ET videtur, quod non debeant esse nisi tres ordines. Nam in nu¬ mero ternario omnia reperiuntur, vt dicitur in 1. cae. & mundi. Quia in omnibus reperit principium medium, & finis. In omnibus euim est assignare supremum, medium, & infimum. vnde in eodem primo caeli, & mun¬ di dicitur, quod hunc numerum, scilicet ternarium, extraximus ex natura rerum. Et ibidem di¬ citur, quod secundum istum numerum habe¬ mus laudare Deum Creatorem praeexistentem proprietatibus rerum, ergo ex proprietatibus rerum accipere debemus huiusmodi numerum. & quia ex proprieratibus Angelorum est, quod sic distinguantur secundum ordines, quia Dionysius cuilibet ordini assignat suas proprietates, non erunt nisi tres ordines Angelorum: supremus, me¬ dius, & infimus.

Praeterea videtur, quod sint septem ordines: quia Magist.2. Sententiarum, distin. 9. dicit ordinem Angelorum esse multitudinem caelestium spirituum, qui inter se in aliquo munere gratiae similantur. Secundum ergo numerum donorum gratiarum sunt accipiendi ordines: sed dona gratiarum, siue dona Spiritus sancti numerantur esse septem, ergo, &c.

Praeterea videtur quod debeant esse in numero denario: quia denarius est numerus pfectus, & ipsi potissime sunt in numero perfecto.

Praeterea in Euangelio assignatur parabola de decima dragma: Post resurrectionem ergo erunt decem ordines. Aliter enim homo non di¬ ceretur decima dragma, nisi pertineret ad decimum ordinem, sed genus humanum non faciet per se ordinem: quia homines assumentur ad ordines Angelorum: oportet ergo, quod sint decem ordines Angelorum, & quod homines assumantur ad illos decem ordines: vt hoc modo homines dicantur decima dragma perdita: quia erit pars decem ordinum.

IN CONTRARIVM est Dio. 6. de An¬ gel. Hierarchia dicens: Omnes coelestes essentias Theologia vocauit nouem, intendens ex hoc p. esse ordines illarum caelestium essentiarum. Et idem eo. c. dicit, quod hascict caelestes essentias Diuinus noster Sanctus Praeceptor, videlicet Hiero theus, vel melius: Paulus, vt xe Comment. dicit in tres ternas disponnes segregat. sunt ergo tres Lernae id est 9. dispositisnes segregatae, siue ordines Angelotum.

Dub. I. Lateralis. An ordiner recte ordinentur. Conclusto est affirmatiua.

D. Tho. 1. p. q. 109. arti. 2. Et 2. d. 3. arti. 3. Ric. d. 9. q. 2. Brul. d. 9. q. 5.

VLTERIVS post dubitationem de numero ordinum, dubitatur de ordinatione ordinum. sunt enim ibi, vt diximus, tres Terni, siue tres Ternarii. Primus enim Ter narius secundum Grego. sunt Seraphin, Cherubin, & Throni. Scds autem Do¬ minationes: Principatus, & Poteslates. Tertium autem Ternarium faciunt Virtutes, Archangeli, & Angeli, circa quam ordinationem Gregoril est triplex dubitatio, vna est de assignatione terna¬ ribrum, in qua discordat a Diony. Nam licet naturaliter in assignatione primi ternarii comueniat cum eo, in assignatione tamen secundi, & tertii differr. Vult enim Dionysi. 6. de angelica Hierar¬ chia, quod adsecundum ternarium, siue ad secundam Hierarchiam pertineant Dominationes, Vir tutes, & Potestates: Ad tertiam vero Principat, Archageli, & Angeli, Gregorit ergo ponit principatus esse secundum ordinem secundae Hierarchiae, & virtutes esse primum ordinem Hierarchiae tertiae. Dionysius autem econuerso.

Secunda autem dubitatio est de ordine ternariorum. Nam si ad secundum ternarium pertinent Dominationes, Principatus, & Potestates, cum ista sint nomina praelationum, & ordo praelato. rum sit ordo primus, & supremus; videtur, quod secundus ternarius debeat poni primus, & primus secundus, vt prius sint Dominationes, Principatus, & Potestates, quam Seraphin Cherubin, & Throni.

Tertia dubitatio esse posset de ordine partium ternarii. Et videtur, quod Oherubin debeant esse super Seraphin. nam Cherubin dicitur a plenitudine scientiae: Seraphin ab ardore charitatis: sed scientia, & sapientia videtur esse mater omnium bonorum, iuxta illud, quod dicitur de¬ Sapientia: lgnorabam, quod omnium bonorum mater est sapientia. Videtur etiam, quod Throni debeant esse super Cherubin, & Seraphin. Nam Throni dicuntur, in quibus sedet Deus, sed se¬ des immediate se habet ad sedentem. ergo Throni sunt immediatiores Deo, quae alij: & per consequens sunt superiores alijs. In ordinatione ergo horum trium ternariorum ordinum, est inordinatio partium ternarii inter se, quia Throni debe¬ rent esse supra Cherubin: Cherubin supra Seraphin, & etiam est ibi inordinatio partium vnius ternarii ad alium ternarium, quia partes secundi ternarij, & tertij, aliter ordinat Dionysius, & a¬ liter gregorius: & tertio est ibi inordinatio ipsorum ternariorum ad inuicem, quia secundus ternarius, qui est Praelatorum, deberet poni supra primum ternarium, qui est contemplatiuorum, & supra tertium, qui est actiuorum.

Dub. 1I. Lateralis. An ordines recte nominentur. conclusio est affrrmuatiua.

D. Th. 1. p. q. 1os. rt. 3. Et 2. d. 9. art. 4. rtem contra Gent. lib. cap. Bo. D. hona. d. 9. art. 1. q. 4. tic. d. 9. q. 2. 1ac l d. 9. q. 1. Prul. d. 9. q. d. Voril. d. 9. d. 3.

VLTERIVS autem dubitatur de no minatio ne ordinum. & videtur, quod inconue nienter supremus ordo ponatur esse Seraphin. Nam Seraphin dicum tur ab ardore charitatis, & secundum Aug. 15. de Trini. hoc donumilicet charitatis est, quod diuidit inter filios Regni aeterni, & filios perditionis ae ternae. ergo huiusmodi donum est commune omnibus bonis, & omnibus Angelis. non ergo est v¬ nus ordo, sed omnes ordines.

Praeterea videtur, quod secundus ordo non debeat dici Cherubin. Nam Cherubin dicitur a scientia: sed scientia, & sapientia est quid con mune omnibus Angelis, cum omnes sint intelligentiae, & omnes sint deiformes, & omnes polleant scientia, & sapientia.

Praeterea videtur, quod tertius ordo non de¬ beat dici Throni. Nam Throni dicuntur illi, in quibus sedet Deus, & in quibus sedet diuina sapientia. sed anima iusti, & omnis substantia intellectualis bona sedes est diuinae sapientiae. erit ergo hoc commune omnibus Angelis.

praeterea videtur, quod quartus ordo non de¬ beat dici Dominationes. Nam hoc est maxime proprium Dei, videlicet Dominari, iuxta illud: Quoniam Dominus ipse est Deus. deberent ergo Dominationes dici primus ordo, non quartus.

Praeterea videtur, quod quintus ordo non de¬ beant dici virtutes. Nam virtus est vltimum de potentia: cum ergo Dominatio competat rei, ratione potentiae, prius intelligimus rem habere vl timatam, & completam potentiam, & postea intelligimus illam rem dominari. Erunt ergo virtutes supra Dominationes, & erunt virtutes saltem quartus ordo, non quintus.

praeterea omnes intelligentiae dicuntur esse quaedam virtutes. erit ergo hoc nomen commune, non proprium.

Praeterea videtur, quod sextus ordo non debeat dici Potestates, quia, secundum quod habetur in littera, Potestates nominantur, quae hoc caeteris potentius in suo ordine acceperunt, vt virtutes ad uersae eis subiectae refraenentur. Erunt ergo Potestates supra virtutes, cum potissime ad eas spectet refrenare virtutes aduersas.

Praeterea videtur, quod septimus ordo non de¬ beat poni Principatus. Nam Principatus, & Potestates, & Dominationes, & etiam virtutes etiam idem videntur dicere. Nam idem videtur esse po¬ testas, & virtus. Nam pro eodem accipimus habere potestatem agendi aliquid, & habere virtutem faciendi illud. Idem est ergo potestas, quod virtus: & idem est potestas, quod Dominatio iuxta illud ad Rom. Omnis anima Potestatibus sublimioribus subdita sit. Cum ergo subiici dicatur respectu alicuius dominantis: idem est esse potestatem, quod esse sublimiorem, & idem quod habere dominium. sic etiam idem est potestas, quod principatus. Nam cum ad Ro. Apostolus prius dixisset, quod principes non sunt timori boni ope¬ ris, sed mali: postea subdit: Vis autem non time¬ re potestatem: bonum sac: accipiens pro eodem¬ esse principem, & potestatem.

Praeterea videtur, quod octanus ordo non debeat dici Archangeli. Nam Archangeli sunt illi, qui principantur Angelis: Idem erunt ergo Archan¬ gell, duod pribcipatus: cum & principatus Arc gelis principentur.

Praeterea videtur, quod nonua ordo non de¬ beat dici Angeli. Nam Angeli dicuntur nuncij, vel ministri: Omnes ergo erunt Angeli, quia vt dicitur ad Hebr. omnes sunt administratorii spiritus in ministerium miffi.

Dub. III. Lateralis. An ordines sint a natura, gratia, co officio. conclusio est affirmatiua.

D. rho. 1p. 4. 16s. rdc. 2. Et 2. 49. artc. 5. fffffar 5.

VLTERIVS autem dubitatuy de ratione, & causa istorum ordinum: vtrum distinctio huiusmodi ordinum sit a natura, vel a gratia. Et videtur, quod sit solum a gratia, quia huiusmodi ordines accipiunt secundum actiones Hierarchias, quae sunt illuminare purgare, & perficere. sed hoc non competit Angelis nisi per gratiam.

Praeterea quod competit toti Hierarchiae, com¬ petit cuilibet ordini, cum ordines contineantur in ipsis Hierarehiis. sed cuilibet Hierarchiae conpetit, quod sit quid deiforme, & quantum possibile¬ est, similans: sed hoc competit Angelis potissime per gratiam. ergo &c.

Praeterea Magister in littera dicit, quod ordo est similitudo coelestium spirituum, qui inter se in aliquo munere gratiae similantur, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia supra di¬ stin. 3. dicitur de Angelis, quod ab initio suae conditionis aliqui fuerunt superiores: aliqui inferio res: ergo ab exordio suae conditionis, & per consequens ex ipsa natura eorum, erat ibi distinctio graduum, & per consequens distinctio ordinum.

Praeterea Magister in littera dicit, quod ordo Angelorum est multitudo coelestium spirituum, qui in naturalium datorum participatione conueniunt.

Resoltitio Artic. I. Hierarchiarum distinttio ex Principe, ex opere, & ex ipsofine sumi potest. Quaelibet autem tres complectitur gradus. Hinc nouem suut ordines, in quibus est ordo & quantum ad Hierarchias in se, et quantum ad assignationem partium, nec non ad ordinem partium.

RESPONDEO dicendumad quaestionem primam, quod quia Diony. 6. coelestis Hierarchiae hoc modo di¬ cit esse. 9. ordines Angelorum. Quia sunt ibi tres Ternae dispositiones i est tres Hierarchiae, quarum quaelibet est ternio, idest quaelibet continet tres ordines: si volumus de nu¬ mero ordinum aliquid dicere, oportet de nu¬ mero Hierarchiarum aliquid enarrare. Hierar¬ chia enim idem est, quod sacer Principatus: Omnes ergo Hierarcihiae illae, siue oens illi sacri Principatus ad tria possunt comparari, vel ad Principem, sub quo sunt: vel ad actiones, quas agunt: vel ad finem, quem intendunt. distinctio itaque Hierar¬ chiarum, vel erit ex ipso Principe, & ex ipso opere in comni, vel ex ipso ope i spirituali, vel ex ipso fine. Ex ipso Principe, & ex ipso opere in generali accipitur distinctio Hierarchiarum, vt supra accipiebatur de quolibet magno Principe, & de quo libet magno opere, vbi est dare tria genera ministrorum, quia quidam sunt assistentes ministri, & hi faciunt Hierarchiam primam. Quidam propositi operarii, & hi secundam. Quidam executores operum, & hi faciunt tertiam, non enim est conueniens, quod magnus Princeps immediate se henat ad oparios qualescunque sint operarii, siue sint Praepositi, siue Executores. Sed sunt Assistem tes ministri, quo voluntatem Regis denunciant Praeposi¬ tis, & sunt Prepositi, quod operarios ordinant & dirigunt: & tertio sunt, qui extquuntur opus.

Secunda autem distinctio Hierarchiarum est ex ip so opere in speciali. Nam hoc est opus speciale Hierarchicum, communicatio scientiae. nam in hoc stant opera Hierarchica, quod vnus alium purget a nescientia, illuminet, & perficiat in scientia: Erunt ergo tres Hierarchiae iuxta tres modos sciendi, in fonte in vniueralibus rationibus, & in particularibus conceptibus. nam Prima Hierar¬ chia, vt diximus, in ipso Deo tanquam in ipso fonte cognoscit diuina mysteria. Secunda vero de huiusmodi mysterijs in quibusdam vniuersa¬ libus rationibus docetur a prima. Tertia vero de eisdem mysteriijs secundum particulares conceptus docetur a secunda. & quia non est dare plura genera ministrorum, vt dicebat distinctio prima, nec prout ad propositum spectat est dare in Angelis plures modos sciendi, vt dicit haec distinctio secunda: ideo vtroque modo probatur, non esse nisi tres Hierarchias.

