Quaestio 3

ARTIC. I. An. Angelorum socutio, es cogitatio sint iden. Conclusio est negafifla.

Aegid. de cogn. Ang. q. 12. D. hon. d. 10. art. 3. q. 1. Prul d. 1o. d. 3. Hlolroth. 2. sent. q. d.

Et videtur, quod se. quia hoc est loqui: verba formare, & exprimere. Sicut ergo nos corporaliter loquimur per verba corporalia: ita Angeli intellectualiter loquntur per verba intellectualia. Sed tunc Angeli verba intellectualia fot¬ mant, cum actu cogitant. Ipsa ergo eorum coft¬ tatio est eorum locutio.

Praeterea Augustinus 15. de Trin. ait, quod nos dicimus locutiones cordis esse cogitationes.

Praeterea: idem eodem libro, & capitulo exponens illud Euangelii: Cogitabat intra se, dicens. condlu¬ dit ex hoc, quod cogitationes cordis locutiones sunt. Si ergo secundum intellectum nostrum locutiones intellectuales sunt ipsae cogitationes: Angelus qui intellectualiter loquitur: locutio¬ nes eius erunt ipsae cogitationes.

Praeterea Aug. 15. de Trin. ait, quod verbum non strum internum, quod non habet sonum, & quod non est alicuius linguae: potissime est simile verbo diuino. sed Deus intellectualiter loquens suo verbo dicit, quicquid dicit: ergo & nos cum inte¬ lectualiter loquimur verbis nostris in intellectu¬ formatis dicimus, quicquid dicimus: pari ratio¬ ne & Angeli, qui intellectualiter loquuntur hoc modo dicunt, quicquid dicunt: sed, vt tactum est, huiusmodi verba formare est idem, quod co¬ gitarei: ergo, &c.

IN CONTRARtVR est, quia cum vnus Angelus non videat cogitationes alterius: perci¬ piat adtem gius locdtiones: ergo, &c.

Preterea locutiones nostre sunt manifestatio¬ nes, & expressiones cogitationum: ergo & in Atu¬ gelis locutiones non erunt ipsae cogitationes, sed erunt expressio¬ nes, & manifestationss., 1 I cogitationum.

Dub. I. Lateralis.. An Angelorum locutio, & illuminatio stnt idem. Conclusto ei naegatira.

D. rho. 1. p. q. 102. arti.c. 2. rho. Arg. dist. 5. quaest. 1. artic. 4.

VLTERIVS autem quaeritur circa locutionem spiritualem, siue circa locutionem spirituum: Vtrum huiusmodi locutio sit idem, quod illuminatio. Et vrm quod sic. quia Grego. 2. Mor. dicit, quod loquitur Deus ad Angelos Sanctos, eo, quod eorum cordibus occulta sua inuisibilia ostendit, & quid agere debeant in ipsa contemplatio¬ ne veritatis legunt. sed sic loqui est Angelos illuminare. Ergo diuina locutio est quaedam illuminatio. Pari ergo mon hoc erit in Angelis, quod locutio vnius angeli ad alios erit aliorum illuminatio.

Praeterea Dio. 10. c. de celesti Hierarchia. ait, quod clamare Angelum ad Angelum est, quoniam sanctas Theorgias, idest sanctas illuminationes primi secundis tradunt. Ipsum ergo clamare, & ipsum loqui Angelorum, vt patet per Dio. ad illuminationem referri debet.

praeterea Glo. super illo verbo 1. ad Corint. 13. Si linguis hominum loquar, & angelorum, ait quod linguae Angelorum sunt, quibus Angeli praepositi signant minoribus, quod de Deivoluntate sentiunt, sed hoc est illuminare eos, ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia non solum superiores Angeli loquuntur inferioribus, sed & inferiores loquuntur superioribus. Vnde quod dictum est in Esai. Quis est iste, qui venit de Edom. secundum Dio. 5. de ange. Hierar. suit vox inferiorum Angelorum ad superiores Angelos. Si ergo inferiores loquuntur superioribus: cum non illuminent superiores, non erit idem locutio, quod illuminatio.

Praeterea pot quis loqui alteri, quae nota sunt ei, sed sic loquendo, non illuminabit eum, ergo &c

Dub. II. Lateralis. An Angelus alteri soqui poscit. alise non percipieutibus. Conclusto est affirmatiua.

D. Th. 1. p. q. 20r. art. 5. Et 2. sent. d. 1T. art. 3. Et de¬ Ver. d. 9. ar. d. 5. & 5. Ric. d. 9. q. 3.

VLTERIVS. autem queritur eir¬ ca locutionem: Vrtum vnus Ange¬ lus possit loqui alteri, absque eo, quod omnes alilsciant, & intelligant locutionem illam. Et videtur, quod non, quia secundum orego. 2. Mora. differen¬ tia est inter locutionem nosttam, & locutionem spi¬ rituum. quia non habemus obstaculum corpus, & ideo secretum nostrae mentis alienis oculis, quasi post parietem corporis stat. nisi ergo esset obstaculum corporis, vt videtur ibi innuere Grego. quilibet in alterius mente legeret, quod ibi esset: & quia tale obstaculum non habent Angeli, quilibet Angelus potest legere locutiones, quas format alius. Non ergo potest vnus Angelus loqui alii Angelo, nisi loquatur omnibus Angelis.

Praeterea secunda causa, quare homo potest loqui vni hemini, quod non solum loquitur alii, est non solum quia obstaculum corporis impedit, ne alius videat locutiones mentis, nisi quate¬ nus vult ei reuelare, sed etiam est huiusmodi causa localis distantia. Vnde sicut homo loquit vni, & non alii, quia reuelat secretum suum vni, & non alii. Sic potest loqui vni, & non alii. quia non sic localiter distat ab vno sicut ab aliol. lsed: cum locutiones Angelorum sint abstractae ab hic, & nunc, localis distantia non poterit locutiones illas impedire. Non ergo poterit vnus Angelus loqui alij, nisi loquatur omnibus Angelis.

Praeterea tertia causa, quod homo loquitur vni homini, & non alij, potest sumi ex ipsa attentio¬ ne. quia ad locutionem suam est attentus, & intem tus vnus, & non alius, sed Angeli semper sunt atren¬ ti, & intenti ad omnia, quae fiunt. Omnes ergo an¬ gell Percipient locutionem cuiuslibet Angeli.

IN CONTRARIVM est, quia non est potentior homo, quam Angelus. sed potest homo loqui alteri homini absque eo, quo percipiat homo alius. ergo multo magis hoc poterit An¬ gelus.

Dub. III. Lateralis. An Anugelus loquatur Deo. Conclu¬ sto est affirmatiua.

D. Tho. d. P.qu tor. art. 2. Et Iob. 4. Alber magn. de locut. Aug dist. 9. art. 9.

VLTERIVS quaeritur deeis, quibus loqutur Angelus, & primo quaeritur: Vtrum Angelus loquatur Deo. Et videtur, quod non. quia loqui est ali¬ quid alteri manifestare: sed Deo omnia sunt manifesta: ita, quod nihil pont sibi aliquis manifestare: & per consequens nullus sibi loquitur.

