sic possunt semina virorum infundere matricibus foeminarum, vt inde nascantur homines. Vnde & illud cen. 6. Videntes filii Dei, &c. aliqui exponunt de Subcubis, & Incubis, qui ingredientes ad fi¬ lias hominum, ipfas generare fecerunt modo, quo diximus: non, quod semen ab eorum corporibus decideretur, sed semen aliunde procuratum, adiuuantibus suis corporibus assumptis illudendo per ea viris, & foeminis transferendo huiusmodi procuratum semen in matricem foeminae. Et huic dicto consonat, quod dicitur in Gen. quod isti sunt viri famosi potentes a seculo. Posfunt enim cognoscere Daemones, quod semen cuique foeminae competat, & in qua dispositione aeris, & sub qua constellatione, melior fiat generatio. nam corpora nostra subdita sunt corporibus supercaelestibus, vt secundum hanc constellationem cor¬ pus sit melius complexionatum, quam secundum illam. Liberum enim arbitrium non est directe subditum coelo, complexio tamen corporis coelo¬ subiicitur. Homines ergo illo modo nati poterunt esse elegantis formae, bene complexionati, cordati, & audaces. Ideo poterant esse viri famosi, & potentes a seculo. poterant etiam esse magnae staturae, vnde & Gen. dicitur, quod Ci¬ gantes in diebus illis erant super terram. Sed siue de Incubis, & Subcubis exponantur verba illa de filijs Dei iagressis ad filias hominum, siue non, certum est, quod arte Subcuborum, & Incuborum possunt modo, quo diximus, generatio¬ nes fieri. Aug. tamen verba illa Gen. de filijs Dei: exponit de filijs, Seth, & per filios hominum intelligit filias Caym. Et quia quaedam translatio vbi nos habemus filios Dei, habet Angelos Dei, ideo dicit August. quod Angeli Dei in scripturis aliquando nuncupati sunt homines, nam & loan¬ nes dictus est Angelus, iuxta illud: Ecce ego mitto Angelum meum, &c. Et quod dicitur de Ci¬ gantibus, dicit Augusti. quod propterea placuit Creatori, vt tunc essent Gigantes, cum propinquus erat destruere genus humanum, vt ostenderet, quod Cigantes, qui ab initio nominati fuerunt statura magna scientes bellum, non elegit Dominus, vt habetur Baruch. Sic etiam di¬ ci potest de viris famosis potentibus a seculo, quod tales fuerunt illo tempore, quando destrui debe¬ bat genus humanum, vt ostenderetur, quod nec illos elegit Dominus, quae omnia patere possunt per Aug. 15. de Cicitate Dei.

REtT. AD ARG. DVD. II.

AD primum dicendum, quod multi genera¬ ri potuerunt arte Subcuborum & In¬ cuborum, non quod a corporibus assum tis decideret semen, sed quia arte De monum, semen aliunde procuratum poterat ad generationem ordinari. Dicimus autem arte Daemonum, quia vt Aug. tradit 15. de ciui. c. praeal. le nullo modo credendum est per sanctos Angelos talia fieri, sed per Daemones.

Ad secundum dicendum, quod filii Dei dicti sunt Angeli Dei & vbi nos habemus filii Dei, quaedam transsatio habet: Angeli Dei, quia & homines Angeli Dei nuncupati sunt. vel si per filios Dei vellemus intelligere Daemones modo, quo diximus, possent ad generationem facere, non aliter.

Ad tertium dicendum, quod Daemones potuerunt aliqu esse improbi mulieribus, & exercere carnalem copulam per procuratum semen, non per proprium. Nec valeret, si quis diceret, quod nec per¬ procuratum semen possent Daemones hoc face¬ re, quia antequam hoc modo semen procura¬ rent, & in mulieres transfunderent, infrigida¬ retur semen illud, & exalaret virtus eius, quia Daemones sunt velocissimi motus, ratione cuius cito possent tale semen transfundere. Posset etiam ratione velocitatis motus semen non solum cito transfundi, sed etiam calidum conseruari, qui motus habet calefacere. Rursus: Possunt Daemones aliquas res adhibere, quarum naturam bene nouerunt, per quas poterit tale semen in sua virtute conseruari &e.

Articulus 2

ARTIC. II An Angeli sentiant in corporibus as¬ suptis. Conclusto est affirmatiua.

Bruss d. 8. q. 5.

SEcvNDo quaeritur de corporibus assumptis a Daemonibus quantum ad opera ani. mae Sensitiuae, & specialiter quam tum ad ea, quae videmus in corpore, quae sunt sensus mo. tus, & locutio. Primo ergo quaeritur: Vtrum an¬ geli in corporibus assumptis sentiant. Et videtur quod sic, quia secundum Aug. in fine Secundi super Gen. ad litteram: Daemones quaedam vera de temporalibus rebus nosse permittuntur, quia vigent acumine subtilioris sensus, quia vigent experientia temporum, & quia docentur a sanctis angelis: sed subtilitate sensus, non possunt vi gere i corporib proprijs, quia illa non habent. vigent ergo tali subtilitate in corporibr assumptis, ergo &c. Praeterea: Non vigent experientia temporum, nec melius iudicant propt er talem experientiam, nisi qui vigent sensu, cum experientia generetur ex memorijs, & sensibus, iuxta illud: Ex multis sensibilibus fit memoria, & ex multis memorijs fit experimentum. Sed Daemones multa sciunt pet experientiam temporum, ergo vigent sensu, non in corporibus proprijs, ergo in assumptis.

Praeterea: Particulare est, dum sentitur: vniuer¬ sale dum intelligitur secundum sententiam phi. losophi. sed angeli assumendo corpora cognitio nem habent de particularibus. ergo vigent sensu, sed hocnon pont esse in corporib proprijs, ergo &c.

Praeterea, vt dicebamus, angeli in corporibus assumptis habent oculos aures. frustra ergo illa haberent, nisi per talia sentirent, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia sentire proprie estaiatori, corporailla non sunt aiata,ergo &c¬

Dub. I. Lateralis. An Angeli in corporibus assuempris localiter moueri possinr. Conclusio est afffrmatiua.

Holgoth. 2. sentent. q. 4. arg. 5. princ. Alb. Nagn. de motu. Ang. q. 9. Piel. d. 2. q. 3. Ocram Quol. q. 5.

VLTERIVS autem quaeritur: Vrrum angeli in corporibus assumptis possint moueri localiter, & videtur, quod non. quia secundum Augu. 8. super Gen. Spirituali substantiamouetur per tempora, nonper lo¬ ca. sed quod non potest Ange. in se, non videtur, secundum, quodad propositum spectat, quod possit in corpore assumpto, ergo &c.

Praeterea secundum Philosophum in 2. Phy. quae non amplius mota mouent, non sunt Phy¬ sicae considerationis, vbi per non mota mouere intelligit intelligentias. sicut ergo intelligentiae mouentes coelos ipsae sunt immobiles, ergo a simili angeli mouentes corpora assumpta ipsi sunt immobiles.

Praeterea, quod ad solum nutum mouet, immobiliter mouet, sed ad solum nutum angeli mouetur corpus assumptum, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia motis nobis, vt dicitur in Top. mouentur omnia, quae sunt in nobis, moto ergo corpore assumpto mouetur, & angelus, qui est in ipso.

Dub. II. Lateralis. An Angeli in corporibus assum¬ pris loquantur. Conclusto est negatiua.

D. Bonau d. 1o art 3. q. 1. 2. Bicl. 3. q. 1. citca ine. Aib,¬ Magn. de locut. Ang. q. 9. ar. 4. harth. Syb. 2. Dec. c. 8. q. 4.

VLTERIVS autem quaeritur: Vtrum angeli in corpore assumpto loquam tur, & videtur, quod sic. quia in multis locis Scripturae sacre inuenimus angelos locutos fuisse, vt Gen. 19. di¬ citur, quod duo angeli venerunt Sodomam, & locuti fuerunt cum Loth. Et Mar. dicitur, quod respondens angelus dixit mulieribr: Nolite timere. ergo &c.

Praeterea, qua sunt in voce: sicut signa eorum, qu sunt in intellectu, cum ergo angeli apparentes hominibus, vere conceptiones, quas habent apud intellectum manifestent per sonos extra prlatos, illi soni erunt vere voces, & vere dicentur angeli loqu.

IN CONTRARIVM est, quia, vt dr in 2. de anima. Inanimatorum enim nullum vocat id est ni¬ hilinanimatum vocem facit: sed corpora illa assumpta sunt inanimata, ergo &c.

Resolutio Artic. II. Angeli in corporibus assumptis sensuum sunt expertes, vt organa non nisi apparentia in iis¬ dem corporibus habeant:: rdque patet comparatione ad virtutem sensitinam, ad catorem, ad principalia organa sensus, & ad animae es¬ senitiam.

RESPONDEO dicendum, ad quaestionem primam, quod in corporibus assumptis angeli non sentiunt, & per organa illa, quae apparent, nullus fit sensus. cum ni. angeles assumit corpus non videt per illos oculos: nec audit per illas aures. Non enim sunt illa vera organa, sed apparent: nec sunt formata ab angelo, vt per illa sentiat, sed, vt per illa suas proprietates intellectuales ostendat. Sunt enim angeli quasi Dei formes. Cum multum participent de simplicitate Dei, licet ad illam simplicitatem non attingant, sed respectu Dei, quasi corporei, idest sint valde a simplicitate Dei recedentes, vt potest haberi a Dam. lib. 2. cap. 3. Sed licet recedant an¬ geli a simplicitate Dei, in hoc tamen imitantur simplicitatem illam, quod sicut diuina natura est simplex, quia sicut intelligit, sentit: & sicut sentit, intelligit, idemque sensus, qui intellectus est illi, vt dicit Aug. 15. de Trini. cap. 5. sic & na¬ tura angelica vnico suo simplici intellectu co¬ gnoscit sensibilia, & intelligibilia particularia, & vniuersalia: materialia, & immaterialia: colores, & sonos &c. quae diuersis particularibus sensibus sentiuntur. Angelus itaque in corpore as¬ sumpto notitiam habet visibilium, & audibilium, sed hoc non est per oculos, qui apparent esse in illo corpore, nec per aures, sed per suum¬ intellectum. Quod autem angelis in corpore assumpto non competat sentire, quadrupliciter possumus declarare, secundum quod actus sentiendi potest ad quatuor comparari. Primo ad ipsam virtutem siua ad ipsam potentiam sensi¬ tiuam. Secundo ad calorem, qui est instrumentum eius. Tertio ad ea, quae sunt principalia organa sensus. Quarto ad ipsam essentiam animae, siue ad ipsam animam, quae est primum sentiens, vt dicitur in 3. de anima.

Prima via sic patet: Nam, vt dicitur in principio de somno, & vigilia: vbi probatur, quod actio sensus est ipsius compositi, cuius est potentia, eius est actio. & quia potentia sensitiua fundatur in ipso coniuncto, ideo actus sentiendi erit ipsius coniuncti, non animae tantum, nec corporis tantum. Sed quia plurium secundum essentiam non potest esse vna virtus, quia vna simplex forma in diuersis subiectis essentialiter differentibus esse non potest, si competeret sentire an¬ gelo in corpore assumpto, esset ibi potentia sen¬ sitiua. Illa ergo potentia sicut in subiecto non posset esse in composito ex angelo, & corpore, quia non fit vnum per essentiam ex vtriusque, esset ergo vel in angelo tantum, vel in corpore tantum, quorum vtrunque est impossibile. quia potentia sensitiua nec in corpore per se, nec in substantia spirituali, separata a corpore secundum esse fundari potest, ergo si non saluare possumus ibi esse potentiam sensitiuam, nec sal¬ uare poterimus, quod sit ibi actus sentiendi.

Secunda via ad hoc idem sumitur, prout actus sensus comparatur ad ipsum calbrem, qui est instrumentum potentiae sensitiuae. Ait enim Commen. in 2. sui colliget: in cap de iuuamen¬ tis membrorum sensitiuorum, quod calor, cum¬ quo operatur virtus nutritiua, non est ille calor, cum quo operatur virtus sensibilis. Et hoc apparet, vt dicit in dormiente, & vigilante, quia operatio virtutis nutritiuae est fortior, cum dor¬ mimus, & tamen tunc non sunt sensus in actu, loquendo de sensibus particularibus. Sed quicquid sit de hoc, & qualiter non sit idem calor, cum quo operatur xirtus nutritiua, & virtus sensibilis, & etiam qualiter sit idem, non est prae¬ sentis speculationis. sufficiat autem ad praesens scire, quod calor purus elementaris non sufficiat ad sensum, sed oportet, quod ille calor sit animalis, qui non est nisi in cotpore animato: & quia corpora illa non sunt animata, non solum deficit eis putentia sensitiua, vt non possint sentire, sed etiam deficit eis calor ille, cum quo operatur huiusmodi potentia, ex quo etiam concluditur, quod illa corpora sentire non possunt.

Tertia cia ad hoc idem sumitur . e¬ parte¬ organorum, quae sunt principalia in sensu. Nam sicut in nutriendo principalia organa sunt cor, & hepar, & in generando principalia organa sunt cor, & vasa genitalia, sic in & sentiendo principalia organa sunt cor, & cerebrum. A corde enim est pulsus, nutrimentum, sensus, & vis geperatiua. Sed pulsum exercet cor¬ per venas pulsatiles, vt hoc non communicet hepati, vel alicui tali organo, vt potest patere Per Commen. in 2. sul colliget. in cap. de iuuamentis hepatis. Nutritionem autem exer cet cor per hepar, sensum autem per cerebrum, generationem per vasa genitalia. Ideo pulsare di¬ citur cor per seipsum, & quia in huiusmodi pulsu potissime relucet opus vitae, dicitur spi¬ ritus vitalis esse in corde, alia autem opera exercet cor pet alia organa. Ideo spiritus, & calo¬ res deseruientes illis operibus, appropriantur alijs organis, vt spiritus, & calor naturalis, siue nutritiuus hepati: Sensibilis, sine animalis cerebro, secundum quem modum posset assignari quartus calor, siue quartus spiritus. vt sicut ponitur vitalis in corde: naturalis. 1. nutritiuus in hepate animalis id est sensibilis in cerebro; sic ge¬ neratiuus, & formatiuus attribuantur vasis generationis. Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod organa, quae principantur in sentiendo, sunt cor, & cerebrum, licet cor in hoc magis principetur, quam cerebrum. cot¬ pora itaque illa assumpta ab angelis, quia non est in eis verum cor,nec verum cerebrum, ideo sentite non poterunt.

Quarta, & vtima ta mumitut, pront scntire comparatur ad animam. Nam semper agere praesupponit esse, quae ergo non habent esse ani¬ matum, non possunt habere actiones, & ope¬ fa arlimatorum.

RESP. A9. ALc. ARIIc. II.

AD primum dicendum, quod Augu. quasi nihil assertiue loqui voluit de angelis, quod ergo dixit Daemones vigere subtilitate sensus, dicit secundum opinionem credentium, quod Daemones sint animalia, vel si volumus loqui large de sensu: Daemones vigent subtilitate sensus, idest subtilitate cognitionis. Dato tamen, quod concederetur, quod dicitur, attamen propter argumentum non haberetur intentum. quia si Daemones sentirent, hoc esset per sua corpora subtilia eis propria, non autem per illa corpora grossa, quae assumunt, quibus induerent sua corpora subtilia, sitalia haberent corpora. Ad secundum dicendum, quod vigere experientia temporum porest esse dupliciter, vel quia res imprimunt aliquid in potentiam cognitiuam, & sic nihil veget experientia temporum, nisi quod habet sensum. quia res iste sensibiles non possunt aliquid immediate imprimere in intellectu, nisi prius imprimant in sensum. Alio modo potest ali quis vigere experientia temporum, non quia cognitionem accipiat a rebus, vel quod res agant in suam potentiam cognitiuam, sed quia progrediem tibus rebus in esse, incipiunt eis aliqua esse nota, quae prius non erant nota. Nam species in mentibus Angelorum representant res, vt habent esse determinatum in se, vel in suis causis: contingentia autem fututa, quae nec sunt determinata in suis causis, cum sint contingentia: nec in seipsis, cum sint fnrura, per species angelicas sufficienter representari non possunt. Si ergo illa futura fiant praesentia, erunt nota Angelo, quae prius non erant nota, non quia cognitionen, a rebus acci¬ piat, sed quia iam praesentia facta erunt in seipsis determinata, quae prius, cum essent futura, de¬ terminata non erant. propter quod poterunt tunc simpliciter representari per species angelicas, quae prius representari non poterant, sic ergo vi¬ gere experientia temporum, non est habere¬ cognitionem sensitiuam, sed intellectiuam tantum

Ad tertium dicendum, quod licet noster intellectus, quamdiu est coniunctus corpori, non pos¬ sit cognoscere particulare, nisi coniungat se sensui; ideo dicatur a nobis particulare esse, quid sensibile, & vniuersale intelligentiae. Intellectus tamen angelicus, qui cognoscit non per species abstractas a rebus, sed per species deriuatas ab ideis diuinis, a quibus producuntur res secundum se totas, cognoscit res secundum totum suum esse, non solum secundum esse vniuersale, sed etiam particulare. quia ergo species illae angelicae deriuatae ab ideis diuinis, sic sunt represen¬ tatiuae rerum, habet Angelus coguitionem particularium non per sensum, sed per intellectum.

Ad quartum dicendum, quod illi oculi, & illae aures licet non sentiant, non sunt frustra, quia non carent fine. non enim sunt for¬ matae ad hunc finem, vt sentiant, sed, vt proprietates intelligibiles in¬ sinuent, & ostendant. Vnde & Dionysi. vlt. ca. de¬ Angel. Hierar¬ chia, ex omnibus membris corporis assignat proprietates Angelorum.

Resolutio Pub. I. Angeli nonmutant locum, nisi rotum mutent ipsum: cum sint in loco, vel motu quantum ad situm.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum Angeli in corporibus assumptis moueantur, dicemus, quod quantum ad motum, sic est suo modo de Angelo in corpore, quod assumit, sicur est de anima de cor¬ pore, quod informat. Nam si moueantur partes corporis informati ab anima, & totum corpus non mutet locum, non dicetur anima moueri nec per se, nec per accidens: sed si totum corpus, quod informat anima, mutet locum, moto tali corpore per se, dicetur moueri anima per acci¬ dens. Sic & in proposito: si aliquae partes corporis assumpti ab Angelo moueantur, vt patebit, non dicetur propter hoc moueri Angelus, nec p se, nec per accidens: sed si totum illud corpus mutet locum, oportet, quod saltem per accidens dicatur Angelus moueri secundum locum. Quae omnia, vt clarius videantur, oportet triplici distinctione vti. Vno modo ex parte alietatis loci¬ Aliomodo ex parte motus. Tertio ex parte eorum, quae sunt in loco.

Propter primum sciendum, quod aliquando alietas loci est materialis tantum, aliquando autem est formalis, vt nauis existens ligata ad stipitem in aqua fluente, semper est in eodem loco formaliter, quia semper habet eundem ordinem ad vniuersum, sed non est in eodem loco materiali¬ ter. quia cum semper aqua Hluat, semper habet aliam, & aliam aquam sub se. Sic etiam: si aliquis existens in aere, vento flante, & remouente totum aerem circa eum, erit in alio loco materialiter, quia habebit alium aerem circa se, sed non erit in alio loco formaliter, quia habet eundem ordi¬ nem ad vniuersum. Aliquando vero sumitur alie¬ tas loci formalitater, siue hoc sit per se, vt siquis incedat de loco ad locum, & ex hoc habeat alium ordinem ad vniuersum: siue hoc sit per accidens, vt siquis, mota naui, moueatur, & ipse existens in naui, & ex hoc alium ordinem ad vni uersum habeat.

