Quaestio 1

ARTIC. I. An Hierarchia a Dionysio srt bene¬ data. Conclusto est affirmatiua.

D. rh. 2. est 4. 3. 21. 1. Ri. d. 3. 4. 1. ab. u. g1. de ffictireb. q. 5. ar. 1. D ar. d. 9. q. 1. Biel. d. 9. q. 1.

AD primum sic proceditur: Diffinitur quidem Hierarchia a Dio nysio 3. de Angel. Hierarchia, quod est ordo diuinus, scientia, & actio. Sed contra: Viderur, quod inconuenienter dicatur Hierarchia esse ordo: cum ordo sit pars Hierar¬ ehiae, & pars non praedicetur de toto.

Praeterea aliud est esse quid ordinatum, & aliud esse ordinem ipsum. Hierarchia quidem est quid ordinatum, quia est quidam sanctus, & ordinatus principatus. Hoc anim intelligimus nomine Hierar. vt sicut, si hic inferius esset aliqua ciuitas sancta, vbi omnia ordina te fierent: diceretur in ciuitare illa esse sanctus, & ordinatus principatus. sic tota multitudo Ange¬ lorum est quaedam ciuitas sancta, & est inter eos quidam sanctus, & ordinatus principatus. Hie¬ rarchia ergo, & principatus, qui ponitur in ipsis, cum sit quid ordinatum, non erit ipse ordo.

Praeterea videtur, quod inconuenienter dicatur esse scientia, quia scientia non continetur sub ordine, nec ordo sub scientia. Nam ordo est in praedicamento Relationis secundum esse: scientia vero est relatiuum secundum dici, & est in praedicamento Qualitatis. Non ergo vnum est sub a¬ lio, nec pertinent ad idem genus. Propter quod ex talibus non vna potest diffinitio confici.

Praeterea, sicut in Angelis est ordo secundum scientiam, sic in eis est etiam ordo secundum alia dona tam naturalia, quam gratuita. quoniam omnia talia excellentiori modo sunt in superioribus, quam in inferioribus. Non ergo debet diffiniri Hierar. secundum ordinem scientiae tantum, sed secundum ordinem omnium donorum.

Praeterea: Magister in littera diffiniens ordi¬ nem, qui est pars Hierar. dicit, quod ordo est multitudo coelestium spirituum, qui inter se in aliquo munere gratiae similantur, sicut & in naturalium datorum participatione conueniunt. Si ergo in diffinitione ordinis ponuntur dona gratiarum, & dona naturalia, & non ponuntur ibi dona sciam tiarum: viderur, quod in diffinitione Hierar. quae non est nisi quaedam continentia aliquorum ordinum, similiter fieri debeat.

Praeterea: videtur, quod inconuenienter dicatur Hierarchia esse actio, quia Hierarchia est quod commune ad assistentes, & ministrantes. Nullus est enim angelus, qui non sit in aliqua Hierar. Cum ergo actio respiciat ipsos ministrantes tantum: ergo, &c

IN CONTRARIVM est ipse Dio. qui, vtdictum est, sic Hierarchiam diffinit.

Dub. I. Lateralis. An Herarchia sit quid deiforme. Conclusio est affirmatiua.

pda 5. 2.

VLTERIVS Autem dubitatur , quia Dio. eodem lib. & c. cum primum dixisset, quod Hierarchia est diuinus ordo, scientia, & actio: postea, quasi complens prae¬ dictam diffinitionem primam, vel dans aliam diffinitionem secundam dicit, quod Hierar. est quid Deiforme, quantum possibile est similans, & ad inditas ei diuinitus illuminatio¬ nes proportionaliter in Dei similitudinem ascem dens. Insuper eodem lib. & c. dans aliam diffinitionem tertiam de Hierar. dicit, quod intentio Hierar. est ad Deum quantum possibile est similitudo, & vnitas: ipsum habens omnis sanctae sciem tiae, & actionis ducem, & ad suum diuinissimum decorem immutabilitatis quidem diffiniens. Amplius eo. c. dans quartam diffinitionem de Hie¬ rar. dicit ipsam esse sacram quandam vniuersali¬ ter dispositionem imaginem diuinae speciositatis in ordinibus, & scientijs restaurans Hierarchicis propriae illuminationis sacrificantem mysteria, & ad proprium principium, vt libet, assimilatam.

Sed contra: In omnibus his. diffinitionibus ponitur, quod Hierar. sit quaedam Deiformitas, vel quaedam similitudo ad Deum: cum ergo in diuinis personis non sit ordo scientiae, & actionis, quia non est ibi ordo, quod vna persona sit dignior alia, vel prior alia, vel quod sit potior in scientia, vel in actione, quam alia. Non est enim ibi inter diuinas personas ordo nisi naturae id est originis naturalis: prout vna est ex alia: non ergo est inter eas Hierar. Propter quod Hierarchia Angelorum non debet diffiniri per similitudinem ad Deum, vel ad diuinas personas, inter quas non est Hierar.

Praeterea in tertia diffinitione dicitur Hierar. esse similitudo, & vnitas ad Deum, cum autem ipsa similitudo ad Deum sit quedam vnitas ad ipsum, superflue ponitur ibi vtrunque.

Praeterea in secunda diffinitione, quae, vt patebit, potest esse per se diffinitio, & potest esse conplementum diffinitionis primae dicit, quod Hie¬ rar. est quid Deiforme: quantum possibile est similans, & quod est proportionaliter in Dei similitudinem ascendens, vbi videtur, quod non sit nisi re¬ petitio vnius, & eiusdem.

Praeterea in diffinitione quarta, cum dicitur: lmago est diuinae speciositatis, & cum additur, quod est assimilata ad proprium principium, non videtur, nisi quaedam inculcatio verborum, & quaedam inutilis repetitio

IN CoNERARIVM est Dio. qui oens hat diffinitiones assignat in 3. c. celestis Hierar.

Dub. II. Lateralis. AnHierarchia sit ordinatapote¬

Aas. Conclusioest affirmatiua.

Dorbd. q. 9. q. Land. d. 9. 4. 1.

L.TERIVS autem dubitatur de diffinitione, quae datur a Magistris, & a Doctoribus, quod Hie¬ fftf. est sacrarum rerum, & rationabilium ordinata potestas: in subditis debitum retinens do¬ minatum: hanc etiam diffinitionem quidam as¬ scribunt Dio. quae satis posset, & si non quantum ad verba: saltem quantum ad intellectum, habe¬ ria Dionysio.

Sed contra: Dicit enim, quod Hierar. est ordi¬ nata potestas: nullam mentionem faciens de scientia ex actione, sed cum Dio. diffiniat Hierarchiam per scientiam, & actionem: ergo, &c.

Praeterea videtur, quod inconuenienter dicatur Hierar. esse sacrarum rerum. Nam cumpo¬ namus Hierar. Non solum Angelicam, sed etiam Ecclesiasticam, in qua contingit aliquando principari personas non sanctas: non videtur, quod conuenienter ibi addatur sacrarumrerum, cum¬ sine hoc possit ibi reseruari ratio Hierar.

Praeterea videtur, quod inconuenienter addatur: in subditis debitum retinens principatum. Nam secundum Dio. 3. de Angelica Hierar. ordo Hierar. est quosdam quidem purgari, quosdam vero purgare, & quosdam quidem illuminari, quosdam vero illuminare. Ad Hierar. ergo pertinet non solum lumen transfundere, quod fit in sub¬ ditis, sed etiam lumen recipere, quod fit a superioribus. Non ergo debuit diffiniri Hierar. solum pet dominatum insubditis, sedetim persufoe¬ ptionem a supremis.

Resolutio Art. I. cradus, Principatumquo inter creaturas, etiam superiores esse oporter, vt vnus ab alio illuminetur. Omnes. n. creaturae, qutasi quidamnumeri ab vnitate, d Deo procedunt¬

RESPONDTO dicendum, quod cum omnes creaturae procedant a Deo, qua si quidam numeri ab vnitate, opcrtet inter ipsas creaturas esse quosdam gradus, & quosdam ordines sub vno Principe: vide licet sub Deo: propter quod tota congeries crea¬ turarum: est quasi quidam principatus huiusmodi principis. Ideo concluditur in Metaph. quod est vnus principatus, & vnus Princeps. Nam si plures mundos fecisset Deus: omnes possent dici vnus principatus, quia omnes essent vnius principis: & sicut vniuersa creatura dicitur esse quidam principatus sub Deo, sic &cinter ipsas creaturas oportet dare aliquas principari alijs. Sicut enim numeri in quodam ordine se habent ad vnitatem, sic & vniuersae creaturae in quodam ordine se habent ad Deum, vt ratione maioris perfectionis quedam dicantur esse prope Deum¬ quaedam autem ratione imperfectionis longe a¬ Deo, & prope nihil. Secundum quem modum August. 12. Confess. loquens de Deo dicit: Tanto a te aliquid longius est, quanto dissimilius. Et ibidem ait, quod duo fecit Deus: vnum pro¬ pese, scilicet Angelicam naturam: aliud prope¬ nihil: informem scilicet matenam. Prout ergo inter creaturas aliquae sunt Deo propinquiores vel similiores: aliquae a Deo remotiores, vel minus similes: possumus in ipsis creaturis pone¬ re quendam principatum, vt quod superiora brin¬ cipentur inferioribus, & inferiora per superiora regentur, vt totum sic reducatur in Deum: tanquam in summum principem. Vnde Aug 3. de Trinit. dicit, quod corpora grossiora, & inferiora: per subtiliora, & potentiora quodam ordine reguntur, & ita omnia corpora per¬ spiritum, & sic vniuersa creatura per creatorem¬ Sicut ergo in ipsis corporibus quaedam sunt superiora, quaedam inferiora, & quae ordinata sunt propter hoc dicuntur superiora inferioribus principari. & inferiora per superiora dirigi. Sic multo magis in illa coelesti militia in illis beatis spiritibus, vbi magis refulget bonum diuinum, secundum quendam ordinem dicemus ibi principatum esse. Et quia non est dignum, quod ibi sit principatus quicunque, sed principatus fa¬ cer: ideo dicimus in eis esse Hierarchiam, vel Hie¬ rarchias, quod idem sonat, quod principatus sacer, vel principatus sacri. Dicitur enim Hie¬ rarchia a Hier. quod est sacrum, & archos, quod est princeps: quasi principatus sacer, quam Hierarchiam Angelicam volens Dionysius diffinire dicit, quod est ordo, scientia, & actio, quam diffinitionem, vt verbis planioribus exponamus, dicemus, quod est ordinata potestas, secundum scientiam in actionem progrediens: cum ergo principatus in creaturis sit nomen officii, & sit nomen potentiae: tripliciter poterit huiusmodi diffinitio declarari. Nam in Angelo non sunt nisi duae potentiae: intellectus scilicet, & voluntas. Poterit ergo declarari praedicta descriptio: prout describitur per vtranque potentiam angelicam, per voluntatem scilicet, & intellectum, vel poterit secundo declarari: prout describitur per¬ alteram tantum, vt per intellectum: vel etiam tertio prout describitur tanquam quoddam offi¬ cium a Deo institutum. Instituit enim Deus quod superiores Angeli haberent prindpatum super inferiores: oportet ergo, quod hiuiusmo¬ di principatus attendatur secundum aliqua ope¬ ra, & secundum aliquas actiones, quas habent superiores in inferiores ex institutione di¬ uina, vt quia purgant, illuminant, & perficiunt illos. Omnis enim actio egreditur ab aliqua po¬ tenria. Propter quod talis principatus, vel de¬ scribetur per ipsas potentias, a quibus egrediuntur actiones illae, vel describetur, vt est quaedam institutio diuina: id est quoddam officium a Deo institutum, secundum quod talia opera fiunt. Et quia actiones illae Hierarchiae sunt operatio¬ nes intellectuales, prout Angeli se inuicem a nescientia purgant, se illuminant, & secundum scientiam se perficiunt, cum intellectus in talia opera exeat per imperium voluntatis, possunt hcc¬ opera attribui ipsi intellectui tantum, & etiam possunt attribui tam intellectui, quam voluntati: prout voluntas habet intellectui talia opera imperare. Si ergo consideremus vtranque potentiam: intellectum scilicet, & voluntatem: Hierarchia est diuinus ordo: idest ordinata po¬ testas a Deo quantum ad voluntatem: prout An¬ geli habent ordinatum velle: & est scientia, idest ista ordinata potestas, & istud ordinatum velle est secundum scientiam: idest secundum scien¬ tificas res: cuiusmodi sunt posse purgare, &c. & est actio, idest in actionem progrediens. An¬ gelus ergo prout a Deo habet hanc ordinatam potentiam, vt quia habet ordinatam voluntatem, & ordinate vult, non quaecunque, sed vult ea, quae sunt secundum scientiam, vt quia vult purgare, illuminare, & perficere inferiores, & quia istam ordinatam voluntatem secundum talia scientifica deducit in actum, quia sic purgat, & illuminat inferiores: in hoc stat totus principa¬ tus Angelorum. Erit ergo talis principatus ordi nata potestas: quantum ad voluntatem: & scientia, quantum ad intellectum: & actio, prout talia opera complet. Ordo ergo, siue ordinata po¬ testas, aut ordinata voluntas: erit ibi tanquam quid commune, & tanquam genus. Scientia, & actio erunt ibi tanquam differentiae contrahentes. Nam ordinate velle potest respicere, vel scientifica, vel alia. Principatus ergo Angelorum potissime attenditur per ordinate velle scientifica: pro¬ ut vnus modo ordinato vult docere alium. Et non solum attenditur talis principatus per ordi¬ nate velle non quaecunque, sed, scientifica, & etiam per ordinate hoc opere adimplere, vt dica mus, quod sicut Philosophus voluit, quod Legislator principaliter debet intendere inducere hominem ad virtutem, vt secundum hoc principatus L.g slatoris sit hominem inducere ad vir tutem, cum virtus, vel opus virtutis in hoc potissime consistat, vt habetur in secundo Ethico. rum in vclle, & scire, & incommutabiliter ope¬ rari: dicemus, quod principatus talis consistit, quod opera virtutis princeps in se velit, sciat, & incommutabiliter operetur, & faciat alios velle scire, & incommutabiliter operari. Et quod dictum est de principatu hominum respectu virtutis, veritatem habet de principatu Angelorum, & respectu scientiae, vt dicamus, quod principatus angelorum in hoc potissime consistit, quod angeli superiores ordinate velint causare scientiam in inferibres, & quod actu ipsos illuminent, & in eis scientiam causent: & illi inferiores sic illuminati a superioribus: haec eadem ordinate causare velint, sciant, & agant in alios inferiores: & infimi postea angeli hoc agant in homines, vt nuslus sit angelus ab istis Hierarchicis actibus exclusus. qui non illuminetur, & illuminet: purgetur, & purget: sed aliqui angeli sunt, qui illuminantur a Deo, & illuminant angelos, vt supremi. Aliqui qui illuminantur ab angelis, & illuminant homines, vt infimi. & sic omnia reducuntur in Deum: homines per angelos in¬ fimos: illi per medios: medii per supremos. quod quomodo sit, in sequentibus quaestionibus clarius apparebit. Ad praesens autem scire sufficiat, quomodo secundum voluntatem, & intellectum per opera Hierarchica, quae sunt purgate, &c. attenditur Angelorum principa¬ tus

Alio quidem modo potest exponi diffinitio dicta, vt ordo, siue ordinata potestas, & scientia non referantur nisi ad intellectum, vt dicamus, quod ordo i ordinata potestas, siue ordinate pos¬ se, & tale ordinate posse, quod sit secundum sci¬ re: & tale ordinate scire, quod sit secundum age¬ reid est quod sit opere adimpletum, & ad opus ordinatum: est id, in quo consistit Angelicus principatus, vt in hoc sibi inuicem principentur: pro¬ ut superiores possunt ordinate illuminare inferiores, & eos ordinatem illuminant.

Vt ergo haec omnia clare intelligantur: sciendum, quod intellectus tripliciter potest considerati. Primo, vt potentia est. Secundo, vt talis potentia, quae habet facere opera intellectualia: cuiusmodi sunt purgare a nescientia, & illuminare, & perficere secud scientiam. Tertio potest conm¬ sider ari intellectus prout talia dequcit in actum¬ ergo in intellectu prout est quaedam ordinata potentia: & prout est talis ordinata potentia, quod est illud, in quo recipitur scientia: & prout ope¬ ra scientifica facit, dicitur consistere Angelicus principatus. Et quia non consistit Angelicus principatus in tali ordinato posse, quod est secundum sic scire, & sic agere: nisi prout omnia ista sunt a Deo: ideo huiusmodi Hierar. dicitur esse, & diuinus ordo, a quo est tale ordinatum posse, & dluina scientia, quia ab ipso est tale scire, & di¬ uina actro, quia ab ipso est tale agere. Si ergo quaeratur, quod istorum se habear, vt magis conmune, & quasi genus secundum hunc modum exponendi: & quod sit minus commune, & qua si differentia; Dicemus, quod potentia potest com¬ siderari dupliciter, vel generaliter, vel secundum, quod est perfecta. Si consideretur generaliter, sic est in plus, qua n intellectus, quia non omnis potentia est intellectus, sed econuerso. Si vero consideretur, v. perfecta, sic non est inconueniens intellectum esse in plus, quam potentiam sic ac¬ ceptam, cum non omnis intellectus sit vsque¬ quaque perfectus: vtroque autem modo potest verificari diffinitio, vel descriptio, quae datur de¬ Hierarchia: videlicet, quod intellectus contrahat potentiam, & econuerso.

Primus quidem modus iam pertractatus est, vt dicamus, quod habere ordinatum posse, & tale ordinatum posse, quod sit secundum scire, & secundum tale scire, quod reducatur in actum: est id, in quo consistit Angelicus principatus. Alio modo potest exponi dicta descriptio, vt etiam ipsum posse contrahat, & determinet ipsum scire. Nam sicut videmus in illuminatio¬ ne corporali, sic dicere possumus esse in intellectuali. Nam aliqua corpora solum possunt in se lumen recipere, sed non illuminant alia, & lumen receptum non possunt in alia transfunde¬ re. Aliqua vero lumen recipiunt, & receprum transfundunt, vt Luna, & Stellae, & corpora tersa, & polita, & per consequens splendida. Sic, & in scientia, quidam sic lumen recipiunt, vt in se fiant scientes, & huiusmodi lumen scien¬ tificum in alijs non transfundunt qualitercunque hoc contingat. vel quia deficit obiectum, vt quia nulli sunt inferiores, quos possunt sic illuminare, vel quia non habent ita plenum dominium de his, quae sciunt, quod possint ea debi¬ te tradere. Hierarchia ergo non consistit in sci¬ re, & in recipere lumen quocunque modo, sed consistit in tali scire, & in tali recipere lumen, quod possit ipsum etiam in alios transfundere. secundum hoc itaque ipsa acceptio diuinae scientiae, qua concomitatur ordinata potentia transfundendi illam in alios, & ad quam sequitur ipse actus transfusionis: est id, in quo consi¬ stit Hierarchia Angelica. Prout ergo Angeli sic illuminantur a Deo, & sic accipiunt a Deo scientiam, quod possunt eam in alios transfundere, & actu eam transfundunt: est id, in quo consistit pripcipatus Angelicus. Propter quod ibi concurrit scientia, & ordoi est ordinate posse scientiam communicare, & actio idest hoc actu agere. Et quia vnumquodque perfectum est, cum potest sibi simile generare: ideo diximus, quod potentia persecta, secundum quam potest illuminatus illuminare alium: potest contrahe¬ te ipsum intellectum, qui non semper est sic perfectus.

Viso, quomodo descriptiortlierarchiae potest accipi prout ordo id est ordinata potentia refertur ad voluntatem, & scientia ad intellectum: & ostenso, quomodo vtraque haec possunt referri ad potentiam intellectiuam; Volumus ostendere, quo modo tota descriptio, data de Hierarchia acci¬ Pltut Put Hierarchia, vel principatus est quoddam officium diuinitus institutum, vt dicamus, quod praelatio debet esse sine praesumptione, sine reptehensione, & sine negligentia. Sine praesumPtione, vt nullus assumat sibi honorem, sed qui vocatur a Deo tanquam Aaron, vt dicitur ad He¬ breos. Requititur ergo potentia in Praelato, vt habeant auctoritatem, vt sit sine praesumptione sua praelatio. Requiritur ibi scientia, vt sit sine re¬ prehensione quia quantumcunque haberet auctoritatem, & nesciret agere opera praelationis, reprehensibilis esset. Tertio requiritur ibi actio, vt sit sine negligentia. ergo ordo id est ordinate pos¬ se, & scire, & agere est id, in quo consistit quasi qui¬ libet principatus, sed diuersificari poterunt principatus, prout in alio, & alio principatu alia, & alia sunt agenda. Ideo dicit Hugo in Commento super Angelica Hierarchia exponens praefatam diffinitionem, siue descriptionem, quod in ordi¬ ne attenditur officium: in scientia discretio: in actione ministerium, siue opus. Et subdit, quod actio sine ordine, & sine officio est praesumptio. Nam qui vult agere opera praelationis, & non habet ordinem id est ordinatam potestatem, siue non habet auctoritatem, & praelationis officium: illis praesumit, quia vltra suam auctoritate, & vltra suas vires vult agere. Sic etiam secundum eundem Hugonem: ordo sine actione est negligentia. Nam, qui habet ordinem id est ordinatam potestatem, & praelationis officium, si non vult secundum illam agere, negligit. Secundum ipsum etiam Hu¬ gonem, sine scientia actio, & ordo est reprehensi¬ bilis. Nam habere ordinem id est ordinatam potestatem, & officium praelationis, & esse ignorantem, vel velle agere opera praelationis, & nescire, reprehensione non caret. Et quia in Hierarchia, siue principatu angelico nulla debet esse praesumptio, nulla negligentia: oportet, quod Hierarchia illa sit ordo actio, & scientia. Haec ergo diffinitio, siue descriptio data de Hierar. est declarata. Primo prout ordo id est ordinata potestas, & scientia referuntur tam ad intellectum, quam ad voluntatem Angelorum. Secundo prout haec duo re¬ feruntur tantum ad intellectum angelicum: ita tamen, quod ibi scientia contrahit ordinem id est ordinatam potestatem. Tertio prout haec duo referuntur ad intellectum tantum econuerso: vide¬ licet quod ordo id est ordinata potestas contrahit scientiam. Quarto prout haec referuntur ad ipsum offi¬ cium, quod dicitur esse Hierarchia, siue principatus, ad quem oportet concurrere scire, vt sit huiusmodi officium sine reprehensione: ordo id est ordinate posse, vt sit sine praesumptione, & agere; vt sit sine negligentia, secundum quem modum non solum Hierarchia, siue principatus in Ange¬ lis, sed in hominibus, si sit principatus bonus, & sanctus, sic diffiniri potest.

Aduertendum, quod, vt diximus, huic diffinitioni datae de Hierarchia, quod est ordo diui¬ nus, scientia, & actio: adnectit Dio. Deiforme, quantum possibile est, similans, & ad inditas ei diuinitus illuminationes proportionaliter in Dei similitudinem conscendens. quod totum potest accipi pro vna diffinitione, & etiam pro duabus diffinitionibus, vt quod Hierarchia est ordo diuinus, scientia, & actio sit vna diffinitio. Quod postea sequitur, quod est quid Deiforme, &c. Sit alia diffinitio, quod qualiter sit, in sequenti quaestione patebit.

RESP. AD ARG. ART. I

AD primum dicendum, quod secundum August. 19. de Ciuitate Dei: Ordo est parium, dispariumque rerum, sua cuique loca tribuens dispositio. Omnis ergo congregatio, & omnis multitudo ordinata ad v¬ num aliquid: potest dici quidam ordo: &, si illa multitudo sit ordinata, diuidetur in plures multitudines ad inuicem ordinatas: tota huiusmodi multitudo poterit dici ordo, & etiam partes illius multitudinis: ordines quidam dici poterunt: non est ergo inconueniens, quod tota vna Hie¬ rar. dicatur quidam ordo, & etiam partes illius Hierarchiae ordines quidam dici possint: immo totus exercitus Angelorum, cum totus sit quid ordinatum ad vnum aliquid, posset dici vnus ordo, non obstante, quod in illa tanta multitudine non solum plures ordines, sed etiam plures Hie¬ rarchias dicimus ibi esse distinctas. Vel possumus dicere, quod aequiuocatur ibi in ordine. Nam ordo, qui est pars Hierarchiae sunt ipsi An¬ geli ad inuicem ordinati, & ad inuicem quandam specialem conuenientiam habentes. Ordo autem, qui ponitur in diffinitione Hierar. est ipsa ordi¬ nata potestas, quam habent Angeli a Deo, secundum quam sibi inuicem principantur. Vel si volumus accipere ordinem pro ipsis, habentibus talem ordinatam potestatem, reperitur ordo in toto exercitu Angelorum, & in qualibet Hierar¬ chia, & in quolibet ordine, vt secundum hoc pos¬ sit cadere in diffinitione Hierarchiae, & etiam possit esse pars eius: aliter tamen, & aliter. quia prout talis ordinata potestas reperit in tota Hie¬ rarchia, poterit pertinere ad diffinitionem totius: prout vero talis ordinata potestas reperietur etiam in parte Hierarchiae, poterit pertinere ad partem.

Ad secundum dicendum, quod Hierarchia potest diffiniri, siue describi, & in concreto, & in abstracto. Nam Hierarchia potest dicere Angelos sibi inuicem principantes: & sic Hierarchia est ordo id est quid ordinatum, siue est quaedam multitudo habens potentiam ordinatam, per quam personae illius multitudinis sibi inuicem principantur: vel Hierarchia potest nominare principa¬ tum ipsum, qui attenditur in ordine habentium huiusmodi potestatem. Vel possumus dicere, quod quilibet gradus potest dici quidam ordo, vt dicatur aliquid tot ordines continere, quot habet gradus sibi inuicem praeeminentes, & etiam ordo potest dici ipsa ordinatio graduum. Hierar¬ chia ergo continens diuersos gradus Angelorum: potest dici ordo in abstracto, quia est quaedam ordinatio graduum.