INIC. ONT.RARIVM est, quia dice¬ mus de Deo, quod ei omne cor patet, & sibi omnis voluntas loquitur. Et Iob 1. scribitur, quod Sathan¬ respondit Deo, & per consequens locutus est Deo. Sl ergo omnis voluntas loquitur Deo: consequens est, quod Angeli loquantur Deo: & si malus Angelus loquitur Deo, multo magis loquitur ei bonus.

Dub. IIIl. Iateralis. An Angelus loquatursibi ipfi. Conclusio est affirmatiua.

abe. deiacir. a 4. 5. a1 3 Endi d 16ia. 5. Paddax d2tE.

VLTERIVS quaeritur: vtrum Angelus loquatur sibi ipsi. Et videtur quod non, quia probat Philosophus in 1. Politi. quod homo am magis animal sociale, quam ali¬ quod aliud animal: quod patet, vt ait, ex sermone siue, ex locutione, quae est ad alterum. sermo ergo, & locutiosunt ad altetum: nullus ergo loquitur sibi.

IN CONTRARIVM est August. 15. de¬ Trinit. qui multipliciter probat, quod homo loquitur sibi iuxta illud Sap. 2. Dixerunt impii cogitantes apud se non recte. Et cum Dominus in Euangelio dixisset Paralitico: Confide fili, dimittuntur tibi peccata tua. Scribae hoc audientes dixerunt intra se: Hic blasphemar. Homo ergo loquitur i¬ tra se, & loqutur sihi ipsi. Pari ergo ratione, & mul tomagis hoc faciet Angelus.

Dub. V. Lateralis. An Angelus loquatur alteri. Conclusio est affirmatiua.

hegid. a cog. Ang. q. 22. D. Tho. 1. p. q. 109. art. 1. Et de Ver. q 9. ar. 4. 5. D. Bonau. d. 10. art. 3. q. 2. Ric. d. 9. q. 3. Sco. d. 9. q. 2. Holx oth. 2. sent. q. 1d. Greg. Ar. d. 9. q. 2. Franc. Nayr. d. 9. q. 1. cap. d. 11. q. s¬ Bart. Syb. 2. Dec. c. 8. q. 3.

VLTERIVS quaerit: Vtrum vnus Angelus loquat alteri: Et videt, quod non. quia duplex est locutio: interior, & exterior. Interior quidem locutio, quae fit in mente, est idem quod cogitatio: extetior autem est idem, quod vocis prolatio. Posset autem distingui & tertia locutio, quae esset idem, quod imaginationis for¬ matio, secundum quod Aug. 15. de Trin. c. 11. vi¬ der distinguere triplex verbum, videlicet verbum in mente formatum, verbum imaginatum, & in voce prolatum.. Si ergo vnus Angelus loqtur alii, non erit per verbum in mente formatum. quia sic formare verbum est idem, quod cogirare. es¬ sent ergo cogitationes vnius Angeli notae alteri: quod est inconueniens. nec hoc erit per verbum imaginatum, quia Angeli phantasiam, & imaginationem non habent, cum sint virtutes organicae: nec etiam hoc erit per verbum in voce prolatum: quia Angelus linguam corporalem, & organa corporalia, quibus formatur verbum in voce prolatum non habet, eum sit incorporeus.

IN CONTRARIVM est, quod dicitur Esai. 6. quod Seraphin cl amabant alter ad alterum, quod esse non poterat, nisi alter alteri loqueretur.

DuB. VI. Lateralia An Angelus loquatur homimi. conclusio est affirmatiua. rho. Atg. d. 16. q. 1. ar1. 2. Benrc. de Assia super

Gen. Barth. Syb. 2. Dec. c. 8. q. 1.

VLTERIVS quaeritur: vtrum An¬ gelus loquatur homini. Et viderur Iquod non. quia eadem ratio vr esse de¬ loquente, & de locutione, quia cum non possit esse notus loquens; non videtu, quod possit esse nota locutio. vt quia cor¬ vnius hominis non est notum alteri, locutio hominis, dum est in corde, non potest esse nota alte¬ ri. Cum ergo Angeli non sint noti nobis, quia re¬ spectu substantiarum separatarum, intellectus no¬ ster se haber sicut oculus noctuae ad lucem diei: locutiones Angelorum non possunt nobis esse notae. sed cum locutio sit ad notitiam, & manifestationem faciendam: Angeli non poterunt nobis loqui. 1O..

IN CONTRMRIVM est, quia vt habetur Lucae 1. Angelus locutus est Aachariae. Et. ibi eodem capitulo dicitur, quod locutus est beatae Mariae.

Resolutio Artic. Angelorum locutio, & cogitario differunt. Locurio cuim supra verbum addit raspectum ad alterum, stgna intestigibilia formans: cum autem sibi, vel Deo locunturr, non itemi.

RESPONDEO dicendum, quod secundum quosdam, voluntas mouet intellectum nostrum tripliciter, vide¬ licet habitualiter, actualiter, & vt ordinatur ad aliud: habitualiter quidem mouet voluntas inteflectum, inquantum ex voluntate nostra est, quod in intellectu nostro gene retur aliquis habitus. Cenerantur enim habitus ex operibus, quae opera non possunt dici nostra, nisi quatenus procedunt a voluntate, & a libero arbitrio. propter quod voluntas dicitur facere ad generationem ipsius habitus, siue sit in intellectu, siue in potentijs alijs. Ad ipsum ergo habitum di¬ citur voluntas mouere intehlectum, prout voluntas cooperatur ad generationem huiusm odi habitus. Secundo voluntas mouet intellectum ad actum, prout intellectus per habitum, & per sris tiam, quam habet, procedit in actum: actu conli¬ derando de aliqua natura. Nam cum habitus sit, quo quis potest, agere cum vult, ex impio voluntatis est, quod ex habitu procedamus in actum.

Tertio voluntas mouet intellectum, prout ordinatur ad aliud: inquantum ex impio voluntatis est, quod ea, quae sunt in intellectu, alijs fiant nota. Secundum hunc ergo triplicem modum motio. nis possumus distinguere triplicem loquelam, vt dicamus, quod quis potest loqui in itellectu suo habitualiter, cum scit. sed non considerat de re¬ scita, & actualiter, cum actu considerat de eo, quod scit. Et potest loqui, prout locutio sua ordi natur ad alios, cum considerationes suas notificat. In Angelis vero licet voluntas hoc triplici modo non moueat intellectum, quia non ad generatur in eis habitus scientiae ex actibus, quia nan intelligunt per species acquisitas, sed per innatas. Pos¬ sumus tamen istum triplicem modum loquendi adaptare ad Angelos, vt dicamus, quod Angeli loquuntur quasi habitualiter, quando habent spe¬ cies apud se: sed non actu se conuertunt, su per eas, nec forn ant verba in eorum intelligentia ex huiusmodi speciebus. Loquuntur autem actualiter: quando actu se conuertunt super aliqua specie, & actu formant verba ex eas: sed tunc loquuntur in ordine ad alios, quando illa verba formata alijs patefaciunt. Dicunt ergo aliqui, quod illa eadem verba, quae formant in mente, loquunt Angeli alijs, prout per imperium voluntatis ordinantur ad alios. Secundum istos ergo, nihil est aliud locutio Angelorum, prout vnus Angelus loquitur alii, nisi ipsa cogitatio angeli, vel ipsum verbum formatum in mente Angeli, cum per imperium voluntatis ipsius Angeli ordinantur ad alios.

