Quaestio 1

ARTIC An mali Angeli Deo assistant. Conclusio est negarina.

D. Tho. 2. Sct. 2. sent. d. 10. artic. 1.arg. 9

CIRCA assistentiam autem Angelorum primo quaeritur: Vtrum etiam mali Angeli assistant Deo. Et videt, quod sic, quia vt dicitur lob idest Cum venissent filii Dei, vt assisterent coram Domino; affuit inter eos etiam Sathan. ergo aderat inter assiftentes, & per consequens assistebat.

Praeterea lob eod. ca. dicitur: Egressusque est Sathan a facie Domini: sed ille, qui egreditur a facie Pomini, astitit coram faciem eius, & per consequens assistebat ei.

Praeterea secundum Aug. super cen. ad littera Angeli a sui conditione viderunt res in verbo. sed quod competebat Angelis a sui conditione, com petebat eis naturaliter. ergo ex natura habuerunt Angeli, quod viderent res in verbo. sed naturalia etiam ipsis Daemonibus remanserunt integra, & splendida, vt vult Diony. 4. de diu. nom. sed videre res in verbo est Deum intime contemplari, cum ipsum verbum diuinum sit quid intimum ipsi Deo. quia quodlibet verbum intellectuale est quid in timum ipsi intellectui, sed cum hoc sit afsistere Deo, ipsum Deum intime contemplari: ergo &c.

Praeterea, quia intellectus noster nascit sicut tabula rasa, est male natus ad sciendum, & non sunt eadem nota naturae, & sibi, immo manifestissima in natura sunt occulta sibi, & habet se ad ea sicut ocultus noctuae ad lucem diei, vt potest patere ex Heta. Sed intellectus angelicus etiam a sui primordio, & ex sui natura, non est sicut tabula rasa, sed est plenus formis, vt potest patere ex libro de causis. ergo intellectus angelicus non est male natus, sed bene natus ad sciendum, & per consequens: eadem sunt nota naturae, & sibi: & quae sunt manifestissima in natura, sunt manifestissima sibi. sed Deus est manifestissimus in natura, ergo est naturaliter manifestissimus omnibus An¬ gelis. Ipsis ergo malis Angelis, quibus naturalia remanserunt integra, Deus est manifestissimus: ergo ipsum intime vident, & per consequens ei¬ assistunt:

IN CONTRARIVM est, quia non omnes Beati Angeli dicuntur assistere, vt infra patebit. sed perfectio, quae non competit omnibus bonis non potest competere Angelis malis: ergo &c.

praeterea affistere praesupponit fruitionem, & actum gloriae, sicut minus commune praesuppo¬ nit maius. quia communius est frui, quam assiste re. sed Angeli mali non fruuntur, nec habent actum glotia, ergo &c

Dub. I. Lateralis. An bont Angeli omnes assistant. Conclusio est negatiua.

D. rho. 1. p. q. 112. artic. 3. Et 2. senten. d. 10. artic. 1. Aib. Nagnde virtute affiftrr q. 6. artic. 2. Pirdio qd.2. Io ril. d. 10. q. 4.

VLTERIVS quaeritur: vtrum l omnes Angeli boni assistant. Et videtur, quod sic. quia vt commu¬ uiter ponitur, sicut ad similitudinem Regis, vel alicuius magni Domini, aliqui ministrorum dicuntur assistere, sicut illi, qui semper intuentur faciem Domini. aliqui autem dicuntur ministrare, vt illi, qui egrediuntur a facio eius. sic est ex parte ipsius Dei, quia illi dicuntur assistere, qui semper sunt ante Deum: sed oens Angeli boni sunt semper ante Deum, quia sempe¬ vident faciem Dei. Iuxta illud Matth. Angeli eorum semper vident faciem Patris. Si ergo Angeli deputati ad custodiam puerorum, qui sunt de in¬ ferioribus Angeli, semper vident faciem Dei, & per consequens sunt ante Deum, multo magis & ipsi superiores Angeli hoc habebunt. omnes ergo assistunt.

Praeterea hoc est assistere, intime contemplari: sed omnes Angeli intime contemplantur. quia, qui non intime contemplantur, vel hoc est, quia eos rerardat corpus, vel quia impedit culpa, vel quia retrahit sensus, quod nullis Angelis conuenit.

Praeterea, vt dictum est, assistere Deo, est esse ante faciem eius. sed plus est habere aliquid in se, & esse in illo, quam esse ante illud: Cum ergo omnes Angeli, quia sunt pleni charitate, habeant Deum in se, & sint in Deo. quia qui manet in charitate in Deo manet, & Deus in eo;, omnes possunt dici esse ante Deum, & assiftere sibi.

IN CONTRARIVM est, quia dicitur Dan. quod millia millium ministrabant ei, & decies centena millia assistebant ei. Cum ergo ibi loquatur de Angelis bonis, non omnes huiusmo¬ sti Angeli assistunt: sed quidam assistunt, quidam miuistrant.

Praeterea Dio. de Angel. Hierarchia specialiter de prima Hierarchia ait, quod immediate circa Deum colllocatur. sed hoc videtur esse, assistere, immediate circa, Deum collocati. hoc autem non com¬ petit omnibus Hierarchiis ergo, &c

Dub. II. Lateralis. An dugeli omnes secundaffferar¬ chia assiffant. Conclusio est negatiua.