Ad tertium dicendum, quod substantia non habet diffinitionem per additamenta: ideo quid¬ quid ponitur in diffinitione substantiae: oportet, quod sit substantia. quia ex non substantijs non fit substantia. Et inde est, quod si accidens poni¬ tur in diffinitione substantiae, hoc est, quia ignoramus substantialem differentiam, quam circum¬ loquimur per illud accidens: semper tamen in diffinitione substantiae funguntur vice substantiae, & stant pto substantia: sed potestas, & principatus, & talia possunt habere diffinitionem per additamenta. Propter quod non est inconueniens, quod posita in talibus diffinitionibus pertineant ad diuersa genera Vel possumus dice¬ re, quod ordo positus in diffinitione Hierarchiae dicit ipsam ordinatam potestatem. quia pote¬ stas pertinet ad praedicamentum qualitatis. Ordo sic sumptus non erit in alio praedicamento, quam ipsa scientia. Sic etiam actio quantum ad id, quod est, vel ad id, in quo fundatur huiusmodi actio, ad qualitatem pertinere potest.

Ad quartum dicendum, quod principatus in hominibus accipitur respectu virtutis, vt dicatur pertinere ad Principem, siue ad Legislatorem inducere homines ad virtutem. quod ideo conuenit, quia propter sensualitatem mouentem in contrarium: & propter hoc, quod non¬ dum sumus confirmati in bono, non statim cum scimus aliquid esse faciendum, illud facimus, sed si sic haberemus voluntatem ordinatam, quod in nullo retraheremur ab eo, quod sciremus es¬ se bonum, tunc principatus potissime esset re¬ spectu scientiae. Et quia hoc est in Angelis, ideo, &c. Vel possumus dicere, vt communi¬ ter ponitur, quod principatus angelicus est in executione diuinorum officiorum. Deus ergo immediate agit in nobis vitam gratiae, & gloriae, sed executionem diuinorum suorum officiorum, prout ordinauit per ministeria An¬ gelorum saluare electos, exercet secundum quendam ordinem: vt prima Hierarchia dicitur do¬ ceri in talibus immediate a Deo, & secundum scientiam diuinitus acceptam: illa prima Hie¬ rarchia illuminat secundam: & secunda tertiam: tertia vero actiones suas exercet circa ipsos homines, vt sic quodam ordine electi reducantur in Deum. In diffinitione itaque Hierar¬ chiae potius ponitur scientia, quam alia dona. quia secundum scientiam dirigentem actiones An¬ gelorum in diuinis officijs accipitur angelicus principatus.

Ad quintum dicendum, quod angeli secundum, quod habuerunt meliora naturalia: sic maiorem, & ampliorem adepti sunt gratiam, & gloriam. Propter quod Angeli vnius ordinis aliquam conuenientiam habent in natura, & gratia: sed principatus eorum licet hoc praesupponat: tamen secundum hoc non attenditur, immo attenditur secundum illuminare, & purgare, & perficere, prout talia pertinent ad scientiam. Quantun¬ cunque ergo ordo diffiniatur per huiusmodi dona: Hierarchia tamen, vel principatus, qui est in ordinibus Angelorum, vel inter ipsos angelos, qui sunt in huiusmodi ordinibus, secundum scientiam debet attendi. Vel possumus dicere, quod illa diffinitio, vel descriptio, data a Magistro: magis est ordinis, vt vnus est, quam, vt ordo est: descriptio enim ordinis, vt ordo est, dicitur esse parium, vel disparium rerum vnicuique sua loca tribuens dispositio. Sed si describatur ordo, non, vt ordo est: sed, vt vnus est, vt quare hi angeli faciunt hunc vnum ordinem, & illi alii vnum alium ordinem: dicemus hoc esse propter conuenientiam, quam habent inter se, secundum aliqua dona naturae, & gratiae: hoc etiam modo sic diffiniretur Hierarchia, vel principa¬ tus, non, vt principatus est: sed, vt vnus est. vt quare hi Angeli pertinent ad hanc vnam Hierarchiam, & alii ad aliam, posset secundum aliquam conuenientiam assignati. Sed si diffiniatur Hierarchia, vt principatus est, hoc erit per illuminare, & illuminati, & per alia, quae ad scientiam pertinent.

Ad sextum dicendum, quod actio, quae ponitur in diffinitione Hierarchiae non est illa, quae est propria ministrantium, quae est immediate circa nos exhibita, sed est idem, quod transfundere participatum lumen in alium, quod est commune omnibus. Nam omnes participatum lumen in alios transfundunt, vt Angeli superiores in medios, & medii in infi¬ mos, infimi in homines.

Resolutio Dub. I.

Hierarchiam esse quid Deiforme minime dubita¬ mus. Sicut enim Deus purgat, illuminat, & perficit Angelos superiores: Angeli diuinos habitus recipientes in inferiores, vel in homines agunt: Itemque his illi praeesse dicuntur. Quam¬ uis enim in diuinis personis principatus non detur, secundum quem sibi ipsi praesint; in iisdem tamen est principatus, quoalijs praesunt. Hie¬ rarchiae autem a Dionysio dantur per comparationem ad sua essentialia, ad suam formam, ad suum finem, & ad suum subiectum.

AD id autem, quod quaerebatur de diffinitionibus alijs a Dio¬ nys. positis: dicemus, quod principatus est aliquid conueniens ipsis Angelis: de his autem, quae conueniunt ipsis rebus, non est inconueniens plures diffinitiones dati: vt si ira conuenit ipsi irato, poterunt de ita dari multae diffinitiones secundum diuersa causarum genera, vt dabitur de ira diffinitio materialis, quod est accensio sanguinis circa cor. quia ex hoc sumitur materia irae. Dabitur etiam de ira diffinitio per causam finalem, quod est appetitus doloris in contrario. quia hoc finaliter intendit iratus, quod contrarius suus, siue inimicus suus doleat, & contristetur. Sic etiam secundum alia genera causarum pos¬ sunt de ira aliae diffinitiones dari. Et sicut ira est aliquid, quod conuenit irato, vvel est quaedam passio, & quaedam proprietas irati, sic Principatus est aliquid, quod conuenit principantibus, & potest dici quaedam proprietas principantium.

Secundum ergo aliam, & aliam consideratio¬ nem potetunt de ipsoprincipatu, vel de ipsa Hie rarchia aliae, & aliae diffinitiones dari. Quantum autem ad praesens spectat, Hierarchia quadrupli citer considerari potest. Vno modo secundum sua principia subitantialia, & essentialia, quae sunt quasi, quid Hierarchiae. Alio modo considerari poterit secundum suam formalem perfectionem. Tertio modo poterit considerari secundum suam finalem, quantum ad id, quod in¬ Hierarchia intenditur tanquam finis. Quarto quidem modo prout comparatur ad omnia, vi¬ delicet prout consideratur, secundum suum subiectum, secundum suam formalem perfectio¬ nem, st cundum suum actum, & secundum suum finem. Secundum hoc ergo assignatae sunt a Dio¬ nysio quatuor diffinitiones Hierarchiae. Vna est, quae dicit solum quid Hierarchiae, vel quasi tangens materiam Hierarchiae, & haec est illa¬, quae fuit superius posita, quod est diuinus ordo, scientia, & actio. nam nisi esset diuinus ordo ibi, idest, ordinata potestas diuinitus tradita, per quam es¬ set in principatu potestas, & auctoritas, & nisi esset ibi scientia dirigens, & actio existens, non esset ibi proprie principatus.

Alia autem diffinitio adnexa huic diffinitioni quae est quid Deiformae, quantum possibile est similans, & caet. data est per comparationem ad suam perfectionem formalem, quae est lumen receptum in Angelo. Possumus enim dicere, quod in illo principatu angelico, quasi tria ibi intendantur, vid elicet Deiformitas, assimilatio, & ascensus in Deum, quae tria in praedicta diffinitio ne tanguntur, cum dicitur, quod Hierarchia est Deiforme, quantum possibile est, similans, & ad inditas ei diuinitus illuminationes proportionaliter in Dei similitudinem ascendems. Angelus enim recipiendo diuinum lumen, quod est sua forma¬ lis perfectio, tripliciter similatur Deo. Primo ipsam formam, & ipsam speciem luminis recipiendo. Secundo per huiusmodi lumen receptum Deum seruenter, & actu contemplando. Tertio huiulmodi lumen receptum modo, quo possibile est, in alium transfundendo, vt prima similitudo sit in forma, vel in habitu. Secunda sit in actu, quem habet immediate in Deum. Tertia sit in actu, quem habet in alios Angelos, in quos trans¬ fundit susceptum lumen, per quam luminis trans¬ fusionem operando secundum suam proportio¬ nem, idest, secundum virtutem, & regulam sibi datam, in Dei similitudinem ascendit. Propter quod & Philosophi communiter posuerunt intelligentias mouentes orbem similari Deo, quia mouendo orbes, sunt causae rerum, quarum & Deus est causa. Et quia illuminare Angelos est plus, quam mouere orbes: Angeli superiores illuminando inferiores, & inferiores illuminando homines secundum suam proportionem pro¬ nt hoc est eis diuinitus datum, & concessum, ex tali actu dicuntur fieri Deo similes: vel, quod idem est, dicuntur in diuinam similitudinem¬ ascendere. Erit itaque Hierarchia quid Dei¬ forme, habitum, & formam luminis a Deo suscipiendo, & Deo, quantum possibile est, similans per huiusmodi formam, & habitum in Deum actu tendendo, & ad inditas. ei diuinitus illuminationes proportionabiliter inDei similitudinem ascendens, lumen receptum proportionabiliter in alios transfundendo, & ex hoc in Dei similitudinem ascendendo, vt ipse assimiletur Deo, illuminando alios, sicut ipsi illuminantur¬ abeo.

Sicut ergo prima diffinitio dicit quid Hie¬ rarchiae: ita secunda dicit propter quid. propter quod prima diffinitio est demonstrationis conclusio, haec autem est demonstrationis. principium. Est enim hic ordo in causis, vt in posterioribus diffusius diximus, quod finis imponit necessitatem efficienti, efficiens formae, forma materiae, propter quod finis dictus est causa causarum. Diffinitio itaque data per finem,, est ratio, & principium ad concludendum omnes alias diffinitiones.

Est autem diligenter notandum, non esse in¬ conueniens eiusdem rei esse multos fines, & esse finem sub fine. Ipsa ergo Hierarchia ordinatur ad lumen diuinum, quod recipit tanquam ad finem, & per huiusmodi humen ordinatur ad Deum tanquam ad vlteriorem finem, ita quod diuinum lumen receprum in Angelis est perfectio formalis Angelorum, quia perficit ipsos Angelos, in quibus recipere, & est finis, quia ordi¬ natur ad huiusmodi lumen tanquam ad quendam finem. Et quia diffinitio secunda exprimit huiusmodi lumen, quod recipitur in Angelis, quod se habet quasi finis, ideo diffinitio illa est propter quid respectu diffinitionis primae. Diffinitio etiam tertia, quia datur in comparatio¬ ne ad Deum, est propter quid, respectu omnium aliarum diffinitionum. ideo difhnitio quarta¬, quae continet omnes tres primas diffinitiones, vr etiam infra patebit, est diffinitio comprehendens omnia. Bene ergo dictum est, quia si dicatur de Hierarchia, quod est ordo, scientia,, & actio, erit diffinitio illa, quae dicit, quid Hierar¬ chiae, & quasi naturam, & est demonstrationis conclusio: sed si dicatur, quod Hicrarchia est quid Deiforme Deo, quantum possibile est, similans, & ad inditas ei diuinitus illuminatio¬ nes, & caetera. Erit diffinitio illa, quae dicit propter quid, & quae est demonstrationis principium. Si autem totum istud congregetur simul, erit diffinitio illaa, quae est tota demonstratio positione differens. Dionysius etgo ambas illas diffinitiones congregauit simul. vt¬ patet ex 3. c. sui libri, vt daret de Hierarchia diffinitionem illam, quae est quasi tota demonstratio.

Viso ergo, quomodo accipiuntur illae duae diffinitiones, quas diximus simul in vnum connecti, Videndum est de alijs duabus diffinitionibus, quas etiam supra tetigimus. Dicemus enim, quod, Tertia diffinitio, videlicet, quod Hierar¬ chia est ad Deum, quantum possibile est, similitudo, & vnitas, & caet. accipitur prout huiusmodi¬ Hierarchia diuersimode comparatur ad Deum, & prout pluribus modis eum respicit tanquam causam. Et si dicatur, quod Deus sit causa finalis Hierarchiae, & ideo quantum ad hoc non differt haec diffinitio tertia a diffinitione secunda, data per finem; Dicemus, quod Deus est finis Angelorum. Finis ergo Hierarchiae poterit esste ipse Beus, & etiam perfectio illa, quam consequuntur Ange¬ li, ex eo, quod coniunguntur Deo. Et quamuis vnum per aliud possit cognosci, & determinari, diffinitio tamen illa. quod Hierarehia est Deifor¬ me, &c. potest accipi per causam finalem, prout finis est aliqua perfectio intra, in qua diffinitio¬ ne si fiat mentio de Deo, vel de aliqua re exteriori, talia accidit esse ibi posita ad declarandum ea, quae¬ consequuntur Angeli per respectum, quemi d est bent ad Deum, vel prout tendunt in Deum, vel¬ prout suum lumen transfundunt in alios Angelos, quae omnia faciendo in seipsis dieuntur habete quandam deiformitatem, & quandam assimilationem ad Deum. Hanc ergo assimilationem ad Deum, & hanc perfectionem interiorem, tanquam causam finalem potest respicere diffinitio secunda. Sed diffinitio haec tertia potest sumi per¬ respectum ad ipsum Deum in se, prout ipseDeus est cam Hierarchiae. In hac ergo tertia diffinitione si fiat mentio aliqua d pfectione aliqua citra Deum, hoc erit, prout per illam manuducimur in ipsum Deum. Deus autem est in tripliei genere causae: formalis, exemplaris, efficientis, & finalis, ad quae tria aptari possunt omnia posita in hac diffinitione. Dicitur ergo Hierarc hia ad Deum, quantum possibile est, similitudo, & vnitas, prout respicit Deum tamnquam causam formalem exemplarem: ipsum habens omnis sanctae, & scientiae, & actionis Ducem, prout Deum respicit tanquam causam efficientem, & ad suum diuinissimum decorem immutabiliter quidem diffiniens, idest, finiens, siue finaliter intendens, prout Deum re¬ spicit tanquam finem.

Declaratis itaque tribus diffinitionfbus, volu¬ mus declarare quartam, quae, vt diximus; quodammodo sumitur per comparationem ad omnia, videlicet prout compatatur tierarchia, siue principatus ad suum subiectum, siue ad eos, in quibus est talis principatus tanquam in subiecto, & prout sumitur secundum suam formalem perfectionem, & prout comparatur ad suum actum, & ad suumfinem. Propter quod Hierarchia dicitur vniuersaliter quaedam sacra dispositio per comparationem ad suum subiectum, quia ipsi angeli sanceordinati, & dispositi, in quibus habet esse talis principatus, pant dici Hierarchia. Et sequitur, quod est imago diuinae speciositatis, idest, diuinae pulchritudinis, quantum ad suam formalem perfectionem, quia in hoc stat forma¬ lis perfectio Hierarchiae, quod sit quaedam imae¬ go, idest, quaedam imitago, & quaedam represen¬ tatio illius diuinae pulchritudinis. Et subdit in ordinibus, & scientijs Hierarchicis propriae illuminationis Hierarchiam, sacrificantem, idest efse¬ sacra facientem mysteria, quod Hierarchiae com¬ petit, prout comparatur ad suum actum. nam¬ actus Hierarehiae est saerificare, idest, sacra sacere mysteria propriae illuminationis, idest, proprii lu¬ minis suscepti in ordinibus, idest, in ordinatis po¬ tentijs, & scientijs. nam seeundum ordinatam potentiam, & secundum ordinatam auctoritatem, nec non, & secundum scientiam; quam acceperunt a Deo, illuminationis mysteria in alios sibi subiectos debent suerificare, idest, sacra facere. Et subditur: Et ad proprium principium, vt libet, idest, quantum possibile est, affimilatam, & hoc quantum ad finem, quia hoc ibi intenditur finaliter, quod vt libet, idest quantum est possibile suo principio similetur. Vniuersaliter ergo, idest, secundum omnes considerationes, Hierar¬ chiam dieimus esse sacram dispositionem ratio¬ ne subiectorum Angelorum dicimus eam esse imaginem diuinae speciositatis ratione suae com¬ pletae perfectionis, & esse in ordinibus, & scien¬ tijs sacrificantem mysteria propriae illuminatio¬ nijs, quantum ad suum actum, & vt libet, idest, quantum libet, & quantum potest, quia non perfecte potest esse suo principio similata, quantum ad id, quod ibi intenditur tanquam finis.

Aduertendum ergo, quod & si idem aliquo¬ modo sit esse immaginem diuinae speciositatis, & assimulari suo principio; non tamen pro eodem sumitur hoc, & illud, sed vnum accipietur pro¬ perfectione formali, aliud pro intentione finali. Et si dicatur, quod ipsa formalis perfectio finali¬ ter intenditur, dicemus, quod formalis perfectio potest accipi dupliciter, vel inhaerens, vel exemplar. Erit ergo Hierarchia imago diuinae speciosi¬ tatis, prout est adepta tantam perfectionem in se, & erit assimilata suo principio, prout finaliter tendit in ipsum tanquam in suum exemplar. Ideo additur ibi, vt libet, idest, vtcunque, quia nullus est, qui posser perfecte sequi Deum factorem suum. Quia si econuerso aliqui vellent accipere, vt quod per assimilationem adsuum principium vellent intelligere perfectionem in Angelis formaliter inhaerent, per imaginem diuinae speciositatis, vellent intelligere formam exemplarem, quam imitantur velut illud, cuius sunt imago, non multum curaremus de verbis, dum constaret de¬ rebus.

Aduertendum etiam, quod sacrificare, vt ex¬ ponebamus, pont accipi pro sacra factione. Quod aunt aliquis non sancte agat, & suam actionem non sanctam faciat, ex tribus potest contingere, vel quia non inde furgit in Creatoris laudem, vel quia modum suae potentiae, & suae virtutis ex¬. cedat: vel quia suum talentum non multipli¬ cat, & remisse agit. Ideo quilibet talis, vel peccat contra ordinem, idest contra ordina¬ tam, quam accepit, potentiam. quia excedit modum, & non agit secundum suam virtutem, & secundum legem sibi traditam, vel peccat contra scientiam, quia non surgit inde in laudem Creatoris, a quo scit se tale talentum accepisse: vel peccat contra reuelationem mysterii, quia non reuelat mysteria, & non docet ea¬ alios, nec illuminat eos, sed magis abscondit talentum sibi traditum. Hierarchia ergo Angelorum, quantum ad suas actiones erit in ordinibus, idest secundum ordinatas potestates a Deo traditas, quas non excedunt, & erit in scientijs, per quas in diuinam laudem surgunt, & erit se¬ cudum proprias illuminationes, per quas alios illuminant, & talentum sibi traditum non abscondunt. & hoc erit per omnia haec sacrificans: idest sacra faciens sua mysteria, quae omnia haberi possunt ex commento Hgonis diffinitionem traditam exponentis.

Aduertendum etiam, quia diffinitiones datae a Dionysio sunt quatuor, & tres. Nam si acci¬ piatur diffinitio, quae est solum demonstrationis principium, dicens formam: vel quae est solum demonstrationis conclusio dicens quasi materiam; sic sunt quatuor, quia prima duo dicta Dio¬ nysii sunt duae diffinitiones: & talia duo sequentia sunt duae aliae diffinitiones, quae quomodo distinguantur, est per habita manifestum. Sed si accipiatur diffinitio, prout est tota demonstratio, sic omnes diffinitiones praefatae non sunt nisi tres. quia prima duo dicta eius vnam totalem quandam faciunt diffinitionem.

Aduertendum etiam, quod prima diffinitio dicit essentialia Hierarchiae, videlicet, quod est ordo, id est ordinata potestas, scientia, & actio¬ Secunda dicit perfectionem formalem. Tertia exprimit causam finalem. Quarta exprimit omnia, videlicet subiectum, formam, actum, & finem: vt ex parte subiecti accipiatur potestas, & scientia, quae sunt perfectiones subiecti, idest sunt perfectiones angelorum, in quibus tanquam in subiecto habet esse Hierarchia. Igitur diffinitio quarta prout continet subiectum, ex parte cuius se tenent potestas, & scientia: & prout continet actum, continet diffinitionem primam, quae est Potestas, scientia, & actio: prout vero exprimit formam, siuie perfectionem formalem, continet diffinitionem secundam: sed prout exprimit fi¬ nem, continet tertiam, & ideo dicitur omnia continere.

RIST. AP ARG. DVP. I.

AD prinum dicendum, quod ina di¬ uinis personis non est proprie Hie¬ rarchia respectu sui ipsatum, vt quod ra rersoma purget, illuminet, vel perficiat aliam, sed maxime est ibi Hierarehia reipe¬ ctu aliorum. Nam quamuis vna persona non principetur alii, nec dominetur; tota tamen Trinitas omnibus alijs rebus principatur, & dominatur. Angeli ergo superiores illuminando inferiores assimilantur diuino principatui, a quo est omnis principaliter illuminatio.

Distinguunt tamen quidam thicr,rchiam, in supercaelestem, quamdicunt diuinam: coelestem, quam dicunt angelicam. & sub¬ coelestem, quam dicunt humanam. quod verum est, si sic intelligatur, quod in diuinis personis non sit proprie Hierarchia, siue principatus respectu suiipsarum: vt, quod vna proprie principetur alil, respectu tamen aliorum per Antonomasiam sit ibi principa¬ liter principatus. Nam productio creaturarum non solum manuducit nos in vnitatem es¬ sentiae, sed etiam in Trinitatem personarum. quicquid autem sit de nostra manuductione, ipsa tamen emanatio personarum est ratio emanationis creaturarum, vt secundum hoc sit Hie¬ rarchia in Deo quantum ad vnitatem essentiae, & Trinitatem personarum, prout effectus omnes ab vno Deo, praesupposita personarum emanatione, originem sumunt: vt ex hoc Trinitas vnus Deus, non solum omnibus ange¬ lis, sed omnibus suis effectibus principetur. Et quia sapientissime principatur, cum Sapientis sit ordinare, vt dicitur. 1. Metaphysic. consequens est, quod ordinatissime principetur, vt omnia quodam ordine gubernet,. vt corporales creaturas, mediante spirituali: spi¬ ritus inferiores, mediantibus superioribus. Deus ergo purgat, illuminat, & perficit immediate Hierarchiam primam, vt vult Dionysius 1o. caelestis Hierarchiae. Prima autem Hierarchia agit hoc in secundam: secunda in tertiam: tertia in homines, vt ex hoc quaelibet Hierar¬ chia, quantum possibile est, Deo similetur. quia sicut Deus illuminat, purgat, & perficit superiores angelos, sic ipsi angeli in se inuicem, vel in homines hoc agunt.

Ad formam ergo arguendi, cum dicitur, quod in diuinis personis non est Hierarchia: patet, quod licet in diuinis personis non sit Proprie principatus, secundum quem praefint sibi; Est tamen ibi principatus, secundum quem praesunt alijs. Vnde & Dionysius. I. caele¬ stis Hierarchiae dicit, quod diuina pulchritudo, & simpla: &, vt optima: &, vt con¬ summatiua, distributiua est proprii luminis, secundum vniuscuiusque dignitatem. quod dictum secundum Expositores de Hierar¬ chia supercoelesti, siue diuina intelligi debet.

Ad secundum dicendum, quod cum diffinitur Hierahchia, quod est similitudo, & vnitas ad Deum, non est ibi verborum inculcatio. quia vnum istorum potest referriad Dei formitatem in habitu: & Aliud in actu, vt dicatur Hierarchia angelica esse diuina similitudo participando sanctos habitus, & dicatur Deo esse vnita per illos habitus actualiter tendendo in Deum.

Ad tertium dicendum, quod ibi, non est eiusdem repetitio. Nam Hierarchia Angelorum respectu¬ Dei est quid deiforme diuinos habitus recipiendo: est Deo similis Deum actu contemplando, est in Dei similitudinem ascendens alios illuminando.

Ad quartum dicendum, quod non pro eodem accipitur ibi imago diuinae speciositatis, & assimilatio ad proprium principium, vt est per habita declaratum.

Resolutio Dub. II

nicrarchiaest ordinata potestas, 4. connexcio secundum finem, persectionem, actionemqus accepta, cuius diffinitio a Dionysio deprompta, non re, sed verbis, & superficie tenus ab aliorum Doctorum de Hierarchia diffinitione differt.

AD id autem, quod quaerebatur de¬ diffinitione data a Doctoribus, quod Hierarchia est sacrarum, & rationalium personarum ordinata potestas in sub¬ ditis debitum retinens Dominatum, dici potest, quod haec diffinitio, licet per alia verba, est eadem cum¬ diffinitione Diony. quod Hierarchia est ordo diui¬ nus, scientia, & actio. Nam haec quatuor ibi ponum¬ tur, videlicet, quod Hierarchia est quid diuinum, siue quid sacrum, & est ordo siue ordinata potestas, & scientia, & actio. Sic & in hac diffinitione haec quatuor sunt expressa, vt quod Diony. dicit Hierar¬ chia, est quid diuinum, haec diffinitio dicit eam esse, quid sacrum, vnde ait: sacrarum. Et quod Dio. dicit Hierarchiam, esse scientiam, haec diffinitio di¬ cit eam esse rationalium, quod ad scientiam pertinet. Nam in solis rationalibus, & intellectualibus scientia hent esse. Et, quod Diony. dicit, quod Hierar chia est ordo, hoc ait, quod est ordinata potestas: & quod Dion. dicit. quod Hierarchia est actio, haec dicit, quod in subditis debitum est retinens principatum, quod sine actione fieri non potest.