Sed hoc non vrm sufficienter dictum. Nam ordo: voluntatis vnius Angeli est ignotus alteri Angelo. Intellectuales enim, & rationales creaturae ali¬ quae sunt mediae, aliquae sunt intimae, ita, quod Ange¬ li superiores sunt medii inter angelos inferiores, & Deum, & angeli inferiores sunt medii inter nos, & Deum quantum ad intellectum, non proprie quantum ad voluntatem. Illuminationes enim diuinae, quae respiciunt intellectum, perueniunt ad nos per angelos, & perueniunt ad Angelos in¬ feriores per superiores. Dona gratiarum, & ea, & se tenent ex parte voluntatis, immediate fiunt in nobis a Deo. Vnde secundum ordinem voluntatis non subsumus Angelis, nec angeli inferiores subsunt supioribus. Ordo enim voluntatis vnius angeli ignotus est alteri: & ordo voluntatis nostrae naturaliter, & per se loquendo, ignotus est cuilibet angelo. Dicimus autem naturaliter, quiaI in Deo, vel ex reuelatione diuina huiusmodi ordo posset angelis esse notus: & dicimus per se, quoa per signa, & per aliquos effectus posset talis ordo¬ esse notus: immo ista est tota causa, quare cogitationes nostrae per se non sunt notae angelis, & co¬ gltationes vuius Angeli, quantuncumque inferio¬ ris, per se, & naturaliter non sunt notae alteri an¬ gelo, quantuncunque superiori. quia ordo voluntatis vnius creaturae rationalis, vel intellectualis, ignotus est alteri. Videntur enim angeli verba, du formamus in itellectu nostr o, & videt angelus superior verba, qu format in suo intellectu inr¬ rior. Sed propter hoc nescit, quid cogitet, nisi for¬ te in generali. quia nescit ad quid vtatur illis ver¬ bis formatis. Hoc enim dependet ex solo ordine voluntatis, qui alteri angelo est ignotus. Per ea dem enim verba formata intelligitur propositio affirmatiua, & negatiua, sicut per eandem specienm intelligitur rectum, & non rectum, siue rectum, & obliquum. Iuxta illud Philosophi in 1. de anima. Rectum est iudex sui, & obliqui. Potest etiam angelus, quantuncunque infimus, in vno verbo¬ multa intelligere, sicut per eandem speciem pos¬ sunt sibi multa representari: sed ex intentione voluntatis est, quod conuertat se super hoc, vel super illud. angelus ergo superior videns verbum for¬ matum in mente angeli inferioris, scit qua specie vtitur ille angelus ad intelligendum, quia vtitur illa specie, ex qua nascitur tale verbum, & scit in generali, de quibus cogitat, quia cogitat de his, quae habent exprimi per tale verbum. sed cum es solo ordine voluntatis possit cogitare nunc de hoc, quod habet exprimi per tale verbum, & nunc de alio, quod haber exprimi per idem verbum: & cum possit de talibus cogitare affirmatiue, vel negatibe, nescit angelus quantuncunque superior vniuersaliter, & per se loquendo de angelo quantum¬ cunque inferiori, de quo specialiter cogiter, & vtrum cogitet de illo affirmatiue, vel negatiuen¬ Vt enim in quae stionibus de ccgnitione angelo lorum diffusius diximus, Angell per species vnr¬ uersales cognoscunt particularia, & quod Ange¬ lus per speciem vniuersalem nunc, cogitet de hoc particulari, nunc de illo, hoc est prout per imperium voluntatis conuertit se nunc super iliam speciem, prout est representatiua huius: nunc, vt est representatiua illius. sic etiam ad solum imperium volu ntatis perrinet, quod de illo, de quo cogitat, nunc cogitet affirmatiue, nunc negatiue. Et quia, vt diximus ordo voluntatis vnius Ange¬ li, naturaliter, & per se loquendo, non est no¬ tus alteri Angelo, ideo ex solo ordine voluntatis, non loquitur vnus Angelus alteri, nec patefacit suas cogitationes alteri. Dicemus eigo. quod sicut in nobis sunt verba in mente, & expressio nes verborum per voces, vel per signa aliqua nota, & manifesta; sic & in Angelis sunt verba in me¬ te, & per aliqua signa nota fiunt expressiones illorum verborum. Et rursus: Sicut in nobis, quod est in mente vno mon, exprimit per signa multiplici¬ ter, sic & inAngelis, differenter tamem, quia signa, per quae exprimimus, quod habemus in mente, sunt sensibilia. Sed in Angelis & verba in mente, & expressiones verborum, siue signa, intellectualia sunt. Potest enim vnus Angelus loqui alteri solumi intellectualiter, absque eo, quod ali¬ quid sensibiliter formet. Sicut ergo in nobis per idem in mente possumus intelligere plura, sed illa plura non per idem exprimuntur in voce: vt in mente quidem non differt oratio affirmatiua a negatiua, nec differt illud per quod intelligi¬ tut rectum, & per quod obliquum. ideo quantum cunque Angelus videat, quod intellectus se con¬ uertit supra speciem recti. nescit tamen, vtrum cogitet de recto, vel de obliquo: & nescit vtrum cogitet affirmatiue, vel negatiue. Sed licet sic sit in mente, non est sic in voce, quia non eodem vocabulo exprimitur rectum, & obliquum: & in voce differt propositio affir matiua, & negatiua.

Sic & in Angelis, licet per idem verbum possint multa cogitare, possunt formare in mente sua aliqua signa intellectualia exprimentia, quid cogitent per huiusmodi verbum, & erunt vnius verbi multa signa, & multae expressiones. quia tot si¬ gna intellectualia possunt formare in mente, & tot expressiones verborum respectu alicuius verbi, vel respectu alicuius speciei, quot possunt intelligere, vel possunt cogitare per illam, vel per illud verbum: vt quaelibet cogitatio habeat suum signum, & suam expressionem.