D. Ih. 1. p. q. 112. arti. 4. et 2 sent d. 10o. arti. s.

ITE Aros Autem quaeritur: vtrum¬ illi de secunda Hierarchia assistant. Et videtur, quod sic. quia hoc est assiste re, ad exteriora non mitti. nam illi dicuntur assistere Regi, qui semper sunt coram Rege, & ad exteriora non mittuntur. sed illi de secum da Hierarchia, vt videtur, non mittuntur ad exteriora, quia vt dicitur, 4. de Angel. Hierarchia, Di uina lege, & diuino ordine promulgatum est, secunda reduci in Deum per prima. Secunda ergo Hierarchia reducitur in Deum per primam, & tertia per secundam, & Hierarchia quartascilcet nostra per tertiam. Soli ergo illi de Hierarchia tertia mittuntur ad exteriora id est ad nos.

Praeterea plures sunt affistentes, quam ministrantes, quia, vt habet correcta lirtera Dan. Mil. lia millium ministrabant ei, & decies centena millia assistebant ei. Cum ergo illi de infima Hierar¬ chia mittantur, si mitterentur etiam illi de secunda, essent duae Hierarchiae ministrantium, & vna esset assistetium. plures ergo essent ministrantes, quam assistentes, quod est inconueniens.

Praeterea omnes de vna, & eadem Hierarchia habent eundem modum recipiendi lumen. quia ex modis recipiendi diuinum lumen accipitur distinctio Hierarohiarum, sicut ex offi¬ cijs distinctio ordinum, sed tota causa, quare aliqui dicuntur assistere, & aliqui ministrare, vt videtur, sumitur ex modo recipiendi diuinum lumen. quia illi, qui excellentiori modo recipiunt diuinum lumen, dicuntur assistere, reliqui vero ministrare. Cum ergo tota media Hierarchia habeat eundem modum recipiendi diuinum lu¬ mens vel tota afsistit, vel tota ministrat. sed tota non ministrat, cum Dominationes nunquam ad exteriora mittantur, quia, vt Dio. ait de Ang. Hie rarchia, Dominationes sunt ab omni pedestri minoratione libere, & absolutae. quod non esset, si ad exteriora mitterentur: ergo & c.

IN CONTRARIVM est, quia videtur, quod nulli de secunda Hierarchia assistant. quia cum proprium sit primae Hierarchiae immediate collo¬ cari circa Deum, vt patuit per Dio. de Angel. Hie rarchia, Sola prima Hierarchia assistit.

Praeterea Virtutes de necessitate ad exteriora mittuntur, quia eis attribuitur miracula facere, vt patuit supra. ergo cum miracula fiant hic inferius: quia Deati in patria non indigent miraculis, sed nos: & cum substantia spiritualis ibi sit, vbi operatur, vt dicit Dan. lib. 1. oportet, quod Virtutes operentur hic inferius, & per consequens, quod ad exteriora mittantur. sed virtutes secundum Dio. pertinent ad secundam Flierarchiam: ergo &c.

Praeterea potestates pertinent ad secundam Hie rarchiam, & sunt infra virtutes secundum Dion. sed virtutes, vt probatum est, mitrunt ad exteriora, multo ergo fortius, & Porestates. Non ergo omnes de securde Hierarehia affistunt.

Resolutio Artic. Daemon Deo assislit non proprie, & perse. arsissit n. per accidens obsequendo Deo, quatenus ab ipso cognostitur, ipsique subest punienti, si antem ali¬ quando olsequium in bonum feratur, id praeter baemonis intentionem esse ditcimtis.

RESPONDEO dicendum,ad quaestio nem primam cum quaeritur: Vtrum mali Angeli Deo assistant, quod assistere componitur cum ad, & sisto, & secundum Hugutionem idem est, quod iuxta, vel circum ad seruitium si¬ stere, causa tamen euphoniae scribitur assistere pe¬ duplexcilicet compositio tamen sua est ex ad, & siste¬ re, sicut compositio de subsistere est ex ab, & siste re, vt sicut ille dicitur absistere, qui longe sistir: sic ille assistere, qui circum, vel iuxta ad seruitium sistit. nam assistentia in obsequium sonat, vt ex Hu¬ gutione patere potest, cum ergo sistere vno modo idem sit, quod praesentare: vt Hugutio ait: lu¬ xta illud Euangelii: Vt sisterent eum Domino. i¬ praesentarent. Idem erit assistere, quod praesentialiter alicui seruire. erit enim assistere, quasi ad seruitium alicuius sistere id est ad sernitium eius se praesentare, vel praesens esse. Sed illa dicuntur esse praesentia alicui, quae sunt nota sibi. Vnde in praesentia ali¬ cuius dicuntur fieri, quaecunque eo inspiciente fiunt. Praesentare se ergo ad seruitium Lei, vel es¬ se aliquid praesens ad seruitium eius dupliciter potest intelligi, vel quia a Deo inspicitur in huius¬ modi seruitio, vel quia ipse Deum inspicit, cum¬ ei seruit, & hoc modo praesentialiter sibi seruit.

Primo quidem modo omnis creatura assistit toram Deo, quia omnis creatura est ordinata in obsequium Dei, & omnino subest Deo, etiam ipsae malae voluntates subsunt Deo. & si non sub¬ sunt Deo praemianti, & gratiam largienti: subsunt ei punienti, & poenam inferenti: sed si accipimus praesentialiter esse ad seruitium Dei, non solum quia a Deo immediate inspicitur, sed etiam, quia ipsum immediate inspicit, vt ille dicatur Deo as¬ sistere, qui Deo seruit, ipsum immediate inspiciem do, oportet, quod multis modis accipiatur assiste re, secundum quod multis modis Deus dicitur immediate videri. Nam quoties multiplicatur v¬ num oppositorum, toties multiplicatur & reliquum: vt quot modis Deus videtur mediate, & per medium, tot potest intelligi, videri immediate, & sine medio.