RIEP. AD ARG. DVP. II.

AD primum dicendum, quod in quiffinitio¬ ne data, mentio sit de scientia, cum dicitur, quod est rationalium rerum, siue per¬ sonarum. Nam rationale, vt rationale¬ est, cognitionem, & scientiam quodammodo exprimit.

Ad secundum dicendum, quod esse rerum sacrarum dupliciter potest itelligi, vel obiectiue, quia versatur circa res sacras, vel subiectiue, quia hent esse in rebus sacris. Hierarchia quidem, tam hominum qua Angelorum est rerum sacrarum, quia versatur circa res sacras, vel quia ordinata est ad communicationem rerum sacrarum, tamen Hierarchia hominum non semper est rerum sacrarum subiectiue, quod semper sit in rebus sacris. Contingit enim malos aliquando homines fieri Diaconos, vel sacerdotes, qui licet ipsi in se non sint sacri, suscipiunt tamen characterem, & ministerium circa res sacras. Si ergo diffiniatur Hierarchia, quod est sacrarum personarum ordinata potestas, &c. poterit non conuenire Hierarchiae Ecclesiasticae, vbi admittuntur aliquando personae non sacrae. sed si diffiniatur, quod est sacrarum rerum, etiam de¬ Ecclesiastica Hierarchia verificari poterit. Vel possumus dicere, quod Hierarchia idem est, quod sacer principatus, quae quantum est de congruo semper est sacrarum personarum, quia tractare sancta non debent, nisi sancti. luxta illud: Mundamini qui fertis vasa Domini.

Ad tertium dicendum, quod si et Angeli existentes in Hierarchijs purgant, & purgantur: illuminant, & illuminantur: Principatus tamen non est in Angelis, secundum quod purgantur, & illuminantur, sed secundum, quod purgant, & illuminant. Nam secundum Hugonem Angeli in eo, quod illuminantur fiunt participes gratiae, in eo vero, quod illuminant, efficiuntur consortes, siue participes potestatis. In illuminantibus et¬ go est principatio, in illuminatis fubiectio.

ARTIC. II. An Herarchia in tres Fherar¬ chias conuenienter diuidatur. conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 1. 9. q. 10 3. rtic. 1. Et 2. sent d. 9. q. ar. 3. Ric. d 9 q. 2. Alb. Magn de Hierarchia. q. 5. artic. 4. Biel. d. 3. q. 1. D. Th. Arg d. 9. q. 1. artic. 1. Dorb. d. 9. q. 1. l.and d. 9. q. 5. Eruil¬ d. 9. q. 2.

SECVNDO queritur de distinctione, siue de diuisione Hierar chiae. Et videtur, quod inconuenienter diuidatur Hierarchia in tres Hierarchias. Nam Hie¬ rarchia principaliter videtur e¬ se quaedam potestas. nam hic est principatus, idest quidam potentatus. Cum ergo in quolibet An¬ gelo sint plures potentiae, quilibet Angelus constituet plures Hierarchias. Cum enim intellectus moueat voluntatem ostendendo sibi finem, & voluntas moueat intellectum dererminando ipsum ad actum, in quolibet Angelo erunt plures principatus, secundum quod vna potentia principatur alteri, & ecouerso. plures ergo erunt Hie¬ rarchiae Angelorum, quam Angeli.

Praeterea in vna, & eadem specie, vt puta in hominibs, sunt multae politiae, & multi principa¬ tus. distinguit nim Philosophus in politias. 6. gene¬ ra principatuum: Tria bonorum, videlicet Regnum, cum rgne dominatur vnus: Aristocratiam, cum domi nantur plures propter virtutem: & Timocratiam, cum dominatur totus populus. Et tria malorum,

Tyrannidem, cum peruerse dominatur vnus: Oligarchiam, cum non propter virtutes, sed propter diuitias, vel propter aliquid tale domi¬ nantur plures: & Timocraticam, cum peruerse dominatur non vnus, vel plures, sed totus populus. Si ergo in vna, & eadem specie sunt plures principatus, multo magis in diuersis speciebus erunt principatus plures: & quia, quot sunt An¬ geli, tot sunt species Angelorum, saltem tot erunt Hierarchiae, quot Angeli.

Preterea si esset bona diuisio Hierarchiae in tres, vel esset haec diuisio generis in species, vvel totius integralis in partes: non generis in spe¬ cies, quia haec est praedicati aequalis, & vni¬ uoca: Hierarchia autem se habet secundum sub, & supra: nec totius integralis in partes, quia integrale non praedicatur de aliqua sua parte¬, ergo&c.

Praeterea, quanto aliquid est Deo propinquius, tanto est simplicius, & minus multiplica¬ tum, cum Deus sit quid omnino simplex, & vere vnum. sed Hierarchia Angelica est Deo propinquior, quam Ecclesiastica, cum angelica Hie¬ rarchia dicatur esse memoria inter Deum, & Ecclesiam, & homines reducantur in Deum per Angelos, sed nos non ponimus nisi vnam Ecclesiasticam Hierarchiam, multo ergo magis non erit ni¬ si vna Angelica.

IN CONTRARIVM est, Diony. 6. coe¬ lestis Hierarchiae, dicens, Has, idest, coelestes essentias, inquit diuinus noster protector, idest, Hiero cteus, vel melius Paulus, in tres segregat ternas. Dicitur enim Paulum raptum ad supremum coelum haec dixisse, & Diony. docuisse. Sunt ergo ibi tres ternae, idest, tres Hierarchiae, quarum quaelibet est terna, idest, habens tres ordines. Bona ergo est diuisio Hierarchiarum, Angelicarum in tres Hieratchias.

Dub. I. Lateralis. An ratio diuistonis Hierarebiae sit digersa. Conclusio est affirmatiua.

Vide Doct. eosdem supra citatos.

VLTERIVS autem dubitatur non solum de distinctione, siue de diui sione Hierarchiarum, sed de ratione distinctionis, & diuisionis earum, vtrum eodem modo, siue secundum eandem rarionem fiat distinctio Hierarchiarum, & ordinum. Et videtur, quod sic, quia superius, & inferius in Angelis non est nisi secundum diuersam proportionem ad receptionem diuini luminis, sed ordines in Angelis se habent sicut superius, & inferius: Cum ergo hoc modo distinguuntur Hierarchiae, eadem erit ratio distinctionis huius¬ modi, & illius.

Praeterea differentia Hierarchiae sumitur secum dum ordinem potestatis. cum ergo potentiae di¬ stinguantur per actus, & diuersitas ordinum sumatur secundum diuersitatem actuum, videtur, quod eodem modo distinguantur Hierarchia, & ordines.

IN CONTRARIVM est, Diony. 9. coe¬ lestis Hierarchiae, qui loquens de ordinibus An¬ gelorum dicit, quod omnis Theologia coelestes essentias nouem vocauit. Si ergo ordines sunt o. & Hierarchiae sunt tres, non est eadem ratio distinctionis vtriusque.

Resolutio Artic. II.

Hrierarcbia in tres partes, sine frierarcpias diniqi potest, nec iniuria quidem. Idqus constat ex ijs, quae hic inueniuintur, rebus, in quibus eos ordines superiores imitari conamur.

RESPONDEO dicendum, quod circa distinctionem Hierarchiarum multos, & varios inuenimus modos dicendi. Quidam enim distinxerunt Hierarchias ex modo recipiendi lumen. Quidam ex modo se habendi. Quidam ex diuersitate cognitionum. Quidam ex his, quae sunt essentialia Hierarchiae. Quidam ex diuersitate statuum. Nos etiam meminimus in his, quae Scripsimus super Epistola ad Corinth. diuisisse Hiererchias, prout inuenimus in rebus alium, & alium modum bonitatis. In quibusdam autem quaestionibus, quas fecimus de Angelis, distinxisse has, vel dedisse viam ad distinguendum secundum ea, quae videmus in sensibilibus: vt sicut in sensibilibus inuenimus distinctionem secundum genera remota, secundum propinqua, & secundum species, sic & ipsos Angelos distinguere per Hie¬ rarchias, est quasi eos distinguere per genera re¬ mota, per ordines, quasi per genera propinqua: sed distinguere eos per personas eiusdem ordinis, est quasi eos distinguere per species supponem do, quod quilibet Angelus suam speciem constituat, & quot sunt Angeli, tot sint species An¬ gelorum.

Prima via sic patet: Videmus enim, quod Hierar¬ chia Ecclesiastica maxime distinguitur ab angelica plus, quam angelica ab angelica. & quia male nati sumus ad sciendum, ex his, quae videmus in hac differentia maiori, autumare aliquid poteri¬ mus de illa differentia minori. Distinguitur autem Ecclesiastica Hierarchia ab Angelica ex modo recipiendi diuinum lumen, quia Ecclesiastica recipit modo velato. luxta illud Diony, idest, de An¬ gel. Hierarchia. Non est possibile nobis super lu¬ cere diuinum radium, nisi varietate sacrorum vs¬ laminum citcunuelatum. Angelica autem Hie¬ rar. huinsmodi lumen recipit modo claro. Et sicut Ecclesiaitica aliter recipit lumen, quam angelica, sic vna angelica aliter, quam alia: non quod vna Hierar. angelica recipiat huiusmodi lumem velate, & alia clare, sed quia in maiori plenitudine, & per consequens valde alio modo recipit vna, quam alia. Sed haec quamuis vera sint, tamen valde in generali est talis distinctio, vt modicam cognitionem det de distinctione Hierar. Nam secundum maiorem, & minorem plenitudinem receptionis luminum, non solum distinguuntur Hierarchiae Angelicae, sed etiam ordi¬ nes, & non solum ordines, sed etiam ipsae personae Angelicae. Nam in vno, & eodem ordine sunt angeli superiores, & inferiores, magis, & minus participantes diuinum lumen¬

Secundus modus sic patet: Nam cum angeli sint medii inter Deum, & homines, & omne me¬ dium sapiat quodammodo naturam medij, & etiam extremorum;consequens est, quod, & ipsi angeli triplicem habeant modum: diuinum, angelicum, & quasi humanum, vt quia superiores angeli cognoscunt in quadam vniuersalitate, & sunt quasi diuini: medii cognoscunt in minori vniuersalitate, & se habent, vt angeli: infimi co¬ gnoscunt quasi in particularitate, & sunt multum propinqui hominibus. Secundum haec, vt dicunt, sumuntur tres Hierar. vt suprema sit quasi tota¬ diuina: infima sit, quasi humana: media sit qua¬ si angelica. Nam, & si quaelibet sit angelica, media tamen per Anthonomasiam dicitur angelica, quia sic angeli sunt medii inter Deum, & homines. Sic media Hierarch. est media inter Angelos superiores, qui sunt propinquiores Deo: & inferiores, qui sunt propinquiores hominibus. Sed hoc etit est tractare de huiusmodi distinctione valde in generali. Nam non solum in diuersis Hierarchijs, sed etiam in vna, & eadem Hierarch. & vno & eodem ordine, sunt aliqui angeli superiores propinquiores Deo. Aliqui inferiores propinquiores hominibus. Aliqui modo medio se habentes &c.

Tertius modus sic ostenditur: Dicunt enim aliqui Hierar. esse distictas ex alio, & alio cognoscendi actu. Nam quidam angeli ita clare vident Deum, quod in ipso respiciunt rationes, secundum quas Deus regit vniuersum mundum secundum leges communes, & etiam secundum leges dispensatiuas ex aliquo priuilegio speciali. Et in hoc consistit conditio primae Hierarch. quidam autem conspiciunt rationes in Deo, secundum quas regitur totus orbis secundum leges communes, non autem secundum leges dispensatiuas speciales, & in hoc stat conditio secundum Hierarch. Quidam autem sic deficiunt a cognitione aliorum, quod rationes, secundum quas regitur totus orbis in Deo, non conspi¬ ciunt, siue rationes illae innitantur legibus com¬ munibus, siue legibus dispensatiuis, & specialibus: ita, quod rones regiminis totius vniuersi i Deo non conspiciunt, sed solum ronnes regiminis partium

vniuersi, & in hoc stat conditio infimae Hierar.

Sed iste modus distinguendi videtur recedere a modo Dion. nam modus distinctionis Hierar¬ chiarum secundum eum sumitur secundum actus Hierarchicos, qui sunt purgare, illuminare, & perficere: Vt illi constituunt secundum Dio. primam Hierarchiam, qui immediate pur gantur, il luminaptur, & perficiuntur a Deo, & agunt in Angelos. Illi constituunt mediam, qui immediate ab Angelis hoc recipiunt, & in Angelos hoc recipiunt, & in Angelos hoc agunt. Illi autem infimam, qui ab Angelis hoc recipiunt, & in homines hoc faciunt: Vt suprema sit media inter Deum, & Angelos. Media autem sit media inter Angelos, & Angelos. Infima autem inter homines, & Angelos. Distinctio itaque Hierarchiarum accipietur non secundum varios modos cognitionis in Deo, sed secundum modum illuminationis alium, & alium, & si aliqui aliquas ratio¬ nos vident in Deo, quas non vident alij, & alij, quas non alii, Hierarchiae tamen sumentur di¬ uersae, prout supremi immediate illuminantur a¬ Deo, & illuminant alios, & illi alios. secundum ergo vnam, & eandem rem reuelatam, sumi po¬ terunt omnes Hierar. Vt illi, qui immediate reue lationem talem accipiunt a Deo, constituunt Hie¬ rarchiam primam, illi, qui immediate a superioribus Angelis mediam. Illi, qui illuminantur a¬ medijs, constituunt infimam, immo si infima Hie¬ rarchia videret in Deo rationes regiminis partis vniuersi, cum operatio huiusmodi Hierarchiae sit circa huiusmodi partes, non indigeret huius¬ modi Hierarchia in sua operatione illuminari a¬ superioribus Angelis, sed immediate aspiceret in Deo, quae suis actionibus expedirent. Nisi forte aliquis diceret, quod etiam infima Hierarchia non videt in Deo rationes regiminis partium vni¬ uersi secundum dispensationem specialem, & in hoc illuminatur a superioribus Angelis, sicut nec media videt rationes regiminis totius secundum huiusmodi dispensationem, & in hoc illuminatur a prima. Sed nec sic potest stare huius¬ modi distinctio. nam lex diuinitatis est secundum Dio. reducere infima in suprema per media. vnde infima Hierar. reducetur in mediam, media in supremam, suprema in Deum. propter quod infima non reducitur in Deum, nisi mediante secunda, & prima. sed si sic essent ordinatae Hierar chiae, quia prima videt totum regnum, & secundum leges dispensatiuas, & in hoc illuminat secundam. Secunda vero videt totum regnum secundum leges communes, sed non videt totum, secundum leges dispensatiuas. Attamen secundum huiusmodi leges videt ibi partes regiminis, & in hoc illuminat tertiam. cum ergo tertia non operetur, nisi circa partes vniuersi, reduceretur tertia Hierarchia immediate in Deum per secundam. propter quod tolleretur ordo a Dionysio traditus. quia cum prima Hierarchia immediate habeat ordinem ad Deum, non secunda, non po¬ terit tertia Hierarchia reduci immediate in Deum, nisi reducatur in secundam, & secunda in primam, & illa in Deum. Qualiter autem in talibus est mediatio, & qualiter non, in prosequendo patebit.

Ad praesens autem scire sufficiat, quod quantum ad regimen vniuersi, prima Hierar. immediate illuminatur a Deo, & huiusmodi Hierar. prima de eo, quod est sic illuminata facit participem, & illuminat secundam quantum expedit sibi. Secunda vero, quae est illuminata a prima, illuminat tertiam quantum expedit tertiae: ita, quod tota distinctio Hierarchiarum est per illuminare, & illuminari, quia prima illuminatur a Deo, & illuminat Angelos. Secunda illuminac ab Angelis, & illuminat Angelos. Tertia illuminatur ab angelis, & illuminat homines. Potest autem contingere, quod aliquas rationes videt ibi vnus angelus, quas non videt alius. Distinctio tamen Hierarchiarum accipitur secundum eandem illuminationem, prout vna, & eadem illuminatio deriuarur a Deo in Hierarchiam primam quantum potest de illa illuminatione capere, & a prima in secundam, & a¬ secunda in tertiam. Si autem esset Hierarchiarum distinctio, quia quaelibet videret in Deo, quod suum est, vt infima solum videret regimen partium vnitiersi. quia circa tales partes operatur: media autem videret regimen totius. quia circa totum operatur: suprema vero videret regimen totius, & secundum leges dispensatiuas. Quia secundum quosdam ex dispensatione est, quod illi de superiori Hierarch. mittantur, quia ad hoc videtur ire¬ talis distinctio. secundum hunc modum quaelibet Hierarch. quantum ad id, quod habet age¬ re de regimine vniuersi immediate reduceretum in Deum, quod esset tollere Hierarchiarum ordinem.

Quartus autem modus sic declaratur: nam essentialia Hierar. sunt scientia, ordo. est ordinata po¬ testas, & actio, secundum quae tria, vt quidam aiut, accipiuntur tres Hierar, vt secundum scire acci. pitur Hierar. prima: secundum posse secunda: secundum agere, tertia. Vnde prima Hierar. tota de¬ nominatur a scire, sed scire potest tripliciter considerari, vel in sua radice, vel in se, vel in suo effectu. Radix enim sciendi ea, quae sunt in Deo, est charitas. Nam, quia sunt amici Dei, ideo re¬ uelat eis Deus secreta sua, & seipsum. ideo dice¬ bat Dominus: Ego autem dixi vos amicos, quia &c. Seraphin ergo, qui interpretantur incendium di¬ lectionis, & charitatis, denominantur a scientia in sua radice. Cherubin, qui interpretantur plenitudo scientiae, denominantur a scientia in se. e Throni, in quibus dicitur Deus sedere, & iudicia exercere, denominantur a scientia in suo effectu, quia iudicium videtur esse quidam effectus ipsius scientiae, & videtur esse, quid procedens a scientia, quia vt dicitur Eth. 1. Vnusquisque bene iudicat de his, quae nouit. Tota itaque prima¬ Hierar. denominatur a scientia, vel in sua radice, vel in se, vel in suo essectu. Et licet nos hoc dicentes hanc declarationem non inuenerimus, sed ex nobis ipsam cogitauerimus. potest tamen sic declarari hoc dictum de Hierar. prima. Hierar. autem secunda denominatur a posse. Nam ibi sunte diationes, virtutes, & potestates

Dominari autem non est sine potentia, virtus etiam est vltimum de potentia, vt dicitur. 1. coe. & mum. potestates etiam nominant potentiam. Hie¬ rarchia autem tertia consistit in agere. nam si a¬ gere est circa aliquam vnam prouinciam, sic sunt principatus, si circa aliquam vnam singularem¬ personam, de his, quae spectant ad multitudinem, sic sunt Archangeli. sed si sumatur actio respectu vnius personae de spectantibus ad seipsam, sic sunt Angeli. Sed sic distinguere Hierar. per scire posse, & agere, quae sunt essentialia Hierar. est di¬ cere Hierarchiam non esse Hierarchiam. nam si ista tria sunt essentialia Hierar. oportet omnia ista concurrere ad quamlibet Hierarchiam, aliter tamem, & aliter, quia cum prima sit media inter Deum & Angelos: secunda inter Angelos, & Angelos: tertia inter Angelos, & homines. Ideo prima haec recipit a Deo, & exercet ea in Angelos. Secunda recipit ab Angelis, & exercet ea in alios Angolos. Tertia recipit ab Angelis, & exercet ea in homines. Quaelibet enim Hierarch. potest, & scit, & agit, & si aliquo modo haec dicta possent adapta¬ ri ad Hierar. vt dicatur prima Hierar. magis consistere in fcire: Secunda in posse. Tertia in agere, oporteret haec tria accipere non proprie rut sunt essentialia Hierarc. &, vt concurrunt ad quanlibet Hierar. sed magis opotteret ea acccipere, prout E¬ ipsa distinguuntur Hierarchiae.

Quintus autem modus distinguendi Hierar¬ chias secundum status, sic patet. namhaec Hierar. Ecclesiastica aliqualiter imitatur Hierar. angelicam. sunt autem in Hierar. Ecclesiast. tres status, contemplatiuorum, praelatorum, & actiuorum, prima ergo Hierarchia consistit in contemplatio ne. Secunda in praelatione. Tertia in actione. Sed nec iste modus sufficit, quia prima Hierar¬ chia praeest secundae, & secunda tertiae: contemplatiui autem non praesunt praelatis, propter quod omnes tales distinctiones, & si aliquam veritatem habent, non sunt per se, quia non vere declarant quomodo sumitur Hierar. & quomodo vna ab nlia est distincta, sed solum secundum quasdam aptationes incedunt.

Sextus autem modus, quem nos super Epistola ad Corinth. tradidimus, sic ostenditur. nam ses cundum Philosophum in Meta. Duplex est bonum, ducis, & ordinis. totum ergo vniuersum, & etiam quaelibet pars vniuersi est quoddam bonum ordinis, idest, est quoddam bonum ordinatum ad aliud bonum. ipsum autem bonum diuinum est sicut bonum ducis, quia ipse est dux, & princeps vniuersi. Ornnis ergo principatus, quia non est nisi propter bonum, oportet, quod denominationem recipiat, secundum quod habet immediatam operationem respectu alicuius boni. erunt igitur tres Hiorarc. quia operatio aliqua, vel est immediate circa Deum, vel est circa totum vni¬ uersum, vel circa partes vniuersi.

Prima itaque Hierarchia tota est diuina, & tota denominatur ex actionibus, quas habent in Deum, vt Throni, quia suscipiunt Deum, & in eis sedet Deus. Cherubin, quia plenitudinem scientiae habent in Deo. Seraphin, quia incendio charitatis feruntur in Deum.

Secunda autem Hierarchia denominatur ex eo, quod praefertur toti vniuerso: vt Dominationes, quia dirigunt regimem vniuersi. Virtutes, quia tollunt impedimenta a regimine vniuersi. Potestates vero, quia amotis impedimentis, per virtutes, sicut dominationes, dirigunt, sic exequuntur regimen Vniuersi. Dominationum ergo est impera re toti vniuerso. Virtutum est impedimenta tolle¬ re. Potestatum est, quae dominationes imperant circa totum vniuersum, executioni mandare.

Tertia autem Hierarchia denominationem suscipit a partibus vniuersi, partes autem vniuer si possunt assignari tres, scilicet Principes, multitudines, & singulares personae. Principatus ergo secundum quosdam sunt, quorum est intendere circa regimam Principum, & Regum, & Rectorum populi. Archangeli vero, quorum est intendere circa aliquam totam Prouinciam, vel circa totam aliquam multitudinem, vt hic Archangelus prae¬ est huic multitudini: & ille alii. Angeli vero sunt, quorum est intendere circa singulares personas.

Vel possumus dicere, & melius, quod Principes, & R ectores populorum non habent appropriatum sibi aliquem ordinem Angelorum. quia, vt Recto¬ res populi considerantur tanquam singulares pr¬ sonae, sic sunt sub Angelis. Si tanquam caput multitudinis, sic sunt sub eis, quorum est multitudini praeesse. Propter quod dicemns, quod singularibus personis aliquando possunt reuelari maio¬ ra, aliquando minora, vel singularibus personis aliquando potest denunciari, quod est ad bonum proprium, vel, quod est ad bonum commune, sicut Beatae Mariae, annunciata fuit Conceptio Christi, & Natiuitas eius quod erat ad bonum totius humani generis. ergo si circa partes vni¬ uersi sumarur regimen circa totam vnam multitudinem, vel circa totam vnam Prouinciam, sic sunt Principatus. Et hoc satis concordat cum Scriptura sacra, vt patet ex Dan. vbi Angelus praesi¬ dens Persis dictus est princeps Persarum. Si vero intendatur regimen singularium personarurr, vel hoc est denunciando, & agendo maiora, & sic sunt Archangeli: vel minora, & sic sunt Ange li, sicut sonant verba Grego. Vel aliter, quia, quod agitur circa singularem personam, vel est propter bonum proprium, & hoc spectat ad Angelos: vel propter bonum totius alicuius multitudinis, & hoc spectat ad Arcangelos. Haec autem quamuis bene dicta sint: non tamen totum pandunt, quod est circa distinctiones Hierarchiarum pandendum.

Septimus autem modus sic declaratur: Vide¬ mus enim in istis sensibilibus, quod est ibi distinctio pergenera remota, per propinqua, & per spe¬ cies specialissimas. Vt videmus in genere anima¬ torum, quod aliqua habent valde paucas potentias, vt arbores, & plantae: & ista communi nomi ne vocantur vegetabilia. non enim habent nisi potentias animae vegetatiue, quia non habent nisi potentias, per quas viuunt, & continuant se in vita. Ideo habent generatiuam propter bonum speciei, & vt continuetur species: Nutritiuam, vt com¬ seruetur indiuiduum. Augmentatiuam, vt ad suam perfectionem, & complementum perueniant, Aliqua vero animata, praeter has potentias, habent sensum: Aliqua vero, praeter haec, mouentur secum dum locum. Praeter ergo intellectiuum, & prae¬ ter humanum genus erit triplex genus animatorum: Vegetatiuum, & sensitiuum, & secundum locum motiuum, & in quolibet tali genere sunt multa genera, & sub quolibet genere multae spe¬ cies. Vegetatiuum ergo ab angmentatiuo differt magis secundum genus propinquum: sed a sensi¬ tiuo magis secundum genus remotum.In Ange¬ lus autem, & si non se excedunt, vel si non differunt per habere plures, & pauciores potentias, differunt tamen per habere plures, & panciores species, aliter tamen, quam animata. quia in rebus animatis habentia plures potentias, sunt nobiliora: In Angelis vero, habentes pauciores spe¬ cies, sunt nobiliores. in rebus ergo animatis, habentia valde paucas potentias, constituunt infimum genus, vt vegetatiuum. Habentia plures, constituunt genus alterlus, vt sensitiuum. habentia adhuc plures, constituunt genus adhuc altius, vt secundum locum motiuum, in quorum quolibet genere sunt etiam multa genera. Quia multa sunt genera arborum, &plantarum: multa sensitiuorum: multa secundum locum motiuorum, & in quolibet genere multae species. Sic econuerso in Angelis, qui habent paucis¬ simas species, tenent supremum locum. Qdi plu res, medium.