Aduertendum tamen, quod alietas loci materialiter, non est proprie alietas, sed improprie, vel secundum quid. Siquis enim stet immobilis. quam tuncunque aer circa ipsum moueatur, non dicitur esse in alio loco: & nauis ad stipitem ligata quantuncunque aqua subter eam fluat, locum mutare non dicitur. Ideo Philosopus in 4. Physi¬ in ca. de loco dicit, magis totum fluuium habere rationem loci, quam partem fluuiji. quia licet partes fluuii fluant, & resluant, totus tamen fluuius est in eodem loco, & nauis ligata ad stipitem, licet non habeat eundem ordinem ad partes fluuij, quia nunc habet hanc aquam sub se, nunc illam, ad totum tamen fluuium habet eundem¬ ordinem.

viso, quomodo diuersimode sumitur alietas loci, restat videre de alietate motus, quia de motu alicuius possumus loqui tripliciter, vel secundum se, vel secundum partes aliquas, vel secundum partes omnes. Si ergo ipsum totum mouetur, idest, mutat locum secundum se, tunc etiam secundum substantiam mutat locum, & essentialiter alius est locus eius, nunc alius prius. Si vero totum non mutat locum secundum se, sed secundum suas partes, vvel hoc est secundum partes aliquas, & tunc non solum totum non mutat locum, sed etiam totum non mouetur, & solum mouentur partes aliquae. sed si huiusmodi motus sit secundum omnes partes, sic, quod omnes partes mutent locum, non autem sit secundum totum, quia totum non mutet locum, tunc totum corpus mouebitur. sed totum non mutabit locum secundum substantiam, sed solum secundum dispositionem, vt apparet in coelo. ergo aliquando totum corpus mouetur, & totum mutat locum secundum substantiam, quando mutatio loci competit toti corpori secundum se, vt apparet in corpore, quod mouetur motu recto. Aliquando totum corpus mouetur, sed totum non mutat locum secundum substantiam, sed solum secundum dispositionem, quando mutatio loci competit corpori, secundum quamlibet sui partem, sicut apparet in corpore, quod mouetur circulariter. Aliquando quidem nec totum corpus mouetur, nec totum mutat locum secundum substantiam, vt si moueatur cor¬ pus solum secundum aliquas sui partes, vt apparet in animali non mouente se totum, sed mouente aliqua sua membra.

Habito, quomodo diuersimode sumitur alie¬ tas loci, & quomodo diuersimode aliquid mouetur, vel mutat locum, restat distinctionem face¬ re de his, quae sunt in loco. Primo modo aliqua sunt in loco circunscriptiue, & situaliter, vt corpora, & quaecunque extenduntur modo quanti¬ tatiuo, quia sunt pars in parte, & totum in toto. Aliqua vero sunt in loco non situaliter, nec circunscriptiue, sed diffinitiue tantum, & hoc modo sunt in loco spirituales substantiae. Vnde Dama. lib. 2. cap. 1. ait, quod non circuntermi¬ nantur Angeli a parietibus, & ianuis, & claustris, & signaculis, indeterminabiles enim sunt. non enim determinantur Angeli sicut ipsa corpora, vt secundum hanc partem sint in hac parte loci, & secundum aliam in alia. Diffiniuntur tamen¬ Angeli secundum locum, idest, sunt in diffinito, & determinato loco, vt cum sunt in vno loco non sunt in alio: cum sunt in caelo, non sunt in terra, vt dicit Dam. lib. & c. praeallega. Et hoc quidem appellat esse circunscriptiue, vt dicatur aliquid cir¬ cunscribi loco, quando non est extra locum illum. secundum quem modum aliquid licet improprie sit in loco circunscriptiue proprie, tamen cit cunscribi loco, est situaliter esse in loco, vt locatum adaptetur loco, pars parti, & totum toti. sed cum de re constat, de verbis minime curare debemus. Tertio modo aliquid dicitur esse alicubi nec si¬ tualiter, quod se coaptet loco, nec diffinitiue, quod nhil eius sit extra illum locum. sed si est alicubi magis est ibi conseruando ea, in quibus est, quam quod situetur, vel diffiniatur ibidem. Et hoc modo Deus est vbique. Vnde Aug. 1. Confes. ait: An non opus habes, vt a quocunque conti¬ nearis, qui omnia contines: quoniam quae imples, continendo imples. Et Isid. lib. 1. de summo bo. c. 2. dicit Coelum, & terram implet Deus, non ideo, vt contineant eum, sed vt ipsa potius conti¬ neantur ab eo. Nec particulatim Deus implet omnia, sed est vnus, & idem vbiquetotus.

His itaque praelibatis cum quaeritur: Vtrum moto aliquo, moueatur illud, quod est in eo, si huiusmodi motus localis sit materialis tantum, non dicetur moueri quod est in aliquo propter motum eius, in quo est: vt non mouetur nauis ligata ad stipitem, propter motum aquae subter eam, nec oportet, quod moueatur quis existens in aere, propter ventum flantem, & mouentem aerem, in quo erat. Sed si mutatio loci non sit materialis, sed formalis, aut huiusmodi mutatio est secundum partes tantum, quod solae partes mu¬ tent locum secundum substantiam, siue sit secundum omnes, siue secundum aliquas, vel talis mu¬ tatio est totius secundum se. Distinguemus ergo de eo, quod est in tali toto. quia aut est situaliter, sicut corpus in corpore, vt aqua in vtre, aut diffinitiue tantum, siue hoc sit sicut motor, vti Ange¬ lius est in corpore, quod mouet, siue sit forma, sicut anima rationalis est in corpore, quod perficit, aut est neutro horum modorum, sicut Deus vbique est, quia nec situaliter, nec diffinitiue est ibidem.

Primo quidem modo, & ad motum partium, & ad motum totius potest moueri contentum sicut mouetur continens: vt si aqua esset in vtre, & moueretur vna pars vtris, & non alia, moueretur aqua, quae esset in illa parte vtris, sicut moue retur ipsa pars viris, & si vter esset totus rotundus, & moneretur circulariter, ita, quod tunc non mutaret locum secundum substantiam, sed secundum dispositionem: partes vero mutarent locum vtroque modo: aqua existens in vtre, sic moueretur, & sic mutaret locum, sicut & vter.

Sed si secundo modo sit aliquid in loco diffinitiue, & non circunscriptiue, siue situaliter, secum dum quem modum dicitur esse in loco Ange¬ lus, vel Anima, tunc nisi totum mutet locum secundum substantiam, quantuncunque partes mutent locum, siue omnes, siue aliquae, non dicetur tale quid moueri, nec per se, nec per acci dens, vt si homo moueat brachia vel crura, & moueatur totum, non dicetur anima moueri nec¬ per se, nec per accidens, sic etiam si homo se totum posset sic vertere, quod non muraret locum secundum substantiam, secundum talem motum, etiam non moueretur anima, nec per se, nec per accidens. Simili etiam modo si Angelus est in aliquo corpore mouens ipsum, si partes illius corporis moueantur, non dicetur Angelus, nec per se, nec per accidens moueri, etiam si omnes huiusmodi partes mutent locum secundum substantiam, dum tamen ipsum totum secundum substantiam locum non mutet, vt puta si Ange¬ lus esset in aliquo corpore rotundo, & illud moueretur circulariter: quantuncunques quaelibet pars mutaret locum secundum substantiam, quia tamen totum secundum substantiam locum¬ non mutaret, non diceretur Angelus moueri secum dum huiusmodi motum, nec per se, nec per acci des. cuius ratio est, quia Angelus, & anima, cum non sint alicubi situaliter, & non coaptentur ei, in quo sunt partes, per se, & primo respicient ipsum totum. Si autem respiciunt partes, hoc est, secundum, quod habent ordinem ad totum, vt anima per se, & primo est in toto corpore tota. si autem est etiam in qualibet parte tota, hoc est prout huiusmodi partes habent ordinem ad totum, ideo abscissa manu, non abscinditur anima, quae est in manu, sed simpliciter desinit anima esse in manu abscissa, quia desinit huiusmodi manus habere ordinem ad totum. Sic etiam & Angelus in corpore assumpto, vel in corpore, quod immediate mouet per se, & primo, est totus in toto. Est etiam nihilominus in qualibet parte, non per se, & primo, sed prout tales partes habent ordinem ad totum. ideo abscissa quacunque parte, non ab¬ scindetur Angelus cum ea: & mota parte, non dicetur Angelus, vel anima¬ moueri secundum eam.

Dicamus ergo, quod quia Angelus, & anima re¬ spiciunt ipsum totum, in quo sunt per se, & primo, & non sunt ibi situaliter; ideo non monetur nec Angelus, nec anima etiam per accidens ad motum partium, sed solum ad motum totius, nam cum per se, & primo respiciant ipsum totum, non mouebuntur, nisi ad motum totius. cum¬ ergo propter mutare locum partes, totum non mutet locum, nisi secundum dispositionem, solum illud secundum talem motum mutabit locum, quod non secundum eandem dispositionem est in toto nunc, & prius. Propter quod sic se habet, quod situaliter est ibidem, vt quia situaliter applicatur toti, ideo sicut aliter disponitur totum, sic aliter disponitur & ipsum: sed quod non si¬ tualiter est in toto, quod aliter disponatur torum, non aliter disponitur ipsum. Quantumcunque¬ ergo secundum dispositionem totum aliquod mutet locum, nunquam Angelus, vel anima dicetur mutare locum secundum talem motum, cum¬ non sint in aliquo toto situaliter, nec disponantur dispositione totius. sed si totum mutat locum secundum substantiam, quia Angelus, & anima licet non sint in aliquo toto situaliter, tamen quia sunt ibi diffinitiue, & illud totum, in quo sunt, incipit esse, vbi non erat, consequens est, vt ipse¬ Angelus, & anima per accidens ratione eius, in quo sunt, incipiant esse vbi non erant. Corpora ergo quia sunt vbi sunt situaliter, ideo in talibus contentum poterit mutare locum ad solum motum partium continentis, vt si partes continentis moueantur, quia continens mutabit locum secundum dispositionem: contentum, quod dispo¬ nitur ad modum continentis, vt aqua, quae disponitur ad modum vtris, ad solam motionem partium vtris mutabit locum, sicut & vter. Sed spi¬ rituales substantiae, quia non sunt in loco situali¬ ter, sed diffinitiue, & non disponuntur dispositio ne eius, in quo sunt, propter motum partium, & propter motum mutantis locum fecundum dispositionem non dicentur talia mutare locum, nisi ipsum totum mutet locum secundum substantiam. Deus autem, qui nec diffinitiue, nec circumscriptiue est in loco, nec propter motum totius, nec propter motum partium mutabit locum. Nam ideo Angelus in corpore assumpto mutat locum, vel anima in corpore, quod perficit, quia cum talia diffiniantur in suis corporibus, incipientibus talibus corporibus esse vbi non erant, quia hoc est moueri, incipere esse aliquid vbi non erat; dicuntur tales substantiae moueri, quia incipiunt esse vbi non erant. Sed si tales substantiae non diffinirentur in suis corporibus, quam tumcunque illa corpora inciperent esse, vbi non erant Angelus, vel Anima non dicerentur propter hoc esse,, vbi non erant, cum non finiantur in tali corpore, sed etiam esse possent, vbi non est tale corpus. Deus ergo, quia non finitur, nec limitatur secundum aliquod corpus, non¬ mouetur secundum motum alicuius corporis, immo cum infinitus, & vbique sit, non potest incipere esse, vbi non erat, sed solum qualiter non erat, nec potest mutare loci situm, vt sit vbi non erat. sed potest suarum creaturarum supplere defectum, vt agat aliquid in aliquo, quod non age¬ bat. Si etiam totum vniuersum mutaret locum, vel si totum vniuersum de nouo fieret, non esset aliqua immutatio in Deo, nec per se, nec per ao¬ cidens, quia nihil mutari potest, nisi quod est fini tum, & limitatum. Si autem mutari est ire de vno in aliud, solum illud mutari poterit, quod prius determinate respicit hoc, & postea finite, & determinate respicit aliud. Quod autem est infinitum, dato, quod respiciat aliquid, qualiter non respiciebat, vel etiam, quod non respiciebat, vt puta si de nouo creetur illud, non erit hoc per mutationem eius, sed solum per mutationem alterius.

Et vt hoc clarius pateat, dicamus, quod sicut Angelus, & anima per se, & primo sunt in toto aliquo: ideo si abscindantur partes, non abscindum tur ipsa: vt abscisla manu, non abscinditur anima, sed simpliciter dicitur desinere esse in tali manu, non per motionem animae, sed per motionem manus. quia cum manus abscissa non habeat vlterius ordinem ad totum, non vlterius erit ibi anima. Et quod dicitur de manu abscissa, veritatem haberet de manu reintegrata. vt si manus abscindatur, desinit ibi esse anima, non per mutationem animae, sed per solam mutationem manus. sic si manus abscissa per miraculum reintegraretur, inciperet ibi esse anima, non per mutationem aiae, sed manus. Sic & in proposito Deus per se, & primo dicitur esse in seipso, si autem est in alijs, hoc est prout habent ordinem ad ipsum. gi aliquid ergo de nouo creetur, & incipiat ibi esse Deus vbi prius non erat, quia nihil erat, hoc non erit per mutationem Creatoris, sed per solam mutationem creaturae, quae incipit ad suum Creatorem habere ordinem, quem non habebat. Sic si aliquid annihilaretur, ibi non esset Deus, quia nihil esset, non per mutationem Dei, sed per solam mutationem creaturae, quae desineret habere illum ordinem ad Deum, quem prius habe¬ bat. Corpus ergo potest moueri motu partium corporis, in quo est: Angelus autem motu totius, & etiam anima: Deus autem nullo modo mouetur, sed vel est qualiter non erat, & hoc per mutationem creaturae: vel si est, vbi non erat, vel desinit esse, hoc est per rem de nouo creatam, vel de nouo annihilatam.

RESP. AD ARA. DVP. I.

AD primum dicendum, quod Angeli, vel spirituales substantiae dicuntur moue¬ ri per tempora, non per loca, non quin¬ possint moueri de loco ad locum. cum enim sunt in caelo, possunt descendere ad terram, sicut ex pluribus locis scripturae sacrae haberi potest. dicuntur tamen moueri per tempora non per loca, quia nisi prius mouerentur per tempora, non moue¬ rentur per loca. In motu enim corporum motus localis causat tempus, siue fluxum temporis, scd in motibus Angelorum motus temporum causat motum locorum, vt si Angelus mouetur de loco¬ ad locum, vt quia nunc descendit de caelo, & prius non descendebat, iste motus locorum praesuppo nit motum affectionum. Non enim sic est de An¬ gelo, sicut de Deo: vt sicut Deus vnica voluntate aeterna, & immutabili facit, quaecunque temporalia, & mutabilia, sic & Angelis: immo Angelus secundum affectiones mutatur, & secundum motum affectionum fiunt motus intellectionum, vt quod nunc intelligat vnum, nunc aliud, & motus applicationum, vt, quod nunc applicet vir¬ tutem suam ad vnum locum, nunc ad alium. Et quia varietas Angeli secundum affectiones, & intellectiones, facit ipsum Angelum subiacere ali¬ quo modo tempori, licet illud tempus non sit eiusdem rationis cum hoc tempore, ideo dicitur Angelus etiam secundum sua interiora moueri per tempora. Et quia motio secundum exteriora, vt moueri secundum loca, praesupponit motionem secundum interiora, quae est motio secum¬ dum tempora; ideo, vt diximus, Angeli mouentur per tempora, non per loca, quia nisi possent moueri per tempora, idest, nisi possent moueri secundum affectiones, & intellectiones interiores, qui potest dici motus per tempora, non possent moueri secundum applicationes exteriores, qui potest dici motus per loca. Cuius enim natura est immutabilis secundum affectiones interiores, est immutabilis secundum applicationes exteriores, vt non incipiat alicubi esse per mutationem sui, Ideo Deus dicitur in g. Physic. omnio immobilis per se, & per accidens, & ab intra, quod intelligem¬ tljs non competit. quia secundum inferiores affectiones mutari possunt.

Ad secundum dicendum, quod intelligentiae non motae mouent coelos, quia non mutant locum secundum substantiam, sed solum secundum dispositionem. & quia motores orbium non sunt in caelo situaliter, nec disponuntur dispositione coeli, ideo propter talem mutationem localem, nec per se, nec per accidens locum¬ mutant.

Aduertendum tamen, motores celi secundum quosdam mouere immobiliter, quia, vt aiunt, Angelus est in toto caelo, vt motor, sicut anima rationalis est in toto corpore, vt forma. & quia solae partes coeli mutant locum secundum substantiam, ideo non mouetur Angelus propter talem motum, sicut non moueretur anima, si solum hoc modo moueretur corpus eius.

Sed hoc non videtur bene dictum, quod vna spiritualis sabstantia creata possit esse in roto caelo. Nam forte totum supremum caelum est plus, quam omnes alii coeli, etiam cum sphaera actiuorum, & passiuorum. Credibile est enim, quod partes vniuersi ordinate se excedant, vt, quod aqua sit decupla ad terram, aer ad aquam, & ignis ad aerem. Propter quod aer etiam est plus, quam a¬ qua, & terra, & ignis plus continet de spacio, quam omnia alia elementa, & forte in caelestibus supremum caelum est plus, quam totum aliud. Si ergo aliquis Angelus posset esse in toto vltimo mobili, posset aliquis Angelus esse in toto a¬ lio vniuerso, quod nimis esset dilatare virtutem, & potentiam creaturae. Ideo possumus dicere cum Philosopho in 8. Physic. quod motor coeli est in parte orientali: dicemus tamen, quod partem illam caeli in se, quae nunc est in oriente, respicit motor coeli materialiter: sed, vt est orientalis, re¬ spicit eam formaliter, non formaliter, quod sit forma eius, sed formaliter, quia sub hac ratione est motor eius. Oem enim, quod est rale sub ronne talis, siue sit motor, siue quodcunque, formaliter di¬ citur esse tale. Quamuis ergo nunc vna pars coeli sit in oriente, nunc alia, tamen formaliter sem¬ per Angelus mouebit eandem partem, quia sem per mouebit eam sub hac ratione formali, vt est in oriente. Sicut si aliquis existens in aliquo loco, & vento flante, nunc habeat hunc aerem iuxta se, nnnc alium, semper erit in eodem loco for¬ mali, quia semper erit ibi, vt habet eundem ordi¬ nem ad vniuersum. Sic motor caeli non mutat locum, sed dicitur immobilis mouere, quantun¬ cunque moueat aliam, & aliam partem coeli, quia semper mouet sic aliam, & aliam, vt habet eundem ordinem ad orientem. Toto ergo coelo non mutante locum secundum substantiam, partes coeli poterunt successiue habere eundem ordinem ad vniuersum, vt intelligentia semper in oriente manens, possit mouere non mota. Sed non est simile de corpore assumpto ab Angelo, cum totum tale corpus sic mutet locum secundum substantiam, vt etiam secundum se totum non habeat eundem ordinem ad vniuersum.