Potest autem aliquid dic no immediate vide re Deum, quia caret intellectu, per quem potest apprehendi Deus. Cum enim Deus reluceat in omnibus, quicunque videt aliquid, quacunque vi sione videat illud, dicitur videre illud, in quo re¬ lucet Deus: non tamen propter hoc dicitur immediate videre Deum: immo dicitur non habere secundum notitiam praesentem Deum, quia non haber intellectum, per quem appreh endit Deus.

Secundo modo dicitur aliquid non immediate videre Deum, quia & si habet intellectum, per quem potest videri Deus, habet tamen corpus mortale, per quod retardatur a visione Dei, iu xvta illud Exodi: Non videbit me homo, & viuet id est quam¬ diu viuit in hac vita mortati. nullus enim purus homo, quam diu viuit in hac vita mortali, pont immediate videre Deum, nisi esset sic a sensibus abstractus, & raptus, quod nesciret vtrum esset in corPors, venl extra corpus. sicut Paulus raptus ad ter tiumcoelum, etiam in hac vita mortali vidit De umn

Tertio modo dicitur aliquid non immediate videre Deum: quia vtitur sensibus corpotalibus, per quos distrahitur a consideratione Dei. quia vt dicitur Sapientiae: Cotpus, quod corrumpitur, degtadat animam, & terrena dubitatio deprimit sensum multa cogitantem. In hac enim vita mortali aggra uatur anima per corpus, ne tendat in Deum, & deprimitur per sensum multa cogitantem, ne feratur in ipsum. Dicimus autem hoc es¬ se in vita mortali, quia in resurrectione, vt Aug¬ ait circa finem super Gen. ad litteram. Corpus tunc erit animae gloriae, quod nunc est sarcinae.

Quarto modo dicitur aliquid non immediate videre Deum, quia impeditur per culpam, sicut dictum est per Prophetam, quod iniquitates vestrae diuiserunt inter vos, & Deum vestrum.

Quinto modo dicitur aliquis non immediate videre Deum, quia si non impeditur per culpam, non tamen perficitur per consummatam gratiam. Nam soli illi immediate, & clare, & facie ad faciem dicuntur videre Deum, qui non solum carent culpa, sed etiam sunt in gloria, & habent consum¬ matam gratiam.

Quinque ergo sunt causae non immediatae videndi Deum, prout ad praesentem quaestionem spectat, videlicet carentia itellectus, grauitas cor¬ poris, distractio sensus, infectio culpae, & imperfectio gratiae. Et sicut propter haec quinque dicitur aliquis non immediate videre Deum, sic quandocunque aliquid istorum subtrahitur ab aliquo, ille aliquam immediatam visionem hent ad Deum, vt ille, qui habet intellectum, immediatam cognitionem habet ad Deum respectu eius, qui intellectu caret. quia potest tanquam immediatum obiectum habere ipsum, siue habeat ipsum immediatum obiectum cognoscendo, quia est, siue aliter. sic etiam magis immediatam cognitionem habet ille, qui non solum intellectum lia¬ bet cognoscentem, sed etiam, qui caret corpore aggrauante, etiam caret sensu distrahente: & ad¬ huc magis immediate videt, qui non habet culpam impedientem: & ille potissime immediate, qui habet gloriam, & gratiam consumma¬ tam.

Cum ergo quaeritur, vtrum Angeli mali Deo assi¬ stant, vel vtrum Deo persentialiter seruiant, vel dicant Deo praesentialiter seruire, quia a beo pnaliter, & immediate cognoscuntur, cum seruiunt: vdl quia eum immediate, & praesentialiter cognoscunt. Si primo modo, cum dupliciter sit Dei cognitio: vna simplicis notitiae, & alia approbationis. Insuper cum notitia approbationis possit duplex esse, vna quantum ad genus operis, & alia quantum ad intentionem facientis, tribus modis potest secundum primum modum intelligi, quod Diabolus Deo affistat, vel quia cum ei seruit, a Deo simplici notitia cognoscitur, & sic qunin¬ cunque Deo obsequitur, sibi assistit. quia quandocunque ei obsequitur, saltem ista notitia a Deo cognoscitur. Vel potest hoc secundo intelligi, quod Deo assistit, quia cum ei obsequitur, approbatur eius opus, quantum ad genus facti, scudu quem modum etiam Diabolus potest dici, quod Deo assi¬ stat, quia multa de genere bonorum fiunt per malos Angelos, sicut exercitatio electorum, & punitio malorum. sed si hoc intelligatur tertio modo, quod Diabolus Deo assistat, quia cum ei obsequitur, eius intentio approbatur; sic nunquam Diabolus Deo assistit, quia & si facit aliquid de¬ genere bonorum, semper facit illud mala intentione, secundum quem modum, & Augustinus ait. 4. de Tri. quod si aliqua vera Diabolus dicit, dicit ea intentione fallendi. Ideo & dominus Iob. i. non interrogauit a Sathan, quando affuit inter filios Dei, quid fecistis sed vnde venis; Tunc enim Sathan dicitur adesse inter filios Dei, quando facit aliquid de genere bonorum, & tunc notum est, quid faciat: sed notitia approbationis non est notum Deo vnde Sathan venit, idest, qua intentione illud fecitr, & quid mouit ipsum ad faciendum.