Sed habentes species valde multiplicatas, te¬ nent gradum infimum. In quolibet tali possunt esse diuersi ordines, & in quolibet ordine di¬ uersi Angeli. Sacundum ergo hoc habetur via ex pluralitate, & paucitate specierum ad distinctio¬ nem Hierarchiarum, sicut ex pluralitate, & pau¬ citate potentiarum: In rebus animatis habetur via ad distinctionem generum animatorum, de quibus omnibus, cum disputabimus de distinctione ordinum Angelorum, clarius, & latius dicemus.

Sed per omnia haec valde materialiter habetur distinctio Hlierarchiarum. non enir plus habetur de huiusmodi distinctione, nisi quatenus Angeli sunt naturaliter distincti. nec tamen nega¬ mus, quin secundum distinctionem naturalium sit etiam ibi distinctio gratuitorum. quia secundum, quod habuerunt meliora naruralia, potio¬ rem adepti sunt gratiam. Non ergo reptobamds hoc dictum, cum nos ipsi hoc approbauerimus sed volumus in hac materia magis darum sermo nem proferre¬

His itaque omnibus praelibatis: dicemus, q in omni principatu intenditur aliquod opus, & aliquis finis: vt in principatu belli victoria: in politia pas ciuium. & sicut in omni principatu in¬ tenditur aliquod opus, & aliquis finis; sic in omni opere, quod respicit aliquam multitudinem, vel in opere, quod efficitur a multitudine, ibi oportet aliquem principatum esse, & etiam ali¬ quos principantes. quia vbicunque multitudo, ibi confusio, nisi sit ad inuicem ordinata, vt si fieri debeat aliquod aedificium, vt puta domus, oportet, quod aliqui sint principantes, aliqui operantes. Hierarchias itaque, & principatus Ange¬ lorum, vel possumus sumere per ea, quae vide¬ mus in aliquo magno pricipatu, vel per ea, qu vide¬ mus in aliquo magno opere. Nam & in magno prici¬ patu intendit magnum opus, & no pt fieri magnum opus, nisi sint ibi aliquo principales, & aliqu exequem tes. Sicut enim videmus iregimine imperiali, vel in regimine alicuius magni Regis. quia aliqu Sunt collaterales, & assistenres regi audientes semp ex ore regis, quid agendum, & quid sit regi placitum. Aliqui vero intromittunt se de regimine regni, iudicantes, & facientes iustitias in regno, & hi sunt in duplici genere. quia, vel intromittunt se de regimine totius regni, sicut sunt illi, qui semper sunt in curia Regis, vel intromittunt se de partibus regni, sicut sunt illi, qui sunt dispersi per regnum, quorum quidam faciunt iustitiam in hac parte, alii in alia parte. omnes ergo faciunt ad regimen regni, vt Primi vocentur assistentes: Secundi dirigentes: Tertii exequentes. As¬ sistentes quidem scientes voluntatem Regis, enunciant hoc gubernantibus: gubernantes autem secundum illud beneplacitum dirigunt exequentes. Sic & in proposito, prima Hierarchia secundum Dionysium. 7. coelestis Hierarchiae, est veluti in uestibulis Dei, quasi assistentes laterali¬ ter circa Deum. Secunda Hierarchia praeest regimini totius orbis. Tertia partium orbis. Vnde Augu. &. q. Vnaquaeque res visibilis in hoc mundo, habet potestatem angelicam sibi prae¬ positam: ita, quod totum vniuersum, & partes vniuersi per angelos gubernantur: ita, quod haec est rota in rota iuxta visionem Exech. 1. vt rota Regiminis mundi in rota angelicae Hierarch. Hierarchia itaque prima facit ad regnum orbis, prout per eam illuminantur, & docenr Hie¬ rarchiae aliae. Itaque Hierarchia prima conspicit in Deo, qualiter gubernandus sit orbis. Hierar¬ chia autem secunda facit ad huiusmodi regimem, prout secundum rationes illas per eam guberna¬ tut orbistotus. Vltma vero prout per eam gubernantur, & disponuntur partes¬

Hoc idem videri potest in aliquo magno ope¬ re fiendo, vt puta si debet fieri aliquod edificium regium. non enim esset conueniens, quod Rex immediate loqueretur operarijs, sed loqueretur assistentibus ministris, per quos voluntas regis perueniret ad operarios. Ipsi etiam operarii oporteret, quod haberent praepositos. Er¬ sent ergo ibi tria genera ministrorum. quia quidam essent assistentes ministri, qui semper audirent voluntatem regis: quidam essent prae¬ positi operum: quidam essent operarii, & omnes isti operarentur ad constructionem aedificii¬ Assistentes aliter tame, & aliter. Quia Assistentes hoc ngerent voluntatem regis nunciando. Praeposi¬ ti hoc agerent inferiores operatios ordinando. Operarii autem hoc agerent exequendo. Secundum hunc modum sunt tres Hierarchiae. Nam prima Hierarchia continet assistentes. Secunda praepositos. Tertia operarios. Vult enim Deus Hierarchiam Ecclesiasticam, siue Hierarchiam hominum comiungere Hierarchijs Angelorum: &, vt hoc bene, & ordinate fiat, ordinauit Angelos tanquam principes nosttos ad hoc agendum: diuidens eos in tres Hie¬ rarchias, quae distinguuntur modo, quo dixi¬ mus. quandiu ergo durat mundus: donec completus sit numerus electorum, vt dicit olo. I. ad Corinth. 105. Et Angeli Angelis, & Homines Hominibus, & Daemones Daemonibus praesunt. Daemones enim praesunt Daemonibus, vt feruentius nos impugnent. An¬ geli autem praesunt Angelis, & Homines Hominibus, vt possimus huic pugnae resistere.

Aduertendum tamen, quod etiam hiic in¬ ferius non omnes assistentes ministri sunt aeque¬ intimi Regi, sic & in coelestibus non omues de prima Hierarchia sunt aeque nobiles, nec aeque simplices, propter quod sunt ibi plures ordines. Hic etiam inferius inter ipsos prae¬ positos, & ipsos operarios, sunt multi gradus: sic & in coelestibus. Propter quod, sicut in Hier¬ rarchia prima: sic in secunda, & tertia, sunt plures ordines, quae omnia clarius apparebunt, cum de ipsa distinctione ordinum tractabimus: cum enim Hierarchia sit idem, quod sacer, principatus, & huiusmodi principatus sit propter salutem electorum, secundum leges, & ronnes relucentes i Deo, oportet ibi esse tres huius¬ modi principatus, vt est per habita manifestum.

REST. AD ARE. ART. II.

AD primum dicendum, quod hic accipitur potestas, prout vnus an¬ gelus praeest alii. Nam prima Hie¬ rarchia praeest secundae: rationes &c leges, quas videt in Deo de salute electorum, ipsam docendo. Secunda prae¬ est tertiae ipsam dirigendo. Tertia praeest hominibus circa eos operando. Si igitur vnus & idem Angelus habet plures potentias: omnes illas potentias ordinat ad hoc opus, vt propter huiusmodi plures potentias non sint ibi plures Principatus,

Ad secundum dicendum, quod etiam in vna specie possunt esse plures principatus, & in pluribus speciebus potest esse principatus vnus. Nam si sit alius modus dominandi, sine sit in eadem specie, siue in diuersis speciebus, facit diuersum principatum: & inde est, quod quamuis omnes angeli nobis principentur dirigendo nos in viam salutis, tamen aliter hoc agit Hierarchia prima: leges, & rationes de huiusmodi salute In Deo conspiciendo, & secundam Hierarclham de hoc edocendo: & aliter hoc agit Hierarchia secunda, luxta¬ huiusm odi leges Hierarchiam tertiam dirigendo: & aliter hoc agit tertia secundum huiusmodi leges cirta¬ nos operando: vt ex hoc sit ibi alius & alius principatus. Sed si sit ibi vnus principandi modus: quan¬ tuncunque sint diuersae species, potest dici principa¬ tus vnus. Videmus enim, quod non solum vna¬ ciuitas, sed etiam totum vnum regnum: potest dici vnus principatus: & tamen regnum constat ex multis ciuibus: ciuitas ex multis vicis: vicus multis domibus: domus autem, vt dicitur. 1. Politicorum, constat ex viro, & muliere, & boue¬ aratore: Pauperibus enim, vt in Politicis dicitur, est bos pro ministro. Bos enim, qui est alterius speciei a viro, & muliere: non solum non diuersificat principarum: sed etiam pertinet, vel pertinere potest ad vnam, & eandem domum cum viro, & muliere.

Ad tertium dicendum, quod omnes species sub eodem genere non se habent aequaliter: Sed se habent secundum sub & supra: secundum nobilitatem, & perfectionem. Vnde & Philosophus in 6. Meta. formas, & species assimilat numeris. Vel possumus dicere, quod non omnis diuisio est generis in species, vel totius integralis in partes. nam & diuisum potest esse anologum, vt nec sit genus, nec totum integrale, ergo sustineri posset, quod Hierarchia anologice diceretur de prima, secunda, & tertia. Nam Hierarchia secunda ex:hoc principatur, & ex hoc est Hierarchia: Quia docetur, & illuminatur a prima: & tertia ex hoc principatur, quia dirigitur per secundam. quando autem sic est, quod aliqua plura diuidunt al quid, quod de vno dicitur per aliud, tale diuisum est anologum, vt si substantia, & accidens diuidunt ens, & ens dicitur de accidente per substantiam, oportet illud diuisum non esse genus, sed anologum.

Ad quartum dicendum, quod creatura rationalis accipiendo rationale large, prout homo &c Ange¬ lus dicuntur rationales, habet statum in infimo, quia nihil potest esse rationale infra hominem. sed non habet statum in supremo, quia semper posset fieri Angelus nobilior, & semper nobilior. quod inde est, quia Angeli secundum speciem differunt, homines autem tenentes infimum gradum in natura intellectuali, secundum speciem differre non possunt. quia quod infimum est vni soli conuenit. Si enim plurificantur homines, hoc erit secundum indiuidua tantum, & quia homines sunt vnius speciei, receptio illuminationum diuinarum in eis quasi ad vnum modum pertinet, vt nisi vnam solam Hierarchiam constitue¬ re possint. Angeli autem proprer diuersitatem specierum repertam in eis, non eodem modo illuminationes diuinas recipiunt, vt ex hoc sint in eis plures Hierarchiae.

Ad formam autem arguendi dicitur, quod in vno, & eodem Angelo est minor diuersitas, quam in vno & eodem homine. Vnum ergo, & idem quamto Deo propinquius, tanto simplicius, & mino¬ rem diuersitatem haber. sed plura ex ipsa propinquitate ad Deum sortiti possunt, quo sint magis di uersa, quam magis remota. nam quae sunt formae tantum, sunt propinquiores Deo, quam formae¬ in materia. & tamen formae tantum secundum ordinem, quem videmus, non possunt plurificani, nisi differant specie: formae vero in materia etiam in eadem specie possunt plurificationem suscipere.

Resolutio Dub. I.

Ratio diuisionis Hierarchiarum est dinerse. omnie autem diuersitas, seu Hierarchiarum distinctio, ex intelligendi maiori, vel minori nobilitate de¬ pender. Vnbilitas enim inte sicendi distinctionom specificam, & personalem reddit. Hinc oritur o¬ perum, officiorum, ordinumque diuersitas. Modus vero diuinas ilssuminariones recipiendi alius, eae maiori intelligendi nobilitute, Hierarchiarum efficit diuersitatem.

AD id autem, quod vlterius quaerebatur: Vtrum eadem sit ratio distinguem di ordines, & Hierarchias, Dicendum, quod cum in vna Hierarchia sint multi ordines, & in vno ordine sint multi Angeli, oportet ponere triplicem distinctionem in Angelis. vnam secundam, quam distinguatur quilibet Angelus a quolibet Angelo: Aliam, secundum quam distinguatur vnus ordo ab alio ordine: Et tertiam, secundum quae distinguatur Hierarchia a Hierarchia. Dixerunt itaque quidam, & magni, primam, secundam, & tertiam Hierarchiam sic distingui, quia prima diuinos effectus cognoscit in prima causa vniuersali. Secunda cognoscit eos in vni¬ uersalibus rationibus rerum. Tertia in proprijs ratiomibus, qui alibi hoc pertractantes, & exponem tes dicunt, quod rationes, de quibus illuminantur Angeli, vel sumuntur, prout dependent ab vni¬ uersali principio, quod competit Hierarchiae primae, vel ab vniuersalibus causis creatis, quod competit secundae, vel a singulis rationibus rerum, quod competit Hierarchiae tertiae: sed eum Angeli non accipiant cognitionem a causis crea¬ tis, siue a rebus, sed doceantur, & illuminentur a¬ se inuicem, quod ipsi dicunt de vniuersalibus cau¬ sis creatis, nos dicemus de vniuersalibus conceptibus Angelorum. nam Angeli de prima Hie¬ rarchia, ita vniuersales conceptus habent, quod Angeli de tertia Hierarchia non solum immediate in ipso Deo, sed etiam in illis vniuersalibus conceptibus non possunt rationes Regiminis mundi conspicere. pepe quod inter primam, & tertiam Hie¬ rarchiam oportuit dare mediam, quae quasi particulariter doceret Hierarchiam tertiam. Imagiaabi¬ mur ergo, quod quidam Angeli respectu aliorum sunt, quasi grossi, & hebetes, & quodam subtiles, & perspicaces. Sicut ergo in ipsis hominibus alict adeo sunt subtiles, quod in vno verbo intelligunt inagnam sententiam: aliqui aunt volunt plura verba: aliqui, nisi oio masticetur eis, non possant illud capere: sic & inter Angelos aliqui sic perspicaces sunt, quod in ipso fonte, vt in ipso Deo, qui est maxime vnus, & simplex prospiciunt, & vident leges, & rationes gubernationis mundi, & isti pertinent ad Hierar¬ chiam prima. ideo huiusmodi Angeli dicuntur esse in vestibulis Dei, & essecirca Deum, & immedia, te se habere ad ipsum, vt patet per Dio. Aliqui vero sunt, qui in ipso fonte per seipsos ad videndum non sufficiunt, sed si proponantur eis in vniuer¬ salibus verbis poterunt illa capere, & isti pertinent ad Hierarchiam secundam. Sed sunt alii tertii, qui nec in ipso fonte per seipsos, nec in vni¬ uersalibus verbis, sed quasi particulatim, & per multiplicatos conceptus hoc capiunt, & hi constituunt Hierarchiam tertiam Angelorum. Sunt autem, & quarti, qui nec in ipso fonte, nec in vniuersalibus verbis, nec per proprias ronnes clare vident diuinas leges, sed solum sub quibusdam, velaminibus sensibilibus cum continuo tpe, & cum phantasmatibus intelligunt, & in hoc stat Hierarchia quarta, quae est hominum. Sicut ergo ab eodem Magistro docent baccalaurei, vniuersaliter clerici, viri lai ci, & paruuli, aliter tamen, & aliter, quia hacca¬ laurei ab ipso ore Magistri statim capiunt, quae proferuntur, aliter autem clerici non nisi dilucidetur eis. Viri autem, & laici non intelligunt nisi ipsis talia valde masticentur. Pueri autem, & paruuli adhuc magis imperfecte cognoscunt. Sic & in his Hierarchijs se habet, propter quod nos sumus, quasi paruuli, quia ex parte, idest, imperfecte cognoscimus, & imperfecte prophetamus. vnde & Apostolus ad Corinth. Nos, siue Hierar¬ chiam nostram assimilat paruulis. vnde cum prius dixisset: Cum essem paruulus, loquebar, vt paruulus: qudie aunt factus sum vir, euacuaui, quae erant paruuli. postea subdit: Videmus nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem, innu¬ ens, quo visio nostra in via est enigmatica, & est paruulorum, ad quam nos habemus sicut paruuli, & imperfecti: in patria autem erit clara, & aperta, ad quam nos habebimus sicut perfecti, & viri. Et ex hoc potest patere commune dictum, quod Hierar chiae distinguuntur ex alio, & alio illuminationis modo. quia aliud est illuminari immediate¬ ex ipso fonte¬, aliud hoc habere per vniuersales conceptus, & aliud per rationes proprias claras, & aliud velate, & enigmatice, licet ex eodem illuminationis modo possit quis dirigi in diuersa opera: vt uicut videmus, quod quamuis tota tertia Hierar¬ chia, quasi per rationes proprias videatur illuminari, vt quasi tota habeat eundem modum illuminandi, tami per illas illuminationes non ad idem opus ordinantur principatus Archangeli, & An¬ geli. Nam principatuum est praeesse multitudini: Archangelorum est annunciare maiora: Angelorum minora. Per alium ergo, & alium modum cognoscendi distinguuntur Hierarchiae. Sed pro¬ ut eodem modo cognolcendi ordinantur ad di¬ uersa opera, distinguuntur ordines prout idem opus perfectiori modo facit vnus, quam alius, distinguuntur personae angelicae. Sed si sic dici¬ mus, quod credimus benedictum, vt etiam satis communiter ponitur, non omnino imus ad radicem. nam Angeli secundum diuersitatem naturalium, adepti sunt dona gratiarum. Licet ergo sic illuminari pertineat ad ea, quae sunt gratiae, & possit inter dona gratuita coputarii opor¬ tet tamen, quod ad ipsam naturam recurramuns, ex cuius diuersitate haec etiam diuersitas haber esse. In Angelis ergo est pluralitas, & paucitas specierum: est pluralitas, & paucitas conuersio¬ num: est maior, & minor perspicacitas actuum. Nam angeli superiores intelligunt perr species vniuer¬ saliores: ita, quod habent pauciores species, & per conceptus vniuersaliores, & ex hoc indigent paucioribus comuersionibus, & habent perspicacitatem actuum. pevnam enim & eandem speciem habent plures comuersiones, vt si angelus intelligat per speciem lapidis omnes lapides; si vult intelligere per illam speciem; hoc genus lapidum specialiter, oportet, quod se couertat sup illam speciem, prout specialiter representat istos lapides: & si vult intelligere lapides alios, prout speciali ter representat illos alios: & sicut vnus homo perspicax plus intelligit in vno verbo, quam alius per¬ multa: sic angeli superiores per pauciores spe¬ cies, & pauciores conuersiones plura intelligent. & clarius, quam inferiores per plures. Non sunt ergo duo angeli, qui aeque clare intelligant: sicut in istis sensibilibus non sunt duae species aeque nobiles: attamen non propter quodlibet clarius intelligere, contingit habere pauciores species, vel pauciores conuersiones: sicut in istis sensibilibus, vt puta in rebus animatis, non propter quod¬ libet nobilius, vel ignobilius conuenit habere plures, vel pauciores potentias. Nam vna planta est nobi lior alia, non tnm propter hoc hent plures potentias, quam alia, in quibus etiam triplicem differem tiam conspicimus. Vna est per habere plures potentias in eodem genere. Aha differentia est per non habere aliquas potentias illius generis. Tertia est per habere esse nobilius, & ignobilius. & Quae¬ cunque ergo habent esse nobilius, vel ignobilius secundum naturam formae, illa differunt specie: sed quae habent a Deo esse nobilius, vel ignobilius, quod habent plures, vel pauciores potentias in eodem genere, illa differunt saltem in genere propinquo: sic in genere motiuorum secundum locum, aliqua non habent oens sensus, vt apes dicuntur non habere auditum, & talpa non habere oculos, nisi forte sub pelle. Aliqua vero adeo differunt per esse nobilius, & ignobilius, quod carent omnibus potentijs illius generis, sicut plantae, quae carent vniuersaliter sensu. Sic & angeli. semper n. vnus nobiliori modo itelligit, quam alius. sed non propter quodlibet nobilius intelligere, vnus habet pauciores species, vel indiget paucioribus comuersionibus, quae alius: posset tamen quis adeo habere nobilius intelligere, quod dato, quod non haberet pauciores species, indigeret tamen paucioribus comuersionibus in vna, & eadem specie. Et adeo¬ posset habere naturam nobilem, quod ent intelligeret pauciores species. Istae autem tres diuersitates sic se¬ habent, quod paucitas specierum includit paucitatem conm¬ uersionum, & nobilitatem intelligendi. Quicumque enim an¬ telligit per pauciores species, idiget paucioribs com¬ uersionibus, sed non ec omuerso. Quicumnque etnt indiget paucioribus conmuersionibus, hent nobilius intelligere. & non ecomnuerso. Vtrum autem ex paucitate specierum sumatur differentia Hierarchiarum ex plu¬ ralitate, & paucitate comuersionum differentia ordinum: ex nobilitate actuum differentia quorun¬ cunque Angelorum, quia non sunt duo Angeli habentes eque nobile intelligere: aut quno sit: illi no¬ tum est, qui nouit eorum naturam, & etiam ipsis Angelis haec sunt nota: nobis aunt, vt dicit Dio. 6. de Angelica Hierarchia. Ignorae sunt virtutes angelicae. ideo scire non possumus, quo sunt talia accipienda. Certum est nobis, quod quelibet maior, & minor nobilitas naturae, vel actus intelligendi: facit differentiam in Angelis, sed quando est tanto maior nobilitas, quod dignum sit, quod constituatur super nobiliori opere, & faciat differentiam ordinis. quia alius, & alius ordo angelicus est su¬ per alio, & alio opere constitutus, & quando tanta est nobilitas, quod habeant alium modum percipiendi illuminationes diuinas, vt quia forte pont eas percipere in ipso fonte, vel in vniuersalibus rationibus, vel solum in rationibus proprijs, & quod tunc faciat differentiam Hierarchiarum ne¬ scimus.

Concludamus ergo, & dicamus, quod tota natu¬ ra sensibilis tam rerum animatarum, quam rerum inanimatarum, est inter animam rationalem, & materiam primam: & tota natura intellectualis, & angelica est inter huiusmodi aiam, & Deum. Cum ergo plus distet anima a Deo, quam a materia prima: rationale est, quod plures sint differentiae, & plures sint species Angelorum, quam omnium rerum materialium, vt plane innuit Dion. 14. de Angelica Hierarchia. Credibile est ergo, quod sicut haec inferius inter animata aliqua habent plu¬ res, & pauciores potentias secundum diuersum genus: secundum quem modum sensitiuum superat vegetatiuum: aliqua habent sic plures, & pauciores secundum idem genus, sicut vnum sen¬ sitiuum, vel vnum animal superat aliud, quia ali quod habet omnes sensus: aliquod non omnes. inter habentes etiam omnes sensus est differentia, quia vnum est nobilius alio. Sic a simili omnes hos modos differentiarum, & distributionum, quos inuenimus in animatis secundum potentias, ron¬ nale est esse in Angelis secundum species, & conuersiones. quia aliqui habent plures species, ali¬ qui paueiores: aliqui vero secundum vnam, & eandem speciem indigent pluribus conuersionibus, aliqui paucioribus. Rationale est enim de Angelis, quod possint sic se excedete secundum perspicacitatem, quod vnus per eandem speciem vnica comuersione, & vnico intuitu plura cognoscat, quam alius per plures, sicut apparet in hominibus, qui proprie non se excedunt, quod vnus intelligat per vniuersaliores species, quam alius: subtiliores tamen vnico verbo, & vnico intuitu plura cognoscunt, & clarius, quam grossiores per plu¬ res. est etiam, & tertia differentia inter angelos, quod dato eos non differre pluralitate, & paucitate spe¬ cierum, aut conuersionum: possunt tamen differ re subtilitate, & nobilitate. quia per totidem spe¬ cies, & totidem conuersiones potest vnus subtiliori modo intelligere, quam alius: sicut & in homiaibus dito, qu ad intelige lum alquid tot verbis indigeret vnus, quot alius: posset tamen illud clariori modo intelligere vnus, quam alius. Qualiter autem hae tres differentiae se habeant ad distinctionem Angelorum: dici potest, quod per¬ solum intelligere clarius, sumitur differentia spe¬ cierum: per sic autem intelligere clarius, quod indiget paucioribus comuersionibus sumitur differentia generum proximorum. sed quando adeo intelligit clarius, quod indiget paucioribus speciebus, & quod habet species simpliciores, & vni¬ uersaliores: habet inde sumi differentia, & differ re genere remotorum. Sed vtrum ex paucitate specierum, & differre per genera sic remota, faciat distinctionem Hierarchiarum: & vtrum ex paucitate conuersionum sumatur distinctio ordi¬ num: nobis notum certitudinaliter esse non potest, nisi esset nobis desuper reuelatum. Suffi¬ ciat tamen ad praesens scire, quod quodlibet intelligere nobilius facit diuersitatem in angelis quantum ad speciem, & personalitatem. & per nobilius intelligere differunt quicunque Ange¬ li. sed quando adeo est nobilius, quod dignum est, vt diximus, quod committatur sibi altius opus, & altius officium, faciet diuersitatem ordinum. quando autem adeo est nobile suum intelligere, quod habet alium modum recipiendi illuminationes diuinas, diuersitatem facit in Hierarchijs, de quibus omnibus, cum disputabimus de ordinibts, aliqua vlterius intendimus declarare:

REST. AD ARG. DVP. I.