Ad tertium dicendum, quod quantuncunque torporalis substantia obiediat Angelo ad nutum, quantum ad motum localem, nunquam tamen An¬ gelus mouebit aliquod corpus, nisi sit in corpore, quod mouet, & nisi applicet virtutem suam ad illud. & quia moto aliquo, mouetur omne illud, quod est in ipso diffinitiue, ideo saltem per accidens mouetur Angelus ad motum corporis assumpti¬

Resolutio Dub. II. Angelorum vox in corporibus asffumptis, locutio proprie dici non potest. Non est enim ab Animase, nec est ueris inffrumentis formata. Nec sonus il¬ se per imaginationem conceptus dici uaser, cum P ibi virtus imaginatiua nonsit. Nec vox illa pro¬ prir intellectus interpretatiua est, cum ex. Angelo, illoque corpore perse vntm non fiat. sed est ibi non vibil locutioni adsimise, sicut inffrumenta illa, ex quibus reddi oox debet, non naturalia, sed naturalibus similie esse dicuntur.

AD id autem, quod querebatur: Vtrum An¬ geli in corpore assumpto loquantur, dici dent, quod aliud est vox in se, & genera liter sumpta, & aliud est vt est locutio, quod est proprium hominis, quia vt drm primo Politicorum. Huic solic lscet homini sermonem natu¬ ra dedit. Si enim vellemus vocem diffinire generaliter diceremus: Est sonus ab animali prola¬ latus, naturalibus instrumentis formatus, suiip¬ sius significatius. Si hec oia concurrant, sufficiunt ad rationem vocis. oportet enim primo, quod vox sit sonus ab ore aialis prolatus, quia vt dicitur in 2. de anima: Nihil inanimatorum id est nihil, quod non est animal vocarid est vocem facit. non enim sufficit, quod sit animatum quodcunque, quod vocem facit, sed oportet, quod sit animatum antma sensibili, & quo sit animal. quia vox est fonus respirati aerrs, nihiil autem respirat, quod non est animal. Nec a quacunque parte animalis profertur vox. nam muita animalia branchijs sonant, quorum sonorum nihil est vox. Respiratio enim aeris, ex qua fit sontis, ob ore animalis procedit, & ab alijs organis. Propter quod oportet, quod huiusmodi sonus sit naturalibus instrumentis formatus, vt per os, & per vocalem arteriam, & per alia organa, quae concurrunt ad formationem vocis. Idco dicitur in 2. de anima, quod vox est sonus respirati aeris, non in qualibet pacte, sed in parteo determinatur, vvt in vocali arteria, vbi formatur vox, & etiam in alijs organis, quae concurrunt ad huiusmodi formationem. Diffinitur tamen ab aliquibus vox, quod est sonus ab ore¬ animalis prolatus naturalibus instrumentis for¬ matus. sed cum os computerur inter naturalia instrumenta, per quae formatur vox, melius est, vt dicamus, quod ad hoc, quod fit vox, requiritur, quod sonus ab ore animalis prolatus fit natura libus instrumentis formatus. Requitit etiam, quod voxsit suiipsius significatiua est quo significet se¬ ipsam imaginatam, vt, quod talis proferatur in sono, qualis concipitur in imaginatione. Ideo dicitur in 2. de anima, quod significatiuus sonus est vox. Et inde est, vt ibidem innuitur, quod tussis non est vox, licet enim tussis proferatur ab ore¬ animalis, & licet ad tussim cooperentur organa, cum quibus formatur vox, tamen quia huius¬ modi sonus non profertur cum imaginatione, non habet rationem vocis. Omnis enim vox significat seipsam in imaginatione conceptam. quia si sine imaginatione proseratur, est sonus tantum, non vox.

Aduertendum tamen, quod licet praefata sufficiant ad rationem vocis, tamen quia nostra quod stio non est de voce quacunque, sed de voce, quae est locutio, oportet addere quartum ad rationem locutionis, vt dicamus: quia locutio est sonus ab animali prolatus, naturalibus instrumentis formatis, suiipsius significatiuus, ac pro¬ Pril intellectus interpretabilis, vt distinguamus, sicut distinguit Philosophus in 2. de anima. in¬ ter significationem, & interpretationem, volens, quod significatio sit essentialis voci, sed interpretatio eius sit de bene esse eius. Potest enim vox comparari ad imaginationem, & intellectum, &, vt comparatur ad imaginationem, est sutipsius significatiua. quia signisicat seipsam in imaginatione conceptam. Quicunque enim videns quod¬ cunque animal vocem emittere, statim potest co¬ gnolcere, quod talem sonum imaginatum est, qualem exterius expressit. Et quia ille sonus extra prolatus est signum suijpsius in imaginatio¬ ne concepti, vel aliter sonus ille non esset vox. ideo omnis vox dicitur esse significatiua, nec est talis significatio ad placitum, immo naturaliter sicut est imaginata vox, sic in voce profertur. animal enim emittens vocem, non imaginatur vnum fonum, & emittit alium, sed qualem imaginatur, talem emittit. Ideo determinato modo significat vox, vt comparatur ad imaginationem. Sed, vt comparatur ad intellectum, significat ad placi¬ tun. conceptiones enim in intellectu non habent, quod significent per has voces vel illas, ni¬ si prout per nostrum beneplacitum sunt impositae ad significandum. Vtroque ergo modo significat:e vos natutaliter, vt comparatur ad imaginationem: & ad placitum, vt comparatur ad intellectum. sed prima significatio retinuit sibi nomen commune, & vocata est significatio. Secunda vero habet speciale nomen, & dicta est interpretatio. Et quia significatio est voci natura¬ lis, dicitur esse qu id essentiale voci: interpreta, tio autem, quia est significatio ad placitum, di¬ citur de Pene esse eius: Vox eigo, vt vox est, comparatur ad tria, ad animal, a quo profertur: ad organa, per quae formatur: & ad imaginatio¬ nem, in qua concipitur. Et quia omnia ista reperimus etiam in animalibus brutis, etiam bruta animalia possunt vocem emittere: sed vox, vt est locutio, oportet, quod habeat praedicta tria¬ & quod superaddat quartum, videlicet, quod com¬ paretur ad intellectum, quod sit proprii intellectus interpretatiua, vel saltem interpretabilis i es, apta, nata inrerpretari. quia est possibilis, vt ordinetur ud interpretationem, & secundum hoc nullum animal irrationale proprie loquitur. quia sicut organa inanimata, cuiusmodi sunt organa musi¬ calia, faciunt aliquid simile voci, tamem ille sonus proprie non est vox, quia non est proprie, ab aiali pro¬ latus, nec formatus naturalibus organis, nec in imaginatione concept: sic aialia irrationabilia, cuiusmodi sunt multae aues, simulant locutionem hominis, non tamen propritloquuntur, quia cum non henant intellectum, voces illae non sunt proptie intellectus interpretatiuae, nec loquuntur aues sic imitam tes humanam vocem, quod vtantur vocibus illis, vt locutiones sunt, &, vt ad significandum impositae sunt, sed solum per quandam assuetudinem ali¬ qua possunt apprehendere ad voces illas, sicut & canes, licet voces similes humanis non possint emittere, tamen ad voces hominum nunc in sequuntur bestiam, nunc insequi cessant, secundum voces hominum emissas.

Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus quod cum quatuor concurrant ad locutionem, secum dum nullum illorum quatuor sonus, quem facit Angelus in corpore assumpto proprie locutio di¬ ci potest. Nam ille sonus non est ab animali factus, cum illud corpus, quod apparet, non sit aial.

Non est etiam naturalibus instrumentis for¬ matus, quia in illo corpore assumpto ab Angelo, quod extra apparet, non sunt naturalia organa vocis, quod sit ibi os, dentes, palatum, lingua, voca¬ lis arteria, pulmo, diaframma, & caetera talia. Nihil enim horum ibi vere est, licet sint aliqua similia istis.

Tertio ille fonus non est per imaginationem cbnceptus, quia nec est ibi virtus imaginatiua.

Quarto ille sonus non est proprii intellectus interpretabilis, quia ex Angelo, & illo corpore, non fit vnum secundum esse, quod vnum, & idem loquatur, & intelligat. Nam non est in homine, quod anima itelligat, & corpus loquatur, sed ex anima, & corpore fit vnum clcet homo, qui & loquitur per organa corporis, & intelligit per potentiam intellectiuam animae. Ideo talis intellectio dicitur esse proprii intellectus interpretatiua, quia vnum secundum esse fit ex anima, in qua est intellectus, & corpore, in quo sunt organa ad loquendum, vt ex hoc illud vnum, quod sic resultat, videlicet hoc dicatur proprium intellectum per propriam locutionem exprimere. & quia tale vnum non fit ex Angelo, & corpore assumpto, non erit ibi proprie locutio. Erit autem ibi aliquid simile locutioni, quia potest Angelus formare sonos similes locutionibus humanis, & erit ibi expressio intellectus alterius, quia corpus illud, per quod formatur sonus, quod non proprie facit vnum cum¬ Angelo, per huiusmodi sonum aliquo modo exprimet conceptiones alterius, idest, conceptio¬ nes in intellectu Angeli, qui secundum esse non est quid vnum, sed est quid alterum ab huiusmodi corpore.

REST. AP ARG. PVI. II.

AD primum dicendum, quod in fert¬ ptura sacra inuenimus Angelos locutos fuisse, quia formauerunt sonos similes locutionibus.

Ad secundum dicendum, quod Angeli per sonos illos exprimunt conceptionea in suis intelligibilibus, sed propter hoc non est ibi proprie locutio, quia cum non fiat vnum, & idem ex Angelo intelligente, & corpore sonante, non erit ille sonus expressio intellectus proprii, quod idem sit, in quo est sonus, & in quo est intellectus, vt est per habita manifestum.

Articulus 3

ARTIC. III. An in eodem corpore assumpto, Angelus inferior, & Deus, apparere dici possint. Conclusio est affirmariua.

TERTIO quaeritur: Vtrum in corpore assumpto, quod mouet Angelus inferior, possit di¬ ci apparere Deus, vel Angelus superior. Et videtur primo, quod in tali corpore, non appareat¬ Deus, quia vt dicit Aug. 3. de Trini. Dei. tota illa natura corporea praesentata oculis antiquorum Patrum fiebat ministerio Angelorum, ergo An¬ geli apparebant in illis corporibus, & non¬ Deus.

Praeterea Angelus apparens visibiliter assumit corpus, in quo apparet, sed Deus nunquam assumpsit corpus nisi in vnitate personae, ergo &c.

Praeterea cum Angelus apparet in aliquo cor¬ pore, est vbi prius non erat, hoc non potest com¬ petere Deo, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia, vt dicitur Exodi: Cum dixisset Moyses, quod volebat vi¬ dere visionem illam de rubo ardente, & non comburente, audiuit vocem de medio rubi dicentem: fgo sum Deus patris tui, Deus Abraham, &c. Constat autem, quod illud corpus administrabatur ministerio Angeli, quia rota corporalis substantia¬ sic administratur, & tamen apparebat ibi Deus.

Dub. I. Lateralis. Auincodem Ancelus inferior. e perior apparere dicipossint Conclusto est affirmatiua.

VLTERIVS autem quaeri potest: vtrum possit apparere superior Angelus, videtur, quod non. quia illi apparent, qui mittuntur, sed superiores Angeli secundum Diony. nor mittuntur,ergotales angeli non ar¬ parent.

Praeterea ex hoc dicitur apparere Angelus, quia per ea, quae apparent in corpore sensibiliter, exprimuntur proprietates intelligibiles Angeli, sed non sunt eaedem proprietates superioris, & in¬ ferioris, vt supra diximus. cum ergo in illo corpore, quod mouet Angelus inferior, appareat ipse inferior, non apparebit ibi superior

IN CONTRAAIV A est, quia si in tali corpore apparet Angelus inferior, & Deus, po¬ tetitibl arraters etam Argelu: infcriorr & su¬ perior.

Resolutio Artic. III. Deus, & Angelus in eodem corpore assumpto apparere dici possunt, vt patet ex ordine rerum, diui¬ nanaturae attitudine, nec non ipsorum operumplu valitate.

RESPONDEO dicendum ad quaestionem primam, quod ex verbis Scripturae sacrae sufficienter instruimur, quod in eodem corpore apparet Ange¬ lus, & Deus. Nam Exod. vbi dicitur, quod Moyses audiuit vocem de medio rubi dicentem: Ego sum Deus Patris tui, Deus Abraham, &c. Act. dicitur, quod Angelus in igne flammae rubi apparuit Moysi, vt ex hoc intelligamus, quod in illo rubo¬ Deus apparebat, & Angelus. Ad quod ponendum adducere possumus triplicem rationem, vt prima sumatur ex ordine rerum. Secunda ex altitudine diuinae naturae. Tertia ex pluralitate¬ operum.

prima quidem via sic patet Nam ordo rerum hoc exigit, vt id, quod inferior facit, superior face¬ re dicatur. Ideo in illo rubo, & loquebatur Deus, & loquebatur Angelus, quia loquebatur Deus per Angelum. habebat enim se ille Anger ad Deum, sicut praeco ad iudicem: sicut Propheta sanctus, vel sicut nuncius, sanctus ad dominum. Igitur sicut, cum praeco loquitur, dicitur iudex loqui, & locutio iudicis non excludit praeconem: & sicut cum Fropheta sanctus loquitur, dicitur domin¬ sanctus loqui: sic, Angelo loquente, dicebatur do¬ minus loqui. Hanc autem rationem tangit Aug¬ 3. de Trini. dicens: Cum verba iudicis praeco nunciat, non scribitur in gestis: ille praeco dixit, sed il¬ leiudex dixit. Sic etiam, vt ait, loquente Propheta sancto, si dicamus: Propheta dixit, nihil aliud intelligi volumus, quam dominum dixisse. Et si dicamus, vt ait: Dominus dixit; Prophetam non subtrahimus. Sicut ergo simul loqui dicitur lu¬ dex, & Praeco, Propheta, & Dominus, quia ordo¬ rerum hoc exigit, vt superior per inferiorem loquatur: Sic in rubo simul loquebatur, & appare¬ bat Angelus, & Dominus.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex altitudine diuinae naturae, quam viam tangit Augu. S. su¬ per Gen. ad litteram, circa finem dicens, quod certissime credere debemus, Deum per suam substantiam loqui, aut per sibi subiectam creaturam. Nam, vt dicit, loquitur Deus, & ad creaturas creandas tam corporales, quam intellectuales, quia ipse dixit, & facta sunt. quia suum dicere est suum facere: & ad creaturas illuminandas, quod non proprie competit corporalibus, sed intellectualibus, quia intellectuales substantiae sunt, quae illuminantur per locutionem diuinam. Cum ergo Deus loquitur ad creaturas creandas, loquitur per suam substantiam, idest, loquitur per suum verbum coaeternum, quod gignit de substantia sua. Vnde Aug. super Gen. dicto li. & c. ait: Deus Per suam substantiam loquitur ad creandas creaturas. Et idem. 9. Confes. dicit: Verbo tibi coaeter no simul, & sempiterno, dicis omnia, quae dicis, & fit quicquid dicis, vt fiat, nec aliter, quam dicendo facis. Sic ergo Deus loquitur, ad creaturas cre andas, quia in creatione non vtitur ministerio alicuius, cum nihil proprie cooperetur Deo in creatione rerum. Sed cum loquitur ad creaturas illuminandas, qua locutio fit intellectualibus crea¬ turis, cum non omnes intellectuales creaturae sint sic dispositae, quod possint illam locutionem capere, ideo loquitur eis per subiectam creaturam, vel spiritualem tantum, cum fiunt aliquae reue¬ lationes in somnis, vel in visione, vel per creaturam sensibilem, cum aliquid sensibiliter ostenditur, sicut in rubo, & in specie ignis visibili locutus est Dominus Moysi. Vnde Aug. 3. super Gen¬ circa finem dicit, quod per suam substantiam, & per suum verbum coaeternum loquitur Deus illis intellectualibus creaturis ad eas illuminandas, quae capere possunt locutionem eius, qualis est in verbo eius: In principio erat. apud Deum. Illis autem intellectualibus creturis, quae talem locutionem capere non possunt, cum loquitur Deus, non nisi per creaturam loquitur, aut tantummodo spiritualem, vt in somnis, & in extasi, aut etiam per corporalem, dum sensibus corporis aliqua spccies apparet, vel insonant voces.

Aduertendum tamen, quod cum Deus loquitur per¬ subiectam creaturam corporalem, non excluditr inde spi¬ ritualis, quia tota creatura corporalis administrat per spiritualem. Locutus itaque fuit Deus in rubo, & in igne sensibili, sed non nisi per spiritualem, vt per Angelum, vt ex hoc Deus, & Angelus dicerentur loqui, & apparere. ergo quia inter nos, & Deum, qui est in tanta altitudine, est media angelica natura, ipse, qui vult inferiora reduce¬ re per media propter sui altitudinem, vult nos illuminare per Angelos.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex pluralitate operum. nam in tali locutione, & apparitione .aliquid operabatur Angelus exterius administram do, & aliquid Deus interius inspirando, & quia vterque ibi suum exercebat opus, ex hoc vterque loqui, & apparere dicebatur. Et hanc viam tangit, quaedam Glo. marginalis Gregor. Exo. vbi de hac materia agitus, vbi dicitur, quod Angelus qui Moysi apparuisse describitur, modo Angelus modo dominus memoratur. Angelus, vt ait, quia exterius loquendo, seruit. dominus, quia interius prae¬ sidens loquendi efficaciam tribuit, & subdit, quod loquens per obsequium erat Angelus per inspi¬ rationem dominus.

REST. AD ARc. ART. III.

AD primum dieendum, quod licet tota natura corporalis administretur pe Angelos, tamen quia virtutem ministrandi habent a domino, idleo in huiusmodi administratione corporalium, cum apparet Angelus, potest apparere dominus, & cum loquitur Angelus dicitur loqui dominus.

Ad secundum dicendum, quod licet illud cor¬ pus assumat Angelus, & moueat Angelus; dicitur tamen ibi apparere dominus, & Angelus, vel magis dominus, quam Angelus, si per apparitio¬ nem talem magis instruatur quis de conditionibus domini, quam de conditiomibus Angeli.

Ad tertium dicendum, quod Deus ex hoc non est vbi non erat, sed est qualis non erat, quia cum¬ per ralem creaturam, sic apparentem nouo modo instruamur de his, quae sunt Dei, nouo modo dieitur ibi significati Deus.

Resolutio Dub. Angelus superior, & inserior cvt ex opere operato, nec non operante, ac instructione patet) in eo¬ dem corporc assumpto apparere dici possunt.