Aduertendum tamen, quod cum Diabolus facit aliqua de genere bonorum, dicitur adesse, qua si accidentaliter esse inter filios Dei. quia & si bonum facit, hoc est per accidens, cum semper intem dat nocere, & malum facere.

Viso quomodo Diabolus potest dici assistere Deo, prout sic ei obsequitur, quod ab ipso immediate, & praesentialiter cognoscitur, & quantum ad genus operis approbatur.

Restat videre, quomodo possit dici Deo assi¬ stere, quia ei obsequendo, ipsum immediate, & principaliter cognoscit. propter quod sciendum quod Diabolus non agit, vt obsequatur Deo, sed multoties in agendo deluditur, cognoscens quae egit, fuisse in obsequium Dei, cum facit aliquod bonum iustorum, quod fecerat in eorum detrimentum. Vnde Aug. 11. super Gen. dicit, quod Diabolus est initium figmenti Dei, quia praesciens eum propria voluntate malum, fecit ipsum vtilem bonis. Et eo. lib. ait, quod Diabolus illuditur, & est ille Draco, qui creatus est, vt illudatur ei, & tunc illuditur Diabolo, quando de sua maliuolen¬ tia consulitur Ecclesiae Dei. licet ergo Diabolus non intendat seruire, & obsequi. Multoties tamen videt se seruiuisse, & obsequium praestasse, & hoc praesentialiter, & immediate cognoscens potest dici, licet per accidens astitisse Deo: qui tot modis potest intelligi assistere, quot modis illu¬ sus praestans obsequium Deo potest surgere in immediatam cognitionem Dei, quod multis modis veritatem habet.

Primo quia habet intellectum, per quem potest habere aliqualiter immediatum obiectum Deum, siue, quia est: siue qualitercunque aliter.

Secundo, quia non habet corpus, per quod aggrauetur in cognoscendo Deum.

Tertio, quia non habet sensum, per quem distrahatur a tali cognitione. sed non assistit Deo, quod non habeat culpam. per quam impeditur ab huiusmodi cognitione. quilibet enimDiabolus non assistit hoc modo Deo: in statu tamen innocentiae hoc modo assistebat illi. Sed quinto modo, quod assistat Deo, quia habeat gratiam consum¬ matam, per quam immediate feratur in ipsum, nec nunc assistit, nec vnquam astitit. quia nunquam habuit huiusmodi gratiam consummatam. nam & si aliqui ponant, quod fuit in gratia, intelligunt de gratia initiata, non consummata.

Aduertendum ramen, quod omnes isti modi assistendi, qui possunt competere Diabolo, sunt secundum quid. quia sunt secundum aliquem modum, non simpliciter, & sunt per accidens, quia sunt praeter intentionem Diaboli: cum assi¬ stere, vt patuit per Hugutionem, dicat praesentiam, non quamcunque, sed praesentiam obsequiosam, quod est contra intentionem Diaboli. quia licet, vt diximus multoties, Diabolo illudatur, in tantum, quod ipse multoties se cognoscat obsequium praestasse bonis, nunquam tamen¬ ipse egit, quod fecit, vt obsequeretur, & in bonum iustorum, sed semper machinabatur ad malum¬

Et quia quae sunt per accidens, & secundum quid, magis possunt dici non esse, quam esse: & si dicuntur talia esse cum determiatione, sunt concedenda. ideo magis dicendum est, Diabolum non assistere, quam assistere. Et si dicatur assistere, cum determinatione est concedendum, sicut conceditur in lob, quod Sathan affuit inter filios Dei, vel, quod stetit ante Deum, cum hac tamen conditione adiecta, quod Deus quaesiuit ab eo: vnde venis: quia notitia approbationis non erat Deo no tum, qua intentione Diabolus agebat, vel vnde veniebat, idest, qua intentione mouebatur ad sua opera facienda.

RESP. ADARG. ART.

AD primum patet solutio per iam dicta. quia expositum est, quomodo Dia¬ bolus fuit inter filios Dei, & astitit coram Deo. quia hoc fuit per acci¬ dens, & secundum quid, prout ali¬ qua fecerat de genere bonorum. ipse tamen ea agebat mala intentione, vt sic diceretur astitisse, prout ex eius malis operibus eliciebat aliquod bonum, quod per accidens est. Accidit enim, quod mala ordinentur in bonum.

Et per hoc patet solutio ad secundum. quia hoc modo dicitur Diabolus egredi a facie Dei, quia & si est coram Deo, faciendo ea, quae vult Deus: ipse tamen, quantum est de se, egreditur a facie Dei. quia non facit ca illa intentione, qua vult Deus. propter quod, & si hoc modo dicatur assistere Deo, erit secundum quid, & per accidens.

Ad tertium dicendum, quod Angeli a sui conditione viderunt res in verbo, quia a sui conditione cognouerunt verbum diuinum esse causam rerum. nam agere per intellectum est verbo agere, cum semper intellectus intelligendo formet verbum. Vtrum autem huiusmodi verbum sit per¬ sona realiter distincta est supra rationem, & intellectum creatum, quia ductu naturalis rationis tTrinitas sufficienter sciri non potest: sed, quod Deus intelligit se, & est dare verbum diuinum: & quod Deus diligit se, & est dare diuinum amorem: & quod Deus intelligendo, & volen¬ do se intelligit, & vult alia: & quod diuinum intelligere, & eius verbum, & velle diuinum, & tius amor sunt causa productionis rerum, solo ductu rationis sciri potest. nec tamen propter hoc ductu rationis scietur Trinitas personarum, quia diceret aliquis Gentilis, siue Philosophus, quod huiusmodi diuinum verbum, vel diuinus amor, nullo modo differunt realiter a Deo, se diligente, & concipiente verbum, & se volente, & producente aniorem. quod quamuis falsum sit, & vere in hoc consistat Trinitas personarum, quod Deus pater se intelligendo concipit verbum, & quod pater, & verbum se diligendo spirant amo¬ rem: & quod ex hoc sunt ibi tres personae reali¬ ter differentes. Ista tamen veritas, & huiusmodi realis differentia sufficienter per rationes proba¬ ri non potest.