AD primum dicendum, quod diuersa proportio potest sumi adeo large, quod non sint duo Angeli, qui secundu eandem proportionem recipiant di¬ uinum lumen, cum semper vnus recipiat ipsum clariori modo, quam alius. Sed si volumus loqui de diuersitate proportionis, & de diuersitate modi recipiendi diuinum lumen: prout aliqui immediate ab ipso fonte diuino illuminantur, & ibi vident rationes, & leges gubernationis mundi. quidam vero non in ipso fonte, sed in quibusdam vniuersalibus conceptibus hoc possunt conspicere. quidam vero nec sic, nec sic: sed in quibusdam particularibus conceptibus hoc capiunt. talis diuersus recipiendi modus diuersas constituit Hierarchias. Diuersitas autem ordinum infra hunc modum reseruari potest, quia non oportet Angelos non differentes secundum Hierarchias, sed secundum ordines, differre secundum tales modos recipiendi: sed sufficit eos differre exeo, quod sunt ad alia, & ad alia opera ordinati.

Ad secundum dicendum, quod diuersitas actuum, siue diuersitas operum, quae facit distinctionem in ordinibus: reseruatur in distinctione Hierarchiarum. Differunt enim Hierar¬ chiae per diuersos actus, & per diuersa ope¬ ra, quia ad alia opera ordinantur illi de vna Hierarchia: & ad alia illi de alia. & cum hoc etiam differunt ex diuersitate modi recipiendi diuinos radios.

ARTIC. III. An Hierarchiae omnes sint comnexae. Conclusio est afffrmatiua. D. rh. 2. ent. d. 9. 2. 1. 21. . p. 2. aib. Magn. de fierard. quaest. 7. artic. 24.

TERTIO quaeritur de connexione Hierarchiarum. Et videtur, quod non sit connexio inter Hierarchias. Nam Angeli primo intelliguntur differre personaliter, & secundum speciem. Secundo differunt secundum genera propinqua, & per¬ esse alterius, & alterius ordinis. Tertio differunt per genera remota, & per esse in alia, & alia Hie¬ rarchia: quae ergo sic differunt: non videtur, quod possint plus differre. quae autem talia sunt: non videntur in aliquo ccnnecti: ergo, &c.

Praeterea, quod est ratio distinguendi, non est ratio vniendi, & connectendi: sed distinctio per Hierarchias maxime est ratio distinguendi. ergo non erit ratio vniendi, & connectendi.

Praeterea, quae pertinent ad eundem principa¬ tum aliquam communicationem habent ad inuicem, sed quae ad eundem principatum non pertinent, videntur per se facere quoddam vniuersum omnino aliud, & diuersum. Sed Hierarchia idem est, quod sacer principatus. Angeli ergo non pertinentes ad eandem Hierarchiam, non pertinent ad eundem principatum: ergo, &c.

IN CONTRARIVM est Dion. 13. de diu. nom. di. quod nihil est existentium, quod non participet secundum aliquid vno. Et ibidem di¬ citur, quod omnibus omnia sunt vnita.

Dub. I. Lateralis.

An vna, & eadem Hierarchia sit comneaa. Conclusio est affirmatiua. vaeeonen pod. Arra dtisos.

VLTERIVS autem queritur:

Vtrum in eadem Hierarchia sit connexio. Et videtur, quod non, quia sunt ibi diuersi ordines. Sed quae pertinent ad alium, & alium ordinem, non videntur connecti ad inuicem, sed hoc reperitur in eadem Hierarchia: ergo, &c.

Praeterea: si diuersi ordines connecterentur, vel hoc esset in naturalibus, vel in gratuitis: non in naturalibus, quia natura potissime dicitur de forma, & specie. quae ergo differunt forma, & spem: non conueniunt in natura: non solum ergo An¬ geli diuersorum ordinum, sed etiam eiusdem ordinis non habent talem comuenientiam, cum omnes differant specie. Nec etiam hoc erit secundum gratuita, quia scm Magistrum in littera: ordo Angelorum dicitur multitudo caelestium spirituum, qui inter se in ali¬ quo munere gratiae similantur: talis ergo comnexio erit in eodem ordine: non in diuersis ordinibus.

Praeterea: potissima connexio in rebus est, secudu¬ actus, & opera. sed diuersi ordines ordinant ad di¬ uersos actus, & ad diuersa opera: vna ergo, & en¬ dem Hierarchia, quia continet diuersos ordines, non dicetur esse connexa.

IN CONTRARIVM est, quia omnis vnio est aliqua connexio: non esset ergo Hierar¬ chia vna, nisi esset connexa.

Praeterea: omnes Hierarchiae, vt patebit, habent aliquam connexionem ad inuicem. Multo ergo magis vna, & eadem.

Resolutio Art. III.

cum in ipsis elementis, quibue seperatae subftantiae non sunt comparandae, sit connexio, quae est optima Vniuersi difpositio: eam a nobilissimis substa¬ tijs, ac Hierarchijs remonendam esse quisnam dicet Id en. ex principio, fine, porfectione, actio¬ nequ, ipsa fatendum est.

RESPoNDEO dicendum, quod secundum Dio. 13. de diu. nom. non est aliquid omnino priuatum vnitate. & Proclus ait, quod omnis multirudo participat aliqualiter vno. Propter quod idem Dio. 10. de coelesti Hierarchia de hac vnitate, & connexione tractans ait, quod connexa itaque sit ipsa quidem honorabilissima circa Deum animorum dispositio perfectiua illuminatione ordinata. Et subdit, quod ab ipsa Hierarchia prima proportionaliter secunda: & a secunda tertia: & ex tertia secundum nos Hierarchia: vbi plane colligitur, quod non solum omnes tres Hie¬ rarchiae Angelicae connexe sunt, sed etiam quarta Hierarchia nostra connexa est eis. Cum enim illuminationes diuinae ab ipso fontali principio. mediantibus Hierarchijs angelicis, vsque ad Hie rarchiam nostram perueniant: oportet omnes has Hierarchias connexas esse. Non enim posset tale lumen deriuari ab vna Hierarchia in aliam, nisi aliquam vnionem, & aliquam connexionem haberet ad illim: & si in omnes fit talis deriuatio: in omnibus erit connexio.

Possumus autem, quantum ad praesens spectat, quatuor connexiones dare inter Hierarchias, vi¬ delicet secundum principium, secundu finem scundu perfectio¬ nes, & secundum actiones. Secundum principium quidem, quia omnes Hierarchiae habet vnum ea put, fluunt ab vno principio, sunt sub vno principe. Vnde, & Dio. 13. de di. nom. cum prius dixisset, quo non est multitudo non participans vno: subdit, quod quae sunt multa numero, aut virtutibus, aut speciebus, aut genere, aut processionibus, sunt v¬ num principio. Quantumcunque ergo constitusm tes has Hierarchias habeant varias virtutes: differunt numero, & specie, & genere, secundum quo, & An¬ geli differunt ad inuicem. quia si & inter haec materialia sunt didlersa genera, erunt etiam inter Angelos, cum credantur esse plures species Angelorum, quam rerum materialium. Qu antumcumque ergo sic differant Hierarchiae Angelorum, & si differant processionibus, secundu quod homines differunt ab Angells, quia homines procedunt ex se inuicem, & homo generat hominem: licec Ange¬ lus non generet angelum, sed omnes immediate processerint a Deo cum omnibus istis diuersitatibus, stat vnitas principij, quia omnes sunt ab vno principio cict a Deo, qui est totius huiusmodi principatus Dus, Princeps, & principium. Propter quod dicitur coniter, & bene, quod quantum est ex parte Principis, siue ex parte principii principantis: omnes Hierarchiae tam hominum, quam An¬ gelorum, & etiam totum vniuersum, non est ni¬ si vnus principatus. Propter quod concludit Philosophus in fine 12. Metaph. de toto vniuer¬ so, quod est vnus principatus, cuius est vnus Princeps Deus.

Secunda connexio Hierarchiarum est ex par¬ te finis: nam quando in aliqua tota vna multitudine intenditur vnus finis rectus, ordo requitit, quod oens se iuuent ad consequendum finem illum. Finis autem Hierarchiarum est, vt dicir Dion. 3. de¬ cele. Hierarchia, vnitas, & similitudo ad Deum, vel finis est esse, quod Deiforme, quantum possibile est, similans, & ad inditas diuinitus illuminationes proportionaliter conscendens. Sicut ergo in toto exercitu vbi intenditur victoria: inuicem se iuuant, vt hunc finem consequantur, sic in omnibus Hierarchijs, vbi per illuminationes intenditur similitudo ad Deum: oportet, quod in hoc se inuicem iuuent, & se inuicem illuminent. Ideo nulla est Hierarchia, nec hominum, nec Angelorum, quae non illuminet, vel non illuminetur ab alia. Ideo dictum est, quod Prima illuminat secundam: Secunda tertiam: & tertia quartam id est nostram. Cum ergo quaecunque se iuuant in consecutione alicuius finis, & illa sint ad inuicem connexa: oportet ex I ratione vnius finis omnes Hlierarchias connexas esse

Tertia Hierarchiarum connexio sumi potest ex potestate actionum. Nam fm Philofophum in 1. de generatione, in c. de tactu: agentia, & patientia potissime se tangunt. Possumus enim in his corporalibus distinguere duplicem tactum superficialem, & profundum. Quae enim tanguntur scundum¬ magnitudines tangunt se superficialiter: sed, quae agunt, & patititur, tangunt se in profundo, & potis¬ sime si sit actio naturalis, quia ars agit i superficie: natura in pofundo, vt in I2. Meta. recitat Commem¬ dixisse Themistium. Cum ergo actus Hierarchioi sint purgare, & purgari: illuminare, & illuminari: perficere, & perfici, a quibus actibus Hies rarchicis nulla Hierarchia est exclusa: connectentur, & vnientur omnes Hierarchiae ad inuicem, & habebunt illam comnnexionem, quae assimilatur tactui in profundo, cum comnectantur, & vniantur agendo in se inuicem, & illuminando se inuicem. quod quno sit, in sequentibus apparebit. Hae ergo tres connexiones assignatae, sic sunt intelligendae, quod Hierarchiae Angelorum connectuntur sfcudu actum illuminationis se inuicem illuminando, qui act originaliter est ab vno principio, quod est Deus, & terminatur ad vnum finem, qui est per hoc vni¬ ri, & assimilari Deo. Propter quod bene dictum est, Hierarchias connexionem habere ex actibus, ex principio, & ex fine. Vnde & Dion. tractans de hac connexione ait, quod illuminatio descendit a Deo in omnes Hierarchias, & sic reducuntur in super principale principium, & consummationem. Ex eo ergo, quod sic descendit illuminatio gradatim in omnes: vniuntur Hierar chiae secundum actum illuminationis. Ex eo vero, quod est ibi dare super principale principium, est ibi vnio ex parte principii. Quia vero ordina¬ te reducuntur in quandam consummationem: est ibi vnitas ex parte finis.

Quarta autem connexio Hierarchiarum potest sumi secundum perfectiones. Nam hoc modo & corpora lia inter se, & corporalia cum spiritualibus, & omnia cum omnibus sunt connexa, vt in de causis traditur. Sic enim sunt connexa elementa, vt inter terram, quae est frigida, & sicca, & aerem, qui est calidus, & humidus: est media aqua connectens, quae est frigida, & humida conueniens cum aere in humiditate, & aer cum igne in caliditate. Sic in¬ ter intelligentias, quae sunt immobiles, & incorruptibiles, & haec inferiora, quae sunt mobilia, & corruptibilia, sunt media corpora supercaelestia, quae sunt mobilia, & incorruptibilia. Inconnexum enim esset vniuersum secundum Philosophorum sententiam, si ab immobilibus, & incorruptibilibus ad mobilia, & corruptibilia procederetur: & ex his quasi connexionem habentibus fieret constitutio vniuersi, sine rebus medijs. Propter quod facta sunt supercaelcstia corpora, quae sunt mobilia, & in hoc conuenientia cum his inferioribus: & incorruptibilia, & in hoc conuenientia cum in telligentijs angelicis. Sic inter ipsas Hierarchias: Prima quidem Hierarchia non illuminatur ab Angelis, & illuminat Angelos. Tertia est omni¬ no disiuncta, & quasi opposita, quia non illuminat Angelos, & illuminatur ab Angelis. Propter quod est Hierarchia media connectens, quae illuminatur ab Angelis, & in hoc conuenit cum¬ tertia: & illuminat Angelos, & in hoc cum prima. Et si bene sciremus proprietates talium rerum: videremus, quod Deus se habet quasi vnitas: & omnes species se habent quasi numeri, secundum quendam ordinem quasi linealiter vnitatam respicientes: ita, quod spens secunda connectit primam cum tertia, habens con enientiam cum vtrisque, sicut me¬ dium cum extremis: & tertia connectit secunda cum quarta: & quarta tertiam cum quinta: & sic deinceps, & si fierent species ad hoc nouae inter¬ mediae, secundum quandam conuenientiam fierent, vt vniuersum connexum esset. Si. enim conexio est bona dispositio vniuersi, & ralem connexionem vide mus aperte in elementis, quae sunt quasi ignobilissima corpora: multo magis huiusmodi connexionem esse inter Angelos iudicamus. Dicemus enim non esse duos Angelos eque perfectos, sed secundum perfectiones quodam ordine se habent, vt semper media species, siue medius Angelus sit connectens extremos. Non solum ergo media Hierar. connectit primam cum tertia, sed quia quodam ordine prioritatis, & posterioritatis secundum suas perfectiones sunt Angeli ordinati: semper secundum conuenientiam quandam se habebit secundus cum primo, & tertio: & tertius cum secundo, & quarto, & sic deinceps.

REST. AP ARG. ART. III.

AD primum dicendum, quod quantum¬ cunque differant secundum genera re¬ mota: oportet eos conuenire in aliquo genere remotiori, quia oportet darae aliquod vnum genus omnium eorum: dato tamem. quod non conuenirent in genere: comueniret in ana¬ logo, quia secundum Philosophum in 5. Meta. quae sunt diuersa genere sunt vnum proportio¬ ne id est anologia.

Ad secundum dicendum, quod quae est ratio di¬ stinguendi secundum vnum modum, potest esse ratio vniendi secundum alium modum: Hierar. ergo est ratio distinctionis, quia est rerum ordina tarum secundum superius, & inferius ad vnum ali¬ quid: propter quod licet ratione superioritatis, & inferioritatis Hierarchia dicat distinctionem: ratione ordinis ad vnum aliquid, dicit connexio¬ nem: & si fiat vis in argumento, quod Hierar. est maxime ratio distinctionis, quia maxime differunt, quae differunt fecundum aliam, & aliam Hierarchiam: tunc habebit eandem vim cum at¬ gumento primo, vt dicamus, quod oems Hierarchiae conueniunt in aliquo genere multum remoto, & etiam habent connexiones, & conuenientias alias superius assignatas.

Ad tertium dicendum, quod Angeli, si considerem. tur in se, constituunt alium, & alium principatum secundum alium, & alium modum recipiendi diuinos radios. Sed si comparentur ad suum Principem: cum omnes sint sub vno principecilsce. Deo: omnes ipsi: immo totum vniuersum, vt patuit, non est nisi vnus principatus, vt ex hoc possit di¬ ci connexum.

Resolutio Dub. I. connexiones superiori. Articulo asfignatae, si ad vni. tatem principii referantur; in vna, eademqu, Hie¬ rarchia propriam connexionem ponendam esse censemus, ac vnitatem, quam quidem principii, receptionis operis, subiectia, vnitatem nocitamus.

AD id autem, quod vlterius quaerebatur: Vtrum in vna, & eadem Hierar. sit connexio; Dicendum, quod in Angelis est quattuor considerare, videlicet oens Hierar¬ chias, quamlibet Hierarchiam, quenlibet ordinem, & quenlibet Angelum. Sub ipsa enim Hierarchia in sua conitate sunt multae Hierarchiae: in qualibet Hierar¬ chia plures ordines: in quolibet ordine multi An¬ geli: in quolibet angelo multae illuminationes. & omnia haec se habent scundum sub, & supra. Nam vna Hierarchia est altior alia. Vam & Dio. 10. de caelesti Hierar. tractans de comnexione angelorum. Primo assignat secudu sub, & supra gradus in Hierarchijs: ostendens, quod diuini radii perueniunt a Deo in Hierar. primam, & ab illa in secundam, & sic deiceps: postea assignat sub, & supra, siue gradus in eadem Hierarchia, vt quod in vna, & eadem Hierarchia vnus ordo est altior alio. Tertio assignat hoc in eodem¬ ordine, vt sicut est quaedam Hierar. superior, quadam infima, quaedam media, & sicut in eadem Hierarchia vnus ordo se hent, vt superior: alius, vt inferior: alius, vt medius; sic in eodem ordine, quodam sunt An¬ geli supiores, quidam inferiores, quidam medii. Simi li modo in vno, & eodem angelo illuminationes quaedam sunt primae, quodam mediae, quodam inferiores: Propter quod ait, quod secudum se vnusquisque celestis, & human¬ animus spanles illuminationes hent, & primas, & medias: per quaruncumque Hierarchiarum illuminatio¬ nes proprias: sed quae se hant ordinate scundum sub, & supra conmnexionem aliquam hant: ideo in omnibus Hie rar. & in quolibet ordine, & in quolibet angelo em¬ aliqua comnexio. Nam vbi multitudo ibi confusio: supple, nisi sit ordinata. Si aunt ordinata est, ipso ordine quandam vnitatem hent, vt si numeri ordinati sunt, hoc est, quia secundum quendam ordinem respiciunt vnitatem: & si quae diximus de Angelis ordinata sunt: hoc est, quia secundum quendam ordinem ordinantur in vnum Deum, quod sine comnnexione esse non pont. Quaeeunque enim ad vnum aliqud ordinant, aliquomodo comnexa sunt, & vnita. Quod si vellemus de cc nnexione oium istorum tractare: dicemus cum Dio. 13. de di. nom. quod quae sunt multa partibus, sunt vnum toto: & quaesant multa accidentibus sunt vnum subiecto. Oenas ergo Hierar. sunt multa partibus, sed sunt vnum toto, quia oens illi pricipatus rone vnius principantis faciunt principatum vnum: & oens ordines in eadem Hierarchia sunt multa partibus, sed sunt vnum toto, quia oens hmoni ordines, quasi partes constituunt vnam Hierarchiam, quasi quoddam totum: & oens An¬ geli in eodem ordine sunt multa partibus, sed sunt vnum toto: multae etnt illuminationes in eodem An¬ gelo sunt multa accidentibus, sed sunt vnum subiecto. Et si vellemus cuilibet istorum dare propriam connexionem, & vnitatem: dicemus, quod oens illae quatuor connexiones superius traditae, videlicet secundum principium, finem, perfectionem, & actus, possumus reducere ad vnitatem principii. Nam ideo omnes Hierarchiae vniuntur in actu illuminandi, quia omnes illae illuminationes ab eodem principio fontali ordinatae procedunt in primos: deinde in secundos, & sic deinceps. vt Deus vnit sibi primos, in eos agendo, & eos illuminando, & primi hoc modo sibi vniunt secundos, & sic deinceps: ita, quod vnitas secundum huiusmodi actum, reducetur in vnitatem secundum principium. Sic & vnitassecundu¬ perfectiones ad hanc vnitatem reducitur. Nam quia ab vno principio habent oens suas perfectiones: ideo habent eas modo vnito, & connexo. quia Deus, vt sit vna harmonia, & vna melodia in toto vniuerso: semper fines priorum coniungit prin¬ cipijs secundorum, vt dicitur 7. de diu. nom. Sic etiam vnitas secundum finem ad vnitatem secundu¬ principium pertinet. Nam quia omnia procedunt ab vno: ideo dignum est, quod omnia redutantur in vnum. Omnibus itaque Hierarchijs est vnitas principii cuilibet Hierarchiae. praeter hanc vnitatem, est vnitas receptionis, quia tota vna Hierar chia dicitur habere eundem modum recipiendi diuinum lumen: cuilibet autem ordini, praeter¬ has vnitates, est vnitas operis, quia quilibet ordo dicitur ordinari ad aliquem vnum actum, siue ad vnum opus, vt dominationes ordinantur ad dirigendum, potestates ad resistendum, & sic de¬ alijs. Omnes autem illuminationes in vno An¬ gelo praeter has vnitates habent vnitatem subiecti. Cum ergo quatuor vnitates sint assignatae, subiecti, operis, receptionis, & principij: omnes praefatae quatuor vnitates sunt in illuminationibus eiusdem angeli, quia omnes sunt in eodem¬ subiecto: omnes ordinantur ad aliquod vnum o¬ pus, quod commissum est illi angelo. omnes ent aliquo vno modo recipiunt. Nam si vnus modus receptionis est aliquo modo in tota vna Hie¬ rarchia: multo magis erit vnus talis modus in vno, & eodem angelo, & hoc modo possunt multi plicari verba pro libito.

REST. AD ARG. DVA. I.

AD primum dicendum, quod & secundum naturam, & secundum gratiam habent connexionem Angeli: ita, quod & si differunt specie, comnueniunt gnie: & si differunt in genere propinquo, conueniunt in remoto: & si differunt in vno genere remoto, conueniunt in alio magis remoto. sic etiam & secundum dona gratuita conuenientiam habent. Nam licet secundum talia dona magis conueniant Angeli vnius ordinis, quam diuerforum: & magis vnius Hierarchiae, quam diuersarum: omnes tamen sunt aliquo modo connexi secundum talia dona, cum secundum ea ordinate se habeant ad vnum finem, & ad vnum principium, quod si ne connexione esse non potest.

Ad secundum dicendum, quod aliqui actus sunt, in quibus conueniunt Angeli, & aliqui, quibus differunt. Nam omnes illuminant, & illuminantu. Vnde quantum ad hunc actum comueniunt omnes ordines: sed quantum ad opera, & quantum ad offi¬ cia eis commissa, ratione quorum sunt ordines distincti, oportet diuersos ordines differre. Non¬ ergo arguitur, quod nullam habeant couenientiam secundum actus, & opera: sed quod habent differentiam, & conuenientiam. Vel possumus dice¬ re, quod etiam in vno, & eodem actu aliter, & aliter considerato, omnes Angeli conueniunt, & differunt: vt si consideratur illuminare, & illuminari secundum generalem rationem, sic omnes conueniunt, quia omnes illuminant, & illuminantur. Si secundum specialem: omnes differunt, quia non sunt duo Angeli, qui eque clare illuminentur, & qui per omnem modum similiter se habeant ad actum illuminandi.

ARTIC. IIII. An Angelus alium purget. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 2. sent. d. 5. art. 2. Et in q. disp. de cogn. Ang. q. 9. ar. 3. Alb. Magn. de Hierarch. q. 7. art. 23. Biel d. 9. q. 2. Land. d. d. 9. 19. q. 1.

QVARTO quaeritunr de actibus Hierarchicis, qui sunt purga¬ re, illuminare, & perficere. Vi¬ detur autem, quod vnus Ange¬ lus alium non purget, quia purgatio est ab immunditia purga¬ re. In Angelis autem non est aliqua immunditia, cum sint specula clara, & nitida.

Praeterea: si Angeli indigerent purgatione. potissime hoc fieret per gratiam, sed solius Dei est infundere gratiam: ergo, &c.

Praeterea: Hierar. diffinitur a Dio. 3. de caelest. Hierar. quod est imago diuinae speciositatis. sed quod est tale non indiget purgatione: ergo, &c.

IN CONTRARIVM est idem Dio. eodem 3. c. quod ordo Hierar. est quosdam quidem purga¬ re, quosdam vero purgari.

Dub. I. Lateralis. An Angelus alium iluminet. Conclusio est affirmatiua.

Aegid. de cogn. Ang. q. 14. D. Th. 1. p. q. 11c. art. 1. & 2. Et d. I2. ar. 2. Et in qu. disp. de Ver. q. 9. ar. 1. Ric. d. 9. q. 4. Sco. d. 9 q. 1. Franc. Mayr. d. 12. q. 1. Th. Arg. d. 9. q. 1. ar. 3. C apr d. 11. q. 2. ar. 2. Biel d. 9. q. 2. Dur. d. 12. q. 3. Ant. Andr¬ d. 9. quaest. 1.

VLTERIVS autem quaeritur: Vtrum vnus Angelus illuminet alium. Et vrr, quod non. Aug. 83. q. videtur velle: nihil esse me¬ dium inter Deum, & animam: propter quod ibidem ait, quod ne¬ quicquam est melius, quam rationale animal: ni si Deus. Si ergo nihil est medium inter animam, & Deum: multo magis nihil erit medium inter An¬ gelum, & Deum: non ergo vnus Angelus illuminat alium, quia tunc Angelus illuminans esset me¬ dium inter Angelum illuminatum, & Deum

Praeterea: non est nisi triplex lumen: naturae, gratiae, & gloriae. sed nullum tale lumen potest Angelus infundere in alium. Nam de lumine naturae certum est, cum illud sit concreatum Angelo, & sit a creante productum: etiam de lumine gratiae, & gloriae planum est, cum talia per creationem habeant esse.

Praeterea, si Angelus vnus illuminaret alium, vel hoc esset naturaliter, vel supernaturaliter, non naturaliter. Quia etiam Daemonibus naturalia remanserunt integra, & splendidissima, nec su¬ pernaturaliter, quia eorum non est agere supra naturam.

IN CONTRARIVM est Dionysius 3. de caelesti Hierarchia, volens quod sicut ordo Hie¬ rarchiae est quosdam quidem purgari, quosdam vero purgare, sie ordo Hierarchiae est quosdam quidem illuminari, quosdam vero illuminare.