Tertio modo potest assignari sufficientia Hie¬ rarehiarum ex ipso fine, & ex ipso opere in generali, vt differat haec tertia acceptio a prima quia illa accipiebat distinctionem Hierarchiarum ex ipso Principe, & ex ipso opere in generali. haec autem ex ipso fine, & ex ipso opere in generali. Nam finis mouet agentem, & facit efficientem. finis enim in agibilibus, vt patet ex Physic se habet sicut principia in speculabilibus, ideo dieitur 4. de di. no. Nullus enim ad malum respiciens, facit, quod facit. Quodlibet ergo agens in sua actio ne, non intendit malum, sed finem, & bonum, quod potissime veritatem habet in actione Hie¬ rarchica, quae est actio sancta, & bona. In actione ergo illa primo est consideratio finis: Secundo dispositio operum secundum illum finem. Tertio executio operis, secundum finem apprehensum, & iuxta dispositionem factam secundum talem finem. Diximus enim hanc distinctio nem acceptam esse ex fine, & opere in generali. quia hoc est generale in omni volente facere ali¬ quod opus, quod primo apprehendit finem. Secundo disponit, quae sunt agenda, scud illum finem. Tertio exequitur, & agit: & si sit opus arduum, quod spectet ad certam multitudinem, oportet ista tria diuersis committere, quia aliqui potissime sunt intenti circa finem, sicut sunt illi, qui sunt in timi, & secretarij, & familiares alicuius domini, qui considerant, & sciunt rationes, & causas agendorum, & dicuntur esse specialiter intenti circa finem, quia finis est ratio, & causa in agendis. Aliqui vero sunt intenti circa dispositionem, & directionem operum, vt illi, qui operibus proponuntur: aliqui vero circa executionem, vt illi, qui opera exequuntur, & agunt. Et quia finis omnis Hierarchiae est ipse Deus, & impletio voluntatis diuinae, ideo primam Hierarchiam dicuntur illi constituere, qui sunt immediate circa Deum, & immediate eis reuelatur voluntas diuina, & immediate eis reuelantur mysteria, rationes, & leges, secundum quas Deus vult mundum regere, & electos saluare. Secundam autem Hierarchiam constituunt, qui illis operibus praeponuntur, secundum quae Deus disposuit saluare electos. Tertiam autem Hierarchiam constituunt, qui deputantur ad custodiam hominum, & qui exequuntur, & agunt opera illa, quae ordinantur ad salutem electorum. non ergo sunt nisi tres Hierar¬ chiae.

Sed cum quaelibet Hierarchia couenienter diui datur in tria, erunt ibi iuxta dictum Diony. tres ternae dispositiones, idest, tres dispositiones, siue tres Hierarchiae, quarum quelibet est terna, idest, diuisa in tria. cum enim sic est, quod aliqua vna¬ magna multitudo facit plures principatus, oportet quemlibet illorum principatuum habere plu¬ res gradus, & plures ordines: vt si tota muititu¬ do hominum, siue Christianorum continet in se¬ plures principatus, vt puta Clericorum, & Laicorum, qui duo principatus accipiuntur iuxta duos gladios. quod figuratum fuit in Luangelio, vbi dicitur: Ecce duo gladii hic, quia principatus Clericorum vtitur magis gladio spirituali: Laicorum magis gladio materiali, oportet in quolibet istorum principatuum dare plures gradus, qui gradus sufficienter possunt sumi secundum ternarium, qui est generalis modus accipiendi in qua libet multitudine. quia aliqui sunt ibi supremi: aliqui medii: & aliqui infimi. vt puta si volumus principatumClericorum accipere secundum scientiam, erit ibi dare gradum supremum medium, & infimum, quia gradum supremum tenent Doctores, & Magistri: mnfimum siniplices Discipuli: medium, qui sunt inter hos, vt Baccalaurei, qui in se opera vtrorumque Magistrorum, & Discipulorum continent. Sic iu principatu Laicorum gradum supremum tenent Consiliarij, ludi ces, & Doctores rempublieam dirigentes: me¬ dium Milites, & Barones rempublicam defendentes: infimum mercantias, & mechanica o¬ pera facientes, & in omnibus his gradibus est da¬ re multas differentias, quia non omnes doctores sunt aequales, & sic de alijs gradibus.

Sic in proposito quamsibet Hierarchiam di¬ uidemus in tres gradus. nam sic videmus in ipsis hominibus. Assistentes enim ministri alicui Regi, vel Principi, non omnes tenent eundem gradum. nam quidam sunt solum familiares, habentes liberum introitum ad Regem. Quidam cum hoc, quod sunt familiares, sunt etiamsecre tarii scientes secreta Regis. Quidam cum hoc, quod sunt familiares, & Secretarii, sunt valde intimi, & dilecti a Rege. Quanuis ergo omnes familiare¬ primo sciant vota Regis, per antonomasiam tmen dicuntur scixe huiusmodi vota Se cretarii, & per antonomasiam dicuntur esse propinqui Regi, qui sunt intimi sibi, & dilecti ab eo: ita, quod primus gradus erit dilectorum, & hunc gradum tenent Seraphin. Secundus erit secretorum, & hunc gradum tenent Cherubin. Tertius erit familiarium, & hunc gradum tenent Throni. Et si secretarii sunt etiam dilecti, & si dilecti sunt se¬ fretaril, tamen plus est esse dilectum, quam secretarium, vel quam scire secreta. quia ipsa dilectio est causa reuelationis secretorum, & quae sunt causatorum abundantius sunt in causis. 1deo Seraphin tanquam superiores ab excellentiori do¬ no denominantur, vt ab ardore charitatis. Cherubin denominantur ab excellentiori dono post di lectionem, vt a plenitudine scientiae, & sciunt se¬ creta Dei. Throni vero ab eo, quod est post scientiam, vt a iudicio, vt dicitur in eis sedere Deus, & dicitur in eis iudicia facere. Vnde & Gregor. secundum, quod habetur in littera, Throni vocantur, qui tanta diuinitatis gratia replentur, vt in eis sedeat Deus, & per eos iudicla detetr minet

Aduertendum quod sibene sit ordinata curaali cuius Domini, per infimos familiares, debent vota Eegis ad alios deriuari. quia intimi, & secretarii Regis semper debent assistere Regi. Alii autem communts familiares vota Regis ad alios deferunt. ideo i hroni dicuntur sedes Dei, quia sicut sedes defert sedentem, sic Throni, quasi infimi inter familiares deferunt Deum, & deferunt vota Dei ad alios. In eis ergo dicitur Deus sedere, & sua iudicia discernere, quia per ipsos manifestantur, & discernuntur iudicia Dei, vt quid Deus sententiauit de aliquo, & quid iudicauit, & quae sunt vota sua, per istos manifestantur aliis Hie rarchiis.

prima ecgo trierarchia, quae est asfistentium, & famihiarium, & oorum, qui collocantur quasi in¬ vestibulis Dei. sicut Dioov. ait, tres gradus habet: & in quolibet gradu sunt multae differentiae, quia illi, qui sunt intimi, & dilecti, non sunt aeque in¬ timi, & dilecti, ita quod in ipso ordine Seraphin aliqui sunt supcriores, aliqui infenores. Ipsi etiam sucretarii, & qui denominant a scire secreta Dei sunt aliqui magis, aliqui minur. Sic etiam in ipsis Thronis, qui communi nomine sunt quasi familiares Dei, & quasi sedes Dei deferentes aliis oius vnta, & eius decreta, sicut mos est infimotum familiarium facere, non sunt omnss aequetales, sed aliqui sunt superiores, aliqui inferiores. Propter quod Dionys. in quolibet ordine ponit etiam gradus, & differentias, sed illos gradus, & illas differentias in speciali scire non possumus, quia nonplene nota est nobis Angelorum na¬ turde

Et quod dictum et de prima Hierarchia, aod continet tres gradus, qui dicuntur assistentes ministri veritatem habet, & de secunda Hierar¬ chia, quia dicuntur Praepositi. Nam illi dicuntur praepositi, qui intromittunt se detoto opere executores enimoperum intromittunt se de partibus operis, siue de partibus principalibus, quia intromittunt se de tecto, vel de pariete: vel de partibus secundatijs. quia intromitrunt se de dolatione lapidum, vel de dolatione lignorum: non autem de constructione, vel de compositione eorum. Illi autem, qui intromittunt se de toto ope¬ re, possunt esse in triplici gradu, quia aliqui sunt, qui solum imperant, & dirigunt dicentes, quid agendum. Alii vero sunt, quire mouent impedi¬ menta, ne impediatur, quod imperatum est. Ter¬ tiisunt, qui ordinant operarios, vt fiat, quod imperatum est. Secundum hoc ergo secunda Hierat chiatres ordines continet. Et primo continet Do¬ minationes, quorum est indicare, quid agendum, & imperare, vt fiat. Secundocontinet virtures, quarum est impedlimenta remouererne impediatur, quod imperatum est. ideo dicuntur virtutes consistere legibus naturae. Tertio continet potestates, ad quas spectat operarios ordinare, vt fiat, quod imperatum est. Omnes enim hi sunt Prae¬ positi onerum, & qui imperant, & qui impedi¬ menta remouent, & qui operarios ordinant.

Tertia autem Hierarchia tres gradus conti¬ net. diximus enim, quod in opere aliquo quaedam sunt partes principales: quaedam secundariae. vt in domo partes principales sunt tectum, & paries, & huiusmodi: partes autem secundariae: sunt particularia ligna, ex quibus componitur pars, scilicet tectum, vel particulares lapides, ex quibus componitur paries: & inter has partes secundarias, quaedam sunt principaliores alijs. Lapides enim, ex quibus fiunt arcus, vel pilaria, sunt principaliores, quam alii lapides, qui constituunt communiter parietem. Ipsi ergo operarii in triplici genere se habebunt. quia quidam erunt constructores, habentes operationes circa principales partes. Quidam dolatores, habentes operationem circa secundarias, & particulares partes. Ipsis etiam dolatoribus quibusdam commirtun¬ tur maiora, vt dolatio lapidum facientium arcus, vel pilaria. Quibusdam committuntur mi¬ nora, vt dolatio aliorum lapidum: Sic in toto genere humano, aliquae unt partes principales, vt ipsae Respublicae, siue ipsae multitudines: aliquae sunt partes secundariae, vt ipsae particulares personae, circa quas particulares personas aliquando conuenit exercere maiora, aliquando mi¬ nora¬.

Tertia itaque Hierarchia qua continer quasi ministros operarios, tres ordines in se habet, quia huiusmodi operarij, vel operantur circa totam multitudinem, & illi dicuntur Pcincipatus quasi Principes alicuius totius multitudinis, sicut habemus in Dan. Michaelem dixisse, quod Princeps Persarum restiterat sibi. 21. die. Intelligimus enim per Trincipem Persarum Angelum aliquem, cu¬ commissa erat cura illius totius multitudinis¬ Vel huiusmodi operarii operantur circa particulares personas, quod duplicimodo esse potest. quia vel operantur maiora, & isti dicuntur At¬ changeli: vel operantur minora, & isti communi nomine vocati sunt angeli. ideo ait oregorius, quod Archangelorum est denunciare maiora, Angelorum minora. dicuntur enim Archangeli quasi principales Angeli, quia faciunt illud, quod est principale, & praecipuum in opere Angrlorui, & nunciorum, quia eorum est enunciare maio¬ ta, & principaliora: vel dicti sunt Archangeli, quia medium sapit naturam extremorum. cum autem supremus ordo infimae Hierarchiae sit Principa¬ tus medius Archangeli, infimus Angeli. Archangeli, qui sunt in medio, nomen recipiunt ab vtrisque a Principatibus, & ab Angelis, & dicti ssunt Archangeli, quasi Principes Angelorum¬

RE52. AD ARG. ARTIc. I.

AD primum dicendum, quod numerus ternarius, quia est numerus communis, oportet, quod reperiatur in quolibet Principatu Angelorum: &. quia triplex est huiusmodi Principatus iuxta triplicem Hierar chiam, oportet, quod sint ibi ttes ternarii ordinum.

Ad fecundum dicendum, quod dona, secundum quae distinguuntur ordines, sunt dona perficientia in actibus Hierarchicis, prout aliquibus collatum est hoc donum, quod imperent a¬ lijs, & quod impedimenta remoueant: & sic de sin¬ gulis, prout in quaestione de nominatione ordi¬ num per singula declarabitur.

Ad tertium dicendum, quod de perfectione numerorum multipliciter contingit loqui. nam aliquando dicitur numerus perfectus secundum quandam generalitatem, & sic ternarius dicitur numerus perfectus, quia quodam modo genera¬ liter reperitur in omnibus: & hoc modo Angelorum ordines sunt in numero perfecto, quia sunt in temario triplicato: vt secundum hoc sit abi deiformitas. & similitudo ad diumitatem. quia sicut in diuinitate sunt tres personae, sic Angeli diuidunt in tres gradus, siue in tres Hierarchrias, quarum quaelibet diuiditur in ordines, vt sint ibi tres tetnari ordinum. Alio modo accipitur perfectio in numeris secundum aqualitatem ad partes, quando omnes partes aliquotae simul sumptae reddunt suum totum, & sic senarius est nu¬ ireris perfectus. Tertio modo potest accipi per¬ fectioin numeris secundum ascensum, & multi¬ plicationem: vt dicatur ille inumerus perfectus, ltra quem nonest ascensus, nec multiplicatio: & sic denarius est numerus perfectus, quia vltra denarium non procedunt numeri. nam cum in numerando procedimus vltra denarium, dici¬ mus vndecim, duodecim id est vnum, & decem: duo, & decem, propter quod vltra denarium non est in numeris simpliciter nouum numerum sume¬ re, sed est replicare, quod iam est dictum.

Ad formam ergo arguendi cum dicitur, quod ordines debent esse in numero perfecto, dicemus, quod si non est ibi perfectio numeralis, eo modo, quo est in denario, est ibi perfectio, eo modo, quo est in ternario. quia est ibi ternarius triplica¬ tus, vt ex hoc secundum numerum sit ibi perfectio perfecta. sed ex huiusmo di Methaphoris arguere modicam vim habet.

Ad quartum dicendum, quod homines dicuntur decima dragma, non, quod post resurrectionem faciant decimum ordinem: nec, quod assumantur ad decem ordines Angelorum, sed dicuntur decima dragma, quia restaurabunt ruinam angelicam, de quibus quasi cecidit decima pars, vt conm¬ muniter dicitur.

Pro Resolutione Dub. I. Vide Resolutionem Artic. superioris. ordines recte nominantur, vt ex officiorum donis patere potest.

AD id autem, quod vlterius querebatur de nominatione ordinum, dicendum, quod cum tres ponantur Hierarchiae, & in qualibet¬ Hierarchia tres ordines, vt de nominibus omnium huiu modi ordinum singula¬ riter exequamur. Primo exequemur de nominibus ordinum primae Hierarchiae, vbi secundum Diony. 6. de angelica Hierarchia sunt Seraphin, Cherubin, & Throni.