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, quod Angeli naturaliter a principio, ex quo fuerunt conditi, potuerunt cognoscere diuinum verbum esse causam omnium rerum, quamuis ipsum diuinum verbum, secundum suam essentiam non viderent. & quia res cognoscitur in sua causa, & potissime cum scitur, quod eius est causa, poterant Angeli a sui conditione hoc modo cognoscere res in verbo. Cum ergo arguitur, quod videre res in verbo, est Deum intime contemplari; patet, quod videre sic res in verbo, sicut Angeli naturaliter a sui principio videre po¬ terant, non est Deum videre per essentiam, nec est ipsum intime contemplari.

Vel possumus dicere, quod Angeli a sui conditione, idest, parum post suam conditionem, viderunt res in verbo, quia modica fuit morula in¬ ter creationem omnium Angelorum, & lapsum malorum, & confirmationem bonorum. Sed ex hoc non habetur, quod Angeli mali viderint res in verbo. loquendo de visione verbi per essentiam, sed solum, quod boni.

Ad quartum dicendum, quod Angeli sunt bene nati ad sciendum, & eadem sunt magis nota eis, & naturae, loquendo de his, quae possunt intelligere naturaliter: nos autem sumus male nati¬ ad sciendum. quia etiam de his, de quibus possumus naturaliter scire, non solum, quia sunt, sed quid sunt, prius cognoscimus minus nota naturae, quam magis nota: vt prius cognoscimus effectus, quam causas: immo ipsa accidentia, quae sunt causata a principijs subiecti, conferunt magnam partem ad cognoscendum, quod quid est ipsius subiecti, vt dicitur in primo de anima.

Sed ex hoc non sequitur, quod Angeli Deum, qui est manifestissimus in natura, potuissent per es¬ sentiam cognoscere cognitione naturali: cum haec cognitio sit supra naturam cuiuscunque intellectus creati. sunt enim Angeli pleni formis, & sunt quasi in actu respectu eorum, quae possunt co¬ gnoscere naturaliter, non autem respectu eorum, quae supernaturaliter tantum possunt intel. ligi. Daemones ergo quantumcunque eis remanserint naturalia integra, & splendidissima, non tamen propter hoc intime contemplantur Deum, nec vident eum per essentiam, nec vnquam viderunt. nam Diabolus proprer suam quidem superbiam de coelo cortuit, & amotus est impius, ne videret gloriam Dei.

Resolutio Dub. I. Omnes. Angeli boni peo asfislunt, quatenus affiste¬ re dicit contemplari, & ad exteriora non mitti, idque non proprie.

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum omnes assistant. Dicendum, quod dupliciter possumus soluere hanc quaestionem. Pimo distinguendo de assi¬ stere, secundum, quod potest sumi positiue, & negatiue. Secundo possumus hoc soluere di¬ stinguendo de ipso aslistere, prout sumitur positiue tantum.

Propter quod sciendum, quod sicut primum habet duplicem acceptionem, vnam positiuam, vt dicatur primum. post quod sunt alia, secundum quem modum loquitur Philosophus in 2. Metaphys. quod primum in quolibet genere est causa omnium aliorum. Alia autem acceptio¬ nem habet negatiuam, vt dicatur primum, ante quod nihil sit: sic & assistere potest accipi positiue, vt dicatur assistere idem esse, quod intime¬ contemplari. Alio modo potest accipi negatiue, vt dicatur assistere idem esse, quod ad exteriora non mitti, quae duae acceptiones licet se concomitentur in hoc nomine primum, quia nihil est ante ipsum, secundum quod huiusmodi est, & oporter, quod ab ipso, & post ipsum sint alia: non tamen se concomitantur absolute, in eo, quod est assistere, vt semper acceptio positiua concomitetur negatiuam, vel econ¬ uerso. nam aliqui intime contemplantur, qui ad exteriora non mittuntur: & aliqui ad haec exteriora mittuntur, qui intime non contemplantur. Nam Apostoli, qui latino sermo¬ ne dicuntur missi ad explenda haec exteriora ministeria pro salute electorum, missi fuerunt, nec tamenex hoc intime contemplabantur. cum ergo quaeritur: Vtrum omnes angeli boni assistant: si loquimur de assistere, prout dicitur positiue tantum, & prout idem est, quod in¬ time comtemplari, & videre Deum per essentiam: sic omnes assistunt, sed hoc modo de assistere non loquimur. Alio modo potest sumi assistere: prut vtrumque complectitur, & prout dicit quid po¬ sitiue, & quid negatiue, & rrout idem est, quod intime contempsari, & ad exteriora non mitti: & sic non omnes angeli assistunt. quia non omnibus competunt ista duo, quod intime contemplentur, & ad exteriora non mittantur, sed solum haec competunt superioribus angelis, & hoc modo loquimur de assistere, prout diuiditur contra ministrare, quod est ad exteriora mitti.