Dicemus ergo quod in intellectu Angeli sunt & multae species. quia omnis intelligentia est plena formis, vt dicitin lib. de Causis. Angelus ergo couertendo se per voluntatem nunc¬ super hanc speciem, nunc super illam, nunc intelligit per hanc speciem, nunc per illam, & cum intelligit per hanc speciem, in mente sua format verbum de illa specie: cum intelligit per aliam, format verbum de alia. Et ista est tota doctrina Augusti. in multis locis in lib. de Trini. quod a specie, quae est in memoria, formatur, & gignitnr species in intelligentia. Cignitur enim notitia de notitia: gignitur verbum de specie. Nam de specie, quae est in memoria & gignitur, verbum, & notitia in intelligentia, ita quod non possumus, nec Angeli pos¬ sunt actu cogitare, vel intelligere: per aliquam speciem, nisi fc. rmetur in intelligentia verbum de illa specie. Si igitur nihil formaretur actu in intelligentia de aliqua specie, cum actu intelligit Ange¬ lus per illam speciem, sed sufficeret solus notus voluntatis ad hoc faciendum; Angelus quantuncun¬ que superior, nec in generali, nec in speciali sciret, quid cogitat Angelus quantuncunque inferior: sed quia semper formatur ibi aliquod verbum, Angelus superior scit in generali, quid cogi¬ tat inferior, quia videt verbum formatum, cui speciei sit simile. Ion scit in generali, quod cogitat de his, quae habent exprimi, & representari per illam speciem. Sed cum per huiusmodi speciem habeant exprimi, & representari multa, nescit vtrum cogitet de hoc, vel de illo, quod habet sic exprimi, & representari: & nescit virum cogitet de illo affirmatiue, vel negatiue. Ideo si vnus angelus vult loqui alteri Angelo, & vult ei specificate, & specialiter notam facere cogitationem suam, oportet, quod sicut per voluntatem se conuertit supra speciem, & format verbum, & ex hoc actu cogitat, & intelligit, sic per voluntatem se conuertat super uerbum formatum, & formet expreffionem verbi. Est enim Angelo collata diuinitus ista uirtus, quod pot se conuertere supra speciem, & formare in mente sua aliquem intellectualem conceptum, qui dicitur uerbum. Collatum est etiam sibi diuinitus, quod possit se conuertere super huiusmodi uerbum, & formare in mente sua aliquod in¬ telligibile signum, iquod dicitur expressio uerbi. & tot signa talia intelligibilia respectu alicuius verbi, vel respectu alicuius speciei formare potest, quot potest intelligere per illam speciem, vel per illud verbum. Locutio itaque Angeli, prout vnus angelus loquitur alteri, non est ipsa cogitatio, prout conuertens se supra speciem format verbum: nec est sola voluntatis ordinatio, prout solum per voluntatem ordinat huiusmodi verbum ad alium. quia ordo uoluntatis in vno angelo, non est note alteri angelo. sed huiusmodi locutio est, prout angelus conuertit se super huiusmodi uerbum, uel super huiusmodi suam cogitationem, & format in mente sua aliquod signum intelligibile, quod est expressio, & manifestatio verbi sui, & cogitationis suae. Quod enim nos possumus per intellectum, imaginationem, & vocem: potest hoc, & amplius Angelus per intellectum tantum. Ideo sicut nos postquam in mente formaui¬ mus verbum, aliquid actu intelligendo, & cogitando; possumus in imaginatione formare ali¬ quod signum, & in voce proferre aliquem sonum, est expressio, & manifestatio illius verbi in mente concepti: sic Angelus suo modo, postquam in mente sua formauit aliquod verbum, aliquid actu¬ intelligendo, & cogitando; potest in eadem mente formare aliquod signum intelligibile, quod per¬ illud verbum intelligit, & cogitat, alteri Angelo manifestando, & exprimendo, & sic ei loqui. Talis ergo signi intelligibilis formatio, & per tale¬ signum intelligibile suae intellectionis, & suae cogitationis expressio, est Angelorum locutio, put vnus Angelus loquit alteri. quia prout Angelus loquitur sibi, vel prout loquitur Deo, non oportet, quod huiusmodi signa intelligibilia formet. Nam cum Deo sit notus ordo voluntaris angelicae, & cum huiusmodi ordinem voluntatis notum habeat angelus in se ipso ad hoc, quod angelus loquatur sibi ipsi, sufficit, quod per voluntatem se conuertat super aliquam speciem, & quod verbum forma¬ tum ex huiusmodi specie per voluntatem ordinet ad intelligendum, & ad cogitandum aliquid, absque eo, quod formet aliquod aliud signum intelligibile, per quod vlterius exprimat, & manifestetur huius¬ modi verbum. Et si hoc sufficit, vt Angelus loquatur sibi, multo magis sufficit, vt patebit, vt loquatur Deo. Sic ergo de locutione Angelorum per signa inrelligibilia, put vnus Angelus loquitur alteri, exponit Olo. illud Apostoli 1. ad Corin. Si linguis hominum loquar, & angelorum, dicens. quod angeli loquuntur nutibus aliquibus, aut signis. Et enim per quae loquuntur angeli, & per quae sibi inuicem suas cogitationes exprimunt: nutus intelligibiles, & signa intelligibilia dici possunt: qualia autem sint huiusmodi signa, vtrum pos¬ sint dici naturalia, vel solum voluntaria, in quaestionibus nostris disputatis de cognitionibus, de illuminationibus, & locutionibus an¬ gelorum est diffusius pertracta¬ tum.

E2ST. A9 ARe. ART.

AD primum dicendum. quod loqui er verba formare, per quae intelligantur ipse intellectiones, & ipse cogitationes loquentis. & quia Angelus suas cogitationes intelligit in seipsis; Ideo cogitando sibi ipsi loquitur. Sed quia vnus Angelus in alio Angelo non potest cogitationes intellligere in seipsis, nec sufficit solus ordo voluntatis ad hoc, quod illas cogitationes intelligat, quia ordo voluntatis in vno Angelo non est notus alteri Angelo; ldeo ad hoc, quod vnus Angelus loquatur alreri, non sufficit solum cogitare, nec sufficit per solam voluntatem cogitationem illam, vt quidam aiunt, ad alium ordinare, sed oportet per allqua signa inteligibilia ilam cogitationem exprimere.

Et per hoc patet solutio ad sccundum, qo cog¬ tationes cordis sunt locutiones: verum est, prout homo vel Angelis loquit sibi, vel prout loquitu¬ Deo, sed prout homo loquitur alteri homini, vel put angelus loqutur alteri angelo, vel prut home¬ loquiturangelo, hmoni locutio non est sola cogitatio. quia nisi per aliquod signum manifestetur, & exprimatur, cum ipsas cogitationes, etiam nostras Angelus in se non videat, multo magis cogitatio¬ nes alterius Angeli in speciali per se non cognoscit, cum plura possit cogitare Angelus per vnicum suum verbum intelligibile, quam nos possimus.

Et per hoc patet solutio ad tertium, quia cogitationes cordis sunt locutiones, prout homo, vel Angelus loquitur sibi, vel prout loquitur Deo, non autem prout loquitur alteri.

Et per hoc pater folutio ad quartum, quia sola productio verbi diuini est locutio Dei, prout loquitur sibi, vel prout loquitur in seipso. sed prout loquitur Angelis, vel prout loquitur no¬ bis, oportet, quod Deus per suum verbum aliquid efficiat in Angelus, & aliquid efficiat in nobis, ad hoc quod loquatur angelis, vel ad hoc, quod loquatur nobis. Sic & Angelus sibi loquitur per verbum, quod format in se ipso: & homo etiam hoc modo loquit sibi ipsi: sed nisi per aliquod signum exprimatur huiusmodi verbum: nec homo, nec Ange lurextat lodur alterihomini, vdlalter angels.

Resolutio Dub. I. Cum Deus loquitur Angelo, vel nobis, locutio est illuminatio, quamuis ratione differant. cum vero AAngelus soquitur sibi, non item. Contra autem, si asteri loquatur, & doceat, si autem non doceat. socutionem illam illuminationem esse non ducimus.

AD id autem, quod quaerebatur: Vtrum locutio spitualis, vel locutio spirituum sitidem, quod illuminatio; Dicendum quod locutio spirituum potest intelligi, put Deus los tur angelo, uel prout loquitur nobis. quia ipse Deus spiritus est:uel potest intelligi, prout An¬ gelus loquitur sibi, uel prout loquitur alteri an¬ gelo. Si ergo loquimur de locutione spiritualis, put Deus loquit Angelo, vel prout Deus loquit nobis, semper locutio est illuminatio, licet secundum rationem differat hoc, & illud. Si vero loquamur de locutione, prout Angelus loquitur sibi, nunquam locutio est illuminatio. Sed pro¬ ut loquitur alteri, potest esse illuminatio, & non illuminatio, vt in prosequendo patebit.