Dub. II. Lateralis. An Angelus alium perffciar. Conclusio est affirmatiua.

V. de Gabr. piel. d. 5. q. 2. & alios Doct. supra citatos.

VLTERIVS autem quaeritur: Vtrum vnus Angelus perficiat alium. Et videtur, quod non, quia endelechia, pfectio actus, & forma, idem videntur dice¬ re. sed Angelus non potest naturam corporalem, quae magis est ei subiecta, perficere, & mouere motu ad formam. ergo multo magis non poterit hoc de natura spirituali, siue de Angelo.

Praeterea: illud, quod est plenum formis, non potest vlterius formari, & perfici, quia si posset magis formari, & perfici, non esset plenum formis. Sed, vt dicitur in lib. de causis, omnis intelligentia est plena formis: ergo, &c.

IN CONTRARIVM est Dionysius 3. de coelesti Hierarchia, dicens ordinem Hierar¬ chiae esse quosdam quidem perfici, quosdam ve¬ foPrrsisete:

Resolutio Artic. IIII.

Angelus alimm pursare dicitur, quantum ad ali¬ quam imperfectionem, & reuelationem: non quantum ad naturae maculam, nec ipsius culpam, uec velamen pbantasiae.

RESPONDEO dicendum, totum ordinem Hlierarchicum accipi ex eo, quod a Deo tanquam a Patre luminum de¬ riuatur lumem in superiores Angelos, & ab illis in alios Angelos, sicut videmus in his corporalibus, quod a Sole tanquam a fonte luminis deriuatur lumen in aliqua corpora splendida, & refulgentia, vtputa in Lunam, vel in Stellas, vel etiam in aliqua metalla: a quibus postea drriua¬ tur lumen in alia, sic suo modo se habet, & in Angelis: propter quod sicut in his corporalibus non refundunt lumen receptum in alia, nisi corpora munda clara, & tersa. Sic & in spiritualibus suo modo se hahet, vt si ab auro, vel argento, vel a calibe repercussis a lumine Solis, fiat splendor, & fulgor in alia corpora: oportet illa purgata, & munda esse: igitur si spirituales substantiae lumen in se receptum debent in alia transfundere: oportet illa esse purgata. Propter quod Dio. 3. de diu. nom. ait, quod oportet purgatores magnae purgationis id est mundiitiae: alijs tradere propriam castitatem id est munditiam. Non enim possent eos perfecte illuminare, nisi eos munda¬ rent, & purgarent. Possumus autem cum Dio. 5. de Ecclesiastica Hierarchia dicere, quatuor esse genera purgationum: videlicet ab immundis maculis, & a corruptione, quae potest rei compete¬ re per naturam: ab inquinationibus, quod potest rei competere per culpam: a materialibus Phantasijs, quod competit creaturae rationali propter cognitionem velatam, & enigmaticam, & obscuram. Quarta purgatio est a diminutio¬ neid est ab imperfectione, quia inferiores non sunt ita perfecti, sicut superiores. In Angelis enim non est immunditia macularum naturalium, quod pos¬ sint infirmari, & pati, & sic corrumpi. Nec est in eis inquinacio culpar, nec cognitio Phantasti car¬ quia omnes clare, & aperte vident, quae vident: sed est in eis aliqua diminutio, quia non sunt om¬ nnino perfecti. Ideo ab aliqua imperfectione purgari possunt: hoc est ergo, quod Dio. ait in c. praeassi. existimandum esse eas. ils. intelligentias non immundis maculis, supple quo ad naturam, quod possint naturales maculas, vel corruptio¬ nes suscipere: nec inquinationibus liberatas, quo ad culpam, quod poslint culpam contrahere, 2 qua liberentdr: nedlle vt materialium recepti¬ uas phantasiarum, & habeant, cognitionem per materiales, & sensibiles phantasias velatam, sed vt a¬ diminutione mundas. q. d. quod non purgantur tribus praefatis modis: videlicet a maculis naturae, nec ab inquinationibus culpae, nec a velamine phantasiae, sed mundantur hoc quarto modo a diminutioneid est ab aliqua imperfectione.

RESP AD ARG. ART. III.

AD primum dicendum, quod angeli nen purgantur ab immunditia culpa, vel etiam phantasiae, sed purgantur ab ali¬ qua imperfectione, siue ab ali qua ne¬ scientia, quia non omnia sciunt, sed aliqua reuelantur inferioribus per superiores.

Ad secundum dicendum, quod purgatio a culpa est per gratiam, quam solus Deus infundit: sed purgatio ab aliqua diminutione, vel ab aliqua imperfectione, siue ab aliqua nescientia, quia non omnes omnia sciunt, vt communiter ponitur, potest esse per lumen doctrinae, quod vnus Ange¬ lus alteri com nunicare potest. Dato ergo, quod Angelus posset infundere gratiam, non purgaret vnus alium a culpa, quia in nullo Angelo est culpa. Poterit ergo per lumen doctrinae vnus pur¬ gire alium a nescientia, quae in multis in inferioribus respectu superiorum esse potest.

Ad tertium dicendum, quod quaelibet Hierar chia est imago diuinae speciositatis secundum proportionem suam, eique possibilem: & quia huiusmodi proportio non reperitur aequaliter in omnibus, quia aliqui sunt ibi superiores, aliqui inferiores; ideo superiores possunt purgare inferiores, tanquam minus proportionatos ad recipiendum in illa plenitudine diuinum lumen.

Resolutio Dub. I. Angelus alium illuminat Aagelum. Idque ex par¬ te Angesi issuminati, il nminantis, nec uon ex diuini luminis virtute¬

AD id autem, quod quaerebatur: Vtrum vnus Angelus illuminet alium; Dicendum, quod tripliciter declarare possumus vnum Angelum alium illuminare. Primo quidem ex paste ipsius Angeli illuminati. Secundo ex parte ipsius Angeli illuminantis. Tertio ex parte ipsius di umi luminis, per quod illuminatur.

Prima via sic patet: Nam sicut videmus in hac visione sensibili, & corporali, sic suo modo se habet in visione intellectuali, & spirituali. sicut ergo nihil, videmus corporaliter nisi in quadam luce corporali, sic nihil videmus spiritualiter nisi in quadam luce spirituali. Vnde August. 12. de Trinitate, Credendum est, mentis intellectualis naturam ita conditam esse, vt res intelligibiles naturali ordine, Conditore disponente, sic videat in quadam luce sui generis incorporea, quen¬ admodum 6 culus carnis videt, quae in hac corporali lute circum adiacent. (utdquid ergo intellectualiter cernitur, in quadam luce intellectuali videtur Ita quod de hac luce intellectuali loquimur, sicut loquimur de ipsa intellectione, siue de ipsa actione intellectus. natura quidem illa, quae est sua intellectuals actio, est sua intellectualis lux. Propter quod Deus sicut essentialiter est sua intellectu alis actio, sic essentialiter est sua intellectualis lux. Non igir participatiue, sed fonta biliter, & essentialiter Deus dicitur esse lux: cum¬ nihil sit ibi de opponto luc s. luxta illud loan¬ Deus lux est, & tenebrae in eo non sunt vlle. Oin¬ nis autem alia intellectualis substantia infra Deum. sicut potentialiter se habet ad suum actum intelligendi, sic potentialiter se habet ad suum lumem intellig, bile: vt sicut intelligit per actum intell¬ gendli. qui non es sua substiniua, sic potest perfi¬ ei per aliquod lumen intellectuale, quod no est sua essentia. & quia participatiue se habet ad tale lumen, conueniens est, quod non habeat ip¬ sumn in omni plenitudine, vt possit secundum huiulmodi lumen aliquam perfectionem recipere.

Distinguemus ergo dupli em potentialitatem: vnam materialem, quae est causa receptionis tians¬ mutabilitas: & aliam intellectualem, quuiae est causa receptionis intelligibilis. Ab hac autem poten¬ tialitate intellectuali nulla forma, abstracta est penitus liberata, nisi sola forma prima, natura scilicet diuina. omnes igitur aliae spitituales sub¬ st antiae propter istam potentialitatem, quam habent intellectualem, quia intellectus in eis non non est omnino terminatus, & per fectus, & quia non habent omnem plenitudinem lucis intelle¬ ctnalis, sed eam cum quadam diminutione participant, lat ge accipiendo diminuiionem possunt aliquam purificationem, & illuminationem suscipere. Vnde & Commentator in 3. de anima ait, non esse opinandum, quod prima materia lit causa receptionis simpliciter, sed est causa receptionis transmutabilis. causa autem receptionis simpliciter, & vniuersaliter, vt ait, est ista natura, sci¬ licet potentia intellectualis, Et subdit, quod ex hoc modo est potentiale, vt intelligentiae abstractae putificent se ad inurcem. Et ait, quod illud, quod est liberatum ab hac natura, videlicet quod nihil possit recpere, est primus intellectus, idest Deus¬

Quidquid ergo sit de intelligere Angelorum omnino naturaliter, secundum quod intelligunt res in proprio genere, ad quod sufficiunt species concreatae. Certum est tamen de intelligere ipso¬ tumspi out intelligunt per illuminationes diui¬ nas, quod sunt in potentia ad tales illuminatio¬ nes, ratione cuius potentialitatis de se quandam imperfectionem habent, ratione cuius imperfectionis, & diminutionis, possunt tales illuminationes recipere. Et quia secundum ordinem debitum fit talis receptio, ion diuinae illuminatio¬ nes perueniunt ad inferiores Angelos per superiores. Quia lex diuinitatis est, & ordine diuino omnino est hoc diuinitus promulgatum, secunda, idest secundas intelligentias participare illuminationes per prima, vt dicit Dio. 9. de caelesti Hlierarchia. Diximus autem, quod large loquimur de diminutione, & imperfectione, quia potest sumi diminutio, & imperfectio priuatiue, cum quis diminuitur, & priuatur aliquo bono sibi debito per naturam, sic nec Daemones sunt priuati, vel diminuti tali bono. quia, vt supra per Dio. diximus, naturalia eis remanlerunt intrgra, & splendida. Alio modo potest accipi talis diminutio, & & impeifectio quasi negatiue, quia non habet omnem perfectionem, & omne complementum, quod potest habere quocunque modo. Ex parte itaque Angeli illuminati, quia non habet omnem perfectionem, quam potest habere, & quia est in eo potentia ad recipiendum diuinas illuminetiones, quia talia dcueniunt in inferiores Angrlos pe¬ superiores. confequens est, quod superiores pos¬ sint inferiores illuminare.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex parte ipsius Angeli illuminantis, quia nunquam agens expellit oppositum, nisi introducendo propositum. A ngelus ergo superior purgat inferiorem illuminando ipsum. Ipsa ergo potentialitas, & ipsa imperfectio inferiorum, loquendo de imperfectio¬ ne large, & etiam modus agendi superiorum, in quo modo communicant cum omnibus agentibus, quod non tollunt priuationem, nisi inducem¬ do aliquid positiuum, sufficienter ostendit superiores Angelos illuminare inferiores.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex parte diui¬ ni luminis videmus enim hunc Solem coipo¬ ralem per virtutem suam vsque ad intima terrae penetrare: vt mineralia, & ea, quae generantur in ventre terrae, virtute Solis, & stellarum generantur: sic, & multo magis ille Sol spiritualis. Deus suo lumine intellectuali, ad omnia intellectualia, siue ad omnes Angelos, & etiam vsque ad rationalia, siue vsque ad homines pertingit. Et quia hoc fit quodam ordine, quia lex diuini¬ tatis est vltima reducere in suprema per media, consequens est, quod prima Hierarchia immediate illuminetur a Deo. secunda illuminetur mediante prima, infima mediante media, nostra autem Hierarchia mediante infima. Vnde Dio. 7. de di. no. ait, quod monas, & vnitas substantialiter: tres antem personaliter, idest Trinitas, & vnus Deus, a supercaelestibus essentijs id est ab Angelis vsque ad nouissima terrae id est vsqu: ad nos ex endit ponitatem suam. Si ergo tanta est efficacia diuini luminis, & hoc ordine huiusmodi efficacia in actum progreditur, quia infima pertingit per media, sicut omnes Angeli sunt medii inter Deum, & nos; ideo a Deo illuminamur per Angelos. sic superiores Angelh sunt medii inter Angelos inferiores, & Deum. ideo lumen diuinum ad inferiores Anga¬ los habet pertuenire pet sureriores.

RISP. AD ARG. DVE. I.

AD primum dicendum, quod licet secundum voluntatem, & scundum granam immediate¬ se habeat quaelibet creatura rationalis & intellectualis ad Deum, quia solus Deus infundit gratiam animae; tamen secundum intellectum. & secundum illuminationem Angeli sunt medii¬ inter nos, & Deum, & superiores Angeli sunt me¬ dii inter Deum, & inferiores: sic, vt semper secundum quendam ordinem deriuetur diuinum lumen in inferiora per media. Non enim habet omnino eundem ordinem voluntas in volendo maxime volibilia: & int ellectus intelligendo maxime intelligibilia. quia licet in executione ea, quae sunt ad finem, possint praecedere finem, in volitio¬ ne tamen semper finis, & maxime volibile, vel id quod apprehenditur, vt tale, praecedit id, quod est ad finem: & quod est minus volibile, vt secundum hunc modum semper voluntas habeat immediatum ordinem ad finem: vel ad id, quod si¬ bi proponit, vt finem. quia sicut in mouendo voluntatem generaliter, non refert bonum; & apparens bonum: sic in mouendo eam, vt finis, non re¬ fert finis, & apparens finis. sed non si. est in intellectu, quia aliquam, & vt plurimum, maxime intelligi bilia sunt nobis minus nota, quam minus intelligibilia, vt quodam ordine per intellectum tendamus in maxime intelligibile. & sicut per intellectum sic gradatim ascendimus, sic diuina illuminatio scudmu quosdam gradus in nos descendit, quamuis gratia & charitas, & huiusmodi dona, per quae voluntas Deo coniungitur, & in Deum tanquam in finem, & inquid volitum tendimus, immediate sint in nobis a Deo.

Ad secundum dicendum, quod vnus Angelus non illuminat alium causando in eo lumen naturae, vel gratiae, vel gloriae: sed illuminat ipsum for¬ tficando intellectum eius, quo fortificato, incipit aliqua scire, quae prius nesciebat.

Ad tertium dicendum, quod Angelus superior ipsum intellectum naturalem inferioris Angeli iuuat, & confortat, vt possit per huiusmodi intellectum intelligere aliqua etiam supernaturalia, quae prius intelligere non poterat. intellectus ergo, qui fortificatur, est naturaliter inditus Arge¬ lo, per quem intellectum sic fortificatum, & per¬ consequens illuminatum, potest etiam su perna¬ turalia cognoscere Et si dicatur, quod Angelus superior hoc faciendo agit supra naturam: Dice mus non esse inconueniens aliquid, vt organum, & in virtute alterius, agere vltra suam speciem. & quia Angelus superior recipiens illuminationem diui¬ nam, & eam transsundens in Angelum se habet, vt organum; non est inconueniens ipsum secundum hunc modum agere vltra suam naturam, & illumnare inferiorem de diuinis mysterijs, ad quae secundum suam naturalem cognitionem non posset pertingere.

Resolutio Dub. II.

Angelus alium perficit Angelum, diuinam stientia communicandum, non noutam speriem, aut formam imprimendo, sed intellectum conformando. Fma¬ nat enim inferioris cognitio a notitia superioris, sicut riuuli a fonte prodeunt.

AD id autem, quod quaerebatur: vtrum vnus Angelus perficiat alium: Dicemus cum Dio. 5. de din. nom. Per fectio est diuinae scientiae assumptio. seeundum hoc enim vnus Angelus perficit alium, inquan¬ tum communicat ei dimnam scientiam, & facit scire diuina mysteria: vt si oculus corporalis non purgatus deperet aliquid videre, prius oporteret, quod purgaretur. Secundo, quod illuminaretur. Tertio purgatus, & illuminatus videret. & quia visio est per fectio oculi, diceretur oculus purga¬ ri, illuminari, & perfici: ita, quod perfectio oculi corporalis consisteret in ipsa cognitione visibilium. Sic perfectio Angeli illuminati consistit in¬ ipsa acceptione diuinae scientiae, vel in ipsa cognitione diuinorum mysteriorum. secundum ergo quamlibet notitiam dicitur perfici intellectus. & sicut accipit nouam notitiam, vel nouam scientiam, sic dicitur accipere nouam perfectionem: potissime tamen dicitur perfici secundum notitiam diuinorum, quia Deus est fons omnium pefe¬ ctionum, & scientiarum, propter quod signanter Dio. perfectionem vocauit assumptionem diuinae scientiae, vel notitiam, quam habet Angelus de rebus diuinis. Et licet secundum cognitionem diuinae essentiae, vel Trinitatis personarum, & secundum omnem notitiam illam de Deo, sine qua non potest esse beatitudo nostra, vnus Angelus non illuminet alium, tamen secundum cognitionem di¬ uinorum mysteriorum, quia inferior Angelus non videt in Deo omnia mysteria, quae videt su¬ petior, potest vnus alium illuminare, & perfice¬ re, vt tota ista perfectio sit in ordine ad Deum, qui est fons luminis, & perfectionis.

Potest autem huiusmodi perfectio, & huius¬ modi notitia quadrupliciter sumi in ordine ad Deum, vt dicatur vno mon perfectio in ordine ad Deum, quia est omnino immediate a Deo. Secundo modo, quia est de rebus diuinis, siue de diuinis mysterijs. Tertio modo quia est in Deo. Quarto modo, quia est sicut in Deo. Secundum primum modum perficiuntur illi de prima Hierarchia, qui immediate perficiuntur a Deo, & qui dicuntur esse in vestibulis Dei, vt vult Dio. 7. de angelica Hierarchia. Alijs autem tribus modis perficium tur omnes alii Angeli. Nam licet inferiores An¬ geli perficiantur, & notitiam accipiant a superioribus Angelis, tamen illa notitia est de rebus diuinis, & in Deo, & hent aliquam simllitudinem cum notitia ipsius Dei, siue cum notitia, quad est in ipso fonte, siue in ipso Deo. Est enim talis notitia de rebus di¬ uinis. quia de diuintsmysterijs, siue de diuinis legibus, siue diuinis rationibus. Nam ad hoc est principatus in Angelis, secundum quem principatum sortiuntur alia, & alia officia, vt exercendo talia officia eis commissa, regnum nostrum, idest Hierarchia nostra humana aggregetur ordinibus Angelorum; propter quod Deus leges, & rationes, & mysteria, secundum quae vult gubernare hunc mundum, & saluare electos, reue¬ lat superioribus Angelis, qui postea reuelant, & dant de eis notitiam infericribus. ergo benedictum est, quod talis notitia est perfectio in ordine ad Deum, quia est de rebus diuinis. Secundo est in ordine ad Deum, quia est in ipso Deo. Nam An¬ gelus supior illuminat, & confortat intellectum An¬ geli inferioris, vt sic illuminatus inferior cognoscat diuina mysteria in ipso Deo, qui prius co¬ gnoscere ea non poterat, vt in sequenti quastione¬ patebit. Tertio talis notitia dicitur perfectio in ordine ad Deum, quia habet quandam similitudinem cum notitia, quae est in ipso fonte, siue in in ipso Deo. Non enim aequatur illi notitiae, quia notitia Dei in infinitum excedit notitiam cuius¬ libet creaturae, tamen immitatur eam. quia si¬ eut Deus in seipso videt illa mysteria, & illas le¬ ges, secundum quas disposuit gubernare mundum, & saluare electos, sic & Angeli illuminati, illa mysteria, & illas legen in Deo vident. vel huiusmodi notitia hent similitudinem cum notitia, quae est in fonte, siue in ipso Deo, quia sicut ab illa no¬ titia, quae est in Deo velut a fonte deriuante riuuli, & fiunt notitiae in angelis superioribus. Sicut ipsi Angeli superiores habent quandam notitiam, quasi fontalem, a qua deriuantur notitiarum riuuli, & fiunt notitiae in Angelis inferioribus. Ipsi insuper Angeli, quantuncunque inferio¬ res, habent notitiam quasi fontalem, a qua deriuantur riuuli notitiarum, & fiunt notitiae in hominibus.

RISP. AD ARG. DVP. II.

AD primum dicendum, quod vnus Angelus non perficit alium imprimendo ei speciem aliquam, vel formam, sed hoc facit confortando intellectum eius, qui confortatus, & fortificatus, incipit aliqua videre in Deo, quae prius non videbat.

Ad secundum dicendum, quod quilibet An¬ gelus est plenus formis, & speciebus, quantum ad ea, quae cognoscit naturaliter, vt nunquam recipiat nouam speciem. tamen quantum ad diui¬ na mysteria, & quantum ad aliqua futura contingentia, quae certam cognitionem habent in solo Deo, potest vnus alium illuminare, & perficere. non imprimendo sibi nouum lumen, vel nouam speciem, sed fortificando intellectum eius, vt incipiat illa videre in Deo, quae prius videre non poterat.

ARTIC. V An illuminatio fiat per veritatis proportionem. Conclusio est affirmatiua.

Begidiut quol. c. 4. 1c.

QVINTO quaeritur de modo, & qualitate istorum actuum. Quaeritur enim cuiusmodi, & qualis sit ista illuminatio. Et vi¬ detur, quod sit per impressio¬ nem, & per actionem immutantem, non nouum lumen inducentem, sed inductum augmentantem. Sic enim videmus in corporalibus: quia carbo minus ignitus, fortificatur ad praesentiam carbonis magis igniti, quae fortificatio per immutationem fit, non per immutationem, quae de non calido faciat calidum: & que inducat nouam caloris formam, sed quae de cali do facit magis calidum, & quae formam caloris in¬ ductam intendit, & augmentat. Immutatur enim no solum frigiduma calilo, sed minus calidum a magis calido. Sic ergo a simili, & multo magis intellectus Angeli superioris, tanquam magis illuminatus, & accensus, ad sui praesentiam immutationem faciet in intellectu Angeli inferioris, per quam immutationem dicetur confortare, & fortificare intellectum eius, & dicetur ex hoc augmentare lumen ipsius.

Praeterea, quod est situs in corporibus, hoc est ordo in spiritibus: sed corpora sic situata possunt se ad inuicem confertare, & se inuicem immuta¬ re, vt patet in carbonibus ignitis. ergo & in ipsis Angelis cum sint ad inuicem ordinati hoc idem fiet.

Praeterea videt, quod hoc fiat per luminis emif¬ sionem per exemplum, quod videmus in corpora. libus, quia Sol hoc modo nos illuminat, emittendo suos radios, & multiplicando suum lumen¬ vsque ad nos. ergo a simili vnus Angelus illuminabit alium, suum lumen praesens faciendo vsque ad intellectum alterius Argeli, sicut Solfacit lumen suum praesens vsque ad nos.

Praeterea potest Angelus suam essentiam face¬ re praesentem in magno spatio, quia potest ope¬ rari in valde magno spatio, & vbicunque operatur ibi est: non quod extendatur extensione illius spatii, sed sicut anima rationalis est tota in toto¬ corpore, quod infermat, & tota in qualibet par¬ te 3 sic Angelus est totus in toto spatio, in quo operatur, & totus in qualibet parte: ergo si Ange¬ lus potest suam essentiam facere sic praesentem alicui magno spatio potest facere praesens suum Inmen. poterit ergo facere praesentiam sui luminis vsque ad intellectum alterius Angeli, & hoc modo illuminare ipsum.

Praeterea illuminare est agere, sed quod non tangit, non agit. Si ergo vnus Angelus non attin¬ git alium per suum lumen, non illuminabit ipsum.

IN CONTRARIVN est, quia substantia spiritualis vbi operatur, ibi est, vt vult Dam. I. lib. c. 10. Si ergo sic Angelus illuminaret ahium agendo in ipsum, siue hoc esset, quia ipsum confortaret, siue quia ipsum lumen praesens faceret: esset ille Angelus in alio Angelo, & illaberetur ei, quod est inconueniens.

Dub. I. Lateralis. An illuminatio sit idem, quoad purgatio. conclusio est negatiua.

Alb. magn. de statu Ang. q. c. artice. 3. Ca. briel hiel d. 9. q. 2.

VLTERIVS autem quaeritur: Vtrum huiusmodi illuminatio sit idem, quod purgatio. Et videtur, quod sic. quia hoc est illuminare alium Angelum, facere ipsum aliqua intellige¬ te: sed inteilectur masis purus eo ipso, quod magi¬ purus est plura intelligit. Idem est ergo purgre, & illuminare.

Praeterea, quae vni, & eidem sunt cadem, inter se sunt eadem: sed purgatio, & illuminatio vni, & eidem sunt eadem. quia sunt idem, quod diui¬ naescientiae assumptio, vt vult Diony. 2. de cel¬ Hierarchia, ergo &c.

IN CONTRARIVM est Dionysius de¬ cel. Hierarchia, qui distinguit purgare abillumi¬ nare.

Dub. II. Lateralis. An illuminare, eo psicere sint ide. Conclusio est negatiua.

Siabriel hidl. d. 9. q. 3. 5c.

VLTERIVS quaeritur: vtrum sit idem illuminare, quod perficere. Et videtur, quod sic. quia idem Dio¬ nysius eodem 7sc. non solum pur&&S gationem, & perfectionem, sed etat ipsam illuminationem dicit esse diuinae scientiae assumptionem, omnia ergo ista tria sunt vnum, & idem.

Praeterea idem est illuminare, quod manifesta¬ re: & idem est manifestare, quod notum facere, sed in hoc perficitur Angelus, quia ei notificatur, & manifestatur aliquid: & quia secundum hos illuminatur ergo, & c.

Dub. III. Lateralis. An actus Hferarchici diuersum ordinem habeant Conckusio est afffrmatiua.