Verum quia intellectus hominis non quiescit, oportet de ipso assistere, vt sumitpositiue, distinctionem facere. quia, vt dicitur circa finem secundi Elench ordm, semper in non facere intelligitur facere, & omnino in negatione dictio. est affirmatio. Nam nulla est negatio, quae non fundetur super aliqua affirmatione. Ideo semper intellectus negationis habet in se intellectum affirmationis. Si ergo haec duo importat assistere, in¬ time contemplari, & ad exteriora non mitti: istud ad exteriora non mitti, alicui positiuo innitit, vel alicui positiuo opponitur, ratione cuius hoc negatur. Nam loquendo de huiusmodi locutionibus, cum constantia subiecti, nihil ab aliquo negatur, nisi quia de ipso aliquid affirmatur, ratione cuius illud negatur ab eo. Dicemus ergo, quod comnuenit, aliquem intime contemplari, cui¬ secundum ordinem diuinitus promulgatum, re¬ pugnat, ad exteriora mitti.

Propter quod sciendum, quod omnes angeli faciunt vnam quandam socieratem, & vnam quandam ciuitatem, & constituunt tres Hierarchias &c 9. ordines. Nam non solum omnes boni an¬ geli, sed etiam omnes homines electi, vna cum bonis angelis, facient vnam ciuitatem, & vnam fo¬ cietatem, vt vult Aug. 12. de ciu. Dei. circa principum. Assistere itaque, & intime contemplari, vel potest sumi quantum ad statum beatitudinis, qui competit toti societati Angelorum, vel quantum ad conditionem Hierarchiarum, vel quantum ad distinctionem ordinum. Primo modo assistere, & intime contemplari, idem est po¬ sitiue loquendo, quod Deum per essentiam vide re. Nam haec est beatitudo nostra, & haec erit vita aeterna, vt cognoscamus Deum verum clare, & aperte. Et quem misit Iesum Christum, vt dicitur lo. 16. ita tamen, quod istud videre clare est vita aeterna, prout includit diligere. quia si esset visio clara sine dilectione, si esset possibile, non esse¬ mus ex hoc felices, sed miseri. Nam videre & co¬ gnoscere esse in altissimo statu, quem non diligimus, non adgenerat in nobis gaudium, sed dolorem: sic ergo sumendo assistere positiue, quod est idem, quod videre Deum per essentiam, habet suum negatiuum oppositum, quod est non vi¬ dere per essentiam. sed videre solum Deum per¬ speculum in aenigmate, vel in effectibus, & in ali quo simili, & sic assistere competit omnibus an¬ gelis bonis. quia omnibus competit praefatum po¬ sitiuum, & ab omnibus remouetur suum oppositum negatiuum. Secundo modo potest acci¬ pi assistere secundum conditionem Hierarchia¬ rum. Dicebatur enim, quod Hierarchiae distinguuntur secundum modum accipiendi illumi¬ pationes, secundum quod ibi illuminationes recipiuntur in ipso fonte, siue in ipso Deo, & haec est Hierarchia prima, quae immediate illuminatur a Deo, & quae sic intime contemplatur. quia non solum videt Deum per essentiam, quod conpetit omnibus beatis, sed & in ipso Deo cernit, & videt leges, & rationes, secundum quas Deus disposuit vniuersum gubernare, & saluare electos. Aliqui autem non possunt has leges, & rationes immediate videre in ipso Deo, sed vident ea in quibusdam vniuersalibus conceptiuus, & rationibus, & hic est modus Hierarchiae secundae, quia a prima Hierarchia per quosdam vniuer¬ sales conceptus docetur, & illuminatur. Aliqui autem nec in ipso Deo immediate: nec in illis vniuersalibus conceptibus sufficiunt ad viden¬ dum illas leges, & rationes: sed oportet, quod eis talia magis particulariter proponantur. Et iste est modus Hierarchiae tertiae, quae hoc modo illuminationes recipit a secunda. ergo quantum ad receptiones illuminationum, per quas distinguuntur Hierarchiae: possumus dicere, quod po¬ sitiue loquendo, idem est as sistere, quod immediate illuminari a Deo de gubernatione mundi, & salute electorum, quod positiuum habet suum oppositum negatiuum, quod est non illuminari hoc modo im mediate a Deo. & sic assistere non competit omnibus angelis. sed soli Hierarchiae primae. quia sola illa hoc modo immediate illuminatur a Deo: ideo Dionys. de illa Hierarchia loquens. 7. de Ange. Hierarch. ait, quod immediate collocatur circa Deum. Et in eodem c. infra dicitur, quod huiusmodi angeli primae Hie¬ rarchiae sunt collocati velut in vestibulis ipsius Dei. Tertio modo potest accipi assistere secundum distinctionem ordinum. Ordines autem, vt supra diximus, distinguuntur penes officia. quia quilibet ordo habet suum officium. Secundum hoc ergo as sistere, idem est, quod habere officium pro gubernatione mundi, & salute electorum, ad interiora tantum positiue loquendo. quod positiuum habet oppositum negatiuum, quod est non habere officium ad exteriora, vel non mitti ad exterius, & sic proprie loquimur de assiste¬ re: vt illi dicantur assistere, qui secundum suum officium ad exteriora non mittuntur. Hoc modo assistere competit non solum Hierarchiae primae, sed etiam omnibus ordinibus, qui non mittuntur ad exteriora. Potest enim contingere, quod aliqui angeli circa gubernationem mundi, & salutem electorum non immediate illuminentur a Deo: nec mittantur ad exteriora, idest huc inferius ad nos: sed solum secundum illuminationes, quas recipiunt a superioribus angelis dirigant inferiores Angelos: ita, quod nunquam ad exte¬ riora mittantur, sed solum secundum hune modum cooperantur ad salutem nostram: & tales Angeli dicuntur assistere non secundum condi¬ ditionem Hierarchiarum, quod immediate illuminentur a Deo, sed secundum distinctionem ordinum. quia exteriora officia non exercent.