Propter primum sciendum, quod locutio tripli¬ citer potest considerari. Primo secundum se. Secundo, vt refertur ad suum finem. Tertio, vt refertur ad ordinem voluntatis. Est enim locutio patefactio voluntatis loquentis. secundum quidem haec tria differt locutio Dei, prout loquitur Ange¬ lis, vel nobis; a locutione Angeli: prout loquitur sibi, vel alteri Angelo. Nam si consideretur locutio Angeli secundum se, fit per mutationem factam in ipso loquente, ita quod huiusmodi locutio est quaedam mutatio loquentis. Nam prout Angelus se conuertit supra speciem, & format in¬ de verbum, vel prout se comuertit super huiusmodi verbum, & format in mente sua aliquod signum intelligibile, per quod exprimit tale verbum, non est sine mutatione ipsius Angeli sic se conuertentis, & sic formantis. Sed Deus non loquitur An¬ gelis, vel nobis per aliquam mutationem factam inse, sed per aliduam mutationem sactam in els, vel in nobis.

Secundo differt locutio Dei a locutione an¬ geli, prout huiusmodi locutio comparatur ad suum finem, quia non est huiusmodi locutio ad hunc finem, vt Deus aliquid patiatur, sed solum, vt aliquid agat. Angelus tamen loquitur alteri Angelo, vt aliquid patiatur, & aliquid doceatur per ipsum, sicut duo Seraphin clamabant alter, ad alterum, quia alter petebat doceri per alterum.

Tertio differt locutio Dei a locutione Angelorum prout comparatur ad ordinem voluntatis. Est enim locutio. Dei ad manifestandum ordinem voluntatis diuinae, & ad manifestandum quid Deus velit, & quid per Angelos acturus sit Deus. Vnde Crego. 2. Mora. dicit, quod loquitur Deus ad Angelos Sanctos, eo ipso, quod eorum cordibus occulta sua inuisibilia ostendit, & quid agere de beant, in ipsa contemplatione veritatis legunt. Et idem eodem lib. ait, quod Deus Angelis loquitur, cum eis voluntas eius intima in Deo manifestat Sed Angelus loquitur, cum suam volnntatem alijs manifestat. Et quia longe alia est voluntas Dei, & voluntas Angeli etiam, vt locutio refertur ad voluntatem, differt locutio Dei a locutione Angeli.

His tribus vijs possumus ostendere, quod cum Deus loquitur Angelis, vel nobis, semper illuminat eos, vel nos: & semper aliquam illuminatio¬ nem facit in eis, vel in nobis. Nam cum Deus non loquatur angelis, vel nobis per mutationem factam in se, sed per mutationem factam in eis, vel in nobis, cum Dei perfecta sint opera: oportet quod ex ista mutatione per locutionem factam in an¬ gelis, vel in nobis, aliqua perfectio fiat. & quia cum per solutionem alicuius intellectus noste¬ perficitur, dicimur ex hoc illuminari: bene diatum, est, quod locutio Dei ad Angelos, vel ad nos, est illuminatio Angelorum, & nostra.

Secundo hoc idem patet ex secunda differentia. Nam, vt dicebatur, Deus non loquntur ange¬ lis, vel nobis, vt aliquid patiatur, sed vt aliquid agat in ipsos Angelos, vel in nos, & tunc idem quod prius. Nam actio Dei in creatura, & actio Dei in¬ intellectu angelico, vel nostro, est aliqua pefectio intellectus angelici,, & nostri, & per consequens Dei locutio est huiusmodi intellectualis perfectio, & est quaedam illuminatio.

Tertio hoc idem patet ex tertia differentia. Nam locutio Dei est manifestatio voluntatis Dei¬ locutio Angeli manifestatio voluntatis Angeli. cum ergo voluntas Dei sit causa omnium rerum, vt dicit August. 3. de Trinitate.. Voluntas autem Angeli non sit causa rerum, manifestatio voluntatis Angeli, quae fit per locutionem Angeli, nbn oportet, quod sit manifestatio causaei rerum, sicut est manifestatio voluntatis Dei, quod fit per locutionem Dei. Et quia hoc est islumina¬ ri, cognoscere causas rerum; quotiefiscunque loquitur nobis, vel Angelis Deus suam voluntatem manifestando, illuminat nos, & Angelos. quia ex hoc innotescit nobis causa rerum, quas acturus est Deus. Diuina ergo locutio, cum Deus loquitur nobis, vel angelis, semper est quaedam illuminatio. sed cum Angelus loquitur sibi, nunquam, proprie loquendo, est illuminatio, quia Augelus respectu sui ipsius est plenus formis, vt nunquam seipsum moueat essentialiter ad scientiam. Potest enim se mouere ad considerandum, quae non considerabat, sed non proprie ad sciendum, que nesciebat. Cum enim homo in seipso per intellectum suum considerando inuenit aliquas vias, & seipsum ducit in scientiam, est ibi aliqua illuminatio, sed hoc non erit in Angelo, qui non intelligit cum discursu, & seipsum non inducit in scientiam.

Restat ergo videre de tertio, cum vnus Ange¬ lus loquitur alteri: Vtrum talis locutio sit illuminatio. Dicebatur enim, quod aliquando talis locutio est illuminatio, aliquando non. Nam sicut in nobis Discipulus loquitur Magistro, vt doceatur ab eo, & Magister discipulo docendo ipsum: sic Angelus inferior loquitur supericri, vt doceatur ab ipso. superior inferiori docendo ipsum. Cum ergo quaeritue: Vtrum, cum vnus Angelus loquitur alteri, talis locutio sit illuminatio; plana est responsio, quia si per talem locutionem docetur alius Angelus, est ibi locutio, & illuminario, si non docetur, est ibi locutio, sed non illuminatio. Discipulus ergo loquendo Magi stro sec loquituri, quod eum non illuminat. sed Magister, vt Magister est, loquendo discipulo, ipsum illuminat. Sic & in Angelis inferior loquens supiori non illuminat ipsum, quia non docet ipsum, sed superior & loquens inferiori pont ipsum illuminare, quia sic loquendo potest ipsum docere. Omnis ergo illuminatio facta Angelo per alterum Angelum, est quaedam locutio, quia per lo¬ cutionem vnus Angelus alium docet, & illuminat, sed non econuerso. Nam non semper cum vnus loquitur alteri, illuminat, & docet ipsum.

Possumus autem, quantum ad praesens spectat, triplicem differentiam assignare inter locutionem & illuminationem secundum quod locutio, quantum ad id, de quo est, triplicem differentiam con¬ rrahere potest, vt sit vna differentia, quia aliqua loeutio est de vero, & aliqua de falso. Secunda differentia sit, quia locutio, quae est de vero, & de¬ re ignota, potest esse de pertinentibus ad perfectionem intellectus, & de non pertinentibus. Nam quantumcuoque Discipulus diceret Hagi¬ stro rem veram, & forte rem, quam nesciret, vt quia forte mouit pedem, vel spuit, quia hoc non pertinet ad perfectionem intellectus non diceretur ex hoc illuminare Magistrum, vel docere ipsum, nisi forte secundum quid,. Potest esse ergo locutio de re falsa: quia vt August. dicit 15 de Trinitate: Verbum nostrum non semper gignitur de scientia, sed aliquando gignitur de ignorantia. Multa enim dicimus, quae ignoramus, & per consequens multa dicimus, quae possunt esse falsa. Sic etiam potest esse locutio de re nota, quia potest quis enarrare alteri, quae melius nouit audiens, quam narrans.