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum in corpore, quod mouet An¬ gelus inferior, possit dici apparere, Angelus superior, dici potest, quod cum Angeli superiores non mittantur: sicut dicum tur aliquid facere superiores Angeli, quod faciunt inferiores, sic possunt dici apparere superiores Angeli in corporibus, quae mouent inferiores. vnde Esa. dicitur, quod volauit ad Esa. vnus de¬ Seraphin, & mundauit labia eius calculo, quem forcipe tulerat de altari, quod immediate non fecit ipse Seraphin cum sit supremus ordo, & non competit ei, quod volet, vel, quod mittatur ad haec inferiora. Possumus autem ad praesens triplicem rationem tangere, quare in corpore, quod mouet Angelus inferior, dici possit apparere An¬ gelus superior, vt prima ratio sumar ex ipso ope¬ re operato, secunda ex ipso opere operante. Tertia ex instructione, quae consuigit ex huiusmodi opere,

primam viam tangitbio. de Ang. Hierarchia. dicens, quod cum a Theologis dicitur vnus de¬ Seraphin mssus fuisse ad Esa. vt forcipe de alta¬ ri carbone sublato, labia Prophetae purgaret, quia sicut scriptura loqut, necesse est vt ait Dio. vt hanc quaestionem inspiciamus, vtium per Seraphin debeat intelligi Angelus superior, vel inferior, dictus est tanien Angelus superior, & vocatus est Seraphin¬ Propter proprietatem administrationis. videbatur enim Esa. quod veniret Angelus, & cum forcipe¬ acciperet de altari calculum, idest, lapillum quendam calidum, & ignitum, ideo dicit Dio. quod accepit carbonem, vnde littera. 70. vbi nos habemus calculum, habet carbunculum. ergo cumr lllo caffH¬ lo sic ignito incendendo labia Esa. purgauit ea, & quia incendere videtur pertinere ad Seraphin a quia Seraphin interpretatur incendens, siue incendium, ideo ratione istius ministerii, siuae ratio ne istius operis operati, quod est proprium ipsi Seraphin, quod fecit Angelus inferior, drn fecisse Seraphin, & qua ratione factum appropriatur Sera¬ Phlb. pari ratione & apparitio, vt ex hoc dicatur apparere Seraphin.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex opere operantis. nam ipse Angelus operans operarur in vir tute Angeli superioris, a quo purgarur, peficitur, & illuminatur, ratione cuius, quod facit Ange¬ lus inferior, competenter appropriari potest An¬ gelo superiori, vt ex hoc superior Angelus apparere dicatur.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex instructio¬ ne, quae fit per huiusmodi opus. nam Angelus sic assumens corpus, vel sic mouens ipsum, per huiusmodi opus, quod facit, potest instruere nosde proprietatibus suis, & de proprietatibus superiorum Angelorum, & prout instruit nos de conditionibus, & de proprietatibus suis, potest diciap¬ parere ipse, prout de superioribus potest dici apparere superior.

Rfs 2.. AP. AR ci. DV D.

AD primum dicendum, quod licet An¬ geli superiores non mittantur, tamen¬ ex miffione inferiorum, possunt dici apparere superiores; vt patet per habita.

Ad secundum dicendum, quod argumentum magis arguit oppositum, quam propositum. nam si non sunt eaedem proprietates inferiorum, & superiorum Angelorum, quia de diuersis pos¬ sunt dari diuersae instructiones, ideo Ange¬ lus mouens immediate illud corpus poterit in¬ struere homines de conditionibus suis, & de conditionibus superioris Angeli, vt ex hoc etiam ipse superior Angelus apparere dicatur. quantum tamen pertinet ad instructionem nostram, valde a remotis procedimus ad copnn¬ scendum, quae sunt Angelorum, vt ex hoc modi¬ cum innotescat nobis differentia superiorum, & inferiorum: tamen vt innotescit talis differentia, patet ex dictis, quo in corpore, quod mouet An¬ gelus inferior, conuenienter dici potest appare¬ te superior.

Articulus 4

ARTIC. IIII. An Daemones ingrediatur corpora inanimata, non assumentes sed tantum mouentes. conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 2 . 1to. artie. 2. D. rho. hrs. d. S. Ec d. 9. q. 2.

QVARTO quaeritur de Ange¬ lis, & specialiter de Angelis malis, prout comparantur ad corpora, quae non assumunt, sed quae solum mouent, vel vexant. Et quia huiusmodi corpora, sunt in triplici gradu, quia quaedam sunt inani¬ mata: quaedam animata anima vegetatiua, vel sensibili: quaedam autem animata anima irrationali. ideo de omnibus his corporibus quaeremus.

Primo quaeritur de corporibus inanimatis: vtrum angeli possint esse in talibus corporibus. Et videtur, quod non, quia aliqua inanimata corpora sunt solida, & spissa, vt minime penetrari possint, in talibus ergo corporibus non poterunt esse Angeli.

Praeterea dicitur, quod per artes Magicas Daemones possunt recludi in aliquibus vasis, vel in anulis sub aliquibus gemmis. sed quicquid potest aliquo corpore teneri ne recedat, potest ei¬ per idem corpus resisti, ne subintret, ergo &c.

Praeterea quaedam Olo. interlineatis Abacuchi¬ super illo verbo: Omnis spiritus non est in visceribus eorum, dicit, quod spiritus immundus potest assistere simulacris, sed intrinsecus esse non potest.

Praeterea hoc idem videntur sonare verba tex. cum dicit, quod omnis spiritus non est, &c. ergo nullus spiritus est in visceribus eorum id est simusa¬ crorum. Si enim possent spiritus subintrare simulacra, in visceribus simulacrorum id est in interioribus torum essent spiritus, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia Augustinus in de diuinatione Daemonum vult, quod Daemones subintrent corpora hominum, multo ergo magis possunt subintrare corpora alia.

Dub. I. Lateralis. An Damones ingrediantur corpora animata anima vegetatiua. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. Arg.d. 8. Parthsyb. 3. Dec. cap. 3. q. 1. Brul. d. 9. q. 5.

VLTERIVS autem potest quae¬ ri: Vtrum Daemones subintrare possint corpora animata anima vegetabili, vel sensibili. Et videtur, quod non quia si huiusmodi spi¬ ritus possent subintrare corpora animata, essent motores interiores ipsorum cor¬ porum, sed tales motores sunt animae proprie: ergo non Daemones.

Praeterea spiritualiter videtur, quod non possint Demones subintrare corpora animata anima sensibili, quicquid sit de anima vegetabili. Nam anima sensibilis dicitur spiritus iuxta illud Ecclesi. quis nouit si Spiritus filiorum Adam ascendat sursum, & spiritus iumentorum descendat deorsum, sed duo spiritus non possunt esse in eodem loco, ergo non poterit in eodem corpore animalis esse spiritus irrationalis, vt anima sensibilis, & spiritus angelicus, vt Angelus, siue Daemon.

Praeterea, videtur, quod in nullo corpore possit subintrare Angelus, vel Daemon. Nam sicut se habet quantitas ad quantitatem, sic se habet substantia ad substantiam: sed quantitas sic se habet ad aliam quantitatem, quod non compatitur secum quantitatem aliam, ergo & substantia non compatietur secum substantiam aliam. Vbi ergo erit sub stantia cuiuscunque corporis, ibi non poterit es¬ se substantia Angeli, neque Daemonis.

IN CONTRARIVM est, quod dicitur Marc. quod deprecabantur Iesum spiritus dicentes: Mitte nos in porcos. Cum ergo corpora porcorum sint torpora animata anima sensibili, ergo non solum corpora quaecunque, sed etiam animata anima sensibili possunt intrare Daemones.

Dub. II. Lateralis. An Daemones humana corpora ingredi, ac ueaxare possint. Conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 2. sen. d. 9. arti. 5. D. hon. d. 8. arti. 1. q. 1. p. 2. Ric. d. 5. q. 7. Dur. d 8. q. 3. Parth. Syb. 3. Dec. c. 3. q. 1. Ric. d. 8. q. 2.

VLTERIVS autem quaeri potest: Vtrum possint subintra re, & vexare corpora humana. Et videtur, quod non. quia nihil illabitur animae, nisi solus Deus, sed cum anima humana sit in qualibet parte corporis, si in cor¬ ore humano posset esse Daemon, vel Angelus, tunc in eodem loco, seu in eadem parte corporis. essent duo spiritus, videlicet angelicus, & huma¬ nus: sed sicut duo corpora non possunt esse simul in eodem, nisi vnum illabatur alii, ergo, vt videtur, nec duo spiritus. sed cum vnus spiritus non poffit illabi alij, ergo &c.

Praeterea Magister in littera innitans auctoritati Bedae, dicit, quod impleuit Sathanas cor ludae non intrando, sed malitiae suae vires inserendo. Sic ent in littera dicit, quod Sathanas cor alicuius implet, non ingrediens, neque introiens aditum cordis, quia haec est potestas solius Dei. Sed qua ratione Sathanas non potest intrare cor hominis, quod est membrum animatum anima rationali, pari ratione non potest subintrare quancunque aham partem corporis hominis, cum omnes tales partes sint etiam sic animatae.

Praeterea, quae eodem modo comparantur ad aliquid, non possunt esse simul in eodem aliquo: sed sicut anima rationalis est tota in toto, & tota in qualibet parte, ita Angelus vbi est, est totus in toto, & totus in qualibet parte. & quia vterque spiritus tam humanus, quam angelicus vbicunque sunt, sic similiter sunt, quia sunt totus in toto, & totus in qualibet parte, ergo &c. IN CORTRARIVM. est, quod dicitur Mar. Exi spiritus immunde ab homine. erat ergo ille spiritus in homine, postquam dicebat do¬ minus, quod exiret ab homine, sed non erat in ani¬ manergo erat in corporem¬

Resolutio Artic. IIII.

Spiritus non prohibitus, & separatus, quodcunque corpus ingredi potest, vt paret ex carentia rermi¬ nationis, ex sui natura socum non occupante, nec replente; &r ex ipsu operatione.

RESPONDEO dicendum ad quaestionem primam, quosdam propter verbum Prophetae, quod spiritus non est in visceribus idolorum, & propter verba Clos. quod spiritus immundus potest assistere simulacris, sed intrinsecus esse non potest, orinatos fuisse Daemones, siue Angelos posse subintrare corpa aliqua, si sint concaua, & posse pen etrare si sint porosa, sed si non essent nec concaua nec porosa, sed continua, & solida, nullo modo ea subintrare possent. Sed haec positio vera esset, si Angeli, vel Daemones haberent corpora naturaliter sibi vnita, super quae haberent totaliter duiium, vt ea transformare possent, vt vellent, sicut & Aug. in pluribus locis tangit, scundu quem modum, sicut & aer potest esse in corpore concauo, & subintrare corpus porosum, sic & Daemon forte secundu hunc modum dicendi posset. corpus autem omnino solidum sicut nec aer sub¬ intrare potest, sic nec Daemon propter resistentiam sui corporis subintrare posfet. sed cum dictum sit supra, Demones non habere corpora natura¬ liter sibi vnita, cum sint spirirus a corpotibus se¬ parati, quia corpus non cedit spiritui. ideo quantum est de natura sui, nisi prohibeatur, poterit quilibet spiritus separatus esse in quoliber cor¬ pore, & intrare quodcunque corpus. Quod tri¬ plici via declarari potest.

Prima via sumitur ex carentia terminationis Nam de ratione figurae est, quod termino, vel terminis contineatur: Daemones autem, & oens huiusmodi spiritus sunt interminabiles, & infigurabiles, quia nullam quantitatem, & nullam di¬ misionem habent. Secunda via sumitur ex non repletione, siue ex non occupatione, quia nullum locum occupant, & nullum locum replent occupando. Et si dicitur de coelo Empyreo, quod sanctis Angelis est repletum, intelligendum est, quantum ad ornatum, & quantum ad decorem. Tertia via sumitur ex ipsa operatione.

Prima via sic patet: Nam per se est, quod dimensio¬ nes dimensionibus resistant, vt patet ex. 4. Physi¬ Ideo si essent dimensiones per se existentes separatae, adhuc resisterent dimensionibus, & non com¬ paterentur secum dimensiones alias. Res ergo terminata per dimensiones resistit alii rei terminatae: sed rei interminabili, & non habenti dimensio nes, res terminata, & dimensionata resistere non potest. Hanc aunt ronem tangit Dam. 2. lib. c. 3. di¬ de spiritualibus creaturis, quod non circunterminant a parietib, & ianuis, & claustris, & signaculis. Et subdit, quod indeterminabiles sunt. Cum enim quis est in carcere, paries terminat morum eius, vt vltra parietem non possit ire: & cum quis vult intra¬ re domum clausam, parietes. & ianuae terminant motum eius, vt vltra eas non possit prod cedere, nec domum intrare: causa aunt, quare paries, & ianua possunt terminare motum alicuius, est, quia res illa termina bilis est, vt quia habet dimensiones, & terminos, quibus paries potest resistere. Sed si res esset non¬ terminabilis, & dime nsionibus careret paries, & aliae res terminabiles non possent terminare motum eius, quin posset subintrare parietem, & ingredi domum clausam, vel etiam exire per parietem, domo existente clausa, & non posset contineri, vel reti¬ neri parietibus, vel ianuis, vel quibuscunque talibus. quodlibet ergo corpus sine resistentia potest subintrare spiritus. Secunda via ad hoc idem sumitur ex non repletione, siue ex non occupatio¬ ne. Dicunt ergo aliqui, posse Daemonem esse in corpore concauo, & posse subintrare corpus po¬ rosum, non autem solidum. constat enim, quod cum non sit dare vacuum, in concauitate corporis est aer, & pori corporis repleti sunt aere.

Quaeremus ergo, cum Daemon est in concauitate corporis, vel intrat per poros corporis: Vtrum cedat sibi aer, quae est in concauitate illa, vel in po¬ ris illis. Quia si cedit, ergo locum occupat, cum¬ cedat sibi corpus. quod est ridiculum dicere, quia si occuparet locum Angelus, multo magis occuparet anima, cum sit simplicior ea: & si anima occuparet locum, & non posset esse in corpore, nisi cederet sibi corpus, nunquam posset esse perfectio cor¬ poris. nam si suae pefectioni cederet pefectibile, nunt pficeretr. ergo, si aia non occupat locum. nec cedit, sibi corpus, multo magis, nec Angelus. Sed si subinttare potest Daemon, vel Angelus corpus porosum absque eo, quod aer cedat, & essein cor¬ pore concauo absque cessione aeris, poterit sub¬ intrare, & esse in corpore, quantuncunque solido cum tota causa. quare quis potest subinrrare ae¬ rem, & esse in aere, & non in corpore solido sit, quia cedit aer, & non cedit corpus solidum.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex spirituum ope¬ ratione. Longe autem aliter operatur species, & ali ter corpus. nam corpus non operatur vbi est, quia tunc operaretur in seipso cum non compatiatur aliud corpus secum, sed operatur vbi non est, calefacit enim ignis lignum, ignis tamen calefaciens non est vbi est lignum, sed est iuxta lignum, sic forte aliqui imaginantur de spiritu, quod non est vbi agit, sed sit iuxta illud, in quod agit. maginantur ergo spiritum esse per se localem, & habere ali¬ quam superficiem, secundum quam possit esse iuxta rem, in quam agit. sed cum spiritus non sit per se localis, nec terminetur ad locum, nisi ratione operationis, non erit alicubi, nisi quia operatur ibidem. vnde Dam. libr. 1. loquens de loco incorporalium ait: Quia incorporea natura vbi nimirum est, & operatur. q. d. quod non est alicubi, nisi quia operatur ibidem. Si ergo operatur in corporeo, & illi operationi non cedit corpus, oporret, quod ipse poslit esse in quolibet corpore, & ei non cedat aliquod corpus. Dicamus ergo, quod spiritualis substantia determinatur ad locum, & determinatur, quod sit in corpore aliquo per operationem, non per operationem intrinsecam non¬ transeuntem, quia illa scund se non circumcernit aliquod corpus, vel non requirit praesentiam ali cuius corporis, sed per operationem extrinsecam, & transeuntem. Et quia hmoni operatio est in ipso corpore passo, & vbi est operatio spiritus, ibi est & ipse spiritus, si huiusmodi operatio est in ipso corpore, & ei & non cedit corpus, quia nunquam subiectum cedit suo accidenti, immo est simul cum suo accidente, quia non potest esse accidens, sine suo subiecto;, consequens est, quod corpus non cedat spiritui agenti in ipsum, sed sit simul spiritus agens cum cotpore, in quod agit, quicquid sit illa actio, siue sit motus, siue quodcumque aliud: vt si spiritus mouet corpus, vbicunque erit hmondi motus, qui est operatio spiritus in corpore, vbi erit, & ipse spiritus: & quia motus est in ipso cor¬ pore moto, erit etiam ibidem & ipse spiritus mouens. Quia si dicatur, quod spiritus potest esse alicubi per solam applicationem virturis, secundum quem modum essendi non oportet, quod spiritus sit in corpore, sed iuxta corpus. Dicemus, quod secundum nirmndmum modum intelligendi, prius intelligimus speciem suam applicare virtutem, & postea operari. vbi¬ cunque ergo est operatio ipsius spiritus, ibi poterit esse applicatio virtutis eius. & quia in ipso cor¬ pore est talis operatio, ideo spiritus potest esse in ipso corpore per operationem, sic etiam in ipso corpore poterit esse huiusmodi applicatio virtutis, & sic poterit ibi esse spiritus per virtutis applicationem, non oportet ergo, quod cedat corpus spi¬ ritui, sed poterit esse simul cum corpore, siue sit ibi per operationem, siue per virtutis applicationem

RESP. AD ARG. ART. IIII.

AD primum dicendum, quod aliquid non posse esse in corpore solido, hoc est, quia tale corpus propter sui duritiem non cedit. Si ergo aliquid sic esse¬ alicubi, quod non oporteret cedere ei corpus, sic posset esse in solido, sicut in non solido.

Ad secundnm dicendum, quod nunquam potest recludi spiritus, quod teneatur a corpore, sed ali quando fingunt se teneri, vt nos decipiant, vel quia forte Principi Daemoniorum multum placent sacrificia, & multum desiderant, quod honores diuini tribuantur illi ratione fuae elationis, & superbiae. ideo forte cogit inferiores spiritus, super quos potestatem habet, vt in vase, vel in anulo aliquo recludant, non quod vas illud, aut anulus secundum se eos tetinere possit.

Ad tertium dicendum, quod esse intus aliquid, potest esse dupliciter, vel quod faciat cum eo vnum scundum esse, & resultet vna essentia ex vtroque, secundum quem modum anima est in corpore, quia facit vnam essentiam cum eo, & habet vnum esse cum ipso, & sic nunquam Demon, vel Angelus intrat idolum, sed semper dicitur esse extra idolum, quia non est vnum per essentiam cum idolo, vt istud extra non dicat differentiam localem, sed essentialem, secundum quem modum dicit Isido. de summo bono libr. 1. c. 2. quod Deus est extra omnia, non exclusus. est enim Deus extra quodcunque, quia non facit vnam essentiam cum aliquo, sed non¬ est exclusus a quocunque, quia est cuilibet rei intimus. Sic & spiritus, licet valde sit exile simile, est extra corpus per differentiam essentialem, & est in corpore per operationem, & per applicationem virtutis, & quasi per praesentiam localem¬ Ipsa itaque essentia spiritus est in ipso corpore, in quo operatur. dicitur tamen esse extra corpus & assistere corpori, quia non est perfectio corporis, nec facit vnam essentiam cum essentia corporis.

Resolutio Dub. I Spiritus non probibitus, & separatus corpora ani¬ mata vegetabili, ac sensibisi ingredi potest: vt patet ex quantitate corporum, ex materiasitate so¬ marum, at ex modo earundem quantitatiuo¬

AD id autem, quod querebatur, vtrum Di mones possit subintrare, & vexare corpora animata anima vegetabili, & ser¬ uibili; Dicendum, quod huiusmodi corpora possunt intrare Daemones, quod triplici via potest declarari. Prima quidem via sumitur ex ipsa quantitate corporum. Secunda ex ipsa materiali tate formarum. Tertia ex modo quantitatiuo earum.