Propter quod sciendum, quod omnis Principatus sub aliquo Principe est ordinatus ad ali¬ quod opus, & propter aliquem finem, est secundum aliquas gratias, vel secundum aliqua dona. vt, quod his conferatur talis gratia, vel rale bonum, quod sic praesint: & alijs talis gratia, & tale donum, quod hoc modo praesint, habet etiam differentiam quilibet Principatus ad Principatus alios. Ordines ergo in prima Hierarchia quantum ad praesens spectat, quinque modis sumi pos¬ sunt. Primo modo, prout odines illius Hierar¬ chiae differunt ab ordinibus aliarum Hierarchia¬ rum. Secundo, prout comparantur ad dona gratiarum, secundum quae sunt in talibus gradibus constituti. Tertio prout comparantur ad suum Principem. Quarto, prout comparantur ad suam operationem. Quinto, prout comparantur ad suum finem.

Propter primum sciendum, quod ordines primae Hierarchiae differunt ab ordinibus aliarum Hie¬ rarchiarum, quia huiusmodi ordines immediate collocantur circa Deum. vnde dicuntur esse se¬ cundum Dion. in vestibulis Dei. propter quodsh¬ ordines differunt ab alijs ordinibus, ex eo, quod sunt circa Deum, oportet, quod sumantur secundum actiones, quas habere possunt Angeli circa Deum. Huiusmodi autem dicitur esse triplex, videlicet tenere Deum, & habere ipsum in seipso, quod re¬ spondet spei. Quod enim nunc speramus, tuncte¬ nebimus, & habebimus. Secundum est cognosce¬ scere ipsum aperte, & clare, quod respondet fidei. Quod enim nunc credimus, tunc clare cognosce mus. Tertium est ipsum perfecte diligere, quod innititur perfecte charitati, quae est in Patria. Vel possumus ista tria adaptare ad tres vires animae, quia tenere, & habere comperit memoriae: & co¬ gnoscere, & scire competit intelligentiae, sed dili¬ gere competit voluntati. nec ista tria ita se habent, quod diligens non cognoscat: vel, quod cognoscens non habeat, & teneat. sed quia perfectius est dili¬ gere, quam cognoscere. & quia perfectius est co¬ gnoscere, quam habere, & tenere;, ideo secundum haec tria sumuntur illi tres ordines: vt supremus ordo, qui est Seraphin, sumatur ab ardore dilae¬ ctions. Secundus, qui est Cherubin, a plenitudine¬ cognitionis. Tertius, qui est Throni, ab habere, & tenere. Nam sicut ipse Thronus, & ipsa sedes habet in se, & tenet in se sedentem, sic Throni habent, & tenent in se Deum.

Secundo modo possunt accipi tres ordines pe¬ comparationem ad dona gratiarum, secundum quae sunt in talibus gradibus constituti. Vnde & Cregorius, vt habetur in litttera, dicit, quod in illa summa ciuitate quilibet ordo eius censetur rei¬ nomine, quam plenius accepit in munere. Dent enim ista plenitudo attendi per comparationem ad ipsa dona, & per comparationem ad ipsos Angelos. habent enim superiores Angeli pleniori modo omnia dona, vt Seraphin habent pleniorem dilectionem, & pleniorem cognitionem, & pleniori modo habent, & tenent in se Deum, quam Cherubin. Si ergo Seraphin denomina. rentur a plenitudine scientiae, fieret huiusmodi denominatio a plenitudine muneris respectu Angelorum, quia habent pleniorem scientiam, quam omnes Angeli, sed non fieret huiusmodi denominatio a plenitudine muneris respectu do¬ norum, quia scientia non est plenius munus, quod habent Seraphin: immo dilectio est munus plenius, & perfectius. Scdm hoc ergo supremus ordo denominabitur a pleniori munere simplici¬ ter. Secundus ordo denominabit a secundo pleniori munere. Et quia perfecta munera sunt illa, secundum quae habemus actiones circa Deum, & inter haec charitas est omnino quid perfectius; & post hanc est scientia, & post hoc est habere, & tenere Deum. ideo Seraphin tanquam ordo primus denominatur ab ardore charitatis: Cherubin tanquam secundus a plenitudine scientiae: Throni ab habere, & tenere Deum. Sunt enim haec tria in omnibus his. Nam & Throni Deum tenent, cognoscunt, & diligunt. sed si denominare mus eos ab ardore dilectionis, nimis daremus els. quia cum dilectio sit, quid supremum, debex ab hoe: denominari supremus ordo, sic si denominaremus eos a plenitudine scientiae, adhuc ni¬ mis daremus eis. quia cum donum scientiae sit se¬ eundum donum, post donum dilectionis, ab hoc dono debet denominari secundus ordo. Vt ergo singulos ordines secundum quandam aequipa¬ tantiam nominemus, oportet eos eo modo no¬ minare, quo diximus.

Aduertendum tamen, quod cum dicimus Seraphin denominari ab hoc dono, quod est ardenter diligere: Cherubin ab hoc, quod est plene cognoscere. Thronos ab hoc, quod est perfecte tenere, tamen prout per haec constituitur Hierar chia, non sunt haec accipienda simpliciter, & ab¬ solute in se, quia hoc modo omnes Angeli immediate se habent ad Deum. omnes enim in seipsis Deum tenent, cognoscunt, & diligunt: uon tamen ex hoc omnes simpliciter sciunt, & cogno¬ scuntin Deo omnes rationes, & leges, & omnia mysteria, secundum quae Deus disposuit gubernare mundum, & saluare electos, sed hoc potissime habent illi de prima Hierarchia. ideo illi de¬ nominantur ab actionibus, quae sunt circa Deum, quae sunt diligere, scire, & tenere Deum, ex quibus actionibus ipsi signanter, & potissime vident praefata mysteria, vvt ex hoc possint alios illuminare. Ipsa enim illuminatio non est de ipso Deo in se, quod sit vnus in essentia, trinus in personis, nec est de quibuscunque aliis, sine quorum cognitione non potest esse beatitudo nostra. nam¬ quantum ad talem notitiam, cum Angeli sint con¬ ptehensores, etiam nunc verificatur de eis, quod in patria verificabitur de nobis, prout dicitur Hieremiae 31. Non docebit vltra vir proximum suum, & vir fratrem suum dicens: Cognoscite Dominum, omnes enim cognoscent me: ait Dominus, a minimo vsque ad maximum. Sed est, vt diximus, talis illuminatio quantum ad leges rationes, & mysteria, secundum quae Deus disposuit gubernare mundum, & saluare electos, quae non omnes aeque immediate possunt in Deo conspicere d. ideo quantum ad talia non omnes simpliciter, & absolute dicuntur se immediate habere ad Deum, sed solum illi de prima Hie¬ rarchia.

Tertio modo, possunt accipi hi tres ordines, prout comparantur ad suum principem, eo modo, quo comparantur principatus alii ad Princi cipem suum. Dicuntur enim illi de prima Hie¬ rarchia, vt dicebamus, eo mon se habere ad Deum & ad suum principem, sicut assistentes ministri, & familiares se habent ad aliquem principem, vt puta ad Regem: Qui sunt in triplici gradu, quia quidam sunt solum familiares, non tamen sunt secretarii. Quidam autem sunt familiares secretarii, sed non sunt omnino intimi: quidam autem sunt familiares, & secretarii, & intimi. Intimos ergo quasi supremos denominabimus a dilectio ne, quia hoc est, quod facit aliquem alii intimum, quia ardenter diligit eum. Secundos autem secre tarios denominabimus a scientia, & a cognitioue, quia hoc est, esse secretarium alterius, quod sciat facta, & negotia eius. Tertios autem, vt alios, communiter familiares, denominabimus ab habere Regem, quia omnes familiares eo, quod familiariter intrant ad dominum, & assistunt sibi: dicuntur quasi habere ipsum. Sic & in proposito Seraphin quasi supremos, & intimos denomina mus ab ardore dilectionis. Cherubin vero, quasi Dei secrerarios, & cognoscentes diuina mysteria denominamus a plenitudine scientiae, & cognitionis. Thronos vero quasi communiter familia res denominamus ab habere, & tenere Deum. vnde per quandam similitudinem dicuntur Throni, & sedes Dei, sicut Throni, & sedes habent, & tenent Thronixatum, & Sedentem.

Quarto modo possunt accipi hi tres ordines, prout comparantur ad suam operationem. huiusmodi autem operatio est secundum actiones Hierarchicas, quae potissime sunt secundum scientiam. Sunt enim, vt diximus, actiones Hierar¬ chicae, purgare a nescientia, illuminare, & perfice¬ re secundum scientiam. sed scientia, & quaelibet res quasi tripliciter potest considerari: vel in se, vel in sua causa, vel in suo effectu. In se est secundum aequalitatem: In sua eausa est secundum excellentiam: In suo effectu est secundum participationem. nam, vt dicit Dio. 2. de diu. no. quae sunt causatorum, abundanter praeiusunt causis. Excellentiori ergo modo est res in sua causa, quam in seipsa, & per consequens inferiori modo, & quasi participatiue est in suo effectu, quam in se¬ ipsa. Omnes ergo hi tres ordines aliquo modo denominantur a scientia. nam cum denominationes debeant fieri secundum actus Hierarchi¬ cos: & hi, vt diximus, accipiunt seeundum scientiam, oportet has denominationes aliquo modo secundum scientiam esse, sed scientia potest acci¬ pi tripliciter: vel in sua causa, vbi est secundum excellentiam: vel secundum se, vbi est peraequali¬ tatem: vel in suo effectu, vbi est per participatio¬ nem. Seraphin ergo, & ordo supremus denominatur a scientia secundum excellentiam, quia de¬ nominantur ab ardore dilectionis, quae est causa scientiae, & communicationis secretorum. nam ex eo, quod est aliquis alii dilectus, & intimus, ex hoc communicantur ei secreta eius. Iuxta illud Euangelij: Vos autem dixi amicos, quia omnia, quae audiui a Parre meo, nota vobis seci. Cherubin autem, qui sunt secundus ordo, denominantur a scientia secundum se. interpretantur enim plenitudo scientiae. Throni vero denomi¬ nantura scientia secundum suum effectum, quia denominantur a iudicio. dicitur enim in eis. se¬ dere Deus, & sua iudicia decernere. Iudicium autem videtur esse effectus scientiae iuxta illud Ethicorum primo: Vnusquisque iudicat bene, quae co¬ gnoscit, & horum est bonus iudex.

Quinto modo possunt accipi hi tres ordines, prout comparantur ad suum sinem. o¬ portet enim, quod in actibus Hierarchicis in¬ tendatur aliquis finis.

Intenditur enim ibi iste finis, vt electi coniungantur Deo, qui est finis omnium. & quia finis est ratio agendi: oportet, quod ipse Deus tanquam fu¬ cipuus finis, sit ratio, & causa huiusmodi actionis, quod angeli velint sic se habere, quod cooperentur ad hoc, quod electi coniungantur Deo. Sed finis respectu actionum tripliciter potest es¬ se causa, videlicet, vt ipsum diligimus, vt ipsum cognoscimus, & vt ipsum diligendo, & cognoscendo secundum eius exigentiam de actionibus iudicamus. quae tria se habent per ordinem. quia potissime in agendo causa est dilectio finis si enim homo cognosceret finem, & non diligeret ipsum: nunquam secundum ipsum ageret. vnde Dionys¬ 4. de diui nom. amorem in Deo dixit esse causam; & rationem productionis rerum. Vnde ait: Ipse n. amor existentium bonum operans in bonoi d est in Deo secundum excessum praeexistens, non di¬ misit ipsum sine germine in seipso manere. Mouit autem ipsum ad operandum, & ad germinanm¬ dum, & ad faciendum bona opera. Est etiam ratio, & causa agendi cognitio. finis. nam licet amor finis sit principalior ratio ad agendum; oportet tamen, quod cognitio finis sit huiusmodi ratio. quia non possemus finem diligere, nisi ipsum co¬ gnoscendo. Nam si natura, & origine cognitio finis pacedit dilectionem; perfectione tame, & complemento, & quantum ad principalem rationem agendi, amor finis est potior cognitione. Ideo intellectus speculatiuus non drm esse ratio agendi: nisi sicut causa sine, qua non: ideo oportet, quod huiusmodi ratio, & causa sit intellectus practicus, qui non est practicus nisi extensione, vt extendit se ad affectum, & ad voluntatem ideo drm in 6. Meta. quod artificiatum est volitum, & quod in diffinitione artificialium ponitur voluntas, & Augu. 3. de Trini. ait, quod voluntas Dei est prima, & summa causa omnium. Ipsum ergo velle finem, & ipsum finenm diligere: est summa, & principalis causa agendi. Post hoc autem huiusmodi causa est cognosce¬ re finem, eo. quod non possit esse dilectio line cognitione.

Tertio. est etiam causaagendiiudicare de a¬ gibilibus secundum dilectionem, & cognitio¬ nem habitamde fine. Tota ergo prima Hierar¬ chia diligendo, & cognoscendo finem, & iudicando de agendis secundum dilectionem, & cognitionem, quam habent de fine: prout secundum hoc comperantur ad gubernarionem mundi, & ad salutem electorum: suum principatum constituunt, & in hoc stat ille principatus, prout per¬ haec, quod dicta sunt comparantur ad salutem nostram. Sicut enim in hoc stat principatus hominum, vt Legislator inducat homines ad virtutes, vt potest patere ex Politicis, ideo sunt diuersi gradus in huiusmodi principatibus, prout aliqui diuersi¬ mode comparantur ad hoc, quod fiant homines virtuosi. Sic in hoc stat tota praelatio, & totus principatus Angelorum: prout ipsi angeli co¬ operantur ad salutem nostram: Ideo sunt ibi diuersae Hierarchiae, prout ad huiusmodi salutem est ibi alius, & alrus modus cooperandi: & in qualibet Hierarchia sunt diuersi gradus, & di uersi ordines, prout asiter, & aliter se habent ad huiusmodi cooperandi modum. Prima itaque Hierarchia hoc modo habet huiusmodi principatum, & hoc modo cooperatur ad salutem nostram, prout semper assistentes Deo, & intenti circa Deum, diuina mysteria reuelant alijs, quad sunt agenda pro tali salute. Secunda autem Hierarchia habet suum principatum, & cooperatur ad talem salutem: prout sunt praepositi operum illotum, per quae saluamur.