REST. AD. ARG. DVE. I.

AD primum dicendum, quod omnes an¬ geli semper sunt ante faciem Dei. quia hoc modo semper assistunt sibi, prout assistere sumitur secundum statum beatitudinis, non autem secundum conditionem Hierarchiarum: nec, vt sumitur secundum distinctionem ordinum. Ad formam autem arguendi dicendum, quod non est simile de Rege aliquo temporali, & de Deo. quia huiusmodi rex temporalis corporali sensu cernitur, & vbique esse non potest: ideo ministri eius cum ad exteriora mittuntur, non amplius vident faciem Regis. quia eognitio sensitiua ex distantia tollitur: & huius¬ modi Rex vbique esse non potest, vt eum sui ministri semper valeant comtemplari. Deus autem intellectuali cognitione cognoscitur: qui per localem distantiam non tollitur: Dato tamen, o per localem distantiam tolleretur, non tamen tos¬ leretur quin esset ipse Deus vbique, vt angeli ad exterius destinati, & inferius missi semper Deum in seipsis habeant, & semper Deum facie ad faciem videant. Sic ergo angeli ad exteriora mittuntur, quod tamen ab intimis non recedunt. quia semper Deum praesentialiter vident.

Ad secundum dicendum, quod assistere, vt hic de assistere loquimur, est Deum sic intime contemplari, quod ad exteriora non mittantur. licet ergo omnes intime contemplentur, quia non retardantur per corpus, nec impediuntur per culpam, nec distrahuntur per sensus, ideo ipsum clare, & per essentiam cernunt; non tamen omnes sic in¬ time contemplantur, quod ad exteriora officia minime deputentur.

Ad tertium dicendum, quod assistere, vt hic de eo loquimur, est non solum esse ante faciem Dei, & ipsum Deum in se habere: sed, vt saepius diximus, est ad exteriora non mitti.

Resolutio Dub. II. Angeli ex secunda Hrierarchia non affistunt omnes. Idque patere potest, si affistere eo modo capiatur, quo hic sumi debet.

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum omnes de secunda Hie¬ rarchia assistant: dicendum, quod vt patuit, hic de assistere loquimur, non vt sumitur respectu¬ beatitudinis, quod est Deum immediate, & per essentiam videre, quod omnibus competit, nec quantum ad conditionem Hie¬ rarchiiarum, secundum quem modum idem est assistere, quod a Deo immediate illuminari, sed loquimur de assistere quantum ad officia Angelorum, secundum quae ordines distinguuntur, secundum quem modum idem est assistere, quod ad exteriora officia minime deputari. Propter quod ex ipsis officijs Angelorum clare sciri potest, qui assistunt, & qui ministrant. Nam qua¬ tuor ordines, videlicet Seraphin, Cherubin, Throni, & Dominationes assistunt, & ad exteriora officia non mittuntur: Reliqui vero quinque¬ ordines ministrant, & huc ad nos descendunt, & sunt ad exteriora officia deputati. Omnes enim sunt nuncii ministerio interiori, vel exteriori, & omnes operantur ad salutem electorum, & in hoc Deo ministrant, & obsequuntur, iuuando electos. sed aliqui iuuant eos exequendo ministeria interiora, & isti dicuntur assistentes: aliqui¬ exequuntur exteriora, & isti communi nomine dicuntur ministrantes. cum ergo Throni immediate videant in ipso Deo secretas leges, & ratio nes circa gubernationem mundi, & falutem electorum, & hoc modo iuuent nos ad salutem nostram illa secreta alijs reuelando: & cum Cherubin non solum secreta, sed etiam secretiora concernant, & Seraphin non solum huiusmodi se¬ creta, & secretiora, sed etiam secretiffima videant, & hoc modo cooperentur ad salutem nostram, talia secreta, secretiora, & secretissima inferiores angelos edocendo: patet, quod huiusmodi tres ordines, & per consequens tota suprema Hierar¬ chia, & immediate illuminatur a Deo de spectantibus ad electorum salutem, & non deputatur pro huiusmodi salute ad exteriora officia. propter quod tota talis Hierarchia: omnib tribus praefatis modis dicitur assistere. quia, & Deum immediate videt, & ab ipso immediate illuminatur, & non est ad exteriora officia deputat a. Do¬ minationes vero, quae sunt supremus ordo secundae Hierarchiae, sic iuuant nos ad salutem, quod non habent officium ad exteriora demputatum. Nam hoc est eorum officium, quod sunt Architecto res operum, & solum praecipiunt, & imperant inferioribus angelis, quae sunt agenda pro gubernatione mundi, & salute electorum. Hoc autem possunt facere absque eo, quod ad nos descendant, & ad exteriora mittanrur. nam cognitionem intellectualem non impedit localis distantia. Existentes enim in coelo, possunt hoc praecipere, & imperare angelis, qui sunt in terra. Propter quod patere potest, quod vnus Angelus non illuminat alium aliquid in ipso directe agendo. quia Dominationes forte non assisterent, sed mitterentur, & solum hoc faciunt veritatem aliquam cognitam aliorum intellectui proponendo. Nam licet proponere veritatem intelligibiliter eo modo, quo proponunt angeli; & licet cognitionem speculatiuam non impediat, vt communiter ponitur, localis distantia, propter quod angeli hic in terris speculari possunt veritatem, quam pro¬ ponunt angeli in coelis superius assistentes, actio¬ nem tamen practicam localis distantia impedit. quia, vt patet per Dam. lib . 1. 10. substantia spiri¬ tualis vbi operatur, ibi est. Si ergo angeli superiores illuminarent inferiores directe aliquid in eos agendo, non possent angeli existentes in coe¬ lis illuminare alios existentes in terris. Diximus autera supra, quod si Angeli se illumnando in se directe agerent, & si localis distantia illuminationem Angelorum impediret, quod forte Do¬ minationes dicerentur mitti. vbi ideo addimus forte quia etiam dato, quod localis diitantia, huiusmodi illuminationem impediret, adhuc non oporteret Dominationes ad haec inf. riora destinari: sed sufficeret, quod huiusmodi dominatio nes imperarent angelis existentibus in coelis, quae essent agenda pro salute electorum, qui postea ad terram delcendentes, manciparent effectui, quae essent eis a dominationibus imperata: Rationabile tamem est pontre, & videtur textui Euangelii consonare, quod localis distantia illuminationem angelicam non impediat. Ita, quod ange¬ li ad custodiam puerorum, & ad custodiam hominum deputati in terris, vident faciem Dei in coelis, & illuminari possunt ab angelis, qui sunt in coelis. Quilibet enim beatus, vel quilibet an¬ gelus bonus videt Deum in seipso, & videt Deum in alijs. & cum Angeli mittuntur de coelo ad terram, adhuc vident Deum in seipsis, & vi¬ dent Deum in angelis, qui sunt in coelis: ita,8 Deus, qui est in coelis, & vt est in angelis, qui sunt in coelis, videtur ab angelis, qui sunt in ter¬ ra: & sicut Angeli exislentes in terra vident Deum in se ipsis, & vident ipsum in angelis existentibus in coelis: sic possunt quamcumque veritatem propositam ab huiusmodi angelis in coelis co¬ gnoscere, vt nullo modo oporteat dominatio¬ nes ad haec inferiora mitti, sed in coelis existentes possunt illuminare angelos existentes in ter¬ ris, & possunt quaecunque agenda sunt imperare, & veritatem quoruncunque imperandotum proponere¬