Prima via sic patet. nam secundum naturalem cursum quantitas resistit quantitati non substantiae. potest enim esse simul substantia cum dimensionibus, sed non possunt esse simul dimensiones cum dimensionibus virtute naturae, licet per miraculum, &per donum supernaturale possint, sicut aecorpora beatorum possunt esse simul cum alijs corporibus, prope dotem subtilitatis, quod est donum supnaturale eis a Deo collatum. Cum ergo tam aia ve¬ getabilis, quam sensibilis sint in loco per quantitatem, quia & ipsum corpus animatum per quam titatem est in loco, quia quantitas secundum, quod huiusmodi non resistit ipsi substantiae secundum se, sed resistit quantitati. Angelus, qui est substantia se¬ parata a quantitate, simul esse poterit cum quantitate corporis, & per consequens cum ipso cor¬ pore, quod est in loco, per huiusmodi quantitatem, & etiam cum omnibus alijs, quae sunt in hmondi¬ corpore, siue sint formae substantiales, siue accidentales, quia non alius locus respondet quanti tati corporis, & oibus perfectionibus corporis. Ipsum enim corpus est in loco per suam quantitatem & omnia, quae sunt in corpore, sunt in eodem loco cum corpore, & sunt in loco per ipsum corpus. vna enim substantia corporalis non potest esse scundum¬ cursum naturae in eodem loco cum alia corpora li substantia. quia cum substantie corporales sint in loco per quantitates suas, & quantitates sibi in¬ uicem obsistant, quia dimensiones vnius non con¬ parititur secum dimensionibus alterius, illae duae iubstantiae simul esse non poterunt: sed si altera illarum duarum substantiarum absolueretur a quantitate, vel si posset esse in loco aliomodo, quaod per quantitatem, quia tunc ei non resisteret quantitas, posset simul esse cum quantitate alterius substantiae, & per consequens simul cum altera sub¬ stantia: & quia Angelus est substantia absoluta a quantitate, & non est in loco per quantitatem, ideo potest esse simul cum quantitate, & cum substantia, quae est in loco per quantitatem.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex materiali¬ tate formarum, nam quia tam anima vegeratiua in plantis, quam aia sensitiua in brutis, educuntur de potentia materiae, ideo sunt formae simpliciter materiales Angelo, peper sui simplicitatem, quia est forma immaterialis, non repugnat esse simul cum¬ aia uegetatiua in plantis, & sensitiua in brutis. vnde & Dam. vult, quod oem aliud a Deo comparatum ad ipsum sit aliquid grossum materiale, & corporeum. Solus aunt Deus est immaterialis, & incorporeus. Deus ergo quia immaterialis, & simplex est respectu cuiuscunque creaturae, ideo potest esse, & est in qualibet creatura, Angelus aunt licer sit valde dissimilis, similitudo tame, quantum spectat ad propositum, quia est simplex, & immaterialis re¬ spectu corporum. & formarum eductarum de potentia corporum, poterit simul esse cum corporibus, & cum formis eductis de potentia corporum. vtrum autem simul possit esse cum anima rationali, quae non est sic educta, infra patebit.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex modo quan¬ titatiuo ipsarum formarum, & ista via tertia est quasi complementum viae secundae. Nam si Angelus, quia est substantia absoluta a quantitate, ideo potest esse simul cum quantitate, quia non est per se, quod quantitas resistat substantiae, non repugnabit ipsi Angelo esse simul cum omnibus his, quae ex¬ tendunt per quantitatem. nam oia talia possunt dici esse situalia, & quanta. Et quia omnes formae eductae de potentia materiae extenduntur, extensione materiae, quia extendunt extensione quan¬ titatis, quo est in materia, & quae extendit materiam iom poterit spiritualis substantia simul effe cum oibus talibus extensis per quantitatem. sicut pont simul es¬ se cum ipsa, quantitate. Quod ergo diximus de Angelo, quia cum sit substantia immaterialis, io pont esse simul cum forma materiali educta de potentia materiae, quae erat secunda via, veritatem hent ex ista tertia via, quia ois talis forma extenditr extensione quam titatis, vt possit cum ea simul esse spiritualis substam tia, sicut potest esse simul cum ipsa quantitate¬,

RESP. AD ARG. DVP. I.

AD primum dicendum, quod Demones subintrantes corpora aliqua aiata, aliter sunt motores ipsorum corporum, qui aiae. quia aiae mouent sua corpora per virtutes organicas, Daemones per non organicas. Vel possumus dice¬ re, quod argumentum posset arguere de ipsis perfectionibus, qua proportionantur suis perfectibilibus, & maxime de perfectionibus substantialibus, vbi nec vna perfectio est plurium perfectibilium, nec plures perfectiones eiusdem perfectibilis, loquendo de perfectionibus eductis de potentia materie, sed non est sic de Motoribus, quia pont vnus motor mouere plura mobilia, & plures motores idem mobile. Possumus aunt tertio rfndere, & melius, quod nec imperfectionibus sfcudu eundem modum, sunt plures vnius, vel vna plurium, cum nec duae aie, nec duae albedines i eodem corpore, nec vna aia, nec vna albedo in pluribus sit sfcudum eundem modum, nec plures motores vnius mobilis, nec plura mobilia vnius motoris, loquendo de motoribus crea tis. Et si dicatur, quod plures homines trahunt nauem, oens illi se habent, vt vnus motor, & si vnus homo simul traheret multos lapides, oia illa se haberent, vt vnum mobile, sed si perfectiones, & motores se non habent secundum vnum modum, non est inconueniens plura talia esse in eodem, vt in eodem corpore est perfectio substantialis, & accidentalis, & etiam sunt ibi, vel esse possunt plures perfectiones accidentales non eiusdem generis, vt in eodem pomo est color, & sapor: sic motores non eodem modo se habentes, non est inconueniens plures esse in eodem, & maxime quando vnum est sub alio: & quia sub potentia substantiae spiritualis collocatur anima¬, quae est perfectio corporis, non est inconueniens simul cum anima esse spiritualem substantiam¬ in eodem corpore tanquam motorem, sub motore. Quicquid ergo sit de perfectionibus, & de alijs dictis: quantum tamen ad hoc, quod in eo¬ dem corpore possunt esse plures motores, si vnum sit sub alio, veritatem habet quod dicitur, & solutum est argumentum.

Ad secundum dicendum, quodsi anima brutorum dicitur spiritus, non tamen est spiritus absolutus a corpore, sed est perfectio corporis, & extenditur cum corpore. ideo cum tali spiritu poterit esse spi¬ ritus Angelicus sicut cum ipso corpore¬

Ad tertium dicendum, quod si substantia aliqua per se esset in loco, vel non esset in loco per quantitatem, esset probabile argumentum, vel essetipsum difficile soluere, vel etiam concluderet veritatem, loquendo de substantijs creatis: sed cum anima sensitiua, & vegetatiua educantur de potentia cor¬ poris, & sint in loco per quantitatem corporis, cum talibus substantijs poterit simul esse substam tia spiritualis, sicut & cum quantitate corporis.

Resolutio Dub. II

Spiritus non prohibitus, & separatus, corpora bu¬ mana ingredi potest, ac exare: vt anima ad quantitatem, ad corpus, & ad virtutes organis cas comparatur.

AD id aunt, quod grebatur, vtrum Daemones, vel substantiae spirituales quae¬ cunque possint subintrare corpora humana, & etiam vexare ipsa; Dici pont, quod nisi hu, iusmodi substantiae virtute diuina prohibeantur quantum est de naturali eorum potentia, oia huiusmodi corpora, siue sint inanimata, siue animata anima vegetabili, siue sensibili, siue rationali sub intrare possunt. Propter quod corpora hominum subintrando, & mouendo vexant, & per turbant, sicut ex pluribus locis scripturae sacrae haberi potert, iuxta illud Act. 5. Afferebant vexatos a spiritibus immundis, qui curabantur omnes. Possumus autem triplici via declarare pro¬ positum: Vt prima via sumatur, prout anima conparatur ad quantitatem, secundum quam determinatur ad locum. Secunda prout comparatur ad corpus, quod perficit. Tertia prout comparatur ad virtutes organicas, per quas mouet.

Prima via sic patet: Nam nec materia est in loco, nec forma est in loco, sed totum est illud, cui attribuitur locus. totum ergo est illud, quod pet se dicitur esse in loco: partes autem, siue sint eslentiales sicut est materia, & forma: siue quan¬ titatiuae sunt in loco. quia totum est in loco. quae n. non habent per se esse, eis per se non competit locus

Aduertendum tamen, quod non oportet idem esse id, cui attribuitur aliquid: & id, quod est ratio eius. vt non est idem id, cui attribuitur age¬ re, & id, quod est ratio agendi: nec id, cui at¬ tribuitur pati, & quod e it ratio patiendi. Totum enim compositum est id, cni attribuitur agere, & pati, siue est id, quod agit, & quod patitur: ron tn agendi principaliter est forma, patiendi materia Sic & in proposito, non oportet idem esse, cui attribuitur locus, & id, quod est ratio essendi in loco, vt ipsi toti attribuitur locus, sed attribuitur ei locus in eo, quod est quantum, & ratio essendi in loco est quantitas. Corpus ergo quodcumque siue aiatum, siue i aiatum est in loco per¬ quantitatem: sic omnia, quae sunt in corpore, per quantitatem determinantur ad locum. Anima ergo humana quandiu est perfectio corporis, ibi est, vbi est suum corpus: & quia esse in loco¬ competit corpori per quantitatem; consequens est, quandiu huiusmodi anima est perfectio cor¬ poris, vt per quantitatem sui corporis determinetur ad locum. Quicquid ergo potest simul esse cum quantitate corporis humini, potestesse in¬ ipso corpore humano: & per consequens erit simul cum anima humana. quia erit in codem core¬ pore in quo est huiusmodi anima. Et quia secun¬ dumrnaturae cursum non aliter obsistit naturae spiritualt quantitas corporis humani, quam quantitas alterius corporis. sicut spiritus potest esse in quocunque alio corpore, sic potest esse in cor¬ pore humano: & sicut existens in corporibus alijs, est ineodem loco, vbi est forma, & vbi sunt perfectiones illorum corporum, sic existens in cor¬ pore humano est in eodem loco, vbi est anima humana: & vbi funt perfectiones corporis huma¬ ni,differenter tamen, quia formae aliorum cor¬ porum sunt extensae extensione illorum. corporum. propter quod si possent separari a suis corporibus, & remanerent sic exrensae, simul cum¬ talibus formis possent esse spirituales substantiae. Sed si aia humana esset separata a corpore, simul cum ea non posset esse spiritus angelicus. esset enim tunc simile iudicium de anima, & de alijs spiritualibus substantijs: & quia& vna spi¬ ritualis substantia non potest esse vbi est alia, nec poterit eem vbi est anima separata. Spiritualis ita¬ que substantia potest esse simul cum formis aliorum corpotum materialiter: & quia huiusmodi formae determinantur ad locum per quantitatem, & quia ex tenduntur extensione quantitatis, & quia educuntur de potentia materiae extensae pe quantitatem: sed aia humana licet determinetur ad locum, dum est perfectio corporis per quantitatem, rae non extenditur extensione quantitatis, nec educit de potentia materiae extensae per quantitaetem. & quia non determinatur ad locum per quantitatem, nisi dum est perfectio corporis, ideo non potest simul cum aia homana esse angelus, vel Daem oum, nisi dum est perfectio cor¬ poris. sed anima separata, & quaecunque spiritualis substantia simul esse non potest.

Ex hoc etiam manifeste apparet, quno quantitas corporis Chiristi, vt veritas cat holica tenet, pont esse simul cum dimensionibus panis. Nam quia quantitas illa in sacramento est mediante substantia corporis Christi, licet quantitati illi scundum se re¬ pugnaret esse simul cum dimensionibus panis, tamn quia huiusmodi quantitas est sub sacramento, mediante substantia corporis. (nam non repugnat substantiae corporis Christi ratione comuersionis facte, esse cum dimensionibs panis,) non repugnabit quanti tati eius esse cum dimensionibus panis. Sic & i pro¬ posito licet aiae humanae, secundu se, repugnaret esse limul cum angelo, vel cum Daemone: si tame quia quodiu¬ est perfectio corporis determinat ad locum per quam. titatem corporis, ion sicut non repugnat spiritui eem simul cum quantitate corporis, sic non repugnabit esse simul cum aia humana, quandiu est perfectio corporis. Poterit ergo spiritualis substantia esse in. corpore humano, non obstante, quod i qualibet parte corporis sit aia humana, immo multae spiritua. les substantiae in eodem corpore humano simul esse poterunt ita tam, quod quaelibet erit in alia, & alia parte corporis: sicut legitur Marci 3. De homine obsesso, quod cum quaereret Diis, quod nomen esset illius spiritus; Respondit: Legio, quod umie multi sums.

Secunda via ad hocidem sumitut, prout anima humana comparatur ad corpus, quodiperficir. Nam quae non eodem modo comparantur ad nliquid, non est inconueniens simul esse in ali¬ quo, & quia anima humana aliter coniparatur ad corpus humanum. in quo est, & aliter spiritus, sisubintret tale corpus, quia anima est ibi, vt forma, & vt perfectio: spiritus autem, vt motor vel, vr vexator. 1deo quandiu anima est perfectio corporis, simul poterit esse cum spirituali subt stantia in eodem corpore. Sed si huiusmodi anima esset separata, quia eodem modo compere: ret ei locus, sicut alijs spiritualibus substantijs, feparata a corpore non posset simul esse cum spiritualibus substantijs.

Tertia via ad hoc idem sumitur, prout anima humana comparatur ad virtutes organicas, per quas mouet. nam si dicatur: Si anima est in corpore humano, vt forma, est etiam ibi, vt motor, & ideo licet non repugnet animae huma¬ nae esse simul cum alia spirituali substantia, vt forma. quia alia spiritualis substantia non potest ibi esse forma, repugnat tamen ei esse ibi, vt motor, quia spiritualis substantia est ent ibi, vt motor. Ideo dicemus, quod nec, vt forma, nec, vt motor: est anima humana i corpore, sicut angelus, vel Daemon. de forma quidem patet, de motore etiam patere potest. Nam si angelus, vel Daemom¬ mouet corpus aliquod, hoc erit immediate per voluntatem, & intellectum, quae sunt virtutes non otganicae, anima vero si mouet corpus, hoc non est immediate per intellectum, & voluntatem, sed per virtutes corporeas, siue per virtutes organicas. anima enim quandiu est forma cor¬ poris, non potest immediate mouere corpus, ni¬ si per virtutes organicas, & quia non repugnat spirituali substantiae esse simul cum virtutibus organicis, quia sunt extensae extensione quantitatis, non repugnabit ei esse in corpore humano, vt motor, quantuncunque etiam anima sit motrix illius corporis, quia non erit eodem modo motor spiritus, & anima.

RESP APARS. PVE.II

AD primum dicendum, quod licet spi¬ ritualis substantia possit esse in eodem corpore, vbi est anima, non tamen pre¬ ter hoc, vt patebit, illabit animae. De hoc enim quaeremus in illa quaestione, quomodo spiritus comparatur ad animam. Vtrum pos¬ sit illabi animae.

Ad secundum dicendum, quod Diabolus potest intrare cor humanum, & etiam dicitur, quod ibi intrare non possit, sicut superius dicebamus de idolo, quod potest esfe in idolo, & dicitur non posse esse in idolo, nam tamquam forma, & tanquam faciens vnum per essentiam cum idolo, spiritus non est in idolo. ideo hoc modo magis dicitur assiltere idolo, quia essentialiter est, quid distinctum ab idolo, quod in idolo per applicationem aunt virtus: pret spiritus eem i 1dolo, & i corde humano, & i quocumque, coapore, nec sic est spiritus in cor¬ pore penapplicationem: virtutis, sicur vnum cor¬ pus applicatur alteri, quia corpus applicatum¬ alteri corpori est extra illud coipus, sed spiritus applicans virtutem suam ad aliquod corpus est in ipso corpore, quia spiritus vbi operatur, ibi est. corput autem non est, vbi operatur, sed est iuxta illud, in quo operatur.

Advertendum tamcn, quoq hlicet qoititur por¬ sit esse in ipso corpore, & in ipso corde humano non propter hoc proprie illabitur corpori, nec etiam cordi humano, quia hoc est proprium solius Dei, vt in sequenti quaestione patebir.

Ad tertium dicendum, quod licet anima sit in toto corpore, & tota in qualbet parte, non tnmn est eodem mon in corpore sicut Daemon, vel Angelis quia licet Daemon, vel Angelus possit esse sic totus in cor¬ pore, & totus in parte, non tamn est sic totus, vt aia, quia nec vt forma, cum non sit forma corporis, nec, vt motor, quia Angelus, vel Daemon moet cor¬ pus per potentias non organicas. Anima autem per organicas, & ideo etiam, vt motor aliter est in eorpore Daemon, vvel Angelus, aliter anima, &c.

Articulus 5

AARTIC.V. An Angeli, vel Damones anima rartionaliillabi ossint. Conclusio est negatiua

D. Bonau d. 8. p. 1. 2. 1. q. 1. hidl d. 6. q. 1. Th. Arg. d. 2. q. 2. ar. 1. Alex. de Ales p. 2. q. 1 12. Ric. d. 8. q. 8. Voril.d. &. Prul. d. 8. q. 9. Barthi. Syb. 3. Dec. c. 3. q. 4. Item Aug. dogm. to. c ds. Solus Veu, ilabitur animae, & multo m e: Argtl.

QVINTO quaeritur de huius¬ modi spiritibus, prout comparantur ad animam rationalem. & quia anima rationalis potest considerari quadrupliciter, secundum suam essentiam, secundum suos sensus, secundum intellectum, & secundum appetitum. Ideo primo quaeritur de huius¬ modi spiritibus prout comparantur ad essentiam animae: Vtrum possint illabi ipsi animae. Et videtur, quod sic. quia Aug. 12. super Gen. ad litteram loquens de spiritu maligno dicit. Nescio, qua mixtura occulta eiusdem spiritus fit, vt tanquam vnus sit patientis, atque vexantis. Vult ergo, quod cum spiritus malignus vexat hominem, immisceat se aiae humanae, vt tanquae fiat vnus spiritus vexantis, & patientis. sed spiritus malignus non pos¬ set se sic miscere, & sic facere quasi vnum spiritum cum anima humana, nisi illaberetut ei, ergo &c.

Praeterea secundum eundem Augu. eo. 12. su¬ per Gen. vbi loquens de spiritibus malignis, vult, quod et iam si nolimus, & nobis inuitis, scire possunt cogitationes nostras. sed hoc esse non pos¬ set, nisi illaberentur animae nostrae quia vt dicitur T. ad Corinth. Nullus scit, quae sunt hominis, ni¬ si spiritus hominis, qui est i ipso. Solus ergo spi¬ ritus hominis, vel ille, qui pont illabi huic spiritui, potest scire cogitationes hominis: Daemon autem, nobis inuitis, scit huiusmodi cogitatio¬ nes, ergo &c.

Praeterea quaedam Glo. Luce. 8. super illo verbo: Ecce homo habens Demonium &c. dicit, quod intrauerat Diabolus, vnde exierat Christus. Sed Christistus exierat de spiritu, ergo & Diabolus ipsum spiritum subintrauit.