Tertia autem Hierarchia hoc facit: prout agit, & exequitur illa opera, per quae iuuamur ad salutem. Si ergo in hoc stat principa¬ tus primae Hierarchiae: prout reuelat alijs, quae sunt agenda, cum hoc potissime possint facere, & faciant, qui diligunt, & cognoscunt finem, & sciunt iudicare de agendis secundum huiusmodi dilectionem, & cognitionem: ex his ttibus pos¬ sunt sumi tres ordines illi, qui ponuntur in illa Hierarchia, vt Seraphin sumantur ex dilectione¬ finis: Cherubin ex cognitione: Throni ex iudicio agibilium secundum huiusmodi dilectionem, & cognitionem: non, quod cuilibet istorum non competant ista tria. Nam Seraphin diligunt, & cognoscunt huiusmodi finem.ilcet Deum, & iudicant de agendis pro salute nostra secundum huiusmodi finem: sic & Cherubin, & Throni omnia haec tria habent. sed quia in omnibus agendis potior ratioest dilectio finis, & iuxta hoc cognitio: & ex his ortum habet iudicium de agendis, quod est ratio agendorum: ideo Seraphin tam quam supremis attribuitur huiusmodi principatus secundum dilectionem finis: Cherubin¬ secundum cognitionem: Thronis vero secundum iudicium de agendis secundum cognitionem, & dilectionem. ad huiusmodi enim iudicium non solum facit cognitio finis, sed etiam dilectio. Nam si quis cognosceret finem, & non diligeret: non sollicitaretur ad iudicandum de agendis secundum exigentiam illius finis.

Viso, quomodo accipiuntur ordines primae Hierar. vbi se habent angeli sicut assistentes ministri, & sicut cognoscentes mysteria diuiua, & ea alijs reuelantes: volumus ostendere, quo modo accipiantur ordines secundae Hierarchiae, vbi se habent angeli sicut praepositi operum: iuxta mysteria eis a superioribus angelis reuelata. Ponuntur autem in secunda Hierarchia tres ordines: Dominationes Virtutes, & Porestates. Nam prae¬ positi operum in triplici gradu se habent. Nam quidam sunt ita excellentes, quod eorum solum est describere, & imperare, quae sunt agenda. Isti enim Architectores solennes, nihil manu propria operantur. sed solum imperant alijs, quae sunt agenda. Summi ergo praepositi sunt agenda imperantes: post hos etiam sunt impedi¬ menta remouentes. Nam postquam descripta sunt, quae sunt agenda, & iniunctum, & imperatum est, quod debeant illa fieri, oportet re¬ mouere impedimenta, vt, quae imperata sunt, pos¬ sint effectui demandari.

Tertio ad praepositos operum spectat ordinare operarios, quod illa faciant, & potissime operarios prin¬ cipales, vt, quod hi faciant hoc opus: alii aliud. Secundum haec tria sumuntur tres prae¬ fati ordines. Nam dominationum est agenda imperare: virtutum autem impedimenta remoue¬ re: potestatum vero operarios ordinare, vt, quae imperata sunt exequantur, & faciant. Inde est, quod dominationes omnibus alijs praeponuntur: ideo dicitur in littera, quod dominationes vocantur, qui principatus, & potestates transcendunt, & etiam virtutes superant, vt potest pate¬ re ex lirtera. Ad virtutes vero spectat impedi¬ menta remouere. Praesunt enim virtutes corporalibus rebus. ideo, vt patet per Gregor. in littera, eis attribuitur, mirucula facere, & quia mira¬ cula sunt praeter solitum cursum naturae, ideo eis attribuitur obuiare legibus naturae, vbi huius¬ modi leges possent esse impedimentum ad salutem nostram, vel vbi talis obuiatio est expediens saluti nostrae. ideo virtutibus potest attribui impedimenta remouere. Est enim virtus secundum Philosophum in de Coel. & Mun. vltimum de¬ potentia. hoc est vltimum in operandis, & supremum, quod possint angeli legibus naturae ob¬ uiare: non, quod proprer hoc virtutes sint supra¬ dominationes. quia dominationes nihil operantur, sed solum imperant: sunt autem virtutes su¬ per omnes alios, qui operantur. Quoddam enim operari est resistere legibus naturae: secundum enm Philosophum in Politicis, quae oportet seruum scire facere, haec oportet dominum scire praecipere. quia ergo praecipere, & imperare spectat ad dominos, ideo angeli, quorum est agenda imperare, spectat ad dominos. ideo angeli, quorum est agenda imperare, vocantur dominationes. Illi vero, quorum est legibus naturae obuiare, & impedimenta remouere, vocantur virtutes. Sed illi, quorum est ministros, & operarios ad sua ope¬ ra ordinare, vocantur porestates. Et congrue post virtutes sequuntur potestates. quia si virtus est vltimum de potentia, & nihil est aliud virtus, quam quaedam potentia vltimata, & quasi perfecta, consequens est, quod potentia sit cognata virtuti. propter quod vltimus ordo secundae Hie¬ rarchiae vocatur potestates. Est autem & alia causa quare huiusmodi ordo vocatur potestates. quia ad eos spectat potestates aduersas remouere, & nequitijs Diaboli obuiare. inde est, quod faliqui duos ordines, videlicet virtutes, & potestates a¬ liter assignant. Nam virtutibus tribuunt praebere facultatem ad agendum, potestatibus vero habere potestatem ad impedimenta remouendum. sed cum de re constet, de verbis non curetur. Nam dominationes solum habent agenda imperare: virtutes autem praesunt corporalibus, potestates autem spiritualibus. virtutibus ergo possunt duo attribui, praebere iuuamenta, siue praebere facultatem ad agendum, & remo¬ uere impedimenta. Nam prout praeessendo corporalibus obuiant legibus naturae, remouent impedimenta, prout vero per ipsa corporalia aliqua faciunt expedientia saluu nostrae, praebent iuuamenta. Sic & potestatibus, qui prae¬ sunt spiritualibus, vtrunque potest attribui. Nam ad potestates duo pertinent, videlicet ordinare inferiores angelos, vt operentur, & agant, & resistere malis angelis, & potestatibus aduersis, ne contra nos vltra debitum modum saeuianr. Ordinando ergo bonos angelos iuuamenta praebent: resistendo malis, impedimenta remouenr. Vtrisque ergo potest attribui vtrumque: aliter tamen, & aliter. quia virtutibus attribuuntur illa duo respectu corporalium: potestatibus re¬ spectu spirtiualium Sed licet sic sit, volumus tamen virtutibus attribuere, remouere impedi¬ menta: potestatibus autem praebere iuuamenta. quia plus est legibus naturae obuiare, quam secundum naturalia iuuare. Nam non solum boni angeli, sed & demones hoc faciunt iuuantes se. Rursus: maius quid est ordinare angelos bonos, quam resistere angelis malis: ideo potestatibus potius voluimus tribuere, praebere iuuamenta, & virtutibus remouere impedimenta, quam¬ uis, vt diximus, vtrumque vtrique conueniat. Quare autem virtutes ponantur supra potestates, cum virtutibus collata sit auctoritas super corporalia, potestatibus super spiritualia, cum¬ spit itualia sint potiora corporalibus, in sequenti quaestione patebit. Habetur tamen ex hoc via, vt in sequenti quaestione declarabitur, ad soluendum controuersiam inter Grego. & Dio¬ nys. quia Dionys. posuit virtutes supra potestates: Cregor. autem econuerso. Dicuntur autem hi tres ordines secundae Hierarchiae se habere sicut praepositi operum. quia illi simpli¬ citer sunt huiusmodi praepositi, qui se intro¬ mittunt de toto opere. Commissa enim sunt haec tria officia his tribus ordinibus circa totum opus, vt dominationes circa totum opus agenda imperent: virtutes praesint corporalibus, potestates spiritualibus.

Aduertendum tamen, quod officium potest esse vniuersalius, quam actus: vt is, cui commissa est vna tota prouincia, potest aliquid agere circa vnam personam: & is, cui commissum est totum regnum, potest videre aliquid pertinens ad vnam prouinciam. Cum ergo dicimus, quod hi¬ tres ordines se intromittant de toto opere, & de gubernatione totius, & non de aliqua pro¬ uincia, vel de aliqua persona in speciali: intelligendum est, quantum ad commissum officium. quia a Deo talia sunt eis officia commissa. Quantum tamen ad executionem operum, potest contingere, quod virtutes nunc cooperantur aliquod miraculum in hac prouincia, nunc in illa. Sic & dominationes poslunt imperare agenda, nunc in hac prouincia, nunc in illa: & potestates possunt ordinare operarios bonos; & resistere malis: nunc¬ in hac prouintia: nunc in illa.

Ostenso, quomodo accipiuntur ordines in prima Hierarchia, & in secunda; restat hoc idem oste dere de tertia. Differt aunt tertia Hieratchia a secunda. quia secunda se int romittit de toto opere, siue de toto vniuerso: ideo illi de secunda Hierar chia dicunt prepositi: sed illi de tertia Hierarchia¬ se intromittunt de partibus operis, siue de partibus vniuersi. ideo dicti sunt operarii, & executo¬ res operum. Non ergo talia dicta sunt, quod nulli de secunda Hierarchia aliquid operentur. Nam iuuare se secundum naturalia, quae reperiuntur in corporibus, & obuiare legibus naturae corporalis, quod competit virtutibus: aliquid opera¬ ri est, sic ordinare angelos bonos ad agendum, & resistere malis, quod competit potestatibus, est etiam aliquid operari, sed tamem hi vocantur pre¬ positi. quia se de toro opere intromittunt. Sic econtrario in tertia Hierarchia Principatus praesunt Archangelis, & Archangeli angelis. hi tamem magis vocant operarii, quae frpositi. quia non se intro mittunt de toto opere, sed de partibus vniuer¬ si. Partes autem vniuersi possunt. dupliciter ac¬ cipi, vel principales, vel secundariae. Principales autem partes vniuersi sunt ipsae multitudines, siue ipsi populi, ex quibus vniuersum constituitur: secundariae autem partes sunt singulares per¬ sonae, ex quibus aliqua multitudo conficitur. II¬ li ergo de infima Hierarchia, qui mintstri operarii vocari possunt, vel praesunt toti alicui multitudini, & isti vocantur principatus, qui praesunt Genti, & Prouineijs, vel exercent opera sua circa aliquas singulares personas: & hoc dupliciter, vel agendo maiora, & isti vocantur. Atrchangeli. quia aliqua magna exercent circa aliquam singularem personam, vt puta ille, qui nunciauit Virgini natiuitatem Christi: & ille, qui Aachariae natiuitatem loannis: vel hoc faciunt agendo mino¬ ra, & isti vocantur angeli: ideo vult Gregorius, & habetur in littera, quod Archangeli sunt, qui maiora nunciant: Angeli, qui minora. Fuerunt autem, quidam volentes rationem horum trium ordinum assignare, qui dixerunt, quod principatus sunt, qui praesunt principibus, & praelatis. orchangeli, qui praesunt multitudinibus, gentibus, & prouincijs: Angeli, qui singularibus per¬ sonis. Sed quaeremus a sic dicentibus, qualiter principatus praesunt principibus, & praelatis, vtrum hoc lit secundum se, & vt sunt quaedam singulare, personae, & tunc secundum eorum di ctum non different ab angelie: aut prasunt eis prout tales personae exercent actiones suas circa totam multitudinem: & tunc angeli, qui sic prae¬ sunt circa totam multitudinem habebunt actio nes suas. ecundum hunc ergo modum non different ab Archangelis. Mlelius est ergo dicere, vt supra diximus, quod concordat cum dicto Gre¬ gorii, & cum Magistro in littera, quod principa¬ tus praesunt multitudinibus, & prouincijs: Archangeli, & angeli singularibus personis aliter, & aliter. quia Archangeli agendo maiora: Ange¬ li minora.

Ex dictis autem patere potest: quomodo accipiuntur dona, secundum quae ordines nomi¬ nantur. Nam huiusmodi dona non sunt illa dona Spiritus sancti, secundum quae procedimus in actiones personales: sed sunt dona commissionis officiorum: secundum quae procedunt an¬ geli in actiones Hlierarchichas, vt illis de prima Hierarchia collata sunt haec dona, & commiffa¬ sunt eis haec officia, vt ipsi assistant Deo, & diui¬ na vota de regimine mundi, & de salute electorum alijs nuncient: aliter tamen hoc faciunt Seraphin: aliter Cherubin: aliter Throni. vel ali¬ ter attribuuntur haec eis, quia Seraphin hoc at¬ tribuitur ex dilectione: Cherubin ex cognitione: Thronis quantum ad iudicia agendorum. Quod quomodo verum sit, potest esse per habita manifestum, & etiam infra ad maio¬ rem declarationem aliqua natrabuntur. Illis autem de secunda Hierarchia collata sunt haec dona, & commissa sunt eis haec officia, vt ipsi sint praepositi operum, vt gubernetur mundus, & saluentur electi: & haec, vel huiusmodi ope¬ ra imperando. quod competit Dominationibus: vel habendo auctoritatem super corpora¬ libus, quod commissum est Virtutibus: vel habendo auctoritatem super spiritualibus, quod conmissum est Potestatibus. Ex officio est enim & ex conmissione diuina, quod tales habeant talem potestatem, & tales talem. Ideo dicitur Apoch. quod angelus clamauit voce magna quatuor an¬ gelis, quibus datum erat nocere terrae, & mari. Ex dato ergo, & ex iniuncto officio hoc eis com¬ petebat. Illis autem de tertia Hierarchia collata sunt haec dona, & commissa sunt haec offi¬ cia, quod ipsi in regimine mundi, & in procuranda salute electorum se habeant sicut opera¬ rij, vel quia operantur circa ipsas gentes, & circa ipsas prouincias: vt principatus: vel quia operantur circa singulares personas, & hoc, vel agendo maiora, vt Archangeli: vel agendo mino¬ ra, vt Angeli.

RESP. AD ARG. DVP. II.

AD primum dicendum, quod Seraphin non denominantur a charita te simpliciter, sed a charitate in ex¬ cessu. Ideo dicuntur incendentes. Est enim in eis tantus charitatis excessus, & sunt ita¬ intimi Deo, quod vident immediate in eo illa se creta interiora, per quae illuminant alios. quod non est omnibus commune.