Tertio potest esse locutio de his, quae non per¬ rinent ad perfectionem intellectus. Cum ergo nullus illuminetur per falsa, nec dicatur illumi. nari audiendo, quae iam nouit: nec audiendo. quae non pertinent ad perfectionem intellectus, cum quis sic loquitur alteri, quod loquitur vera, & quae non sunt ei nota, & loquitur talia, quae pertinent ad perfectionem intellectus; si audiens, vel ille, cui loquitur, locutionem illam perci¬ piat, loquens dicitur docere: & ille, cui loquitur¬ dicitur doceri. Quando autem sic loquitur, quod deficit ibi aliqua praedictarum quatuor conditio num, vt quia vel loquitur non vera, vel loquitur iam nota, vel quae non pertinent ad perfectio¬ nem intellectus: vel loquitur taliter, quod ille, cui¬ loquitur, nonpercipit quid loquatur: & siest ibi ferttemrtret Ibifffrifats.

REST. AP ARC. DVE. I.

AD primum dicendum, quod non sequitur, quod si diuina locutio prout loquitur Angelis, vel nobis est eorum illuminatio, vel nostra illuminatio, quod omuis locutic angelorum ad alios Angelosfit illluminatio.

Ad secundum dicendum, quod Angeliinfe¬ riores clamant ad superiores, & petunt doceri ab eis. sed ex hoc non sequitur, quod omnis Angelorum locutio sit illuminatio. quia locutio inferiorum ad superiores non est illuminatio. Et si dicatur, quod illa locutio ad illuminationem pertineat: Dicemus, quod locutio inferiorum ad superiores, potest pertinere ad illuminationem, in¬ quantum per huiusmodi locutionem petunt illuminari ab eis. Sed nunquam talis locutio ad illuminationem pertinet, quod sit ipsa illuminatio, immo potest esse talis locutio, quod nec est illluminatio, nec proprie ad illuminationem pertinet. Possunt enim talia loqui per quae non illuminant se inuicem, nec petunt, vt illuminentur ab inuicem, sed solum per huiusmo¬ dilocutionem, suas cogitationes sibi inuicem patefaciunt, quod sufficit ad hoc, quod sit ibi vera locutio, vt hic de locutione loquimur.

Ad tertium dicendum, quod Angeli praepositi siue Angeli superiores, cum inferioribus loquuntur, nunciando eis, quod sentiunt de voluntate Dei, & ex hoc docendo eos diuinam voluntatem, illa locutio est illuminatio, sed non omnis locutio Angelorum est talis, vt potest esse per habita manifestum.

Resolutio Dub. II. ungelus superior si superiori. vel inferiori loquatur, inferior locutionem illam, nudlo reuelante, haud quaquam sciet. sed inferior superiori, nel inferiori loqui von potest, superiore nesciente

AD id autem, quod quaerebatur, vtrum vnus Angelus possit loqui alteri absque eo, quod omnes alii sciant, & intelligaat locutio nem illam; Dicendum, quod oportet nos dicere, quod vnus Angelus possit loqui alteri absque eo, quod loquatur omnibus. Nam, vt diximus, Angeli non se inuicem illuminant, nisi prout sibi inuicem loquuntur. nam An¬ gelus superior, vt supra diffusius diximus, loquendo inferiori, & proponendo sibi aliquam veritatem illi ignotam, determinat intellectum eius, & lumen intellectuale ipsius, & per consequens huiusmodi lumen confortat. quia virtus vnita fortior est seipsa dispersa, quod faciendo dicitur ipsum illuminare. talis ergo locutio est illuminatio. Cum ergo Angeli quodam ordine se illuminent, quia supremi immediate illuminant me¬ dios, vel eos, qui sunt proximi sibi, & illi immediate illuminant alios; sicut damus ordinem in illuminationibus, quia vnus Angelus illuminando aliquem Angelum non ex hoc immediate illuminat omnes alios: sic oportet dare ordinem in locutionibus, quia ex eo, quod vnus Angelus loquitur alteri Angelo, non oportet ex hoc, quod illam locutionem percipiat quilibet Angelus.

Sed quomodo est hoc, quod locutionem alicuius angeli non possint percipere omnes Angeli, sed solum aliqui angeli, si consideremus ea, quae sunt in nobis, quandam difficultatem habet, quod quaeritur: sunt enim, vt dicebatur, tria in nobis, propter quae locutionem factam vni non percipit alius: videlicet, obstaculum carnis, distantia localis, & attentio ad id, quod quis loquitur. Quia ergo caro interposita est inter mentem vnius, & men¬ tem alterius, non potest videre vnus, quod alius habet in mente, nili per aliqua signa exteriora manifestetur. & quia illa potest dirigere ad vnum, & non ad alium, potest quis loqui vni, & non alii. Et maxime, quia illa exteriora signa non possunt fieri in quantacunque distantia. & ideo cum quis appropinquat localiter vni, & elongat se localiter ab alio, potest suam locutionem patefecere vni, celando eam ab alio. Hoc idem etiam contingit, vt dicebatur, si ad locutionem attendat vnus, & non alius.

Sed talia non possumus ponere in Angelis, quia inter eos non est obstaculum carnis: ipsi in¬ ter se loquuntur intelligibiliter, vbi est abstractio ab hic, & nunc: vbi non potest esse impedimentum per localem distantiam. Ipsi etiam Ange¬ li semper in quadam generalitate habent cognitionem de omnibus, quae representantur per ea, quae habent in se. ex qua generali cognitio¬ ne possunt esse attenti ad omnia, quae possunt pertinere ad ipsos, licet de illis omnibus specialiter non considerent, sicut vbi aliquis respi¬ ceret librum apertum in generali, videret omnes litteras, quae sunt in pagina aperta illius libri, tamen non posset illam paginam legere, ni¬ si specialiter esset attentus ad aliquam lineam, & aliquam dictionem illius lineae.

Huiusmodi ergo generalis aspectus ad totam paginam alicuius libri, licet non sufficiat ad posse distincte discernere, & distincte legere, quae sunt in illa pagina; sufficit tamen, v: nulla nouitas possit fieri in illa pagina, quae nos lateat: & sufficit ad cognoscendum, vbi habet es¬ se in illa pagina, siqua sit facta nouitas: & vt possimus nos aduertere statim, quae, & qualis sit illa nouitas. Sic & Angeli ex illa generali cognitione, quam habent de rebus, a qua nunquam cadunt, habent quod non causaliter considerent de rebus: & quod nulla nourtas possit fieri in rebus, de qua non habeant quandam generalem cognitionem, quod nouitas quaedam facta est. Illa ergo generalis cognitio facit eos semper esse attentos, vt nulla nouitas fiat, quae eos lateat, ita, quod ex non attentione, non po¬ terit vnus Angelus ita latenter loqui vni, quod non alij.