IN CONTRARIVM est, quia Aug. de¬ fide ad Perrum loquens de Angelicis spiritibus dicit: lnest singulis terminus naturalis, quo a se¬ inuicem distinguuntur, quia vnus eorum in altero non est.

Dub. I. Lateralis. An Daemones hum ancs sensus il¬ sadere posiint. Conclustoest afffrmatiua.

b. Th. 1. p. q. 111. art. 4. Et lib. 3. contra Gent. cap. Vr. possunt. Et in q. disp. de Ver. q. 11. art. 1. D. Bonau. d. S. p. 2. art. 1. q. 3. Ric. d. 8. q. 9. Tho. Arg. d. 9. q. 1. art. 2. Piel d. 5. q. 2. art. 3. concl. 3. Dur. d. 8. q. 4. Capri. d. 8. q. 1. in fine Bartho. Syb. 3. Dec. cap. 5. q. 1.

VLTERIVS autem quaeritur. Vtrum Daemon possit illudere sensus huma¬ nos. Et videtur, quod non quia huius¬ modi sensus non sentiunt, nisi per impressionem formae sensibilis. Si ergo angelus, vel Daemon posset immutare sensum hominis, pos¬ set & imprimere formas sensibiles. sed natura corporalis non obedit Daemoni, vel angelo secundum motum ad formam, sed solum ad vbi, ergo &c.

Praeterea si angelus, vel Daemon potest facere aliquid apparere, hoc non erit nisi mouendo spi¬ ritus, & humores, quia solo motu ad vbi obedit sibi natura corporalis. Quaeremus ergo: Vtrum in illis humoribus, vel spiritibus sint formae sensi¬ biles in actu, vel in potentia: non autem iunt ibi in actu, cum non actu sentiamus per eas, ergo sunt ibi in potentia. Sed, quod est in potentia, non agit, quantuncunque ergo moueant spiritus, & humores, in quibus sunt formae sensibiles in potentia tantum. Propter hoc non mouebunt sensus, nec poterunt eis facere aliquid apparere. Praeterea secundum Aug 9. super Gen. Id faciunt angeli in productione rerum, quod faciunt agricolae in productione arborum. Et 3. de Tri. dicitur, quod quicquid faciunt angeli, faciunt per semina adhibita. ergo nihil possunt facere nisi eo, modo, quo natura faceret, nec possunt sensus immutare, nisi eo modo quo naturaliter immutantur: sed naturalis immutatio sensuum est per obiecta exteriora, non ergo poterunt muta¬ re sensus, nisi prout adhibent obiecta exteriora. sed hoc non est decipere sensus, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia Exo. 5. dicitur de maleficis. quod per incantationes Aegyptiacas, & arcana quaedam fecerunt similiter, sicut & Moyses, vbi dicit Glo. quod Diabolicis figmentis spectantium oculos deludebant.

Bub. II. Iateralis. An Spiritus immutare possi nr¬ partem infeslecriuam. Conclusio est negariua.

B. Bonau. d. 8. p. 2. art. 1. q. 4. Ric. d. 8. q. 11. Piel. d. 5. q. 2. Dub. 1. Il. Atg. d. 8. q. 1. art. 5. c. pr. d. 8. q. 1.

VLTERIVS autem quaeritur: vtrum huiusmodi spiritus possint immutare partem intellectiuam. Et videtur, quod sic. quia sicut se habent colores ad sensum, sic se habent phantasmata ad intellectum: sed, qui pro libito posset facere colores extenores, pos¬ set pro libito mutare sensum, ergo qui potest immutare phrantasmata, potest pro libito immutare intellectum.

Praeterea: Vnus Angelus illuminat a lium, ergo mutat intellectum eius. cum ergo intellectus hominis teneat infimum gradum in ordine intelligentiarum, a qual ibet substantia separata immutari poterit huiusmodi intellectus.

IN CONTRARIVM est, quia, vt dicit Dam. lib. 1. cap. 10. Spiritualis natura vbi operatur, ibi est. Si ergo spiritus, siue bonus, siue malignus potest immutare intellectum, poterit es¬ se in ipso intellectu, & per consequens illabi aiae.

Praeterea, quod non tangit non agit. si ergo spiritus, siue bonus, siue malignus; agit in intellectu, attinget ipsum in actu. sed cum vtrunque sit impartibile, non poterit ipsum attingere: nisi totum attingat totum. hoc autem esse non poterit, nisi vnum sit intimum alteri, sed hoc est proprium sollus Del, quod sit quid intimum in rebus, ergo &c.

Dub. III. Lateralis, An Spiritus immurare possint partem affectiuam. Conclusio est negatiua.

D. Tho. 1. p. q. 111. art. 2. Et in q. disp. q. 2 2. de verb. art. 9. Et de Nalo q. 15. art. 11. D. Bonau. p. 2. d. 5. art. 1. q. 5. Henr. Cand. Qunl. 3. q. 13. Ciabriel. lect. 31. Can. 39. P Ir. d. 8. q. 5. Risc. d. 5. q. vlt. Capr. d. 5. d. 1. lho. Ars. d. 9. d. 1. art. 2.

VLTERIVS autem quaeritur: vtrum Daemon possit immutare partem affectiuam. Et videtur, quod sic. quia di¬ cit in Psalmo: Immissiones per angelos malos. sed immittere malas cogitationes, que videtur competere Angelis malis, est nos tentare & immittere malas affectiones, sed hoc est immutare vim appetitiuam, ergo &c.

Praeterea super illo verbo Oseae: Omnes adulterantes, quasi clibanus succensus. dicit Glo. mar¬ ginalis, Hereticorum corda, igne Diaboli succenduntur, vt in eis coquatur numerus Antichristi: sed succedere, siue incendere pertinet ad vim appetitiuam, ergo &c.

Praeterea Act. vbi nos habemus: Cur tentauit Sathanas cor tuum, Glo. marginalis dicit, quod alia translatio habet: Quare impleuit Sathanas cor¬ tuum. vbi Beda ait, quod Sathanas implet cor ali¬ cuius callida, & frauduleta deceptione, animam in affectus malitiae trahens cogitationes in incentiua vitiorum, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia liberum arbitrium est potentissimum sub Deo, vt Sancti credunt, & voluntas potissime est libera, non ergo ab aliquo infra Deum potest opprimi, vel immutari.

Resolutio Art. V. Deus sicut solus animae intimus est, ae intime opera. tur, ira folus ipse animae illabi potest, quia islabi nonsolin est esse cun corroree ir teorrore,sed in essentia ipsius corporis est.

RESPONNDEO dicendum ad quaestionem primam, vtrum Angelus, vel Daemon possit illabi animae, quia Angde rcci. Dogm. plane dicit pae¬ mones per energicamam operationem non credimus menti substantialiter illabi, vel aiae, sed applicatione, & comuersatione vniri. Et fubdit: Illabi aunt menti, illi tantum possibile est, qui creauit ea, qui natura existens incorporeus, captabilis est suae facturae. Solus ergo Deus potest illabi menti¬ humanae, siue animae rationali: sed cum spiritus malignus, & multo magis spiritus bonus posfit esse simul, vbi est anima, quia potest esse in eodem corpore cum anima, & potest esse totus, vbi est anima tota, mirum est, quomodo non illabitur ei.

Sciendum ergo, quod ista quatuor ad inuicem multum differunt, videlicet esse simul cum aliquo, & esse in essentia eius, & illabi ei, & afficere, siue perficere ipsum. In rebus enim creatis, quae eodem modo comparantur ad aliquid, sicut quo corpora eo¬ dem modo comparantur ad locum, duae animae¬ eodem modo comparantur ad sua corpora, duo spiritus eodem modo comparantur ad id, in quo operantur, nullo modo talia simul esse possunt, vt secundum naturae cursum nunquam duo corpora sint simul, nunquam duae animae in eodem corpore, nunquam duo spiritus in eodem loco, & si esset possibile esse duos Deos, vbi esset vns non esset alius, & vbi esset essentia vnius, non er¬ set alterius. Quod enim personae sibi insint, hoc est ex vnitate essentiae, vt quia filius est idem reali ter, quod substantia Patris, & substantia, Patris est in patre, ideo propter vnitatem substantiae x filius est in patre, & pater in filio, & spiritus sanctus in vtroque, & quaelibet persona in qualibet. Sed si essent plures Dii essentialiter, vbi vnus esset, alter esse non posset. Sic ergo censendum est de his, quae eodem modo comparantur ad locum, sed de his, quae diuersimode, vt quia aliter comparantur ad locum, vel ad id, in quo sunt anima, & corpus, vel Angelus, & corpus, vel Angelus, & amima, ideo vbi est corpus, ibi est, & anima. sic etiam vbi est corpus ibi potest esse An¬ gelus. immo quia Angelus potest operari in cor¬ pore, potest esse & in ipso corpore, hoc etiam modo vbi est anima, ibi potest esse Angelus, vel Daemon, quia in eodem corpore potest esse anima, & huiusmodi spiritus.

Sed aduertendum, quod alirer Angelus est vbi¬ est corpus, & aliter vbi est anima, quia sic potest esse Angelus vbi est corpus, quod etiam est in ipso corpore, sed sic est Angelus in eodem corpore vbi est anima, quod tamen non est Angelus, siue bonus, siue malus in ipsa anima. Dicemus enim, quod licet spiritus possit esse vbi est corpus, & in cor¬ pore, non tamen potest esse in anima, licet sit vbi¬ est anima. nam, quia corpus est in loco per quantitatem, & spiritus potest esse vbi est quannitas corporis. ideo spiritus pont esse vbi est corpus, sed dicit esse spiritus in corpore, quia corpus extenditm extensione suae quantitatis. igitur si spiritus pont¬ esse vbi est quantitas corporis, & pot esse intra quae titatem corporis, cum corpus extendatur per extensio¬ nem suae quantitatis, consequens est, quod possit esse¬ intra corpus, & subintrare corpus, & esse in cor¬ pore. Sed si corpus esset in loco per quantitatem, & non extenderetur extensione quantitatis, posset essc spiritus vbi esset corpus, sedtnon posset esse in cor¬ pore. Et quia aia rationalis quamdiu est coniuncta corpori, est in loco per suum corpus, & per quantitatem sui corporis, non tamen extenduur ex¬ tensione corporis. ideo spiritus, qui potest esse simul cum quantitate corporis, & cum corpore, & in corpore, poterit esse simul cum anima, sed non in anima. Sed si esset anima separata, & non esset in loco per quantitatem corporis, sed per applicationem suae virtutis, sicut sunt aliae spirituales substantiae, tunc spiritus nec posset esse cum anima, nec in anima. Aliud est ergo esse simul cum aliquo, & in aliquo, ratione cuius dinersitatis aliter com¬ paratur spiritus ad corpus, aliter ad animam rationalem coniunctam corpori, aliter ad animam rationalem separatam, & ad quemcunque spiritum creatum separatum. Nam spiritus, loquendo de spiritu creato, potest esse simul cum corpore, &c in corpore, & potest esse simul cum anima cor¬ pori coniuncta, sed non in anima. sed cum anima separata, & cum alio spiritu creato, non potest esse, nec simul cum ipso, nec in ipso. Et licet spiritus creatus possit esse simul cum corpore, & in corpore, non tamen proprie dicitur illabi cor¬ pori. nam ad hoc, quod spiritus sit in corpore, suffi¬ cit, quod sit intra quantitatem corporis, sed tunc proprie diceretur illabi corpori, quando esset intra essentiam corporis. Alia est enim consideratio corporis, vt quaedam essentia est: & alia, vt quid extensum est, & si haec duo idem sunt subiecto, quia ipsa substantia corporis extenditur extensio¬ ne quantitatis, propter quod quicquid potest esse intra quantitatem corporis, potest esse in substantia corporis, vt extensa est, sed non vt substantia est. Nam formaliter illa duo valde differunt. quare, & si potest esse spiritus intra substantiam corporis, non tamen potest ibi esse, vt substantia; est, sed, vt extensa est. Propter quod si posset esse substantia corporis non extensa, intra talem substantiam spi¬ ritus creatus esse non posset. Cum enim es¬ sentia dicatur ab esse, vt dicit Augu. 7. de Trinit. cap. 1. lllud proprie intrat essentiam rei, vt essentia est, quod facit ad esse rei, & quod rem in esse conseruat, & sine cuius praesentia, & intimitate essentia rei etiam ad momentum esse non pos¬ set, quod solius Dei est proprium. Et secundum hoc potest intelligi olo. illa interlinearis super illo verbo Abac. 2. & Dominus in templo sancto suo.

Vbi dicit, quod assistere potest simulacris spiritus immundus, sed intrinsecus esse non potest. spiritus enim immundus, vel quicunque¬ spiritus creatus, qui non est forma corporis, & qui non facit vnum secundum esse cum corpore, dicitur assistere, & non intrinsecus esse cum corpore, quia non potest esse intra substantiam, vel essentiam corporis, vt essentia est, licet possit esse intra eam, vt extensa est. Forma autem quia facit vnam essentiam compositam cum sua materia, & quia perficit ipsam essentiam materiae, secundum. quod huiusmnodi; ideo dicitur esse in t essentia materiae, vt essentia est. Nihil autem est in essentia rei, vt essentia est, nisi sit perfectio essentiae rei, vel pars essentiae, vel nisi plus faciat ad esse rei, quam etiam ipsa essentia rei, vt ex hoc magis sit intimus rei, quam ipsa res sibi. Ange¬ lus itaque potest esse simul cum corpore, & in corpore, sed non potest esse in essentia corporis. vt essentia est, nec illabitur corpori. Anima autem est simul cum corpore, & in corpore, & in essentia corporis, vt essentia est, cum sit perfectio eius, sed non proprie dicitur, quod illabatur corpori. quia illud, quod illabitur, intelligitur esse differens per essentiam, & non facere vnam essentiam cum eo, cui illabitur. anima autem facit vnam essentiam compositam cum corpore. Sedae Deus est simul cum sua creatura, & est in qualibet sua creatura, & in essentia cuiuslibet craeaturae, vt essentia est, & illabitur essentiae cuiuslibet creaturae, quia differens essentialiter a qualibet re, & non faciens vnam essentiam cum aliqua re, est intimior cuilibet rei, quam sit res ipsa sibi. Vnde Augustinus loquens de hac intimitate Dei in 3. Confess. dicit: Tu¬ autem eras intimior intimo meo. Patet ergo, quomodo differunt praedicta quatuor, quorum vnum scilicet esse in essentia alicuius duplicem habet intellectum. quia si illa essentia est extensa, poterit aliquid esse in essentia ali¬ cuius, vel, vt extensa est, vel, vt essentia est. Differunt ergo ista. 5. esse simul cum aliquo, & esse in aliquo, vt extensum est, & esse in eo, vt essentia est, & illabi ei, & perficere ipsum. Spiritus ergo, vt comparatur ad aliam speciem, vel ad animam separatam, nullum praedictorum habet. vt comparatur ad animam coniunctam, habet vnum de praedictis, quia potest esse simul cum anima, sed non in anima: vt comparatur ad cor¬ pus, habet duo depraedictis, quia potest esse simul cum corpore, & in corpore, sed non in essentia corporis, vt essentia est. peper quod nec proprie¬ illabirur corpori, nec perficit corpus. Anima autem comparata ad corpus, habet quatuor de¬ praedictis, quia est simul cum corpore, & in cor¬ pore, & in essentia corporis, vt essentia est, & est perfectio corporis. Deus autem habet qua¬ tuor de praedictis respectu cuiuslibet creaturae, quia est in ea, & cum ea, & in essentia eius, & illabitur ei. Quod si quaeratur, quare omnia prae¬ dicta. 5. non possunt alicui competere: Dice¬ mus, quod illabi, & perficere modo, quo diximus, opppsitionem habent ad inuicem, vt illud dicatur illabi, quod habet per se essentiam differentem, illud dicatur perficere, quod haber essentiam inhaerentem, accipiendo inhaerere large, prout, omnis forma dicitur esse in sua materia, vel subiecto.

Rursus si quaeratur, quare nulli competunt tria de praedictis, nisi competat & quartum¬. Dicemus, quod nihil potest esse in essentia rei, vt essentia est, nisi quia vel perficit ipsam, vel illabitur ei, nam si essentia vt essentia respi¬ cit esse, nihil erit in essentia, secundum quod huiusmodi, nisi quod dat formaliter aliquod esse, vel quod illabitur ei, ipsam conseruans in esse.

RESP. AnARG. ART. V.

AD primum dicendum, quod malignus spiritus dicitur facere vnum spiritum cum eo, quod vexat: non quia ei illabatur, sedquia ei applicatione, & oppressione vniatur, vt patuit per August. in de Eccle¬ Dogmatibus.

Ad secundum dicendum, quod spititu, malignus scit cogitationes nostras, non, quod illabatur menti nostrae, nec quod huiusmodi cogitatio nes in se videat, sed quia per aliquos effectus factos in corpore, huiusmodi cogitationes sibi in¬ notescunt. nunquam enim, vel raro valde potest esse aliqua cogitatio in corde, quin vel exterius, vel saltem interius reluceat aliquod signum in corpore, pep quod Daemonibus cogitationes hominum inde innotescunt, vt ine quaestionibus nostris de cognitionibus Angelorum diffusids diximus.

Ad tertium dicendum, quod illa Glo. non est intelligenda de ingressu secundum substantiam: sed secundum effectum. Nam licet Daemon per substantiam non possit esse in anima, potest tamen in ipsa causare culpam, qualiter¬ cunque hoc faciat, vel persuadendo, vel imaginationem commouendo, & ex hoc ad peccandum incitando, vel qualitercunque aliter agendo. ergo in anima potest esse gratia, quam efficit Deus, & culpa, ad quam primo mouet Diabolus. tunc ergo in anima intrat Diabolus, vnde exit Christus, quumem incipit esse culpa, vbi erat gratia.

Resolutio Dub. I. Daemon potest illudere sensus ex parte rei, medij, organi, & quantum ad figuram, cosorem, & imaginationem.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum Daemon possit eludere sensus homi¬ ns. tam frctiores, quan ocriore:, Dici debet, quod de hac materia loquitur Augu¬ de Ciuiuitate Dei. in ro. libro. ponit huius¬ .modi illusionem esse in sensibus, & ipsos sensus Diabolum sopiendo in 18. li. huiusmodi: c. illusionem ponit posse eem fictis coloribus hoc faciendo dicems. Qquod enim hoies faciunt coloribus corporalibus, & veris, hoc Daemones, vt ait, figuris fictis facil¬ lime possunt in 18. ca. 16. & deinceps eandem rationem assignat cum eo, quod dixerat in io. volens, quod Baemones sopiendo senlus, & immutando phantasticum organum, nos deludant. Vel ergo talis erit delusio per fictionem colorum, vel sopiendo sensus, vel erit tertiomodo per immutationem medij, quae ad fictionem colorum re¬ duci potest. Cum enim res sensata perueniat ad sensum per medium: adeo, quod sensui videatur vnum pro alio, vel hoc erit ex parte rei sensatae, vel ex parte medij, vel ex parte organi sensi¬ tiui. Ex parte quidem rei sensatae. quia idem collum columbae prout columba ipsum aliter, & aliter vertit: alium, & alium colorem praetendit, & duae incisure vnius, & eiusdem panni, vario modo ad inuicem coniunctae, prout in vna incisura ibunt pili ad aliam partem, quam in aliam, alium, & alium colorem videbuntur habere, vt si sint ambae incisurae coloris nigri, videbit vnus color nigrior, quam alius, vel aliter niger, quam alius. Et ad hunc forte modum delusionis spiritus reduci posset, cum in speculis multum concauis facies videatur euersa. Et sicut fit delusio sensus, prout res sensata aliter, & aliter se offert sensui, sic potest fieri talis delusio ex parte ipsius medij, vt remus in aqua. quia videtur per duplex medium, potest sic se habere, quod videatur fractus, vel plicatus, & Sol in suo ortu ratio¬ ne vaporum se interponentium in medio, videtur aliquando rubeus, & Luna in suo ortu ratio ne vaporum, videtur maior, propter huiusmodi interpositionem, quam sine interpositione apparet.