Et per hoc patet solutio ad secundum. quia Cherubin non denominantur a scientia quocunque mon, sed a plenitudine scientiae. Tanta enim plenitudine¬ scientiae replentur, quod in Deo immediate vident illa diuina mysteria gubernationis mundi, & salutis electorum, de quibus illuminant alios: huiusmodi autem scientiam habere, non est com¬ mune omnibus.

Ad tertium dicendum, quod Throni dicuntur sedes Dei. quia sicut sedes defert locatum: ita Throni ea, quae Dei. sunt, deferunt alijs: eos docendo, & illuminando. Licet ergo omnes habeant in seipsis Deum: tamen, hoc modo esse sedem Dei, non conuenit omnibus. Vel possumus dicere, quod oens habent Dei dilectionem, & cognitio¬ nem, & tenent, & habent i seipsis Deum: put Deus est obiectum beatitudinis: sed put haec tria referuntm ad actus Hieratchicos, qui constituunt in communicatione scientiae, quantum ad ea, quae spectant ad gubernacionem mundi, & salutem electorum, non est sic commune omnibus. quia, vt diximus, quidam huiusmodi scientiam habent in¬ ipso fonte, & in ipso Deo immediate: quidam autem non, sed de hoc illuminantur ab alijs. cum ergo dilectio, cognitio, & tentatio dicant actionem immediatam circa Deum, quantum ad huiusmodi actus Hierarchicos, & quantum ad huiusmodi scientiam, solum illi dicuntur tales, qui immediate in ipso fonte hauriunt diuinorum mysteriorum notitiam gubernationis mundi, & salu¬ tis electorum. huiusmodi autem sunt solum illi de prima Hierarchia, ideo secundum hunc modum, tenere Deum, quod competit Thronis; co¬ gnoscere, & diligere, prout competit Cherubin, & Seraphin, non est commune omnibus. Ad quartum dicendum, quod nomen Do¬ minationum non sumitur a Dominio simplici¬ ter, quod ipsi dominentur omnibus Angelis, sed a dominio operariorum. Dominantur enim huiusmodi Dominationes omnibus operarijs, siue sint operarii praepositi operum, siue executores. propter quod non oportet, quod huiusmodi ordo sit primus ordo simpliciter: sed sufficit, quod sit primus ordo post ordines primae Hierarchiae, qui non sunt operarii, nec praepositi, sed sunt collaterales Dei, & assistentes ministri.

Ad quintum dicendum, quod virtutes sic habent vlt imatam potentiam, quod & ipsae sunt quodammodo operarii, habentes operationes circa corporalia. Dominationes autem per vltimatam potentiam, quam habent, non sunt operarii, sed lolum Imperatores operum. propter quod suam vltimatam potentiam habent nobiliori modo, quam virtutes, propter quod non sunt infra vir¬ tutes, sed supra.

Ad formam autem arguendi, quod dominationes per potentiam dominantur, patet, quod non dominantur per potentiam quocunque modo, sed per potentiam nobiliori modo acceptam, quam sit in virtutibus.

Ad sextum dicendum, quod virtus vno modo accipitur, vt est quid medium inter substantiam, & operationem, & sic in omnibus rebus secundum Dam. & Diony. sunt substantia, virtus, & operatio. hoc ergo modo per antonomasiam substantiae separatae dicuntur virtutes, quia non habent vlrtutem contractam, & organicam, sed a materia separata. Alio modo potest sumi virtus, prout dicit quendam excessum fortitudinis, secundum quem modum loquitur Diony. de angelica Hie¬ rarchia vocans ipsam sanctarum virtutum quandam fortem, & incommutabilem viriditatem in omnes, secundum earum Deiformitatem ope¬ rationes. prout ergo virtutes dicunt huiusmodi excessum viriditatis, & maxime in officio sibi conm¬ misso, quod lconsistit circa gubernationem corporalium, prout expedit saluti electorum, non est commune omnibus, sed est proprium illi ordini.

Ad septimum dicendum, quod si potestates sunt supra virtutes aduersas, non tamen propter hoc sunt supravirtutes, de quibus locuti sumus. nam virtutes aduersae sunt mali Angeli, sed virtutes, de quibus locuti sumus, sunt ordo bonorum Angelorum.

Ad octauum dicendum, quod Dominationes, Virtutes, Potestates, Principatus differunt modo, quo diximus. ramen quia omnia ista habent quamdam conuenientiam; eo, quod omnia videntur importare quandam superioritatem super aliis: non est inconueniens vnum aliquando sumi pro¬ alio, & in his inferioribus ratione huiusmodi¬ conuenientiae possumus aliquando omnia haec pro eodem sumere. tamen si virtus dicit immediatam comparationem ad agendum aliqua ope¬ ra, plus est dominatio, quam sit virtus. quia potest esse Dominatio in tanta excellentia, quod solum habeat opera imperare absque eo, quod se intromittat de actione.

Rursus: Si virtus dicit potenriam vltimatam, plus dicit virtus, quam potestas comuniter sumpta, cum huiusmodi potestas reseruari possit in potestate non vltimata. Amplius, quia principa¬ tus non videtur importare potestatem simplici¬ ter, sed potestatemi determinatam ad aliquam specialem gubernationem, vvt ad Centem ali¬ quam, & ad regnum aliquod, cui principatur. ideo potestas, quae dicit potentiam absolute, est quid generalius, & per consequens, quid maius, quam sit principatus, vt sic intelligamus potestates a¬ principatibus differre, quod potestates habent¬ potentiam absolutam, & generalem, ordinatam ad gubernationem mundi, & salutem electorum: sub quibus potestatibus sunt multa regna, & multae Gentes, & per consequens multi principa¬ tus. ideo sub potestatibus immediate sunt prin¬ ciparus. Nam principatus sunt Angeli, qui prae¬ sunt Sentibus, & Regnis, propter quod ad huiusmodi potestates spectat ordinare hususmodi Angelos in suis principatibus, & in regimine suorum regnorum: & etiam spectat ad eos coercere virtutes aduersas, & potestates aduersas, idest, Daemones, ne impediant ipsos Angelos institutos, & ordinatos per huiusmodi potestates in suis principatibus, & regnis. peper quod tales An¬ geli sic instituti merito vocati sunt principatus.

Ad nonum dicendum, quod nomen principa¬ tus non competit vni personae singulari, sed competit Genti, & Regno. ideo illi Angeli dicti sunt principatus, quia praesunt gentibus, & regnis. Archam geli autem, quorum operatio est circa singulares personas non merentur dici principatus. Et si dicuntur Archangeli ab archos, quod est princeps, hoc ideo verum est, quia sunt principales Ange¬ li, idest, principales nuncii annunciantes maiora, & principaliora: vel si dicuntur Archangeli, quia praesunt Angelis, hoc est solum, quia praesunt illis Angelis, qui etiam deputati sunt ad gubernationem spiritualium personarum. sed quia principaliora committuntur Archangelis, quam huiusmodi Angelis; ideo merito dicuntur habere principalitatem super eis: vt & ipsi tanquam executores minorum operum, & tanquam inferiores ministri eis obediant. sed cum propter huiusmodi praeesse non habeant Archangeli generalem curam alicuius totius Gentis, vel alicuius totius regni, non merentur dici¬ principatus. Non enim quodlibet principium, vel quodlibet praeesse facit aliquem esse Principem.

Ad decimum dicendum, quod omnes coelestes spiritus sunt angeli, idest nuncii: salt em¬ quantum ad anteriorem missionem. Nam, & ipsi superiores spiritus, vt puta Seraphin, hoc modo sunt angeli. quia annunciant inferioribus diuinam voluntatem: speciali tamen modo infimus ordo coelestium spirituum dicuntur angeli. quia huiusmodi infimi coelestes spi¬ ritus communiter ad nos immediate mittuntur.

Pro Resolutione Dub. II. Vide Resolutionem 4rtic. superioris. cum vero diuersis modis a Dionysio, & a crego¬ rio ordirentur, qia Doctore contiliantur:

AD id autem, quod vlterius quae¬ rebatur de ordinatione istorum ordinum, dicendum, quod vt in arguendo tangebatur: circa ordinationem ordinum triplex posset esse dubitatio. Nam cum ordines sint partes Hierarchiae, quia vna, & eadem Hierarchia continet in se plures ordines: ipsa alia, & alia ordinatio Hierarchia¬ rum dicit aliam, & aliam ordinationem ordi¬ num. Quantum ergo ad huiusmodi ordinationes posset esse dubitatio de ipsis Hierarchijs in se, quae esset prima, & quae secunda. Alia autem dubitatio posset esse de partibus Hierarchiarum, & haec posset esse duplex: vna de assignatione partium: alia de ordine partium: vt puta, si aliquod animal constat ex multis partibus: tri¬ plex posset esse inordinatio, primo si poneretur animal nobile, vbi debet esse ignobile, vel econ¬ uerso: sic est inordinatio in Hierarchijs, si ponitur esse Hierarchia prima, quae deberet esse secunda, vel econuerso. Secunda inordinatio posset esse in animalibus, non quantum ad ipsa animalia in se, sed quantum ad assignationem partium, vt puta si assignarentur partes vni animali, quae essent alterius animalis, vt si equo coniungerentur pedes asinini, vel asi¬ no equini. Inordinatus enim esset equus, si haberet pedes asininos, vel caprinos. Sic & in Hierarchijs esset inordinatio, si aliqui ordines, & partes aliquae vnius Hierarchiae assignarentur alii. Tertia inordinatio posset esse in ani¬ malibus quantum ad ordinem partium, vt si equus non haberet membra, nisi equina: es¬ set tamen inordinatus equus, si pedes haberet superius, quos debet habere inferius. Sic in Hierarchijs esset inordinatio: si ordo, qui deberet esse primus in aliqua Hierarchia ponere¬ tur esse secundus, vel tertius. Hoc ergo ordi¬ ne procedemus in hac quaestione. quia primo¬ ostendemus, quod sequendo modum Dionys¬ est ibi ordinatio quantum ad Hierarchias in se. Secundo, quod est ibi ordinatio quantum ad assignationem partium. Tertio, quod est ibi ordinatio quantum ad ordinem partium. Quarto soluemus controuersiam, quae videtur esse inter Grego. & Dionys.

Propter primum sciendum, quod tota perfectio rerum est ex propinquitate ad illum, in quo sunt omnes perfectiones. Cum ergo di¬ stinguantur tres Hierarchiae, in quarum vna sunt angeli, qui sunt quasi collaterales Dei, & as¬ sistentes ministri: In alia sunt praepositi operarii: In tertia, in qua sunt executores operum: constat propinquiorem esse Hierarchiam illam, in qua sunt angeli, quasi collaterales Dei, & assistentes ministri. Propter quod iuxta traditam doctrinam a Dionysio, merito illa ponitur esse prima. Post hanc propinquior est Deo Hierarchia illa, quae continet Praepositos operarios, quam illa, quae continet Executo¬ res operum. semper enim Praelati secundum, quod huiusmodi, sunt medii inter eos, quibus praeferuntur, & Deum. & quia Praepositi operum praeferuntur his, qui exequuntur opera: ion merito huiusmodi Hierarchia ponitur esse secunda, & reliqua merite ponitur esse tertia. Secunda ordinatio Hierarchiarum est ex assignatione partium. Nam cum prima contineat angelos collaterales Dei, & assistentes ministros: Secunda praepositos operarios: Tertia execu¬ tores operum: tunc bene assignantur ordines, & partes harum Hierarchiarum: quando nullus ponitur ordo in prima Hierarchia, qui secundum actus Hierarchicos non sit assistens Deo. & collateralis sibi, & in vestibulis eius: & nullus ponitur esse ordo in Hierarchia secunda, qui non contineat prepositos operarios: & nullus in tertia, qui non contineat executores operum. secundum enim, quod Deus est obiectum beatitudinis, quilibet angelus assistit Deo, & videt faciem eius, iuxta illud euangelii: Angeli eorum semper vident faciem patris: Sed quantum ad huiusmodi actus Hie¬ rarchicos: illi soli dicunt Deo assistere, qui non mi ttuntur ad nos, & quo immediate vident in Deo de cretum Dei, secundum quod decreuit gubernare mundum, & saluare electos: & quia hi sunt illi, qui per antonomasiam sunt intimi Dei, vt Seraphin: vel secretarii Dei, vt Cherubin: vel familiares Dei, vt Throni: ideo merito hi tres ordines assignantur primae Hierarchiae. Sic etiam illi sunt praepositi operum, qui se intromittunt de toto opere, quod non potest esse nisi triplici¬ ter, vel, quae sunt agenda imperando, quod com¬ petit dominationibus: vel corporalia gubernando, quod competit virtutibus: vel spiritualibus principando, quod competit potestatibus: ionm hi tres ordines assignant secundae Hierarchiae. Hoc etiam modo possunt dici exccutores operum illi, qui n on se intromittunt de totoopere, sed de partibus: vel, quod idem est, non intromittunt se de gubernatione totius mundi, sed de partibus. Vel hoc ergo erit de partibus principalibus: vt de¬ gubernatione vnius totius Gentis, quod competit principatibus: vel de gubernatione singularium personarum, exercendo inter eos maiora. quod competit Archangelis: vel operando minora, quod competit Angelis. ideo merito hi tres ordines as¬ signati sunt tertiae Hierarchiae.