Gabrid hidl d. 3. q. 2. Aib. q. c. art. 5.

VLTERIVS quaeritur, secundum quaem ordinem se habeant ista tria. Et vtur, quod prius Angelus purgetur, quam illuminetur, quia nunquam materia induitur forma proposita, nisi prius expolietur opposita. Cum ergo purgatio sit expoliatio a nesciem tia, & sit expoliatio ab opposito, illuminatio sit acceptio luminis, & sit quasi accipere formam pro¬ positam, purgatio erit prior illuminatione.

IN CONTRARIVM est, quia ficut An¬ gelur inferior hoc patit, sic superior hoc agit, & econuerso: sed superior non purgat nisi quia illuminat, propter quod prius intelligitur illuminare, quam purgare, ergo &c.

Praeterea videtur, quod perficere sit prius, quam illuminare. Nam perfectio est acceptio scientiae: & hoc vrn esse in nobis informatio intellectus per speciem: illuminatio autem est acceptio luminis, vel confortatio secundum lumen. & hoc vider in nobis esse vnio intellectus possibilis ad intellectum agentem. sed intellectus possibilis prius vi detur recipere speciem, quam lumen intellectus agentis, quia illud recepit recipiendo speciem, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia cum lumen intellectuale sit quasi medium deueniendi in cognitionem, & in notitiam intellectualem, Prius erit illuminatio, quam huiusmodi notitia, ergo &c.

Dub. IIII. Lateralis. An primae, mediae, & vltima dentur illuminationes. Conclusto est afffrmatiua.

VLTERIVS quaerirur: vtrum in illuminatione Angelorum sit dare¬ illuminationes primas, medias, & vltimas. Et videtur, quod non, quia intelligens aliqua primo, aliqua secundo, aliqua tertio, intelligit cum discursu. An¬ geli non intelligunt cum discursu, ergo &c.

Praeterea Angeli exercentes sua officia secundum huiusmodi Hierarchias, efficiuntur deiformes, sed in Deo non est dare tales gradus, ergo &c. Praeterea omne, quod recipitur in aliquo recipitur secundum modum rei recipientis, sed natu¬ ra Angeli, vel eius intellectus non se habet, vt primus, & fecundus, & tertius. Nam cum sit vna na¬ tura Angeli, & intellectus eius sit aliquid sequens naturam; oportet, quod se henat vno mom. non ergo fient in eo illuminationes primae, mediae, & vltimae.

IR CONTRARIVM est Dio. 10. de caelesti Hierarchia dicens, quod scundum se vnusquisque, & caelestis. es. angelicus, & humanus animus vltimas habet, & primas, & medias ordinationes, secundum vnamquanque Hierarchiarum illuminationum. vbi eCommem. vult, quod singuli spuns angelici in seipsis virtualiter discreti sunt continentes virtutes, idest illuminationes primas, medias, & vltimas.

Resolutio Art. V. Angelus aliumm illuminat Angelum, non per directam actionem, aut excitationem; sed per verita¬ tis propositionem. Alius. nim alium illuminare sio modo dicitur, sicut inter homines alius alium docet. Id ero maxima cum differentia dictum esse censemus.

RESPONDEO dicendum, ad quonem primam, quod de modo illuminationis An¬ gelorum loquitur Dio. vlti. de angelica Hierarehia ostendens, quod hoc modo superiores An¬ geli docent inferiores. quia superiores habent dentes, per quos diuidunt species, & conceptus. Intelligunt. enim superiores Angeli per vniuersaliores spens, &hnnt vniuersaliores conceptus, in quobus ife¬ riores non sufficiunt ad intelligendum, sed ipsi superiores diuidunt illos conceptus. est particulatim proponendo eos inferioribus, vt possint illos capere. sicut nutrix masticat cibum, vt possit, de illo puer comedere: sic subtiles, & industres, siue sint homines respectu hominum, siue Angeli respectu Angelorum masticant proponendo alijs. quia diuisim, & particulatim proponunt ea, quae ipsi succincte, & compendiose, & sub paucis conceptibus capiunt. vt ergo sit ad vnum dicere, nihil est aliud vnum Angelum illuminare, & docere alium, quam manifestare sibi veritatem. Nomen¬ enim luminis, siue in corporalibus, siue in spiritualibus a manifestatione impositum est sic, & nomen doctrinae a manifestatione impositum est. Hoc est enim alium docere, sibi veritatem manifestare: & hoc est veritatem manifestare, eam ne¬ scienti hoc modo proponere, quod possit eam capere.

Dixerunt enim quidam, & magni, quod cum ad intelligendum concurrant duo, potentia intellectiua, & similitudo rei intellectae; vnus An¬ gelus illuminat alium dupliciter. Primo potentiam intellectiuam confortando. quia vt aiunt, hoc est ordo in spiritibus, quod est situs in corporibus. propter quod scundu eos sicut carbones igniti ad inuicem situati, vnus confortat alium, & potissime magis ignitus, minus ignitum: sic quia Angeli sunt ad inuicem ordinati, & huiusmodi ordine se inuicem confortant: ita, quod superior tanquam magis ignitus, & illuminatus confortat inferiorem.

Secundo vnus Angelus docet alium similitudines rerum, & conceptus suos sibi proponendo eo¬ modo, quo alter potest, vel possit capere. Sed huiusmodi dictum propter tria, intellectum nostrum non quietat.

Primo quia videtur velle, quod Angelus superior aliquid agat in intellectum inferioris, & quia sub¬ stantia spiritualis vbi operatur ibi est, esset Ange¬ lus superior in intellectu Angeli inferioris, & per consequens illaberetur eius essentiae.

Secundo huiusmodi dictum nostrum intellectum non quietat, quia vult Angelum superiorem suos conceptus inferiori proponere, eo mom, quo possit capere, & confortare eius intellectum: sed, vt patebit, non ideo aliter superior intellectum inferioris confortat, nisi & veritatem ei proponendo¬

Tertio huiusmodi dictum nostrum intellectum non quietat, quia vult, quod Angelus superior prius confortet intellectum inferioris, quo ei veritatem propo¬ ponat. quod se hent econuerso. quia primo proponit. quae confortet; concedimus tnm, quod taliter pot accipi¬ huiusmodi confortatio, quod vnus Angelus confortet intellectum alterius: & taliter, quod non. concedere ent possumus similitudinem de carbonibus ignitis. Nam taliter pont accipi illa similitudo, quod vnus An¬ gelus confortaret alium: & taliter, quod hoc henret locum in hoibus, & non in Angelis. & taliter, quod nec in his, nec illis locum haberet. talia enim exempla, quia non sunt oino similia, immo multum difsimilia, negari, & concedi pnnt. Vnde & nos de talibus exemplis i diuersis locis diuersimode locuti sumus, vt ali¬ quum ea negauerimus, aliqni concesserimus. In eisdem etiam, vt puta in Angelis, vbi negamus non valere ratione magnae dissimilitudinis, possemus concedere valere ronne alicuius exilis similitudinis.

Sed circa hoc insistere ad modicum valet, propter quod ad declarationem veritatis quaesitae dice¬ mus, quod nullam actionem naturaliter habent Ange¬ li directe i res corporales exteriores, nisi secundum motum ad situm. Nam & in ipsis corporibus non aliter naturaliter agunt. Angeli vero sunt ipsae formae, & nihil agitur in eis nisi, quod pertinet ad formam & pefe¬ ctionem, propter quod ad hoc, quod angeli possint in An¬ los, qui sunt quaodam formae, aliquod directe operari, se non extendit Angelorum posse. Nec valet, si quis diceret, quod Angeli superiores non inducunt directe in inferiores nouam pfectionem, vel nouum lumem, sed inductum confortant, quia cum huiusmodi con¬ fortatio eum eos sit aliter, quod virtutem proponendo, immo secundu ipsos prius est talis confortatio, qui veri tatis propositio, oportet, quod hoc sit per aliquam actionem, quam praeter veritatis propositionem hanit superiores in inferiores, quod esse non posset, nisi illa¬ berent eis. Est ergo vnus modus dicendi, quod superiores illuminant inferiores per directam actio¬ nem, qui modus, vt patuit, stare non potest.

Alius dicendi modus est per excitationem. Imaginant aunt isti, quod lumem Angeli possit esse prns, vbi non est substantia Angeli, non, quod illud lumen extem datur, nec, quod protendatur sed quod circunfundatur, vel vt magis proprie loquamur, quod praesens efficiatur: vt sicut essentia Angeli mon, quo arguendo tetigi¬ mus, potest esse pnis vni magno spatio, licet non extendatur extensione spacij, sic lumen Angeli pont esse puns vni magno spatio, licet non extendatur ex¬ tensione spatii, immo scundum istos, Angelus per maius spatium pont facere pnns suum lumem, quam suam essentiam. accipientes simile in rebus corporalibus, quia Sol facit pans suum lumen, vbi non est praesens sua sub¬ stantia: differenter taen erit hoc, & illud, quia sicut substantia: solis exhibet suam pntiam dimensiue, quia extenditur extensione quantitatis, & est pars in parte, & tota in toto, sic lumem corporale, quod radicatur in illa substantia, & quod circunfunditei, multiplicatur multiplicarione spatii, vt non sit idem lumen in hac parte spatii, & in illa. Sed Angelus illud idem suum lumen indiuisibile pont facere puns vni magno spatio, ita, quod erit vnum, & idem indiuisibile totum in toto spatio, & totum in qualibet parte, sicut & ipsa essentia Angeli tota esse potest in aliquo magno spatio. Dicunt ergo, quod si essentia Angeli illuminantis attingeret intellectum, & per consequens essentiam Angeli illuminati, vna essentia esset intra aliam, quia simpliciter tangens fimplex tangit secundu¬ se totum. Ad hoc effugiendum, ne vnus Angelus illabatur alij, ponunt, quod essentia Angeli luminantis non se faciat prntem vsque ad Angelum, sed solum faciat lumen suum panes, & quasi radios illius luminis pnntes vsque ad Angelum illuminatum, a quo lu¬ mine illuminatus Angelus excitatus de suo potem tiali format in seipso similitudinem aliquam, per quam intelligit, veritatem, quam vult eum docere superior Angelus, ita, quod non per directam actionem, sed per quandam excitationem secundum istos, mo¬ do, quo dictum est, vnus Augelus illuminat alium.

Sed huiusmodi lumen, quod ponunt sic se facere psis, vel est substantia, vel accidens, vel nihil. v¬ enim dicit Alpharabius in de ortu scientiarum, sciem tias nihil esse nisi substantiam, & accidens, & crea¬ torem substantiae, & accidentis benedictum in secula, Si ergo est substantia, & attingit tale lumen, siue talis substantia Angelum illuminarum, quia simplex attingens simplex attingit secundum totum, consequens erit, quod aliqua substantia creata poterit illabi substantiae angelicae, quod est inconueniens. Si autem est accidens: nullum accidens pont esse praesens alicubi, vbi non est praesens subiectum proprium. Nec valeret, si quis diceret, vt ipsi dicunt, quod isti radii spirituales, siue istud lumem angelicum, est minus dependens; quam lumen solare: & tamen lumen solare potest esse pnns, vbi non est praesens substantia solis. quia lumen illud folare, quod est praesens vbi non est pnns substantia Solis, non est in substantia Solis sicut in subiecto, sed est in aere, vel in alio corpore. sed lumini iutelectuali angelico non poterimus dare aliud subiectum, quam substantiam propriam ipsius Angeli. Propter quod tale lumen esse praesens, vbi non est prae¬ sens substantia Angeli, est inconueniens dicere. Nec oportet hanc potentiam, quam quidam visi sunt ponere, magis improbare. sufficit enim ostendisse, quod non sit conueniens nostro proposito.

His itaque praelibatis, dicamus, quod vnus Ange¬ lus non illuminat alium per directam actionem, vt videbatur dicere positio prima: nec per excitationem eo modo, quo ponit haec positio secunda, sed per veritatis propositionem, sicut in alijs nrnis qomnibus diffusius diximus. suo enim modo vnus Angelus illuminat alium, sicut & vnus homo docet alium. licet enim sit valde differens istud, sicut: eo tan modo, quo exequimur, est valde proprium tale sicut. Nam scire non est credere Magistro, sed est cognoscere in illa cadem cam effectum aliquem, quoenm Magister cognoscit: hoc tam non obstante, quod nesciat Discipulus, nisi cognoscat effectum in cam, sicut Magister: longe tamn difficilius est habere seientiam, per¬ inuentionem, vel inuenire causam, qui henre scientiam per doctrinam, & doceri de cam. quia hans scientiam per inuentionem, habet intellectum dispersum, & non fixum, cogitans nunc de hoc, nunc de illo: sed habens scientiam pe doctrinam, habet intellectum vni¬ tum, & ex hoc fortem, & confortatum. Magister ergo volens docere, eo modo, quo potest capere Discipulus, proponit sibi effectum, & cam: & quia secundum hanc propositionem, intellectus Discipuli non spargitur, sed determinate, & vnite considerat de¬ hoc effectu, & de hac causa, proptet quod videt, & cognoscit illum effectum in sua causa. Sic & in proposito Angelus superior videt aliquod mysterium, & aliquem effectum in Deo, quem non videt inferior, sicut videt Magister aliquem effectum in sua causa, quem non videt Discipulus. propter quod Angelus superior proponit illum effe¬ oum Angelo inferiori. eo mo, quo ipse potest eapere, tunc Angelus inferior, quia semper vr causam, in qua relucet talis effectus, & semper vi det Deum, ideo determinate considerans de ipso effectu sic sibi proposito, incipit videre in Deo illum effectum, quem prius non videbat, & hoc mon drm illuminari, & reduci inDeum per superiorem Angelum. Nec vnus Angelus vnquam docebit alium Angelum rationes, & leges gubernationis mundi, vel mysteria, secundum quae disposuit sal uare electos, vel quoslibet alios futuros effectus, qui non habent certitudinem, nisi in solo Deo: nisi illos effectus, vel illa sibi proposita videat in Deo. Angeli enim inferiores nescirent ea, sed solum crederent de eis superioribus Angelis. Sic enim ponendo, possumus ponere, quod vnus Ange¬ lus doceat alium, eius intellectum, & eius lumen¬ intellectuale confortando, sed non eo modo, quo innuebat positio prima: & possumus dicere, quod vnus Angelus docet alium, intellectum suum ex¬ citando, sed non eo modo, quo ponebat positio secunda: & possumus dicere, quod cum duo concurrant ad notitiam rei, intellectus, siue potentia intellectiua, & similitudo rei cognitae, quod vtroque modo Angelus superior potest docere inferiorem, intellectum eius i sctconfortando, & conceptus suos, per quos representantur res inferiori Angelo eo¬ modo, quo potest capere proponendo. Sed hoc non est eo ordine, & eo modo, quo alii ponunt, quod prius confortet: nec per aliam actionem confortat, quam proponat, vt ipsi iunuunt, sed proponem do confortat. secundum hunc enim ponendi modum, vnus Angelus docet alium eius intellectum confortando. nam cum superior determinate proponat inferiori talem effectum, cum virtus vnita fortior sit seipsa dispersa, quia determinate inferior considerat de illo effectu, ideo vnitiue fertur in Deum secundum considerationem illius effectus. & ideo sic vnitus, & per consequens confortatus, vt dixi¬ mus, incipit illum effectum videre in Deo, quem prius non videbat. hoc etiam modo vnus Ange¬ lus docet alium, ipsum excitando, quia proposito sibi aliquo effectu determinate excitat ipsum, vt vnitiue, & toto conatu feratur in Deum, scundu considerationem illius effectus. quod faciendo incipit in ipso Deo videre effectum illum. Hoc etiam ponendo vtroque modo vnus Angelus docet, & illuminat alium, & intellectum eius confortando, & veritatem ei proponendo: non quod ista duo¬ sint ibi tanquam duo actus, vt alii visi sunt pone¬ re: sed modo, quo diximus. quia ista propositio determinati effectus, & determinatae veritatis, facit, vt intellectus Angeli totus vniatur in se, & quod vnitiue de veritate illa, & de effectu sibi proposito consideret in Deo tanquam in causa, ex qua vnitiua consideratione confortatus, & vigoratus, incipit, vt diximus, in Deo cognoscere effectum illum. Ex hoc autem quamuis valde ex exili similitudine possemus concedere exemplumillud de¬ carbone ignito, quia sicut carbo ignitus ad prae¬ sentiam alterius carbonis pont in aliquem actum, in quem non posset sine praesentia eius: sic Ange¬ lus inferior, secundum ordinem, quem habet ad supe¬ riorem: vt quia proponit sibi aliquemdetermi¬ natum effectum, & aliquam determinatam veritatem, secundum quam determinationem vnitur intellectus eius, & per consequens confortatur, & vigoratur, vt possit in hunc actum, qui est vi¬ dere illum effectum in Deo, ad quem actum iuuatur modo, quo diximus, per ordinem, quem habet ad superiorem Angelum.

Secundum hunc et positionem, nullam actio¬ nem damus Angelo superiori respectu inferioris, cui recta ron in aliquo contradicat, quia non plus damus superiori Angelo, nisi quod loquitur inferio ri, & proponit sibi veritatem aliquam, vel effectum aliquem, & ex hoc excitat ipsum, vel confortat eum, vt consideret de illo effectu in Deo, in quo tanquam in causa hrm scientia de illo effectu, vt ex hoc concordemus cumDio. quod haec sit illuminatio, diuinae scientiae assumptio, vel acceptio, vt ex hoc inferior illuminetur a superiori, quia per eum accipit scientiam de mysterijs Dei, & de effectibus Dei in ipso Deo, & etit ex hoc diuina scientia dicatur esse in eo. nam scientia, quae est de his, quae sunt Dei, & in ipso Deo, diuina merito dici¬ potest. Loquitur en. Angelus inferior superiori, sicut & Discipulus loquitur Magistro, sed ex hot non docet eum, nec illuminat ipsum. superior autem loquitur inferiori, sicutMagister Discipulo, vt ex hoc dicatur eum docere, & illuminare, sed de¬ hmomni locutionibus in sequenti Dist. tractabimus.

RESP. AD ARG. ART. V.

AD primum dicendum, quod exemplum de carbone ignito ron valet ad propositum, quod Angelus superior aliquod directe agat in inferiorem: valet tamen modo, quo diximus.

Ad secundum dicendum, quod actus actiuorum sunt in patiente, & disposito, vt drmn in 2. De aia. Propter quod reprehendendi sunt illi, qui volunt determinare de aia, & nihil dicere de corpore vdl volunt determinare de actiuo, & nihil dicere de¬ passiuo. ordo ergo in spiritibus, & situs in corporibus, nec ad confortationem, nec ad aliquid facient nisi secundu exigentiam passi, & scundum quod passum est aptum natum recipere. & ideo Angeli superiores non pos¬ sunt directe agere in inferiores, nec habere directam operationem in eis, sicut habet carbo magis ignitus in carbonem minus ignitum. quia tunc superiores Angeli illaberentur inferioribus, cum hoc sit commune omni spirituali substantiae, quod vbi operatur, ibi est. sed potest superior veritatem, quam nouit, inferiori Angelo proponere, & sic eum illuminare, & docere.

Ad tertium dicendum, quod huiusmodi illuminatio non potest fieri per luminis emissionem, vel quod Angelus superior faciat praesens suum lumen, vbi non est praesens sua substantia, quia¬ tunc esset accidens sine subiecto. nam illud lumen¬ sic praesens factum, non esset sicut in subiecto in substantia Angeli illuminantis, cum ponatur talis substantia non esse ibi praesens, nec posset¬ esse sicut in subiecto in substantia Angeli illuminati. quia tunc accidens mutaret subiectum suum: nec in spatio aliquo corporali. quia corpus non potest esse subiectum talis luminis. cum lumen illud, nec sit corpus, nec virtus in corpore: propter quod modus ille stare non potest. Ad quartum dicendum, quod angelus pont suum lumen facere praesens alicui magno spatio: sicut pont facere praesentem suam substantiam, vt secundum se¬ totum tam secundum substantiam, quam secundum suum lumem, etnt secundum oia sua sit totus in toto ib lo spatio, & totus in qualiber parte: sed tamen non praet suum lumen facere praesens, vbi non est substantia, vt hoc modo illuminet alium angelum. quia tunc esset accidens sine subiecto: dato tame, quod posset facere sic lumen praesens, quod attingeret alium angelum, oporteret, quod illud lumem illaberet illi alii angelo¬ quia simpliciter attingens simplex, totum attingit totum, quod esset magis incoueniens ponere de huius¬ modi lumine, quod de ipsa substantia. Nam huiusmodi accidens illabi alii angelo repugnat ei, & ratio ne, qua accidens, & ronne, qua quod creatum, sed quod es¬ sentia angeli alicuius illabat alii angelo, non repugnat ei ronne, qua essentia, sed ronne, qua quoidcreatum.

Ad quintum dicendum, quod id, quod non attigit aliud, non agit directe in ipsum, sed huiusmodi actionem, qua est effectum aliquem, vel venltatem aliquam proponere: pont vnus angelus facere in alium absqus eo quod ipsum attingat mon, quo volebat concludere argumentum: ideo sufficit, quod ei illam veritatem proponat, eo mon. quo possit alius capere. Nom enim angelus hent cognitionem de rebus, quod res agant in ipsum, sed sufficib quod res sint tales, quod sint proportionatae speciebus in mentibus angelorum, ad hoc, quod possit eas angelus cognoscere. Sic sufficit, quod angelus superior de veritate, quam vult ostendere inferiori, formet in seipso particulares conceptus proportionatos speciet inferioris angeli: ad hoc quod possit angelus apprehendere veriratem illam, & secundum illam ferri inDeum, & in Deo tanqui i causa excitatr, & confortat: a supe¬ tiori, mon, quo dixim, possit videre veritatem illan¬

Resolutio Dub. I Purgatio, & illiminatio suint idemre: differunt ta¬ mer ol diuiersss respeetiis.

AD id autem, quod qurebatur, vtrum sit idem purgatio, quod illuminatio; Dicendum, quod est idem secundum rem: folum differt per respectum ad aliud, & alid. Diximus enim quod angelus superior illuminat inferiorem, proponendo sibi determinate veritatem aliquam, & quia secundum illam determinatam proportionem vnit, & determinat intellectum angeli inferioris, & vniendo, & de¬ terminando cofortat ipsum, vt vnuiue feratur in Deum secundum conm siderationem illius veritatis, vbi hent illam veritatem cognoscete. illuminatio ergo ista quantum est ex parte angeli superioris nihil est aliud, quam vnio, & determinatio intellectus an¬ geli inferioris: purgatio autem nihil erit aliud, quam recessus, ab opposito huiusmodi, & quia vnire, & determinare aliquod est facere ipsum re¬ cedere ab opposito illius vnionis, & determinationis: io angelus superior illuminando inferiorem igm purgat, & non aliter, qua illuminando purgae.

Possumus aunt dicere, quod angelus inferior ante quam illuminet a superiori: quadrupliciter se prt habere, secundum, quod quadrupliciter prt dici purgari a superiori. Primo si non sit ei similis. Secundo sisit dissimilis. Tertio si sit confusus. Quarto si sit confusus, & dissimilis. Primo quidem mon pret ei es¬ se non similis: vt quia non cogitat de illa veritate, quam vult sibi angelus superior proponere: vel si cogitat, non cogitat sub isto respectu, quod Deus ordi¬ nauit sic se facturum: vel, quod illa veritas, vel, quod ille effectus tanquam quid ordinatum a Deo reluceat in Deo: tunc ergo angelus superior poterit purgare inferiorem ab hac non similitudine. quia pro¬ ponet sibi veritatem illam tanquam relucentem in Deo, & fagiet illum de hoc cogitare, vt vnitiue feratur in¬ Deum, & aduertat ibi de veritate illa, de qua non ad vertebat. Secundo angelus inferior antequam illuminetur non solum prt esse non similis, sed etiam dissimilis. quia non solum non cogitat de illa veritate, sed forte cogitat de aliquo alio longe dissi¬ mili,& longe diuerso a veritate illa: tunc ergo priet¬ superior inferiorem illuminare, vt proponat sibi veritatem propositam, quam proponendo faciat illum recedere ab illa dissimilitudine. Tertio angelus inferior antequae illuminetur priet dici confusus id est in determinatus. quia, & si cogitat de illa veritate, quam sibi vult proponere superior angelus: cogi¬ tat cum quadam confusione idest cum quadam indetermi¬ natione. quia nescit quo mon fieri debeat: vtrum hoc monm, vel illo. nec hoc est inconueniens ponere¬ i angelis, quod velint doceri, & quod nesciant totum regi¬ mem. quia cum possit fieri pluribus modis. quod desideram do cogitent sub quadam indeterminatione de illis modis. Mali enim angeli possunt esse peresumptuosi, & dare iudicium suum de aliqua re futura ante, quod sciant plene veritatem: sed boni angeli in oibus Deo subiecti, non determinant, nec dant iudicium suum, sed expectant diuinam sniam, vel illuminationem superiorum: quumen ergo sic se habent, quod superiores proponunt inferioribus aliquam veritatem de¬ terminare, dicuntur eos purgare a confusione¬ Quarto angelus inferior pont esse dissimilis, & com¬ fusius: dissimilis quidem. quia cogitat de veritate, quae est longe dissimilis, & diuersa ab ea, quam vult sibi proponere superior angelus. Confusus vero, quia de illa veritate non est certus, peoper quod cum angelus superior determinate sibi proponit veri ritatem, quam vult inferiorem docere: purgat eum a conm¬ fusione, & dissimilitudine. In hoc autem quarto mebro comprehenduntoia alia tria menbra. Nam comprehenditur ibi tertium menbrum, quod erat purgare a confusione, & secundum quod erat purgare a¬ diffimilitudine. quia in hoc quarto menbro agit de purgatione vtriusque. comprehenditur etiam ibimembrum primum, quod erat purgare a non similitudine. quia d in dissimilitudine includit non similitudo: sicut in contrario includir contradictio, vr in nigro includit non album. Sic in dissimili intelligit non fimile. Inde est ergo, quod Dio. 3. de coe¬ lesti Hlierarch. detemrinans de purgationeange¬ lorum ait: Oportet itaque, vt existimo, purgandos quidem purosperfici, liberari omni. diffimilitu¬ dinis confusione. Idem est ergo purgatio, & illu¬ minauo. differt aunt per respectum ad aliud, & aliud. Nam angelus superior proponens veritatem in¬ feriori angelo, de qua vult eum docere, assimilat sibi intellectum inferioris angeli faciendo eum cogitare de eo, de quo ipse cogitat, & vnit, & determinat ipsum: faciendo ipsum vnite, & determinate considerare de veritate illas & quia semper agens agendo propositum tollit oppositum, ideo angelus superior assimilando sibi intellectum angeli inferioris, & vniendo ipsum: tollit ab eo opposita, videlicet dissimilitudinem, quae orponitur similitudini: & confusionem, id¬ est indeterminationem, quae opponitur vnioni, siue determinationi. Prout ergo intellectum an¬ geli inferioris superior angelus sibi assimilat, & ipsum vnit, & determinat, dicitur ipsum illuminare. quia vniendo, & determinando intellectum eius, & assimilando eum sibi, confortat eius lumen intellectuale, vt sit potentius ad agendum. sed prout tollit ab eo opposita, videlicet dissimilitudinem, indeterminationem, siue consusio¬ gemndlicitur eum purgate¬

RESP. AD ARG. DVP. 4.