Tertio modo potest fieri delusio in sensibus, propter immutationem ipsorum sensuum, modica enim immutatio i sensu ludificat sensum, vt appareat sensui, quod non est. Sicut videmus in freneticis, quod propter ascensum fumosita¬ tum ad cerebrum, videtur eis videre, quae non vident, sic videmus etiam in dormientibus, vi¬ delicet, quod quia tunc calor, qui est instrumentum animae in sentiendo, se retrahit ad interiora, ideo sensus exteriores manent sopiti, vt per eos sentire non possimus. Propter quod tunc potissime viget imaginatio. Nam vtimur tunc phantasmatibus tanquam rebus, & quaecunque phantasiamur, vel imaginamur, credimus in re sic esse.

Ad hos tres modos autem illusionis possunt adaptari verba Aug. vt id, de coloribus fictis re¬ feratur ad obiectum, vel medium, vt ex diuersitate obiecti, vel ex variatione medii dicantur es¬ se coloris ficti, vel figurae fictae: sopire autem sensus, vel immutare organum phantasticum referatur ad immutationem organorum sensuum. Et vt de singulis specialiter tractemus: dicemus, quod sicut ex alia, & alia situatione videtur obiectum alterius, & alterius coloris, sic multis a¬ lijs modis, quos nouerunt Daemones melius no¬ bis, possunt hic Daemones efficere, vel secundum Augu. 10. de Ciui. cap. 10. hoc faciunt Daemones lapidibus, & herbis. Sicut ergo na¬ turale est, quod tale obiectum tale apparet. Sic virtute lapidum, vel herbarum fieri forte poterit, quod alterius coloris, & alterius figurae appareat. Possunt etiam hoc facere non solum obiectum aliter situando, vel medicamenta ali¬ qua adhibendo, sed etiam corpora exterius for¬ mando. Nam sicut in assumptione corporum facillime corpora, & formant, & deponunt, sic etiam ex tali agilitate formationum, & dissolutionum corporum, quae assumunt, varia, & in¬ assueta possunt facere apparere. Et quod. dictum est de obiecto, potest etiam adaptari ad medium, vt tales apparitiones faciant diuersificando medium. Nam diuersificatio medii facit diuersitatem in figura, sicut posuimus exemplum de aqua, quod & lignum rectum ibi videtur esse plicatum, & facit diuersitatem in magnitudine, sicut quod videtur per cristallum, apparet maius, facit diuersitatem in colore, sicut quae videntur per vitrum rubeum, apparent ru¬ bea, quae per croceum crocea. Daemones ergo omnibus his modis, sicur optime nouerunt, variare medium possunt, & nostros sensus illudere.

Est autem & tertius, vt dicebatur, illusionis modus immutando phantasticum organum, & sopiendo sensus. Si enim per ascensum fumosi¬ tatum potest sic desiccari organum phantasticum, vel immutari, vt videatur nobis videre, quae non videmus: Daemon, qui adhibendo semina, potest talem desiccationem facere, vel sic organum immutare, potest facere nobis appn¬ rere, quae vult: nisi virtute diuina impediatur.

Et non solum hoc potest organum phantasticum immutando, sed etiam ipsos fensus sopiendo. Nam si hoc modo sopiuntur fensus, quia calor ad interiora regreditur, & ex hoc remanent sensus sopiti, cum ad nutum Daemonis obediat materia corporalis ad motum; potest Daemon spiritus, & humores, vbi reseruatur talis calor, ad interiora reuocare, vt sic remaneant sensus sopiti, & vt sic fiat sensus, quemadmodum fit in somnis, vt similia ei appareant, quae apparerent in somnis. Propter quod potest talibus apparere sic illusis, quod sint aues, vel quod sint Lupi, vel quod sint asini, sicut homines multoties somniant se volare, & habere alas, vel habere effigiem animalis quadrupedis, vel volatilis: nec oportet, quod sic illusus dormiat, sed sufficit, quod sic habear illusus sensus, quod ei hoc appareat, sicut & dormientibus appare. re consueuit.

De huiusmodi autem illusionibus loquitur August. 18. de Ciuitate Dei, qui socios Dio¬ medis dicit fuisse conuersos in aues: & in insula illa, vbi erant, eis, qui erant de stirpe Crae¬ corum, quietae erant aues illae: & blandiebantur eisdem. alienis vero graues, & molestae erant. Sic eodem lib. cap. 15. recitat de Circe illa maga famosa, quae socios Vlixis mutauit in bestias. Et ibidem quasdam gentes transeuntes quoddam stagnum, dicit fuisse mutatos in Lupos. Et, vt ait, post lapsum quoddam tempus reformabantur in homines. Sic etiam eodem libr. cap. 1S. recitat, de quibusdam mulieribus stabularijs, quaee arte Hagica homines vertebant in asinos per esum casei, qui & onera portabant, & finito opere redibant, & fiebant homines. In quibus omnibus duplex posset esse dubium, videlicet quantum ad sic immutatos, & quantum ad eos, quibus sic immutati apparebant. Quartum autem ad sic immutatos poterat Daemon sic immutare organum phantasticum, vol sic retrahere ad interiora calorem. vt sensus remanerent sic sopiti, quod talia viderentur eis, qualia apparent in somnis. Quantum autem ad eos, quibus apparebant, di¬ cit August. in lib. praefato, corpora sic immuta¬ torum in aliquo loco ab habitatione hominum remoto sopita teneri. Aliique Daemones poterant corpora assumere, vel auium, vel bestiarum, & vt illi homines sopiti fibi tales vide¬ rentur esse, etiam & alijs propter Daemones talia corpora assumentes, viderentur illi homines sic esse mutati, & tales existere. Credibile est autem hunc modum esse, quandiu durat talis illusio.

Etsi quaereretur, quomodo possent illi per¬ tanta tempora sic sopiti, viuere; dici posset, quod subtile, & modicum est illud, quod naturam sustentat.. Ideo posset Daemon toto illo tempore, secundum quod requirit natura, ali¬ quod alimentum in corpus traifcere, vnde sustem taretur corpus. Sed si modicum qurat tali. illusio, non est conueniens, vt etiam illusus sibi talis videatur propter sopitos sensus, vel propter immutatum organum Phantasticum: & etiam vt assistentes ipsum talem esse credant, propter immutationem obiecti, vel medii, vel propter immutationem factam in sensibus eorum.

Aduertendum antem, quod, vt praeter sopire sensus, & immutare organum phantasticum, demus tertium modum illudendi sensus: dice¬ mus, quod res visa, ideo talis apparet, quod dextrum videtur dextrum, & sinistrum sinistrum: & tes, videtur talis figurae, qualis est, quia dextra¬ pars rei visae, videtur, & fit iudicium de ea in dextra parte oculi, & sinista in sinistra, ita, vt tota figura rei extrinsece exprimatur in similitudine recepta in oculo, qui oculus non statim cum similitudinem recipit, eam dimittit: & ideo cum homo mouet digitum, vnus digitus videtur multi digiti, quia prius, quam recedat similitudo digiti ab oculo, propter motum digiti velocem, recipitur alia similitudo digiti in oculo. Huiusmodi autem conseruationem speciei & si oculus habat ex sua natura modicam, potest Daemon per adhibitionem seminum facere diuturnam. Et quia potest partes oculi variare, in quibus receptae sunt tales similitudines, potest quamlibet figuram facere apparere: vt siquis singulas partes alicuius figurae posset variare, vt vellet, posset quamlibet figuram in quamlibet transmutare. vt si quadra¬ tum diuidatur per medium, & coniungantur partes, fiet triangulus, sic & ille triangulus, diuisus per medium, reficiet quadratum, & sic ois figura, fit cis figura per transmutationem partium. Et quod dictum est de figura superficiali, veritatem habet de figura corporea, vt ex eadem cera potest quaelibet figura fieri, prout partes aliter, & ali¬ ter transmutantur. Daemon ergo variando humorem oculi, potest facere, quod quaelibet figura appareat quaecunque figura, & sic variando situaliter illum humorem, potest omnem figuram comuertere in quancunque figuram. sic illum humorem alterando potest quemcunque colorem conuertere in quemcunque colo¬ rem. Nam quando sanguis rubeus commiscetur interiori humori oculi, omnia videntur rubea, & quamdiu quis aspicit aliquem colo rem refulgentem, qudquid postea videt, quam¬ diu durat infectio illa, videt sub specie, illius coloris: & sicut variando humorem illum, in quo recipitur similitudo rei visae, vt partes humoris illius aliter situando illudit. sensus, quantum ad figuram, & alterando illudit eos quantum:ad colorem, sic Angelum, sub quo reciperetur res visa ampliando, vel stringendo, illudit quantum ad magnitudinem, vt faciat parua apparere magna, vel econuerso. Meminimus enim nos audiuisse, quendam existentem in mare baculum quendam tenentem, atque inciden¬ tem, & frustra eius in mare proiicientem, quod arte Daemonum quor frusta ligni proiecit in mare, tot fecit apparere naues. quod vtrum sic veritas se habuerit, nescimus: sed arte Daemonum illud fuisse possibile, minime dubitamus. Nam variando humorem oculorum, in quo fit iudicium de re visa, vt patet per habita, potest illude¬ re sensus quantum ad figuram, colorem, & magnitudinem, ex quibus illusionibus quasi quaelibet potest facere quaelibet apparere.

RESP. AD ARG. DVI. I.

AD primum dicendum, quod Daemon non potest mouere materiam corporalem quantum ad formam: sed quantum ad motum. quod faciendo, vt patuit, adhibendo semi¬ mina, vel immutando organum sensitiuum, & humores, & species, in quibus reseruantur similitudines sensibilium, potest sensus illudere.

Ad secundum dicendum, quod spiritus illi, & humores possunt habere species senfibiles in actu. Nec tamen propter hoc actu sentiemus, quia non sunt reductae ad principium sensiti¬ uum, & ad organum sentiendi, modo, & ordine, quo per talia habet fieri sensus. propter quod Daemon commouendo illas species, & humores, & reducendo eos ad principium sensitiuum, facit nos sentire, quae non sentiebamus. Causat autem & alijs modis illusionem, vt est per habita manifestum

Ad tertium dicendum, quod coniungendo actiua passiuis, fiunt multa per naturam adiuuatam per artem, quae per solam naturam non fierent. Nam in multis ars potest adiuuare naturam. Daemones ergo coniungendo actiua passiuis, vt variando humores, spiritus reducendo eos ad principium sensitiuum, & transmutando medium, & alia faciendo, facit nobis multa apparere. quae non apparerent, in quibus omnibus actio, & passio est naturalis, sed coniunctio actiuorum, & passiuorum est ex arte Daemonum. quod fit ex sola obediontia materiae secundum localem motum.

Resolutio Dub. II.

Angeli boni, & mali tribus modis nos inffruere possunt. Inrrinsece, extrinsece, & virruatiter Hinc indirecte partem intellectiuam, & affectiuam immutare possunt, sensitiuam inffamantes, vo¬ hantatemare incerdentes. dquesolum incttandi perstadendiiue ratione¬

AD id autem, quod terrio quaerebatur, quomodo Daemones immutare pos¬ sit partem intelfcctitam;: Dio. potest, quod August 12 super Gen. ad litteram per¬ tractans quomodo Daemones possunt nos de ali¬ quibus docere, narrat triplicem huiusmodi modum dicens, quod vel hoc est, quod in corpore ali¬ quid relaxetur, & reluceat, quo in illud veniat vt in seipsa videat anima significantes similitudines, quae ibi iam erant, nec videbantur: sicut multa habemus in memoria, quae non semper intuemur, vel illicid est in anima fiant similitudines, quae ante non fuerant: vel in aliquo spiritu lint huiusmodi similitudines, in quo anima videat eas.

Sed cum sint tre: modi ab augus. enumerati, quibus potest Daemon, vel Angelus nostrum intellectum mouere, & nos de aliquibus docere, & quilibet dictorum modorum, vt patebit, habeant calumniam; potest tamen quilibet dictorum modorum ad veritatem reduci, vt & omnibus illis tribus modis possit ipiritualis sub¬ stantia nos docere.

Est enim primus modus, vt similitudines, que sunt in corpore, sed non apparent, virtute Daemonis, vel Angeli incipiant apparere, & ex hoc doceamur, vt hoc modo sit ista apparitio, sicut quae sunt in memoria, & non videntur, fiurit in acie cogitantis, & sic incipunt apparere. Sed si non plus faceret Daemon nos docendo, nisi spe¬ cies, quae sunt in memoria, vel quae sunt in spiriti¬ tibus, & humoribus reducendo ad principium sensitiuum, & ad organum phantasticum, & hoc quilibet possit facere in seipso, de his, quae habet in memoria actu cogitando, in quibuscunque possemus doceri a Daemone, vel ab Angelo pos¬ semus doceri a nobis ipsis.

Secunda via etiam non solum calumniam, sed etiam impossibilitatem habere videtur, quia Daemones, vel Angeli nullam speciem de nouo Possunt imprimere, sed solum quantum ad localem motum materiam transmutare.

Tertia etiam via plus omnibus videtur impossibilis esse. Nam videtur praetendere, quod ignota fiant nobis cognita videndo ea in ipsa substantia separata. quod non posset esse, nisi videremus species intelligibiles in ea existentes, in quibus relucent illa, de quibus vult nos spiritualis sub¬ stantia edocere. Cum ergo in statu praesentis vitae sit impossibile nos videre substantias separatas, multo magis erit impossibile videre spe¬ cies intelligibiles, quas habent apud se, vt in illis possimus cognoscere, quae sunt nobis ignota.

Siendum ergo omnibus his modis, vt dixi. mus, si bene intelligantur, spirituales substantias nos posse docere; Dicemus enim sic esse de sub¬ stantia separata, quan:um ad primum modum respectu nostri, secundum species, & similitudines, quae sunt in inobis; sed non actu cogita¬ mus de eis, est dicere de nobis respectu substantiae separatae, sicut est de illo, qui scit facere omnes litteras, nihil tamen nouit vlterius respectu¬ alicuius Philosophi, qui scit quasi de omnibus veritatem. Scribit enim Philosophus ueritatem aliquam, per quam doceri poterimus, quamue¬ ritatem scribendo nullam scribit litteram, quam ille seriptor nesciuisset scribere: attamen scriptor ille nesciuisset ex litteris illis dictiones com¬ ponere conuenientes proposito, nec sciuisset ex dictionibus componere orationes. Philosophus itaque scribendo veritatem aliquam, non scribit litteras inusitatas, & alias non visas, potest tamen nos docere veritatem aliquam inauditam, & alias non visam. quia potest litteras illas ordinare, & formare inde dictiones, & propositiones, per quas poterimus edoceri. Et Magister cum docet Discipulum, non oportet, quod vtatur inusitatis verbis, sed per illa eadem verba, quae longe ante Discipulus nouerat, ea modo debito ordinando, potest ipsum multas veritates doce¬ re. Sic & in proposito: cum Daemon, vel Ange¬ lus volunt nos docere, & immutare intellectum nostrum, non oportet eos fabricare nouas species, sed solum de speciebus, quas habe¬ mus in memoria, eas debite ordinando, & ipsas debito modo, & ordine ad sensitiuum principium reducendo, poterunt nos multas veritates doce¬ re, quas forte nullus homo posset, quia neseiret tas sic debito ordine proponere.

Aduertendum tamen, quod cum dicimus Daemonem ea, quae sunt in memoria, posse reducere, vt actu cogitemus de illis, non est intelligendum de memoria intelligibilium, sed de me¬ moria sensibilium, vbi species sensibiles reseruantur in aliqua re corporali, vt in spiritibus, & humoribus. & quia corporalia quantum ad motum localem obediunt spiritui ad nutum, poterit illos humores, & spiritus pro libito reducere ad organum phantasticum, vt ibi fiant phantasmata¬ actu, secundum quem modum immutare poterunt nostrum intellectum possibilem, & per consequens nos docere.

Viso, quomodo veritatem habeat primus modus ab August. traditus, volumus declarare secundum, videlicet, quod fiant in nobis actu ali¬ qua phantasmata, quae non sunt in memoria nostra, nec in spiritibus, nec in humoribus, qui sunt in nobis: non, quod corporalis substantia obediat spiriritui quantum ad formam, sed quia potest Daemon, vel Angelus formare exterius sensibilia verba, vel formare aliqua sensibilia corpora coiungendo actiua passiuis, sicut formant cum assumunt corpora aliqua, vel etiam cor¬ pcra alibi formata, quae nunquam vidimus, po¬ terunt ad conspectum nostrum adducere, ideo poterunt in nobis causare noua phantasmata, vel ex sensibilibus verbis, vel ex corporibus, per coniunctionem actiuorum, & passiuorum for¬ matis, vel ex corporibus iam formatis ad conspectum nostrum de nouo adductis, quae noua phantasmata causando poterunt de nouo nostrum intellectum mouere, & hoc modo de aliquibus nos instruere.

His itaque declaratis, volumus declarare modum tertium. Nam cum dicimus, quod in spiri¬ tu sunt illa, in quibus videmus ea, de quibus in¬ struimur a spiritu, si intelligantur illa esse in spi¬ ritu, tanquam in eo, quod est obiectum intellectus nostri, sic est locutio falsa & impossibilis in statu praesenti, & ad hoc ibat obiectio facta. Nam impossibile est in statu viae, nos videre, aut intelligere substantias separatas, & per consequens impossibile est nos videre species intelligibiles existentes in ipsis. Sed si intelligatur non de obiecto intellectionis, vel visionis, sed de eo, quod est ratio intetligendi, vel videndi, sic verum est quod dicitur. Nam signum omnino scientis est Posse docere, vt in primo Metaph. Nisi enim intelligentiae per species intelligibiles, quas habent apud se, scirent veritatem eorum, de quibus nos volunt docere, nescirent phantasmata nostra sic ordinare, vt per ea doce¬ remur. In speciebus ergo intelligibilibus existentibus in substantijs separatis, videmus ea, per quae docemur ab eis, non tanquam in obiecto intelligibili, sed tanquam in his, quae sunt ratio intelligendi. Cum enim substantiae separatae secundum cognitionem, quam habent per illas species, modo, quo diximus, possint sic ordinare phantasmata nostra, quod possimus intelligere per ea, in huiusmodi genere doctrinae erunt ille species, ratio erit, quare intelligamus, & instruamur.

Potest autem & aliter hoc declarari, vt dica¬ mus, sicut & alibi diximus, quod sicut organum agens in virtute artis, fortius agit, sic spiritus, & humores, in quibus reseruantur species, & phantasiae sensibiles in virtute specierum intelligibilium Angelorum quasi in virtute artis, angelicae motae efficacius mouent intellectum nostrum.

Tacti ergo sunt tres modi instructionis, quibus possunt nos instruere Angeli tam boni, quam mali. Primus est intrinsecus: Secundus extrinsecus: Tertius virtualis.