Qualitercunque autem ista fiant: communi¬ ter tamen ponitur. Dominationes ad haec inferiora non mitti, reliqui autem quinque ordines, vt clare patet ex eorum officijs, ad haec inferiora destinantur. Nam si ad virtutes spectat & mira¬ cula facere, & legibus naturae obuiare, & corporalibus praeesse; oportet, quod haec fiant prout hic inferius aliqua insolita aguntur. & quia sub¬ stantia spiritualis vbi operatur, ibi est; oportet virtutes ad haec inferiora destinari. Sic etiam, & si potestates praesunt Potestatibus aduersis, imPediendo eos, ne nobis noceant: oportet, quod in nos aliquas operationes habeant, & per consequens. quod ad haec inferiora mittantur. Sic & principatus, qui praesunt populis, & regnis: & Archangeli, quibus committuntur nuncianda maiora: & angeli, quob minora: oportet, quod ope¬ rationes habeant aliquas hic inferius, & quod ad haec inferiora mittantur.

RESP. AD ARG. DVP. II.

AD primum dicendum, quod illi de tertia Hierarchia quantum ad gubernatio nem mundi, & salutem electorum illuminantur a Hierarchia secunda, & reducunr hoc modo in Deum per secundam. sed hoc non obstante quod angeli secunda Herarchie habent actiones suas In angelos tertiae: habent ent aliqu de secunda Hie¬ rarchia, & virtutes, & potestates actiones ali¬ quas hic inferius, ratione quarum ad exteriora mit¬ tutur: Sic etitr. & principatus, qui sunt lupremus ordo tertiae Hierarchiae, habent actiones fuas in Archangelos, & Angelos, sed hoc non obstante: habent etiam actiones suas hic inferius; vnde eis competit ad exteriora transmitti¬

Ad secundum dicendum, quod sustinere possumus, quo plures sint assistentes, quam ministrantes, & tamen plures ordines ministrent, quam assistant. Nam sicut hic inferius sempe superiora corpora sunt maioris continentiae, quam inferiora: vt aqua de¬ cupla creditur esse ad terram: aer ad aquam, & ignis ad aerem, & coelum incoparabiliter excedit haec¬ inferiora: sic possumus rationabiliter ponere, quod longe plures angelos contineant ordines supe¬ tiores, duam inferiores. propter quod & si plu¬ res sint ordines ministrantes, quam assistentes: hoc non obstante: longe plures possunt esse, & sunt angeli assistentes, quam ministrantes.

Ad tertium dicendum, quod modus recipiendi¬ diuinum lumem in vna, & eadem Hierarchia, habet valde magnam latitudinem. Nam, & si tota secunda Hierarchia recipit diuinum lumen in quibuldam vniuersalibus conceptibus, ipsi tamen vniuersales conceptus possunt esse magis, & mi¬ nus vniuersales: ita, quod Dominat iones vniuersalio ri modo recipiunt diuinum lumen, quam virtutes, & potestates: ratione cuius competet eis altius officium, vt ad eas solum spectet esse Architectores, & imperare, qua sunt agenda: & quia hoc fieri potest absque eo, quod ad exteriora mittantm: ideo Dominationes non ponuntur esse ministrantes, sed assistentes: quamuis virtutes, & potestates ministrantes esse ponantur¬