Haec autem, & si superius dicta sunt, breuiter tam¬ reassignamus, & reassumimus ea, vt ostendamus partes Hiererchiarum bnm assignatas esse. Tertia ordinatio Hierarchiarum, est ex ordine partium. Ad cuius euidentiam sciendum, quod omnes familiares alicuius Regis communiter audiunt verba ex o¬ re Regis: Attamen Rex habet quosdam consiliarios, & secretarios, quibus communicat ali. qua, quae non communicat familiaribus omnibus: & etiam inter ipsos consiliarios habet ali¬ quos speciales, & intimos, quibus immediate¬ reuelat aliqua, quae non reuelat consiliarijs omnibus: omnes tame familiares dicuntur Regi assiste re, & audire immediate verba Regis. Specialiter tai consiliarii sciunt secreta. Cum ergo Dio. ait. 7. de angelica Hierarchia, quod prima celestium Hie¬ rarchiarum immediate collocatur circa Deum, & quod immediate illluminatur a Deo, non est sic intelligendum, quod aliqua immediate non reuelentur Cherubin, & Seraphin, quae non reuelantur immediate Thronis. Sic etiam non est sic intelligendum, quod aliqua non reuelentur immediate ipsis Seraphin, quae non reuelantur ipsis Cherubin. Nam, & inter ipsos Seraphin sunt gradus. quia aliquid reuelatur immediate vni Seraphin, quod non reuelatur alteri. Vnde & Dio. 2. de Angelica Hierarchia dicit, quod ipsos dignissimos Seraphin, ipsi Iheologi aiunt alterum ad alterum clamare, vt habetur Isa. In quo, vt Dio. ait declaratur, quomodo sanctas Theorias. est sanctas illuminationes diuinas ipsi primi Seraphin tradunt secundis Seraphin. omnia ergo ista sic sunt intelligenda, quod Deus per sapientiam suam, sic voluit ordinare illam suam caelestem curiam, quod aliqui¬ non intromitterent se immediate de operibus gubernationis mundi, sed solum essent sicut ministri assistentes. ideo omnes tales communi¬ ter, quasi familiares Dei, immediate illuminantur a Deo, sicut omnes familiares Regis immediate audiunt verba eius. Sed vltra hoc, vt diximr, sunt ibi aliqui, quibus reuelantur aliqua immediate, quae non reuelantur omnibus huiusmodi ministris assistentibus, & etiam vltra haec sunt ibi aliqui, quibus immediate reuelantur aliqua secretissima, quae non reuelantur alijs. Cum ergo verba Dei, & ipsum Deum, & decreta eius quilibet assistentium ministrorum percipiat in ipso: ideo merito omnes assistentes ministri, non solum quantum ad obiectum beatitudinis, sed etiam quantum ad ipsos actus Hierarchicos, secundum quos Deus disposuit gubernare mundum, possunt dici habitacula Dei, & sedes Dei. quia omnes ta¬ les ministri in seipso habent Deum, vbi decreta huiusmodi gubernationis legunt. sed vltra hoc illi, quibus reuelantur vlteriora secreta Dei, non solum possunt dici sedes, & habitacula Dei, sed etiam possunt dici secretarii Dei, quasi scientes secretiora Dei. Sed illi, quibus etiam ipsa secretis sima immediate reuelantur, non solum possunt dici sedes, & scientiarii Dei, sed etiam merentur vocari transformati in Deum. & quia amor est, qui transformat, & maxime cum est amor excedens: ideo isti supremi ab excessu amoris deno¬ minati specialissimum nomen sibi assumpserunt, & vocati sunt Seraphin. Secundi vero nomen mi¬ nus speciale, & magis commune sibi assumpserunt, & vocati sunt secretarii Dei. Vnde a plenitudine scientiae nomem assumentes, vocati sunt Cherubin. Tertii quidem oium assistentium ministrorum nomen communissimum retinentes, dicti sunt sedes Dei, & Throni eius.

Aduertendum tame, quod licet commune, vt commune¬ est, competat oibus: Commune tamen cum quadam pre¬ cisione potest esse aliquibus speciale. Deus autem non vt ab aliquo, nec auditur, vt absens, sed prae¬ sens. Quilibet ergo audiens verba Dei, & legens in Deo decreta eius, habet Deum praesentem in se¬ ipso, & ex hoc ipse est sedes, & habitaculum eius¬ propter quod quantum ad obiectum beatitudinis omnes Angeli sunt sedes Dei, & templa eius, & habitacula ipsius: immo & nos, dum sumus in vita ista, in qua peregrinamur a Dnio, prout gratiae eius possumus esse participes, possumus dici se¬ des Dei, & templum, & habitacula eius. Ideo aia iusti dicta est sedes Sapientiae. & Apostolus dicit de hominibus iustis: Templum Dei Sanctum est, quod estis vos. tamn quantum ad actus Hierarchi¬ cos, vt diximus, illi sunt huiusmodi sedes, & habitacula Dei, qui immediate in Deo legunt decreta gubernationis mundi. Si ergo accipiatur hoc cum quadam praecisione, quod non admittantur ad quaedam, quae inter huiusmodi decreta sunt secretiora, sic esse diuinas sedes, vel diuina habitacula, quantum ad actus Hierarchicos, est proprium solum Thronis: Et esse sic diuina habitacula, quod etiam admittantur ad secretiora, sed non admittantur immediate ad secretissima, est proprium ipsis scientiarijs Dei, qui sunt quasi secretarii e¬ ius, quos communi nomine vocamus Cherubin¬ Sed esse sic diuina habitacula, quod in his, quae spectant ad gubernationem mundi, & salutem electorum, immediate admittantur ad secretiora, & etiam secretissima, est proprium ipsis Seraphin: vt circa gubernationem mundi sic videantur differre Throni, Cherubin, & Seraphin, sicut immediate scientes secreta, secretiora & secretissima.

Diximus autem tres ordines supremae Hierar chiae differre per scire circa gubernationem mundi diuina secreta, secretiora, & secretiffima. Qua qualiter differant, non est nostrum determinare. nam de his, quae spectant ad gubernationem vni uersi, possumus loqui sicut de his, quae videmus fieri in istis sensibilibus. Nam aliqua ibi fiunt secun¬ dumprationes seminales. Aliquando aliqua visa sunt fieri praeter rationes seminales, vt, quod cecus videat, quod motui resurgant, quae dainr fieri scundum ratio¬ nes obedientiales. inter ea etiam, quae fiunt naturaliter, & secundum rationes seminales, quaedam sunt magis clara, & nota, quaedam magis latentia, & oculta. Sic & in gubernatione mundi, & in pro¬ curanda salute electorum, suo modo se hebnt. nam tota mundi gubernatio ad hmoni salutem ordinatur. Cum enim completus erit munerus electorum, cessabit motus coeli, & cessabit iste modus gubernationis mundi. certum est tame, quod in huiusmodi gubernatione aliqua fiunt, secundum quae Deus regit mundum, quasi de lege comi: & inter haec quaedam possunt esse magis nota, quaedam minus: vel quaedam sunt quasi secreta, aliqua quasi secretiora: aliqua vero fiunt, secundum quae Deus regit mundum secundum leges, quas dispensat ex priuilegio speciali: & ista possunt dici quasi secretissima. vtrum autem per scire talia secreta, secretiora, & secretissima, differant Hierarchiae, vt, quod infima Hie rarchia videat in Deo praefata secreta: media qui dem videat in Deo secretiora: suprema secretissima: el per hoc differant ordines supremae Hie¬ rarchiae, vt, quod infima, & media non videant immediate in Deo huiusmodi leges, secundum quas gubernatur mundus: sed sola suprema eas videat, vbi tres ordines differunt secundum videre prae¬ fata secreta, secretiora, & secretissima, nisi nobis fuerit diuinitus reuelatum, per humanas rationes non possumus iudicare. Nam in quolibet istorum possunt assignari multi gradus. quia in his, quae fiunt ex dispensatione speciali, possunt esse aliqua secretiora alijs, & ibi possumus reperire secreta, secretiora, & secretissima. Satis est enim rationi¬ consonum, quod ita fit in illa ordinatissima coelesti curia, sicut in his, quae videmus ordinate fieri ab aliquo magno Rege. Nam Soli familiares Regis semper assistunt Regi, & semper audiunt immediate verba ex ore eius. Nihilominus aliqua proponit Rex toti populo, & inter ipsos familia¬ res sunt aliqui secretiores, inter quos ent sunt alic secretislimi, & intimi. Coniter ergo loquendo, familiares dicuntur immediate assistere Regi, & immediate scire vota eius: hoc tamen non obstante, aliquamn totus populus immediate instruitur ab ore¬ Regs, & inter ipsos familiares, vt diximus, sunt multi gradus. Sic & in proposito soli de prima Hierarchia. quantum ad actus Hierarchicos, & quantum ad gubernationem mundi, immediate dicuntur Regi assistere, non tamen est inconueniens, aliqua spectantia ad huiusmodi gubernationem totam Angelorum multitudinem immediate in Deo conspicere. tamen, quia vt plurimum talia immediate conspiciunt illi de prima Hierar chia, ideo dicuntur illi assistentes, inter quos sunt multi gradus, vt est ex habitis manifestum. Inde de est, quod ea, quae dicit Diony. in 7. c. coelestis Hie¬ rarchiae repugnare videntur his, quae dicit in Nam in v. vult, quod tota prima Hierarchia immediate illuminetur a Deo, ita quod vnus non illuminet alios. In quinto vero vult, quod etiam non omnes Seraphin immediate illuminentur a Deo, sed ibi sit dare gradus, & diuinas illumina. tiones primi secundis tradant.

Dicemus ergo, quod communiter sola, & tota Hierarchia prima immediate illuminatur a¬ Deo, sed licet hoc sit communiter, & vtplurimum: Aliqua tamen sunt sibi specialia, & specialiora, quae latent Thronos, & patent ipsis Cherubin. Aliqua autem sunt ibi specialissima, quae immediate cognoscunt soli Seraphin, intet quae etiam specialissima sunt gradus. quia aliqua sunt magis specialissima, aliqua minus, propter aliqua, quae cognoscunt omnes Seraphin: Aliqua vero primi secundis tradunt: Communiter ergo tota prima Hierarchia immediate assistit Deo, & quam tum ad hoc vnus non illuminat alium. Quantum autem ad specialia, & specialissima, non est inconueniens se inuicem illuminare, & etiam in vno, & eodem ordine: immo non est inconueniens ali¬ qua esse ibi ita communissima etiam circa gubernationem mundi, quae omnes immediate vident, & secundum quae nullus illuminat alium. sed quia hoc non est saepe, vel hoc non est communiter, vel quia plura sunt illa, quae videt immediate sola, & tota prima Hierarchia, respectu quorum pauca sunt, quae immediate videt tota multitudo Angelorum, & etiam pauca sunt¬, quae immediate vident non omnes de prima Hie rarchia, sed soli superiores: ideo communiter sola, & tota prima Hierarchia dicitur immediate assistere, & immediate a Deo illuminari. Determinare autem, quae sunt illa communissima, quae videt tora multitudo Angelorum, & quae sunt illa communia, quae vident sola prima Hierarchia, & quae sunt illa specialiora, quae soli Cherubin, & quae specialissima, quae soli Seraphin, & inter specialissima, quae sunt illa, quae non vident omnes Seraphin, sed soli supremi; sic & inter specialiora, & inter communia, quomodo se habeant omnia ista velle sufficienter scire; est velle non esse in vvia, & est velle habere beatitudinem suam, antequam simus in Patria. Ex his autem omnibus sufficienter patere potest ordo partium primae Hierarchiae. Nam hoc est esse superius in rebus, esse propinquius supremo. Cum ergo omnes An¬ geli primae Hierarchiae sint quasi ministri fami¬ liares assistentes Deo. quia inter huiusmodi fami liares illi immediatius se habent ad Deum, qui sunt quasi secretarii, & quasi scientiarii secretorum eius. & inter huiusmodi secretarios illi sunt ad hoc magis immediati, qui sunt intimi Domino, qui nouerunt non solum secretiora, sed etiam secretissima; consequens est, quod Seraphin sint supra Cherubin, & Cherubin supra Thronos.

viso de ordine partium primae Hierarchiae: le ne est videre de ordine partium secundae. Nam si ad Dominationes spectat agenda imperare: Ad Virtutes corporalibus praeesse, & legibus naturae obuiare: Ad potestates spiritualibus praeesse, ordi¬ nando operarios bonos, & resistendo potestatibus malis, consequens est, quod Dominationes sint primus ordo secundae Hierarchiae. Nam hoc est esse propinquius Deo, imperare alijs: dictae enim sunt Dominationes, non, quod imperent omnibus: quia tunc essent simpliciter supremus ordo: sed ex eo, quod imperant praepositis operum, iam Dominationes non sunt supremus ordo simpli¬ citer, sed sunt supremus ordo secundae Hierarchiae, in qua, vt diximus, continentur praepositi operum. Post Pominationes vero sunt virtutes. Nam licet Virtutes praesint corporalibus, & Potestates spiritualibus, & spiritualia sint excellentiora corporalibus: praeesse tamen sic corporalibus, vt prae¬ sunt virtutes, est maius, & est esse Deo propinquius, quam praeesse spiritualibus, vt praesunt potestates. propter quod Virtutes ponuntur esse secundus ordo secundae Hierarchiae: & Potestates tertius. Praesunt enim virtutes corporalibus, vt eriam possint obuiare legibus naturae, in quo valde participant quod diuinum eius, qui indidit leges illas. In his enim, quae naturae sunt, naturale est An¬ gelis iuuare se per natutalia, coniungendo actiua passiuis, & adhibendo semina, vt patet perAu¬ gust. 9. super Gen. & 3. de Trinit. sed posse obuia¬ re legibus naturae, est valde magnum. Magnum enim donum Deus fecit virtutibus, & magnum officium contulit eis, quando voluit eos habere istud officium, & istam potestatem, quod possent legibus naturae obuiare, sed potestates praesunt spiritibus bonis inferioribus se, quod eis quasi competit ex natura. naturale est enim, quod superiora praesint inferioribns. perfectiue enim, & conseruatiue competit potestatibus praeesse spiritibus bonis, vt praeesse principatibus, ordinando eos ad sua opera ex institutione diuina, & ex officio eis commisso. Hoc enim donum collatum est eis, & hoc officium est eis commissum, vt sic praesint: ad huiusmodi tamen praeesse, & ad huiusmodi officium magnam congruentiam habent ex natura.

Rursus si huiusmodi potestates praesunt spiritibus malis, etiam superioribus secundum naturam. quia spiritus mali quantumcunque sint nobiles secundum naturam, ratione culpae facti sunt inferiores quibuscunque spiritibus bonis, propter quod non est magnum talibus praeesse¬ sed valde magnum, & valde arduum est, quod collatum est virtutibus, quia hoc omnino excedit naturam Angelorum, nec potest Angelis conpetere ex sola gratia gratum faciente, sed ex ali¬ quo valde spirituali dono, quod possint legibus naturae obuiare. valde est ergo nobile officium id, quod commissum est virtutibus, & infra do¬ minationes, quae etiam ipsis virtutibus imperant, non est ita nobilis ordo, sicut ordo virtutum. congrue ergo, vt dicebamus i secunda Hierarchia, bominationes constituunt primum ordinem: Vit tutes secundum: Potestates tertium.