AD primum dicendum, quod licet intellectus magis purus sit magis illuminatus, & plura cognoscat;tam non pe respectum ad idem dicetur hoc, & illud. quia dicet purus prut est liberatus ab apposito: dicetur aunt illuminatus: prut est consecutus propositum.

Ad secundum dicendum, quod & purgare, & illuminare sunt idem, quod assumere diuinam fcientiam. quia haec duo ordinantur ad illud.

Resolutio Dub. II.

hhminatio, & perfeatio in ngelis sunt iden consequutine, quantum ad actionem intentionem¬ que agentis. & passi. sed quantum ad passionem passi: vet quantim ad id, quod fit in passo non item¬

AD id autem, quod quaerebatur: vttum sit idem alluminatio, quod perfectio: dicendum, quod in acquisitione scientiae est tria considerare: oppositum, a quo receditur: id, per quod scientia acquiritur: & ipsa scientia acquisita, oppositum, a quo receditur, est nescientia: id, per quod scientia acquiritur: est illuminatio: ipsa scientia acquisita est cognitio rei, quam habemus, mediante huiusmodi illuminatione. Omnia autem haec aeria facit angelus superior in inferiori. nam ipsum liberat a nescientia, tolle¬ do ab eo confusionem, & dissimilitudinem. quia ex hoc inferior est nesciens, vel non est sciens sicut superior. quia est indeterminatus in se, & est diffimilis a superiori, & secundum hoc dicitur superior inferiorem purgare. Secundo superior angelut vnit, & dererminat intellectum inferio¬ ris, & ex hoc dicitur eius lumen intellectuale oonfortare, & per consequens ipsum illumina¬ re. Iertio angelus inferior sic illuminatus a superiori: incipit aliqua scire, quae prius nesciebat, & quantum ad hoc dicuur perfici. Sic itaque ista tria se habent: & cum de re constet, de verbis modicum est curandum. Tamen quia quaestio quaerit: Vtrum uluminatio, & perfectio sint idem; dicemus, quod aliqua esse idem, quantum ad praelent spectat, potest intelligi quadrupliciter: vel ex consecutione. quia vnum consequitur ad aliud: vel ex actione agentis. quia vnica actione fit hoc, & illud: vel ex intentione tam agentis, quam passi, vel ex passione patientis: siue ex eo, quod fit in passo. quia vnum solum aliquid fit in eo. lllumi¬ natio quidem, & perfectio sunt idem consecutiue. quia vnum consequitut ad aliud. Nam ad illuminationem, vt patet per habita, statim consequitur perfectio: ita, quod sunt fimul tempore hoc, & illud, sicut ad illuminationem aeris statim se¬ quitur visio. Secundo haec duo sunt idem, quantum ad actionem agentis. quia vnica actione sit hoc, & illud. Nam angelus superior hoc modo purgat, illuminat, & perficit inferiorem, proponendo sibi aliquam veritatem determinatam, quod faciendo eum liberat ab indeterminatione, & dt eum purgare. Confortat, & vnit intellectum, & lumen intelligibile ipsius, & dem ipsum illuminare¬ Facit ipsum illam veritatem in sua causa id est es Deo co¬ gnoscere, & dr ipsum perficere. Et quia haec oia vnica actione facit superior angelus in inferiori: ideo haec oia tria quantum ad actionem agentis idem es¬ se dicunt. Tertio illuminatio, & perfectio sunt idem, quantum ad intentionem agentis, & passi. Nam inter haec oia tria, hoc est finaliter intentum, videlicet pe¬ fectio, & diuinae scientiae assumptio. Quarto loqu possumus de identitate illuminationis, & perfectionis quantum ad passionem passi, vel quantum ad id, quod fit in passo, & sic dicere possumus, quod magis sunt duo aliqua, quae vnum aliquid. Nam aliud est intellectum vnire, & ex hoc lumen eius confortare, quod pertinet ad illuminationem, & aliud ex hoc facere ipsum aliquem effectum in sua causai est in Deo co¬ gnoscere, quod pertinet ad perfectionem. Dicemus ergo, quod quauis angelus superior vnita actione purget illuminet, & perficiat: 1amn illuminatio, & perfectio in ipso passo possunt dici duo aliqua: sicut si aperiens fenestram, & ex hoc illuminans domum vnica actione hoc faciat: in ipsa tamen domo aliud est reseratio fenestrae, aliud illuminatio¬ Hoc aunt dicimus. quia aliqum vnica actione agentis plura in passo fiunt. Possumus aunt dicere, quod magis sunt duo aliqua in angelo, illuminatio, & pefectio, quam illuminatio, & purgatio. quia tam illuminatio, quam perfectio, dicunt aliquic positiue, & exhoc possint dici. duo aliqua. sed purgatio dicit aliquid priuatiue, secundum quaem modum magis est non aliquid, quam aliquid.

RESP. AP ARA. DVP. II.

AD primum dicendum, quod oia illa tria sunt idem, quod assumptio diuinae scientiae. quia hoc in eis finaliter intenditur: differunt tam a se inuicem modo, quo diximus.

Ad SEcundum dicendum, quod respectu passi illuminare est manifestare causaliter, quia ex hoc fit nota, & manifesta veritas angelo inferiori. quia illu¬ minatut a superiori. Sed veritatem scire, & eam, notam, & manifestam habere, est idem quod manifestatio formaliter, propter quod differunt, & differre possunt hoc, & illud.

Resolutio Dub. III. Adus nierarchici. quisunt iltuminare. purgare. & perficere, non babent in se prioritatem aerer¬ nitatis, nec tomporis, sed naturalis intelligentia, perfectionis, & complementi. Purgatio. n¬ est prior illuminatione, quantum ad originem per comparatione ad passum: sed illuminatio, si ad agens conferatur, prior est aluje. Dersectio vero ad agens, & passii comparata, oens esectione pcedit.

AD id autem, quod quarebatur, quem ordinem habeant ad in¬ uicem ista tria, & quod istorum est prius alio, dicendum, quod secundum August. 12. Confess. quadrupliciter dicitur aliud alio esse prius: Aeternitate, vt Deus est prior omnibs: Tempore, vt flos fructu: Electione vt fructus flore: Origine, idest, natura, vt sonus cantu. Cum ergo quaeritur, quod istorum trium est prius, & quem ordinem habent ad inuicem, dicemus, quod quantum ad prioritatem primam, secundum, quod aliquid aeternitate prae¬ cedit alia, nihil creatum est prius alio. quia nihil creatum fuit ab aeterno. quantum autem ad prio ritatem temporis nullum horum est prius alio. Nam in eodem instanti, & simul, cum angelus su¬ perior proponit inferiori aliquam determina¬ tam veritatem: vnit, & confortat intellectum eius. vnde dicitur eum illuminare. Tollit ab eo indeterminationis confusionem, vnde dicitur ipsum purgare, & facit ipsum in sua causa co¬ gnoscere, vnde dicitur ipsum perficere. Nam in actionibus se concomitantibus simultas est temporis: non obstante, quod vnum causatur ab alio: sicut simul illuminatur aer, multiplicatur color, & fit visio. Aliae autem duae priori¬ tates, videlicet natura, siue naturali origine, & electione, idest perfectione, & complemento: locum habent in quaestione proposita. Sciendum tamen non esse inconueniens secundum alium, & alium respectum: aliqua duo sic se habere, quod vnum sit causa alterius, & econ¬ uerso. Non tamen in eodem genere causae, sicut potio est causa sanitatis in genere causae efficientis, & sanitas potionis in genere causae finalis, & quia causa natura est prior effectu, non est inconueniens secundum aliam, & aliam acceptionem, sanitatem natura esse priorem potio¬ ne, & econuerso: nec est alia, & alia sanitas, quae praecedit, & sequitur potionem, sed est ea¬ dem aliter, & aliter accepta, & considerata. quia eadem sanitas secundum intentionem a¬ gentis est prior potione: secundum receptio¬ nem in passo est posterior. Illa ergo prioritas, quae est natura, vel naturali origine, potest comparari ad agens, & ad patiens. prout ergo ad propositum spectat, & praesenti quaestioni congruit: erit triplex prioritas. Vna originis, prout spectat ad passum. Alia originis, prout spectat ad agens: & tertia, quae est secundum electionem, idest secundum perfectionem, & complementum. Cum ergo quaeritur, quod illorum trium est prius: dicemus, quod quod¬ libet illorum est prius alijs, aliquo istorum trium modorum. quia origine per comparationem ad passum, purgatio est prior illuminationem, & perfectione, sed origine per comparationem ad agens, illuminatio est prior alijs, sed electione, & complemento quantum ad agens, & etiam quantum ad passum, perfectio prae¬ cedit alia. Sicut enim videmus in materia, quod semper expoliatio ab opposito natura, & origine praecedit introductionem praepositi. quia prius intelligitur materia expoliari a forma opposita, quam indui proposita, quia non posset indui, nisi prius expoliaretur. sed quantum est ex parte agentis: prius est inductio, quam expoliatio. quia agens non expoliat nisi quia inducit, & induit: sicut aliquando exemplum posuimus de duobus clauis, vt si agens per clauum, quem haberet in manu, vellet remouere clauum infixum in li¬ gno, licet tempore simul infigeret vnum, & remqueret alium: tamen prius infigeret, quam remoueret, quia non remoueret nisi infigendo: ipsum tamen susceptibile, & ipsum lignum prius perderet clauum vnum, quam reciperet alium. quia non posset suscipere vnum clauum, nisi perdendo alium. Et quia purgatio est remotio a confusione, & ab opposito illuminatio est vnio, & confortatio intellectus, & est inductio propositi: quantum est ex parte passi, siue ex parte ipsius susceptibilis natura, & origine prius est purgatio, quam illuminatio: ex parte autem agentis est econtrario. aliter ergo, & aliter origine, & natu¬ ra purgatio praecedit illuminationem, & econ¬ uerso, sed haec duoorigine, & natura tam ex parte agentis, quam ex parte passi, praecedunt perfectionem. quia natura, & origine ex par¬ te passi prius est purgatio, postea illuminatio & vltimo perfectio. ex parte aunt agentis prius est illuminatio, postea purgatio, & vltimo perfectio¬ sed licet origine, & natura tam ex parte agentis, qu passi persectio sit posterior illis duobus: inm electione, & complemento quantum ad agens, & patiens est prior. quia patiens in seipso, & agens in patiente praeeligit tanquam magis quid perfectum, & completum, perfectionem illis duobus, cum illa duo propter perfectionem agantur, & fiant,

RESP. AD ARG. DVP. II.I.

AD primum dicendum, quod ex parte materiae prius est purgatio, quamil¬ luminatio, vt argumentum obiicie¬ bat: sed ex parte agentia est econuerso

Ad illud autem in contrarium patet, quod licet¬ quantum ad susceptionem formae, & expoliatio nem oppositi, quantum ad id, quod hec sunt, sic patiens patiatur, vt agens agit. quia passum non induitur alia forma, quam agens induat: nec ex¬ poliatur alia, quam agens expoliet: & licet sic sit de rebus habitis, & perditis; tamen quantum ad ordinem habendi, & perdendi, contrarium est de patiente, & agente. quia patiens prius perdit, quam recipiat: sed agens prius inducit, quam tollat.

Ad id autem, quod obiiciebatur de intellectu¬ nostro; Dici potest, quod intellectus noster recipiendo lumen, & speciem per accidens, quasi tenet modum retrogadum. nam cum deberet prius recipere lumem, quam speciem ratione conditionis suae, quia est male natus ad sciendum, quodammodo prius recipit speciem, quam lumen: & prius I minus nota, quam magis nota. nam anima sicur prius cognoscit alia, quam se: sic prius cognoscit ea, quae sunt in alio, quam ea, quae sunt in se. vt sicut cognoscendo alia, cognoscit se: sic cognoscendo obiectum, quod est extra se, cognoscit actum, qui est in se. & quia illum ordinem, quem tenet in cognoscendo, tenet in recipiendo, prout receptio cognitioni deseruit, lumen intellectus agentis, quod est in eadem anima cum intellectu pos¬ sibili, non recipitur in huiusmodi intellectu, nisi mediantibus speciebus, quae sunt species rerum extra animam, in quarum cognitionem primo progreditur anima. sed licet sic sit in nostto intellectu peruerso, & male nato ad sciendum, non¬ est tam sic in intellectu angelico. Vel possumus di¬ cere, quod & receptio speciei, & illuminatio non est ipsa perfectio, siue ipsa cognitio veritatis, sed tam istud, quam illud in his, quae cognoscimus per speciem, praecedit cognitionem. siue ergo receptio speciei sit prior iliuminatione, siue econ¬ uerso, ipsa tamen illuminatio origine, & natura est prior coguitione, & perfectione.

Ad illud in contrarium, quod illuminatio est prior, quam notitia, siue quam scientia verit: tis, quam vocamus perfectionem; patet, quod est prius origine, sed non electione.

Resolutio Dub. IIII. Hierarcpiarum prmas medias. infinasque dari re cesse efl, mmcognitorum, tim etiammodi cogts stendiratione.

AD id autem, quod vlterius quaereba¬ tura vtrum in illuminationibus Ange¬ lorum sit dare aliquas primas, ali¬ quas medias, aliquas vltimas. Dicendum, quod, vt patuit in arguendo, Diony. innuit sic esses. quod dupliciter possumus declarare: ex parte cognitorum, & ex parte modi cognoscendi. Ex parte quidem rerum cognitarum rationabiliter poni potest, quod in omnibus Angelis, sunt aliquae illuminationes primae, aliquae me¬ diae, aliquae vltimae. Nam aliquae illuminationes sunt de rationibus gubernationis mundi, & de mysteriis saluationis electorum, inter quae est da¬ re, aliqua maiora: aliqua minora: aliqua media. Propter quod, sicut ipsae res per illuminationem cognitae quendam ordinem habent ad inuicem, sic & ipsae illuminationes, per quas talia cognoscuntur, quendam ordinem habere debent, vt¬ quaedam sint primae, quaedam infimae, quaedam mediae: nec est inconueniens in talibus esse prio¬ ritatem, & originis, & perfectionis: vt quaedam illuminationes sint priores aliis origine, & quaedam perfectione.

Secundo hoc idem possumus declarare ex par¬ te modi cognoscendi, vt saltem in Angelis inferioribus sit dare illuminationes primas medias, & infimas. ram, vt diximus, quidam Angeli co¬ gnoscunt in ipso fonte: quidam in vniuersalibus conceptibus: quidam in particularibus rationibus. Cum ergo Angelus superior proponat An¬ gelo inferiori veritatem aliquam; oportet, quod ipse proponat ei eo modo, quo ipse potest cape¬ re. ideo dicitur superior habere dentes, quia diuidit illos conceptus suos, & ponit ei magis particulariter. sed non est inconueniens, quod ex pro¬ positione talis veritatis, intellectus Angeli inferioris confortatus possit illam veritatem videre in vniuersalioribus rationibus, & conceptibus, quam prius fuerit sibi proposita, sicut accidit homini discenti, cuipostquam proposita est veritas per multa verba, intellectus eius aliqualiter illuminatus, in paucioribus verbis potest illam veritatem capere. Demum autem & Angelus¬ inferior illam veritatem cognoscit in ipso Deo, vt sic ordinate infima reducantur in Deum per¬ media iuxta legem diuinitatis a Diony. 4. de An¬ geli Hierar. traditam. Dicemus enim vt etiam communiter dicitur, quodquantum ad naturalem cognitionem pertiner, non est necessaria manifestatio veritatis, neque in Angelis, neque in Demonibus. quia secundum hunc modum a principio suae cognitionis omnia cognouerunt, hoc enim modo Angeli sunt intelligentiae plenae formis, & sunt actu intelligentes, vel sunt in potentia accidentali, vel actuali ad intelligendum: vt, quod solum velint se conuertere super species, quas habent, pos¬ sint omnia talia intelligere. ged huiusmodi illuminatio fit de diuinis mysterijs, & de rationibus diuinis, secundum quas possit saluari huma¬ num genus, quas rationes, & quae mysteria naturali cognitione non possunt cognosce¬ re Angeli, respectu cuius cognitionis non sunt formis pleni, & in actu, sed magis sunt in potentia ad suscipiendam talem cognitionem a¬ superioribus substantijs, siue ab ipso Deo. Propter quod, adiuuante lumine gratiae, non est inconueniens in huiusmodi cognitione gradatim procedere, vt primo inferiores Angeli suscipiant huiusmodi reuelationem modo magis particulari, & quasi per multa verba: & postea ad huiusmodi reuelationem se habere pos¬ sint magis vnitiue, & demum veritatem illam in ipso fonte, & in ipso Deo cognoscant. Dicemus enim, quod sicut veritas aliter proponitur Clericis, aliter Laicis, & si mediate proponeretur lai¬ cis, sicut proponitur Clericis, Laici non cape¬ rent: non tamen est inconueniens, quod post¬ quam laici apprehenderint aliquam veritatem eo modo, quo proponitur laicis, quod per talem apprehensionem conformati, possint illam veritatem apprehendere vniuersaliori modo, & quasi eo modo prout proponitur Clericis. Sic, & forte multo magis, si eodem modo pro¬ poneretur veritas aliqua superioribus, & inferioribus angelis, inferiores non intelligerent veritatem illam: sed postquam huiusmodi veritas est proposita, modo, quo debet proponi inferioribus, apprehendendo veritatem illam, & ex hoc confortati, non est inconueniens eis, posse intelligere veritatem illam eo modo, quo proponebatur superioribus: &, vt sic ascendendo veritatem illam cognoscant, eo modo, quo cognoscunt supremi, videlicet in ipso Deo: nunquam tamen sic inferiores attingunt modum superiorum, quod ita clare videant, sicut vident superiores, licet ad hoc deuenire possint, quod videant veritatem illam in illo fonte, & in illa causa, in qua vident superiores: nec oportet in hoc dare diuturnitatem temporis ante, quam re¬ ducantur infimi angeli per medios angelos, & per supremos in ipsum Deum. quia sufficit, quod natura, & origine, & causalitate seipsa praecedant. Non oportet autem, quod se praecedant duratio ne, & tempore, sicut origine, & causalitate prius. est illuminatio aeris, postea multitudo colorum, & vltimo visio: tempore tamen, & duratione se ista non praecedunt. quia in eodem instanti fiunt, Sic Deus volens illuminare angelos, & volens eis reuelare sua mysteria, per quae disposuit sal¬ uare electos, facit suum impetum in omnes angelos, sed ex isto impetu sine aliqua alia intermedia causa, soli superiores illuminantur, intelligentes illa mysteria in ipso fonte, & in ipso Deo. Ipsi vero superiores sic illuminati proponunt illa mysteria medijs, ex qua propositione non intelligunt illa mysteria infimi, sed medii magis particulariter illa mysteria proponunt infimis, vt sit alius illuminandi modus supremos, quia per solum diuinum impetum, & alius illuminandi modus, quia per propositionem vniuer¬ salem, prout supremi proponant medijs: & alius sit modus illuminandi infimos, quia ex propositione particulari, prout medii eis particulari¬ ter illa proponunt. Medii ergo reducuntur in diuinum impetum per supremos, vt ex propositione illa vniuersali supremorum sint capaces diuini imperus, & possint illa mysteria in ipso Deo cognoscere: infimi autem reducuntur in Deum per medios, & supremos, quia infimi immediate non sunt capaces diuini impetus: sed etiam non sunt immediate capaces vniuersalium propositionum, sed solum immediate capiunt cum eis ila mysteria, quoiparticulariter proponun¬ tur: & ex illa particulari propositione manu¬ ducuntur in vniuersalem, & ex vniuersali in di¬ uinum impetum, vt sic omnia ibi ordinate fiant. Ex ipso ergo modo cognoscendi, vel ex ipso modo illuminandi, prout per tales illuminationen angeli reducuntur in Deum, possumus ibi dare primum, medium, & infimum: vt primum sit per diuinum impetum diuina mysteria patefacere: medium sit per vniuersaliter proponere, mysteria illa cognoscere: infimum sit per particulariter ostendere, in cognitionem illorum mysteriorum deuenire. Aliqua sunt enim, quae immediate quilibet cognoscit in Deo: & aliqua sunt, quae sic gradatim, & secundum prae¬ fatum ordinem perueniunt ad notitiam An¬ gelorum.

Aduertendum autem, quod posuimus similitudinem de Clericis, & Laicis: dicentes, quod sic, & multo magis erat in angelis. quia si veritas talium mysteriorum proponeretur immediate eo modo inferioribus, quo proponitur superioribus, non caperetur ab eis: sicut si aliqua veritas immediate proponeretur eo modo laicis, quo proponitur Clericis, non caperetur, nec intelligeretur ab ipsis. Est enim hoc sic, & simili¬ ter. quia respectu cognitionis talium mysteriorum sunt angeli in potentia ad cognoscendum: sicut & respectu propositarum veritatum sunt homines ad cognoscendum in potentia. quia, vt dixi¬ mus, licet ad naturaliter cognita non sint angeli i potentia, nisi forte valde accidentali, ad cognolcem dum tamen talia mysteria dici possunt esse in potentia. est etiam hoc forte multo magis in angelis, quam in hominibus. quia multo magis se excedunt angeli, cum sint ad inuicem diuersarum specierum, & diuersorum generum, quam se excedant homines, qui omnes sunt eiusdem speciei.

RESP. AD ARC. D Vn.. IIII.

AD primum dicendum, quod intellige¬ re cum discursu non dicit solum intelligere aliqua primo: aliqua secundo. Nam & sensus prius dicitur ferri in lucem, quam in colorem: & etiam lux est ratio, quare sensus feratur in colorem, nec tamen propter hoc dicimur Sentire cum discursu. quia noncadit tempus medium inter sentire lucem, & colorem. Sic, quia in tali busilluminationib non oportet cadere tempus me¬ dium, non oportet ex hoc, quod angeli intelligant cum discursu. Dato tamen, quod & ibi caderet tempus medium, adhuc non oporteret, quod intelligerent cum discursu. Nam intelligere cum discursu non solum est all¬ qua itelligere primo: aliqua secundo; sed ent ponit, quod ibi intercidat tempus medium, & cum hoc dicis, quod istud tempus medium inrercidat arguendo, & ratiocinando, prout nos arguendo, & ratiocinando a principijs ad conclusiones discurrimus. Nam Angelus etiam secundum suam naturalem cu¬ gnitionem non intelligit omnia simul: sed oportet, quod primo conuertat se super istam speciem, & intelligat representata per illam speciem, ou postea seconuertat super aliam speciem, & intelligat representata per illam speciem: & postea se¬ conuertat super aliam speciem, si vult intelligere representata per eam, & sic successiue, & quor dam ordine potest se conuertere super omnes suas species, & intelligere omnia representata peor¬ eas, nec tamen in huiusmodi successione, & in huiusmodi ordine est discursus. quia si cadit ibi successio, quod aliqua intelligit primo, aliqua secundo, non agit hoc arguendo, & ratiocinando: quae argutio, & ratiocinatio de necessitate, requiritur ad intelligere cum discursu: sic & in proposito, & si non quantum ad modum reuelam¬ di, tamen quantum ad ipsa reuelata non omnia reuelantur simul ipsi Angelo. Si ergo aliqua re¬ uelantur ei primo: aliqua secundo, quantuncun¬ que intercidat ibi tempus medium, non dicitur propter hoc intelligere cum discursu, quia huiusmodi tempus medium non intercidit, quod Angelus ratiocinetur, & arguat, vt sic arguendo, & ratiocinando seipsum ad veritatem ducat.

Ad secundum dicendum, quod licet Angelus sit deiformis, & licet per huiusmodi illuminatio¬ nes fiat deiformis, non tamen est Deus, nec habet per huiusmodi illuminationes, quod fiat Deus, ideo non oportet, quod aequetur Deo, & quod per huiusmodi illuminationes omnia intelligat simul, sicut intelligit Deus.

Ad tertium dicendum, quod licet sit vnus intellectus angelicus; non tamen aequaliter est dispositus ad omnia aequaliter intelligendum. ideo secundum quod exigit intellectus Angeli, & na¬ tura eius, aliqua possunt ei reuelari primo, ali¬ qua secundo, & sic deinceps.