Vel possumus dicere, quod Angeli non intelligunt componendo, & diuidendo, nec cum discursu: ideo intelligendo causas, intelligunt er¬ fectus, intelligendo subiectum. intelligurt ea, quae possunt pertinere ad subiectum. ideo cum custodiunt aliquem hominem, & cum operantur circa lpsum, & specialem considerationem dirigunt ad eum, non solum intelligunt, & cognoscunt substantiam illius hominis, sed etiam intelligunt, & cognoscunt, quae ille homo agit, & quae patitur, & quae sunt circa ipsum, & omnia pertinentia ad eum. intelligendo enim substantiam eius, intelligunt omnia sic pertinentia ad eum, quod totum contingit ex viuacitate, & efficacia intellectus angelici, vt non oporteat eum componere pertinentia ad subiectum cum¬ subiecto, vt intelligat ea, sed intelligendo subiectum, intelligit huiusmodi pertinentia. Et si hoc cognoscit angelus intelligendo alia, multo magis cognoscit intelligendo se. cum ergo intelligat se semper, semper intelligit, quae pertinent ad se. Locutiones ergo aliorum Angelorum, prout ad se pertinent, vel pertinere possunt, quam tum patitur capacitas eius; semper intelligit, & cognoscit, ita vt ex non attentione, non possit vnum Angelum latere locutio alterius. Vel pos¬ sumus dicere, quod in Angelis bonis numquam potest esse latentia locutionis ex non attentione, ex qua latentia aliquis angelus loquatur vni an¬ gelo, & non alii. Nam tunc aliquid nos lateret ex non attentione, quando possemus propria vir¬ tute illud cognoscere in proprio genere, ad quod non attendendo, ignoraremus illud. sed angeli boni nihil actu possunt cognoscere in proprio genere, quod non actu videant in Deo. Nam secundum Augu. 11. de ciuit. Dei. Angeli ipsam creaturam, & seipsos melius vident in Dei sapientia, tanquam in arte, per quam facta sunt, quam in proprio genere. quia in proprio gene¬ re distincte, & aperte cognoscunt talia successiue, licet in quadam generalitate cognoscant etiam in proprio genere omnia simul: Deo autera non solum in quadam generalitate, & in quodam modo quasi confuso, sed etiam specialiter, & aperte, & distincte cognoscunt simul omnia, quae possunt actu considerare, & cognoscere in proprio genere, ita quod quantum ad Angelos bonos ex sola non attentione nulla potest esse latentia. quia per cognitionem, quam habent in verbo de rebus, ad omnia talia sunt attenti. quia ibi omnino clare, & distincte vident. Ex hoc enim oritur, & surgit non attentio, inquantum ex cognitione vnius, & ex consideratione eius, retrahitur a consideratione alterius, quod circa¬ cognitionem rerum, quam habent in verbo, non potest contingere. Oportet ergo dare causam, quare vnus angelus potest loqui alteri Angelo, quod lateat alium Angelum, aliam a praedictis tribus. Nam nec obstaculum carnis, nec localem distantiam, nec non attentionem, possumus ibi ponere esse huiusmodi causam, & potissime oportet hoc ponere in angelis bonis, in quibus hoc esse ponimus: videlicet, quod boni angeli sic possunt loqui vni Angelo, quod non loquuntur omnibus. Sciendum ergo quosdam dixisse, in angelis bonis, & malis hoc contingere ex ordi¬ ne voluntatis. Cum ergo vnus angelus, siue bonus siue malus vult loqui alicui Angelo, & non alteri, dicunt isti, quod per voluntatem ordinant locutionem suam ad illum Angelum, & non ad alium, & hoc modo loquitur illi, & non alii. Sed, vt est per habita manifestum, ordo voluntatis vnius angeli non est notus alteri Angelo, immo oportet, quod aliquid, idest aliquod intellectuale signum fiat in intellectu alicuius angeli, cum vust loqui intelligibiliter alii Angelo, & non sufficit ad hoc solus voluntatis ordo

Dicemus ergo, vt aliqualiter iam est tactum, quod sic loqui debemus quantum ad praesens spectat de locutionibus Angelorum sicut de eorum illuminationibus. Sicut enim superiores angeli ab ipso Deo immediate illuminantur, & in ipso vniuersali fonte percipiunt huiusmodi illuminationes: ita quod Deus secundum hunc modum immediate loquit ur superioribus an¬ gelis, & non inferioribus; sic angeli medii, in quibusdam vniuersalibus conceptibus a superioribus illuminantur, quos vniuersales conceptus inferiores non possunt capere: ita quod secundum hunc modum superiores angeli loquuntur angelis medijs, quod locutionem illam non percipiunt angeli inferiores, nisi qua¬ tenus angeli medii locutionem illam inferioribus reuelant: sicut & Deus loquitur Ange¬ lis superioribus, quod locutionem illam non percipiunt angeli medii, nisi quatenus superiores medios docent. Hoc ergo modo vnus angelus potest loqui alteri, quod non percipit alius, siue bonus, siue malus: sicut vnus hon¬ mo subtilis potest loqui vni alteri homini subtili, quod locutionem illam non intelligit homo grossus: ita quod latebit hominem hebetem, & grossum, quod non dicitur de subtili. nam vnus homo subtilis in paucis verbis raa¬ gnam sententiam comprehendit. grossus autem illam sententiam non capiet, nisi ei valde masticetur quod dicitur, & nisi ei dicatur illa sententia per multa verba. Vnde sic se habent subtiles ad grossos, sicut se habent nu¬ trices ad pueros, quae cum aentibus masti¬ cant, & remasticant cibum, & cum dentibus diuidunt, & rediuidunt bolum, ad hoc quod bolus ille sic tritus, & masticatus, & diuisus, sit proportionatus puero. secundum quem modum innuit Dionys. vltimo de Angelica Hie¬ rarchia, superiores Angelos habere dentes re¬ spectu inferiorum. quia diuidunt eis conceptus suos, & quod ipsi intelligunt vnitiue, & sub vno conceptu, vt possint illud inferiores capere, proponunt eis diuisim, & sub conce¬ ceptibus multis

Quanto ergo Angeli sunt superiores: tanto sub vniuersalioribus conceptibus cognoscunt quae cognoscunt. Hoc ergo rr odo aliqui ange li possunt loqui aliquibus alijs angelis, quod tamen locutionem illam non intelligunt omnes. quia superiores angeli per sic vniuersales conceptus possunt loqui medijs, quod sic locurionem illam non percipient infimi. Superior ergo An¬ gelus poterit loqui alii superiori, quod non percipiet inferior, sed inferior non porerit loqui inferiori, quod non percipiat superior: vel inferior non potest loqui alii superiori, vel etiam inferiori, quod locutionem illam non percipiat quicunque superior. quia nullum conceptum potest formare inferior, qui sit tam vniuersalis, a superiori capi non possit. qua tunc ageret vltra suam speciem. Et si dicatur, quod hoc prt homo, ergo multo magis pont hoc angelus. quia pont grossus loqui subtili, vel etiam grosso, quod latebit alium quam tumcunque subtilem, vel grossum. Dicemus quod hoc non est dignitatis in homine, sed est indignitatis. quia cum loquatur per sensibilia signa, interueniente locali distantia, potest qui¬ libet homo loqui cuilibet alteri absque eo, quod percipiat aliquis alius homo, locutio autem Angelorum, quae ratione dignitatis eorum non impeditur ex locali distantia, hoc modo fieri non potest.

RESP. AD ARG. DVP. II.