Dicto de ordine partium primae, & secundae Hierarchiae, facile expedite nos possumus de ordine partium tertiae, quae continet Principatus. Archangelos, & Angelos. nam immediate post eos, qui se intromittunt de toto vniuerso, cuius¬ modi sunt praepositi operum: & illi de secunda Hierarchia sunt illi,qui se intromittunt deprin¬ cipalibus partibus operum. Principales autem partes vniuersi, vel totius humani generis (quia quicquid dicimus de vniuerso, dicimus propter humanum genus, & propter salutem electorum, sunt populi, & gentes. Secundarie autem partes sunt singulares personae. Argeli ergo, qui prae¬ sunt populis, & Gentibus sunt superiores his, qui psunt singularibus psonis: vel, qui depurati sunt ad aliqua opera circa singulares personas, & quia nomine principatuum intelligimus Angelos de¬ putatos ad opera circa gentes, & populos, ideo huiusmodiAngeli immediate se habent ad secundam Hierarchiam, & constituunt primum, & supremum, secundum ordinem tertiae Hierarchiae. Archangeli autem constituunt ordinem secundum: Angeli tertium. nam Archangeli, & Angeli de¬ putati sunt ad opera circa singulares personas, & sunt nuncij, differenter tamen, quia Archangeli habent nunciare maiora, Angeli minora. ideo, & si vtrique nuncii, Archangeli tamen sunt principaliores nuncii. vnde Hugo. 5. c. super angelica Hierarchia ait, quod cum sint. 9. ordines An¬ gelorum, duo tantum, idest, Angeli, & Archangeli specialiter ex officii sui distributione cognominationem susceperunt, Angeli videlicet nuncii, Archangeli principales nuncii Dei. quoniam illi minora, isti vero maiora ex ministerii dignitate annunciant.

Ex hoc autem patere potest, ex quibus donis sumuntur ordines Angelorum. nam quia Seraphin collatum est hoc donum, & commissum est hoc officium, quod ipsi immediate videant secretissima Dei, & de hoc illuminent alios, ideo vocati sunt intimi Dei, & dilecti Dei, & ex incendio dilectionis vocatisunt Seraphin: Sequentibus vero, quia collatum est hoc donum, quod etiam si non illa secretissima, tamen quaedam multum secreta circa Regnum mundi immediate in Deo videant, & de hoc illuminent alios; ideo vocati sunt secretarii secretorum Dei, & a plenitudine scientie dicti sunt Cherubin: Tertiis autem¬ quia collatum est donum, quod sint familiares, & assistentes ministri, & habeant Deum in seipsis, in quo tanquam familiares Dei multa secre¬ ra de regimine mundi immediate vident, & legunt in ipso. ideo dici possunt habitacula Dei, & propter huiusmodi inhabitationem dicti sunt Throni Dei. Sic etiam cuilibet ordini, vt patet per habita, collatum est aliquod donum, & com¬ missum est aliquod officium circa gubernationem mundi, & salutem electorum, & a talibus donis, & a¬ talibus officiis sumpti sunt ordines Angelorum.

His omnibus itaque praelibatis, volumus sol¬ uere controuersiam inter Dionys. & Crego. nam Dio. vult virtutes esse secundum ordinem secundae Hierarchiae, & principatus primum ordinem tertiae: Gregorius econuerso. Dicems ergo duplici ter posse verificari dictum Grego primo, vt idem sit dictum eius cum dicto Dio. vt quod Dio. appellat vir¬ tutes, ipse appellet principatus, & econuerso

Ad cuius euidentiam sciendum, quod 9d ordines Angelorum, vtllid. dicit primo de summo bono Scripturae sandtae testantur Nam Eegech. vbi loquitur de Lucifero dicit, quod omnis lapis praecio¬ sus erat cooperimentum eius, & narrat. o. gene¬ ra lapidum. vbi secundum Isido. intelligunt. 9. ordines Angelorum, qui omnes lapides operimentum erant Luciferi, quia omnibus alijs clarior existebat. Nouenm ergo sunt hmomndi ordines, & prae¬ fatis. 9. nominibus nominantur, quia de oibus illis. 9. nominibus fit mentio in Scriptura sacra. quia de Seraphin pluries fit mentio, in Isa. Nam dicitur Esa. Seraphin stabant subter illud. Et ibi dem dicitur de Seraphin: Clamabant alter ad alterum. Et in eo. c. subditur: Volauit ad me vnus de Seraphin. De Cherubin vero, qui sunt secundus ordo, fit mentio valde in multis locis in Ve¬ te. testam. De omnibus autem aliis ordinibus mentionem facit Paulus, quia ad Colossenses. 1. nominat Thronos, Dominationes, Principatus, & Potestates. Ad Ephesios facit mentionem de, virrutibus. Ad Thessalonicenses facit mentionem de Archangelo, licet dubitetur, pro quo accipiatur ibi Archangelus. In Epistola Iudae fit mentio de Archangelo Michaele. De Angelis autem fit mentio, quasi in tota Scriptura sacra. Et quia his nominibus Scriptura sacra nominat ordines An¬ gelorum, ideo oportet talibus nominibus vti.

Rursus etiam, oportet ordinibus non solum assignare nomina, 1ed etiam officia, vt, quod Primus ordo habeat tale officium, quod assistit Deo, & nouit secretissima eius circa gubernationem mundi. Secundus etiam assistit, & cog oscit immediate in Deo minus secreta: Tertius etiam assistir, & ad¬ mittitur etiam ad immediate cognitionem aliquorum secretorum. Quartus autem ordo habet imperare agenda. Quintus habet praeesse corporalibus. Sextus spiritibus. Septimus ordo praeest populis, & gentibus. Octauus praeest specialibus peo¬ sonis agendo circa eos maiora. Nonus, & vltimus ordo eriam praeest spiritualibus personis agendo circa eos minora. Omnia enim ista officia, vel ista dona. quia donum Dei est habere tale officium. se habent per ordinem. quia primum officium, vel primum donum est maius secundo, & secundum tertio, & sic deinceps. In hoc ergo non potest esse dubium, sed quo nomine nominetur illud, quod habet tale officium, vel illud, quod habet tale, in hoc potest esse diuersitas: Et quantum ad quintum ordinem, & septimum videtur esse diuersitas inter Dio. & Cregorium. quia Cregorius quintum ordinem dicit esse Principatus, & . Vir¬ tures Diony. econuerso. Cum ergo dictum sit, quod officium quinti ordinis est praeesse corporalibus, & obuiare legibus naturae. Officium autem septimum est praeesse gentibus, & populis, forte Cregorius appellat principatus eos, qui praesunt corporalibus: & virtutes, eos, qui praesunt gentibus, & populis. Dionysius autem econuerso, vt hoc modo sit discordia, non in sententia, sed in verbis. Hoc tantum magis proprie secundum hunc modum dicendi loquitur Dionysius, quam Gre¬ gorius. Non enim proprie dicitur habere Princi paum, nisi, quipraeest populis, vel gentibus. Non autem, qui praeest rebus corporalibus. Largo tamen modo etiam huiusmodi praeesse potest dici Principatus.

Sed sic dicendo, quamuis multi hoc modo velint concordare Dionysium cum Gregorio, non videmur in re admittere Gregorium, qui virtutibus tribuit miracula facere. secundum ipsum ergo virtutes praesunt corporalibus, & ad eas spectat obuiare legibus naturae. Pro eodem ergo accipit Gregorius virtutes, pro quo accipit Diony. sic & Principatus oportet, quod accipiat pro eodem.

Possumus ergo aliter concordare. Dicemus enim, quod vtrumque dictum potest habere fulci¬ mentum ex Scriptura sacra. Nam Apostolus ad Eph. ordinat ordines Angelorum, sicut ordinat Dionysius dicens, Christum constitutum esse supra omnem Principatum, & Potestatem, & Virtutem, & Dominationem, vbi procedit in ordinibus ascendendo. Nam cum vltimo loquatur de¬ Dominationibus, quae sunt super omnes ordines, quos nominauit, oportet intelligi dictum eius, quod supra Principatus sunt Potestates. supra has Potestates, virtutes. Supra, Dniationes: ita, quod virtutes collocantm inter Dnniationes, & Ptantes, & sunt quin¬ tus ordo, sicut Diony. ponit. Sed ad Colloss. ait: Omnia sunt condita in Deo, siue Throni, siue Dominationes, siue Principatus, siue Potestates. hic autem loquitur de ordinibus descendendo, & ponit Principatus inter Dominatioes, & Potestates, vbi prius posuerat virtutes. Erit ergo secum dum hoc Principatus quintus ordo, quem modum ponendi posuit Q regorius.

Sciendium ergo non esse incomueniens aliquid esse superius simpliciter, quod ramen est inferius aliquomodo. Simplicier enim loquendo, tribuendo virtutibus officium, quod sibi tribuimus, o possit obuiare legibus naturae, oportet virtutes, simpliciter loquendo, esse supra Potestates, & Principatus, non tamen est inconueniens secundum aliquem modum Principatus esse supra potestates & ptantes supra Virtutes, sicut Gregorius ordi¬ nat. Nam dimissa prima Hierarchia, quae est assistentium, quam esse super alias omnes concordant: & dimissis Dominatienibus, quarum est imperare agenda, & quas immediate se habere ad primam Hierarchiam omnes conueniunt: & dimissis Archangelis, & Angelis, qui praesunt singularibus personis, quos esse infimos ordines oens ponunt; erit quaestio de his tribus ordinibus, de virtutibus, Potestatibus, & Principatibus, qui, simpliciter loquendo, ordinandi sunt secundum ordinem Dionysii. quia, vt supra ostendimus, maius officium est virtutum, quam potestatum: & potestatum, quam principatuum: ramen secundum aliquem modum est econuerso. Nam licet Potestates praesint bonis spiritibus, quia prae¬ sunt principatibus ordinando eos sup gentes, & populos, habent tamen potestates aiiquod speciale Dominium, a quo eriam possunt denomina ri, quia praesunt potestatibus aduersis, resistendo eis, ne nos rentent supra id, quod possumus

Praeesse ergo bonis spiritibus, licet sit proprium, Potestatibus, cum hac determinatione, videlicet praeesse, quod ordlinent principales operarios, quod praesunt Gentibus, & populis, proprium est pote¬ statibus. Communiter tamen loquendo de prae¬ esse bonis spiritibus, excepto infimo ordine, hoc est commune omnibus ordinibus, quia semper ordo superior praeest inferiori. Si ergo cuilibet istorum trium ordinum volumus dare aliquid speciale, dicemus, quod virtutes praesunt corporalibus, quia hoc specialiter est eis commissum. potestates praesunt malis Angelis, quia hoc est eis om¬ missum specialiter. quia & si praesunt bonis, hoc non est eis simpliciter speciale: immo si simplici¬ ter vellemus loqui de tali praeesse, vel de tali prae¬ positura, magis attribueremus hoc Dominationibus. Nam huiusmodi preposituram non pos¬ sumus simpliciter, & absolute attribuere ordinibus primae Hierarchiae, quia illi sunt ministri assistentes, & non se intromittunt immediate de operibus, vt praesint aliquibus ope¬ ra praecipiendo, vel impedimenta remouendo, vel operarios ordinando, vel quaecunque talia faciendo. Huiusmodi ergo praeesse potissime attribuere possumus eius, qui sic sunt prepositi, quod sunt lsuper omnes, qui immediate se intromittunt de operibus. huiusmodi autem sunt Dominatio¬ nes. Eis ergo possumus attribuere praeesse bonis Angelis: Principatibus autem possumus attribuere praeesse bonis hominibus. Nam illi praesunt gentibus, & populis, inter quos sunt, vel esse pos¬ sunt multi boni. Cum ergo plus sit praeesse bonis Angelis, quam bonis hominibus: & bonis hominibus plus, qui malis Angelis: & multis Angelis, quae corporalibus; erunt Dominationes supra Principatus, & Principatus supra Potestates, & Potesta¬ tas supra virtutes, sicut ordinauit Gregorius. Licet ergo, simpliciter loquendo, Potestates sint supra Principatus, & ad Potestates spectet ipsos Principatus ordinare ad sua opera; quantum tamn¬ ad hanc conditionem, quod Potestates praesunt malis Angelis, & Principatus bonis hominibus: habent aliquam praerogatiuam Principatus supra Potestates. Sic etiam sicet hoc modo praeesse corporalibus, quod possint obuiare legibus narurae, sit longe maius, quam praeesse malis spiritibus, vel etiam bonis operarijs: tamen quia corporalia absolute loquendo, secundum naturam sunt infra spirituales substantias, siue sint bonae, siue malae. ideo, quantum ad hoc, aliquam prerogatiuam habent Fotestates supra Vrrtutes. secundum ergo huiusmodi praerogatiuam potest esse rationale dictum Gregoriii, quod Principatus sint supra¬ Potestates, & Potestates sint supra Virtutes. Simpliciter tamen, & absolute loquendo, tenendum est cum Diony. quia a diuino, & sancto Professo¬ re. 6. de angelica Hierarchia, dixit se habere, quod de Angelis enarrauit. Per illum enim diuinum sanctum Professorem, Doctorem Beati Dionysii quidam intelligunt Hierotheum, sed vt Hugo in Commento super dicto passu ait, melius intel ligitur, fuisse Apostolum paulum, a quo Beatus Dionysius fuit Baptixatus, & in fide Catholica eruditus. ipse enim Paulus raptus vsque ad tertium coelum, audiens illa arcana, & videns illa secreta, cognoscens Dionysium esse tantae litteraturae, modo, quo fuit possibile, instruxit eum de¬ his, quae viderat, & audierat, vel de his, quae fuerunt ei reuelata. Aliqua enim vestigia, secundum quod est possibile viatori, potuerunt remanere Paulo de his, quae viderat, licet ipsam diuinam essentiam, quam clare, & aperte creditur vidisse raptus, & a sensibus abstractus, ad suos sensus rediens videre desisteret. valde ergo in hac materia credendum est Diony. in qua tantum, & talem Docto¬ rem habuit. Quod ergo Apostolus Paulus in di¬ uersis locis suarum Epistolarum aliter, & aliter videtur loqui de ordinatione ordinum Angelorum dici potest, quod non intendit Paulus ibi exequi de ordinatione ordinum, vnde nec ibi omnes ordines ordinat, sed solum nominat aliquos, innuens perillos omnes ordines Angelorum es¬ se tales, quod super omnes ipsos est Christus constitutus, & quod oens huiusmodi ordines sunt a Deo, & in Deo cogniti. Siue ergo enumeret eos sec un¬ dum ordinem, quem habent, siue non: potest di¬ ci non esse curandum, quia non versatur circa hoc eius intentio. Vel possumus dicere, quod in locis assignatis tetigit vtranque ordinationem Angelorum, videlicet, & ordinationem, quam habent simpliciter, & ordinationem, quam habent secundum quasdam praerogatiuas, secundum quem modum concordamus dicta Dionysii, & Gregorij.