Intrinsecus quidem est, cum reducunt spiritus, & humores, in quibus reseruantur species sensibiles ad principium sensitiuum, siue ad phantasiam modo ordinato, quod faciendo nos docent. Nam & Magister non proponit Discipulo aliqua verba, quae ignorat, sed ex verbis notis formando propositiones modo ordinato, & hoc modo proponendo eas Discipulo docet ipsum. Sic & Angelus intrinsecus mouendo humores, & spiritus ad phantasiam, & mouendo hoc modo per phantasiam ordinate intellectum possibilem potest nos docere.

Secundus modus extrinsecus fit, ut eo modo nos doceat spiritus, quo magister nos docet, del formando corporalia uerba, vel ostendendo corporalia signa. Quomodo autem potest nos spiritus docere formando corporalia uerba, de se patet, sed quomodo ostendendo corporalia signa, declarabimus per quoddam exemplum.

Dicitur enim de quadam muliere, quod cum heret spiritu familiarem & ille loquerer sibipr signa osten¬ sa in quodam speculo, & illa quaereret ab eo, quis morerer ante, an ipsa, vel vir suus: spiritus ille fecit apparere in illo speculo, quod vir suus ferebatur in quodam lecto mottuus, vnde illa intellexit, quod prius moreretur vir suus, quam ipsa. Quomodo autem potuerit hoc scire spiritus, non est praesentis speculationis, sed sufficiat scire, quod potest nos spiritus instruere, vel docere.

Tertius modus instructionis dicitur virtualis. Nam illa eadem verba scripta, vel dicta per vocem mortuam, multoties non intelliguntur, quae pro¬ lata per vocem viuam, statim sunt intellecta, vt ex hoc dicat Hiero. in prologo galeato, quod habet nescio, quid latentis energiae viuae vocis actus. Sicut ergo maioris virtutis est vox viua, quam vox mortua, sic credendum est, quod maioris virtutis sint phantasmata ordinate reducta per spiritum, quae ordinate reducta per vocem viuam Magistri, sicut phantasmata reducta par vocem viuam Magistri sunt efficaciora, quam reducta per seriptu¬ ram, siue per vocem scriptam. Verba enim sunt organa doctrinae. Doctor autem potest esse, vel spiritus, vel homo, vel liber. & quia organum agens in virtute principalioris Doctoris, efficacius mouet, ideo illis tribus modis possunt nos docere spiritus, qui omnes, vt patet, tactu sunt per August.

RESP. AD ARG. DVP. LI.

AD Primum autem in contrarium dicendum, quod spiritualis substantia non agit in intellectum nostrum di¬ recte, sed indirecte modo quo dixi. mus reducendo phantasmata ad principium sen¬ sitiuum, a quibus phantasmatibus mouetur no¬ ster possibilis intellectus. Sed qualiter Angeli se illuminent, cum non habeant Phantasmata, in sequenti distinctione patebit.

Ad secundum dicendum, quod non oportet spiritualem substantiam directe attingere, vel di¬ recte agere in intellectum nostrum: ad hoc, quod illuminet ipsum. sed sufficit, quod attingat, & agat in humores, & spiritus, vbiphantasmata reset¬ uantur.

Resolutio Dub. III.

Huius Duabitationis Resolutio cum ex superiori pendere videatur, id non nisi indirecte a spi¬ ritibus fieri fatendum est.

ADi d autem, quod vlterius quaerebatur: Vtrum Daemones immutare possint partem appetitiuam, vel affectiuam, dicit potest, quod duplex est apperitus, senfitiuus, & intelledti¬ uus. de appetitu autem sensitiuo cum sit virtus in corpore, non est dubium, quod potest immutari a sub¬ stantia spirituali. Potest enim inflammari, & accem di ad aliquid volendum. nam sicut, sanguine accenso, homo est pronior ad iram, & corpore calefacto adhibendo semina inflammare sanguinem circa cor, & ex hoc mouere appetitum sensitiuum, sci¬ licet irascibilem ad iram, & potest calefacere, adhibendo semina, partes venereas, & ex hoc mouere, vel saltem incitare, vt moueatur appetitus sensi¬ tiuus, videlicet concupiscibilis ad incontinentiam. Dicimus enim, quod potest talia mouere, vel ir¬ citare, vt moueantur, quia irascibilis, & concupi¬ scibilis quantuncunque sint partes appetitus sen sitiui, sunt tamen rationales per participationem, vt quia sunt aptae natae obedire rationi. propter quod quantuncunque Daemon sic incitet, & ex hoc quantum in se est, appetitum sensitiuum moueat, non tamen semper consequitur intentum, quia potest quis per rationem ab illa incitatione difsentire. quantum tamen ad quaestionem, patet, quomodo spiritualis substantia partem appetitiuam, sensitiuam mouere potest.

Sed quomodo possit mouere partem appetitiuam intellectiuam merito dubitatur. Sciendum ergo, quod appetitus intellectiuus triplici modo moueri potest. Vno modo ex naturali inclinatione. Alio modo ex voluntaria electione. Tertio modo quasi ex quadam impulsione. Primo modo mouetur a¬ fine. Secundo modo ab his, quae sunt ad finem. Tertio modo quasi ab extraneis. In primo modo se habet appetitus intellectiuus, vt motus tantum. In secundo quasi se habet, vt mouens, & motus, voluntarie tamem, & libere. Sed in tertio modo se habet quasi, vt impulsus, & quasi violenta¬ tus. Dicemus enim, quod appetitus intellectiuus in nobis tripliciter potest considerari. Primo vt appetitus est. Secundo vt intellectiuus est. Tertio, vt est in nobis, & vt est coniunctus appetitui sensiti¬ uo. Si enim consideratur primo modo, sic habet, od tendat in bonum quodammodo naturaliter, ideo sic diffinitur bonum, vt dicitur in 1. Erhic. quod omnia appetunt, secundum quem modum appetitus intellectiuus tendit in bonum, quod est finis. Est enim hoc naturale cuilibet appetitui: Vtrum naturaliter tendat in finem, vt grauia naturaliter appetunt esse deorsum, & leuia sursum, & homo naturaliter appetit suam felicitatem, & esse beatus; ldeo dicitur in 3. Ethic. quod finis praesti¬ tuitur nobis a natura. id enim, quod apprehendi¬ mus, vt finem, non possumus non velle, sed quasi naturaliter ferimur in ipsum. ergo voluntas nostra, vt appetitus est, in bonum, quod est finis, fertur quadam inclinatione naturali. sed huiusmodi eoluntas considerata non solum, vt appetitus est, sed vt appetitus intellectiuus, sic ferr in ea, quae sunt ad finem, non naturali inclinatione, sed magis quadam libera electione, & ex hoc vocata est siberum arbitrium, prout fertur in ea, quae sunt ad finem, quae libere eligit: & si determinate vult in talibus liberum arbitrium alteram partem, hoc est quia ad eam seipsum determinauit, vel fuit aptum natum se dererminare. Voluntas ergo, vt est appeti¬ tus intellectiuus, & vt est liberum arbitrium, & vt comparatur ad ea, quae sunt ad finem, non se habet, vt motatantum, sed vt mota & mouens. quia huiusmodi voluntas mota perfinem, & facta in actu per finem, mouet seipsam ad ea, quae sunt ad finem. Qualiter autem se moueat vtrum intellectum mouendo, uel per seipsam determinando, vel seipsam actiuando, de leui patere potest. Nam nihil seipsum directe pont actiuare, vt quod directe, & immediate, & principaliter causet in seipso actum, & perfectionem sui ipsius. Hoc ergo modo voluntas non potest seipsam mouere, potest autem mouere se mouendo intellectum, vt postquam vult finem pont mouere intellectum, vt consideret de his, quae sunt ad finem, per quae pos¬ sit adipisci finem. & quia bonum apprehensum pont esse motiuum voluntatis, sic mouendo intellectum potest mouere se ipsam. Potest et mouere seipsam determinando se, vt postquam intellectus ostendit sibi aliqua duo, vt ostendit sibi fornicationem esse quid inordinatum, & ex hoc fugiendam: & esse quod delectabile, & ex hoc, quod possit esse quid appetibile, tune in potestate voluntatis erit, vel sistere in hac consideratione, quia fornicatio est quid inordinatum, & tunc eam abhominabitur: vel vt est quid delectabile, & tunc poterit ad eam affici. po¬ ut ergo se determinabit, sic mouebitur. Poterit ergo mouerae se determinando se, qui motus est ex quadam libera electione.

Est autem & tertius motus voluntatis magis ex quadam impulsione, qui competitei, non vt appetitus est, quia tunc omni appetitui hoc competeret: nec vt intellectiuus est, quia tunc omni appetitui intellectiuo conueniret. Sed magis hoc ei com¬ uenit, vt talis in nobis est, & vt est appetitui sensi¬ tiuo coniunctus, a quo impellitur ad aliquid, & quasi trahitur. Vnde & pilososophus in 3. de anima vult, quod sint in nobis appetitus contrarii, quorum vnus trahit alium sicut rota rotam. Cum enim duae rotae sunt fixae in eodem stipite, vna rota mota trahit aliam, sic quia illi duo appetitus sunt in eadem anima, ideo vnus appetitus motus, pont trahere alium. qui motus, & qui tractus, poterit dici non a fine, nec ab his, quae sunt ad finem, sed ab extraneis. Nam si consideretur appetitus intellectiuus secundum se, non tendet in ista bonn sensibilia, cuiusmodi sunt delectabilia gustui, vel tactui, nec tanquam in finem, nec tanquam ea, quae sunt ad finem sed tanquam in extranea, quia non sunt ei secundum se competentia.

Si ergo quaeritur: Vtrum Daemon, vel quaecunque spiritualis substantia, creata, possit mouere partem appetitiuam intellectiuam, siue volunta tom; aut erit huiusmodi quaestio de motu voluntatis, prout mouetur ab extraneis, & ab appetitu¬ sensitiuo impulsa, siue attracta, aut prout mouet ab his, quae sunt ad finem per intellectionem per¬ suasa, aut prout mouetur ab ipso fine quasi inclinata naturaliter. Si loquamur de primo modo motionis, certum est, quod Angelus, vel Daemom potest incitare appetitum sensitiuum, qui si per huius¬ modi incitationem moueatur, potest trahere ad aliquid volendum appetitum intellectiuum. Si vero loquamur de secundo modo motionis, certum est etiam, quod Daemon potest mouendo phantasmata mouere intellectum, & formare rationes, per quas persuadeatur voluntati ad ali¬ quid volendum. Sed si loquamur de tertio modo motionis, prout voluntas mouetur in finem quadam inclinatione naturali, aut loquimur de tali inclinatione naturali simpliciter, vel de tali inclinatione persuasa, vel de tali inclinatione consuetudine inducta. Si loquamur de tali inclinatione simpliciter, tunc est solus eius id est solius Dei, sic mouere voluntatem, qui ipsam voluntatem condidit, & qui ei talem inclinationem dedit. vt dicamus, quod sicut grauia mouentur naturaliter deorsum a generante, sic voluntas mouetur naturaliter in finem a Deo creante. Sed si loquamur de huiusmodi naturali inclinatione non simpli¬ citer, se d persuasa, quia pont quis persuadere quod hoc se habear, vt finis. Nam licet finis sit in com¬ muni a voluntate naturaliter volirus, in speciali tamen potest esse a ratione persuasus, & ideo ali¬ qui posuerunt fuam felicitatem in honoribus, aliqui in voluptatibus, & sic de alijs. Si ergo per¬ suadeatur voluntati hoc se habere vt finem: tali apprehensione stante, mouebitur in ipsum quasi quadam motione naturali: & quia possibile est Daemoni, vel angelo hoc persuadere, ideo non impossibile erit ei voluntatem sic mouere.

Tertio quidem modo porest moueri voluntas in finem, quadam naturali motione ex consuetudine inducta. Nam consuetudo est altera na¬ tura, vt dicitur in li. de memoria, & qualis vnus¬ quisque est: talis sibi finis videtur, vt dicitur in 3. Ethi. Postquam ergo quis per consuetudinem acquisiuit habitum talem, quasi naturaliter mouetur in ea, quae sunt secundum illum habitum. Si ergo de tali naturali motione loquamur, ille, qui potest persuadendo, vel aliter voluntarem inclinando, ipsam ad aliquid mouere semel poterit, & saepe. Propter quod poterit ex hoc aggenerari habitus, vt quasi ad illlud naturaliter inclinetur. Deus ergo potest mouere voluntatem omnino efficaciter, quia ipse ipsi voluntati propriam inclinationem indidit, propter quod eius est eam pro libito inclinare. Ad Angelum autem, & ad Daemonem spectare potest, voluntatem mouere per intellectum, vel per rationem persuadendo, vel appetitum sensitiuum incitando: aliter tamem, & alit er, quia Angelus hoc facit propter bonum Daemon vero, vt inclinet ad malum. Et si videatur hoc propter bonum facere, hoc est, quia se transfigurat in Angelum lucis, ipse tamen semper intendit inclinare ad malum. Et quod dictum est de voluntate respectu boni, veritatem habet de intellectu respectu veri. Nam Daemon, & si videtur aliqua bona persuadere, hoc facit intentione ad malum trahendi: sic ex parte intellectus, & si videtur aliqua vera dicere, semper dicit intentione fallendi, vt dicit Aug. 3. de Trin¬ c. 17

RLSP. AD ARG. DVP. III.

AD primum diccendum, quod Angeli possunt immittere malas cogitatio¬ nes, & iclinare ad malas affectiones, non in ipsam voluntatem directe, agendo, sed per rationem persuadendo, vel appetitum sensitiuum incitando.

Ad secundum dicendum, quod cor Haereticorum est clibanus succensus igne Diaboli, prout modo, quo diximus, Diabolus corda haereticorum, & vltra, malorum potest ad malum incitare, videlicet persuadendo, vel appetitum sensitiuum incitando¬

Propter quod patet solutio ad tertium, quia hoc modo corda malorum callida, & fraudulenta deceptione, in affectiones malitiae trahit.

Dub. I. Lirteralis.

SVPER hItteram dubitatur fa¬ per illo verbo: Ad patiendum enim humor, & humus. Verba quidem sunt August. assumpta 3. super Gen. ad litteram,. vbi vult quod humor, & humus sint elementa ad patiendum. Alia vero duo, ignis, & aer, ad agendum. Sed contra: Videtur esse aqua magis actiua, quam aer, quia aer habet qualitates valde insensibiles, ideo sapientes illi, qui posuerunt ae¬ rem principium omnium corporum, propter insensibilitatem qualitatum a Philosopho commendantur. videtur enim ex hoc appropinquare ad naturam materiae, quae de se est pura potentia, nulla actualitate fulcita.

Dicendum, quod ratio agendi est forma substantialis, & accidentalis: sed forma substantialis est ratio agendi principaliter, & prima: accidentalis vero proxima, & immediata. Actiuitas ergo rei, vt etiam communiter ponitur, potest considerari, vel ex forma substantiali, qua est agendi ratio princiPalis, & prima, vel ex accidentali, quae est immediata, & proxima. Si ergo consideremus substantiales formas elementorum, aer, & ignie sunt magis actiua. quia quanto aliquid est magis subtile, tanto plus habet de forma, & minus de materia, & per consequens tanto est magis actiuum. Sed si consideremus qualitates ipsas aquae per accidens ratione spissitudinis materiae potest habere magis actiuas qualitates.

Dub. I. Litteralis.

VLTERIVS dubitatur de illo verbo, quod habetur in littera, vbi di¬ cirur: Deum hominibus in corpora¬ lib imaginibusapparuisse. Et sunt verba sumpta ab Aug. 3. de Tri. ci 1. & 2. vel in prologo, & in c. 1. Nam quod primo ponit in illo libro, quidam non computant pro capi¬ tulo, sed pod prologo. vult enim ibi Aug. quod Deugi Vet. Test. apparuerit in corporibus assumptis ab¬ Angelis, ita, quod in illis corporibus apparebat De: & apparebant Angeli, vt in quaestionibus praecedentibus diximus. Narrat autem Aug. vt habetur in littera, & sumptum est ab Aug. li. & c. praeassi. quod Angeli tripliciter apparere possunt, vel propria corpora transmutando, vel in illis corporibus alia corpora superuestiendo, vel noua corpora assu¬ mendo. Sed contra: Cum angeli sint incorporei, nec propria corpora possunt transmutare, nec prijs corporibus alia corpora superuestire.

Dicendum ergo, quod, vt saepius diximus Au¬ gust. vt plurimum, de Angelis non loquitur asse¬ rendo, sed opiniones recitando vel dubitando, & modos ponendi assignando. Cum ergo circa apparitio nes Angelorum non possit eent nisi triplex modus po¬ nendi. ideo Aug. illum triplicem modum tangit.

Nam Angeli vel habent corpora, vel non habent: si non habent, apparent in corporibus, quae sibi formant. si habent, vel apparent, quia corpora sua propria transmutant, & inspissant, & faciunt ea visibilia, vel quia illis corporibus alia corpora superuestiunt. Qualitercunque tamen appareant Angeli in illis eisdem corporibus, in quibus ipsi apparent, potest apparere Deus modo, quo superius dicebatur.

Dub. II. Ltteralis.

VLTERIVS autem dubitatur super illo verbo: Visibile enim quicquam non est, quod non sit mutabile: Contra: Caelum Empy¬ reum est immutabile, & secundum motum ad formam, & secundum motum ad vbi: secundum quidem motum ad formam, quia & hoc competit inferioribus coelis, multo ergo magis hoc competit caelo Empyreo, quod est supremum caelum. Secundum motum qui¬ dem ad. vbi, quia cum sit locus Beatorum, congruum est, quod sit quid stabile, & quod quietum. Est ergo illud celum immutabile, & tamen est quid visibile, cum¬ sit quid corporale, & quid splendidum.

Dicendum, quod dictum Magistri intelligi potest de rebus visibilibus ab oculis mottalium natura¬ liter. Oum enim visus noster naturaliter non feratur vltra octauam sphaeram, quae dicitur firma¬ mentum. quia diuidit inter superiora a nobis in. uisibilia, & inferiora a nobis visibilia, & cum ipsa octaua sphaera, & quicquid est infra eam sit mutabile, vel motu ad formam, vel saltem motu ad vbi, benedictum est, quod Magister ait, quod visibile enim, supplea nobis naturaliter, dum sumus in hac mortali vita, quicquam non est, quod non sit mutabile. luxta enim Apostoli sententiam: Quae¬ cunque videntur temporalia, idest mutabilia sunt: quae autem non videntur, sunt: aeterna, idest immutabilia.

Dub. 1IPI. Crteralis.

VLTERIVS autem dubitatur de illo verbo: Daemones per e¬ nergicam operationem, &c. Dicendum, quod energia dicitur ab en, quod est in: siue intra, & ier, quod est labor, & geos, quod est terra, vt dicantur Energumeni illi, qui laborant intrinsecus terrestri, & melancolico humore. & quia talis labor tollit vsum rationis: ideo obsessi a De¬ monibus, quia ab vsu rationis deuiare videntur: dicuntur energumeni, vel dicuntur per energicam oppressi operationem. Terrestris enim & melancoli¬ cus humor, quia generat fumos nimis grossos, ideo nimis impedit organum phantasticum, vt ibi phantasmata appareant valde turbida, & obscu¬ ta: ita, vt impediant rationis vsum.

PrevBack to TopNext

On this page