RESP. A P. ARG.. 9V2. I.

AD primum dicendum, quod vt patet per habita, vtraque positio Dionysii¬ & Cregorii, aliter, & aliter considerata, potest rationabiliter tolerari.

Ad secundum dicendum, quod in Angelis maior est nobilitas, & maior est perfectio ex eo, quod subsunt Dec, a quo habent suas perfectiones, quam ex eo, quod praesunt alijs, quibus suas perfectiones communicant. Ideo in Angelis ordines praelatorum, vel praepositorum, qui constituunt secundam Hierarchiam: non sunt superiores, immo sunt inferiores, quam assistentes Angeli, qui sunt collocati circa Deum, & qui constituunt Hierarchiam primam.

Ad tertium dicendum, quod fapientia diuinorum, vel sapere ea, quae Dei sunt, est Mater, & Senitrix omnium bonorum, prout in tali sapientia diuinorum concluditur diuinus amor. Qui enim sic diuina saperet, quod ea non amaret, & non delectaretur in eis, non esset sapiens, neque prudens, quia non esset bonus. & impossibile est prudentem esse non entem bonum, vt dicitur in o. Eth. Scientia ergo diuinorum, vt includit diuinum amorem, est mater omnium bonorum. Sed si loquamur de scientia. & amore, non, vt se inuicem includunt, sed vt a se inuicem distiguuntur, tunc quicquid sit de scientia, & amore quantum ad inferiora, siue quantum ad terrena, tamen quantum ad superiora, & potissime quantum ad diui na, longe amor praeeminet scientiae. quia res sunt scitae, vt sunt in sciente: sed sunt amatae, vt sunt in seipsias. scientia facit scitum esse in sciente, evel per essentiam, vel per similitudinem, iuxta illud Philosophi iu 3. de anima, oportet in anima esse vel res, vel earum species, sed amor facit amatum esse in amante, vt vult Dionysi. 4 de diuin. nomin. Cum ergo superiora nobiliori modo sint in seipsis, quam in ipso sciente, amor superiorum, & potissime diuinorum prae¬ eminet scientiae. Seraphiin ergo sunt supra¬ Cherubin.

Quod autem dicebatur de Fhronis, quod habent in ipsis Deum, & sunt propinqui Deo; Dicendum, quod illud habere Deum in seipsis, & illa propinquitas circa Deum, excellentiori modo competit cherubin, & Seraphin, quam Thronis.

Pro Resolutione Dub. III. Vide Resolutionem articuli superioris. Adde vero: ordinum diftinctionem inchoatiue esse a natura: congrue ab excellentia maioris, & minoris gratia, c alorie: completiue tandem ab officiorum sibi commissorum excellentia nasci¬

AD id, quod quaerebatur de causa, & ratione istorum ordinum: Vtrum distinctio eorum sit a gratia, vel a natura: Dicendum, quod ordines Angelorum sunt partes alicuius Hierarchiae, vel alicuius Principatus: Hoc ergo modo loquimur de distinctione ordinum, sicut loquimur de distinctione graduum secundum aliquem Principatum. Omnis autem Principatus ordinatur ad aliquam actionem, & ad aliquem finem, secundum aliquas perfectiones, vel secundum¬ aliqua dona. quaelibet enim perfectio, siuo sit naturalis, siue sit gratis data, siue gratum faciens, potest dici quoddam donum, quia nihil habe¬ mus secundum sententiam Apostoli, quod non acceperimus. Principatus ergo Angelorum, vel possunt accipi secundum actiones naturales, & secundum hunc finem, qui est tendere in Deum secundum facultates naturae: & sic, vt communi ter ponimur, in Angelis sunt ordines, & diftin¬ ctiones, & gradus. secundum dona naturalia eis concessa, vel secundum naturas eis datas, quas si bene cognosceremus, & sciremus: scire¬ mus ibi assignare gradut, & ordines, sicut scimue in istis inferioribus, vel in istis corporalibus, rvbi possumus assiguate multos gradus, secun¬ dum quemdam ordinem se habentes ad inuicem, sicut sunt elementa, admixta, mixta, vegetati¬ ua, sensitiua, secundum locum motiua, & intellectiua, & ea, quae sunt de quinta essentia, sicut coelestia. Vocamus enim admixta¬, per quae fiunt impressiones in alto, sicut sunt nubes, & talia, quae non sunt simpliciter mixta. Si ergo bene sciremus naturas angelicas, ryideremus multos gradus, & multos fordi¬ nes ibi esse, secundum quos gradus, & orci¬ nes iuxta facultatem suae naturae ordinate pos¬ sent tendere in suas actiones, & in suum fi¬ nem.

Alio modo possunt aecipi ordines, & gradus in Angelis, prout tendunt in Deum tanquam in obiectum beatitudinis supernaturale, quod fit per gratiam gratum facientem, & potissime, prout huiusmodi gratia est consummata, & est idem cum gloria: & sic quia gratia non ptollit naturam, oportet secundum vtrunque esse huius¬ modi ordines in Angelis. Possumus enim de¬ huiusmodi Principatu loqui de Angelis quantum ad naturam, & gratiam, quod ait Philosophus. 2. Ethieo. de Virtutibus in hominibus, quam tum ad naturam, & consuetudinem. Quaerit enim ipse ibidem: Vtrum virtures insint nobis a natura, vel non: & ait, quod neque natura, neque praeter naturam sunt virtutes, sed inna¬ tum quidem nobis suscipere eas: perfici autem per assuetudinem. Virtutes ergo insunt nobis a natura quantum ad aptitudinem, vel quantum ad dispositionem, vel insunt nobis secundum naturam materialiter, & subiectiue, inquantum habems naturam aptam, & dispositam ad suscipiendum virtutes, vel inquantum habemus naturam aptam, quae potest subiici ipsis virtutibus, vel potest perfici per eas, sicut perficitur materia per suas perfectiones: Consummatiue tamen, & perfectiue sunt in nobis virtutes secundum sententiam Philosophi per assuetudinem. Sic possumus dicere in Angelis, quod in eis sunt gradus, & ordines secundum aeternam beatitudinem, siue secundum fruitionem aeterni boni, quod fit per gratiam gratum facientem. quia non omnes aequaliter fruuntur: immo non sunt ibi duo, qui aequaliter fruantur. Si ergo quaeratur de huiusmodi gradibus: Vtrum sint a natura, vel a gratia, dicemus, quod inchoatiue, & secundum aptitudinem, huiusmodi gradus sunt a natura. Nam eo ipso, quod Angeli sunt imago, & signaculum similitudinis Dei, possunt esse capaces Dei, & ad hoc sunt naturaliter facti, vt fruantur Deo: perfectio tamen, & complementum est eis per gratiam. quia natu¬ ra illorum quantumcunque sit nobilis, & alta, sibi derelicta, & non adiuta per gratiam, non posset in apertam visionem Dei, nec posset esse perfecte Beata. Illa ergo duo, quae tangit Philo¬ sophus de natura, & assuetudine, possumus adaptare in Angelis quantum ad naturam, & gratiam. Possemus ibi & adaptate tertium videlicet secundum proportionem, & conatum, vt dicamus, quod huiusmodi. gradus beatitudinis, & fruitionis, sunt in. Angelis secundum aptitudinem, & proportionem, & conatum a natura: secundum perfectionem, & consummationem a¬ gratia. Dicimus autem secundum proportionem & conatum, quia qui meliora habuerunt natura¬ lia maiori conatu ferebantnr in gratiam, & sortiti sunt maiorem gratiam. quod in hominibus, nec de gratia, nec de virtutibus veritatem habet. Possunt enim esse duo virtuosi, & duo habentes gratiam: & tamen habens meliora naturalia mi¬ nus habet de gratia, & non habet ita perfectas vir¬ tutes, sicut alius. quia non tantum conatur ad habendum virrutes, & gra tiam vnus, sicut alius.

Tertio modo possunt accipi gradus, & ordines in Angelis secundum officia eis commissa respe¬ ctugubernationis mundi, & salutis electorum. Omnes enim Angeli aliquid cooperantur ad huiusmodi gnbernationem, & salutem, vel quia vi¬ dent in Deo leges, & rationes huiusmodi gubernationis, & salutis eas alijs reuelantes: vel quia imperant, vel agunt ad huiusmodi gubernationem, & salutem. Hi autem tres modi accipiendi ordi¬ nes, & gradus in Angelis secundum aliquem modum sibi inuicem correspondet. quia qui habent altiora officia respectu gubernationis mundi, hant excellentiorem gloriam, & excellentiorem naturam. Sed licet omnibus his modis possint acci¬ pi gradus, & ordines in Angelis, & licet omnes isti modi aliqualiter sibi correipondeant: Potissime tamen auctoritates Sanctorum, & verba superius tacta de huiusmodi ordinibus, referenda sunt ad officia gubernationis mundi: vt illa tria se habeant( per ordinem, videlicet excellentior natura, quae requiritur ad excellentiorem gloriam: & excellem¬ tior gloria, cui congruit commissio excellentioris officii, quae officia commissa sunt quaedam do¬ na gratis collata Angelis.

Si ergo quaeratur de distinctione huiusmodi secundum diuersa officia gubernationis mundi, paret, quod inchoatiue, & secundum aptitudinem, quandam remotam, est talis distinctio secundum maiorem, & minorem excellentiam naturarum: sed secundum congruitatem, & idoneitatem proximam, est secundum maiorem, & minorem excellentiam beatitudinis, & gloriae, & gratiae gratum facientis: sed consummatiue est secundum excellentiam officiorum commissorum circa gubernationem mundi, quae possunt dici quaedam dona gratis collata Angelis. Nam cum in huiusmodi gubernatione intendatur salus, & beatitudo electorum; illi, qui excellentiorem beatitudinem habent, circa hoc excellentius officium sunt sortiti¬

RESP. AD ARG. BVI. III.

AD primum dicendum, quod illuminare, & illum inari licet competat Ange¬ lis consummatiue per gratiam: inehoa tiue tamen secundum quandam aptitudinem competit eis per naturam. quia illi, qui habent excellentiora naruralia, habent ex hoc apti¬ tudinem ad excellentiorem gratiam.

Aduertendum tamen, quo haec aptitudo est solum materialis, non autem est illa, quae quasi est eius¬ dem rationis cum forma: & quae magis, & magis facta sufficienter habilitat, vel etiam necessi¬ tat rem ad suceptionem formae. quia nunquam posset esse ita nobilis natura creata, quae sibi dere licta, secundum se deberetur sibi gratia, quia tunc illa gratia non esset gratia, sed natura.

Aduertendum etiam, quod cum dicimus, quod excellentior natura dicit aptitudinem ad excellentiorem gloriam: & ambo hec. excellentior natura, & gloria, habent congruitatem ad commissionem excellentioris officij, secundum quam excellentiam fit distinctio ordinum: non sic intelligendum est, quod quaelibet excellentia naturae, vel gloriae, requirat commissionem excellentioris officij, nec, quod quaelibet talis excellentia constituat alium, & alium ordinem in Angelis. quia tunc non essent nouem ordines tantum, led essent tot ordines, quot essent Angeli. quia non sunt duo Angeli aequales in na¬ turalibus, & per consequens nec aequales in gloria: sed sicut videmus in istis sensibilibus, quod sensi tiuum est quid nobilius, quam vegetatiuum: non tamen quaelibet nobilitas super quodcunque ve getatiuum constituit rem in ordinem sensitiuo¬ rum, sed pont esse vnum vegetatiuum nobilius alio. Sic non quaelibet excellentia naturae, vel gloriae: ponit Angelum in alio ordine, vel constituit ipsum in executione alterius officii: sed in vno, & eodem ordine, & in executione vnius, & eiusdem officii est vnus Angelus nobilior alio in natura, & excellentior in gloria: vt in hoc officio, quod est imperare agemndla, quod competit Domin atio¬ nibus, sunt quidam Angeli excellenti ores aliis.

Aduertendum etiam, quo d licet non quaelibet excellentia naturae, vel gloriae constituat Angelum in alio ordine, vel in executione alterius officiis quaelibet tamen huiusmodi excellentia, vel constituit Angelum in alio ordine, vel etiam in alia Hierarchia: vel si non sit tanta talis excellentia, quod constituat Angelum in alia Hierachia, vel in alio ordine, saltem constituit ipsum in excellentiori executione officii secundum illum ordinen¬ Nam, & si omnibus Dominationibus competit hoc officium, quod est imperare, quae sunt agenda ad gubernationem mundi: qui tamen sunt superiores in illo ordine, hoc eis iniunctum officium excellentius exequuntur: sicut & si omnes Sacer¬ dotes in ecclesiastica Hierarchia constituunt vnum ordinem: in executione tamen officii secundum illum ordinem, quidam sunt prudentiores, & excellentiores alijs.

Ad secundum dicendum, quod quilibet ordo est quod deiforme, non solum scundum gratiam, sed ent secudum naturam. Nam consummatio deiformitatis per gratiam, praesupponit inchoationem deiformitatis secundum imaginem, quod competit Angelis secundum naturam¬

Ad tertium dicendum, quod Magister in lit¬ tera in diffiniendo ordinem Angelorum, vtran¬ que conuenientiam tangit, videlicet in munere gratiae, & in participatione naturalium datorum.

Ad argumenta autem in contrarium dicendum, quod ad distinctionem ordinum requiritur distinctio naturae: consummatur tamen distinctio in datione gratiae, & potissime in commissio¬ ne officiorum gubernationis mundi, quae modo, quo diximus, quaedam dona gratiae dici pos¬ sunt.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 2

Articulus 1