ET per hoc patet solutio ad obiecta¬ Nam quod arguebatur, quod nullo modo posset loqu aliquis Angelus, quin perciperet quilibet alius an¬ gelus. quia cognitio illius locutionis non impeditur, nec ex obstaculo carnis, vt dicebat argumentum primum: nec ex locali distantia, vt dicebat secundum: nec ex non atrentione, vt dicebat tertium. Patet quod praeter has cau¬ sas est dare aliam causam, videlicet, quia angelus superior, siue bonus, siue malus potest loqui alteri Angelo superiori, quod conceptus illos non cognoscet inferior. Quod autem dicebatur in contrarium, quod homo potest loqui alteri homini, quod latebit alium, ex quo videbatur argui, quod non solum superior angelus alteri superiori, sed etiam inferior inferiori potest latenter loqui, absque eo, quod percipiat alius ange¬ lus: sicut non solum homo subtilis subtili, sed grossus grosso, & subtili, potest sic latenter loqui. patet solutio per iam dicta. quia non est simile de hominibus, & de Angelis.

Resolutio Dub. III Angelus Deo sex loquitur modis: patefactione cor¬ dit, & amoris: admiratione maieftatis: for¬ matione verbi, & expresstone verbi formati, & suae virtutis applicatione.

AD alias autem quatuor quaestio nes, quae fiebant circa eos, quibus loquitur angelus, vt Vtrum angelus possit loqui Deo, Vtrum sibi, vtrum alteri Angelo, & Vtrum nobis. Dicere possumus, quod angeli sex modis loqui possunt, quibus omnibus modis loquuntur Deo. sibi autem loquuntur quatuor modis, vel etiam r. modis. Alijs autem angelis loquuntur duobus modis, nobis autem loquuntur vno modo: Vel cum angeli ad inuicem loquantur duobus modis: vt in prosequendo patebit, vnus illorum modorum diuiditur in plures modos, de quibus modis secundum aliquos modos loquuntur nobis.

Propter primum sciendum, quod 6. modis, quibus loquuntur angeli sunt hi: Loquuntur enim per suarum affectionum, & suorum desideriorum patefactionem. Nam eo ipso, quod aliquis desiderat aliquid, desiderium illud fit notum alteri, & ex hoc. illud desiderium est quaedam locutio ad illum, secundum quem modum loquitur Gregor. 2. Mora. dicens: Magnus quippe clamor, magnum est desiderium. tanto enim quisque minus clamat, quanto minus desiderat. Et subdit, quod tanto maiorem vocem quis in aures Dei exprimit, quanto se in eius desiderium plenius fundit. Et ait, quod si desiderium non esset sermo, Propheta non diceret: Desiderium cordis exaudiuit auris tua. Ipsum ergo desiderium, vel Ange¬ lorum, vel animarum, quoddam loqui est, & quidam fermo est, vt secundum tale desiderium angelus, vel anima loquatur ei, cui notum, & patefactum est tale desiderium.

Secundo loquuntur angel i per diuinae maie¬ statis admirationem. Nam admirari, & venera¬ ri diuinam maiestatem, est quasi quadam voce in laudem eius prorumpere, secundum quem modum loquitur Gregor. 2. Mora. dicens: Vox nanque Angelorum est in laudem condi¬ toris ipsa admiratio intimae contemplationis. Et idem ibidem ait: Angeli autem loquuntur Deo, cum per hoc, quod super semetipsos re¬ spiciunt, in modum admirationis surgunt. Hoc ergo modo Seraphin, & omnes Angeli non cessant clamare, dicentes: Sanctus, sanctus, sanctus, Dominus Deus Sabaoth, plena est omnis terra gloria eius. Nam dum tantam sanctitatem, & diuinam gloriam admirantur, ex hoc quasi in eius laudem clamant, & prorumpunt, quod Dominus Deus Sabaoth, idest exercituum: Sanctus, & Sanctus est, & replet sua gloria. totam terram, idest vniuersam creaturam.

Tertio modo loquuntur Angeli, non solum per patefactionem suorum desideriorum, & suae voluntatis, & non solum per admiratio¬ nem diuinae maiestatis, sed etiam per patefactionem cordis sui, & suae mentis. Nam domi¬ nus in Angelis, & in omnibus creaturis rationalibus non solum est scrutans renes, cognoscens eorum affectiones, sed etiam est cognoscens cor¬ da, intuens eorum mentem, & intellectum, secundum quem modum loquitur Crego. 2. Mora. dicens, quod respondere omnipotenti, est maiestati eius nihil celare posse. Et licet Cregor. hoc inducat ratione Diaboli, qui hoc modo loquitur Deo, quia ei nihil celare potest, nihilominus tamen, & ipsi boni Angeli sic loquuntur Deo. quia ei nihil celare possunt, licet differenter sit hoc, & illud. quia boni Ange¬ li nec nolunt, nec possunt aliquid celare Deo: Mali vero libenter mala vellent ei forte celare, si possent.

Quarto modo loquitur Angelus per verbi formationem. Nam cum Angelus se conuertit super speciem, quae est in memoria, exinde format verbum in intelligentia, quae verbi formatio est quaedam locutio, vt Aug. ait 15. de Trinitate Dei.

Aduertendum tamen, quod cum habeamus plures potentias sensitiuas deseruientes cognitioni, per quas cognoscimus sensibiliter; non tamen habemus, nisi vnam potentiam intellectiuam, per quam cognoscimus intelligibiliter, videlicet intellectum possibilem. Nam intellectus agens non intelligit, sed est quaedam vis animae, in cuius virtute phantasmata mouent intellectum possibilem. sicut nec lux videt, sed est quaedam vis corporalis, in cuius virtute colores mouent visum. Et quia ex parte intellectus habemus vnam potentiam cognitiuam, oportet, quod illa potentia, virtute. contineat omnes sensus. Sicut ergo verbum conceptum in mente interius, sensibiliter indicamus per verba exterius prolata squia verbum, quod foris sonat, signum est verbi, quod intus latet, vt dicit Augustinus. 15. de de Trinitate, & etiam per nutus, vel per aliqua signa manualia, vel aliter facta, quia non solum audiendo, sed etiam videndo, potest nobis innotescere voluntas alterius) Sic ipsum verbum interius formatum, & locutio, & visio dici potest. Inquantum enim intellectus plenius percipirr, quam faciat auditus, ipsa formatio verbi interius quaedam auditio, & quaedam locutio dici potest. Formando enim in nobis tale verbum, dicimur loqui. Cognoscendo autem verbum formatum, dicimur illam locurionem audire. Sed quia intellectus non solum plenius percipit, quam faciat auditus, sed etiam plenius percipit, quam faciat visus, ita quod quicquid potest visus, & auditus, & caeteri sensus, totum per amplius potest intellectus, ita quod perceptio verbi interius, vi¬ sio, & auditio dici potest, vt Augustinus probat. 15. de Trinitat. ait enim, quod cum illi dixissent de Christo intra se, quod blasphemabat, sequitur in Euangelio, quod cum vidisset lesus cogitatio¬ nes eorum. Illi enim non dixissent intra se, ni¬ si formatio verbi interioris esset, quaedam locutio: & lesus non vidisset cogitationes eorum, ni¬ si in illa locutione esset quaedam vi sio. Locutio ergo exterior, non videtur, sed auditur: interior autem locutio & videtur, & auditur. Formatio ergo verbi interioris, locutio, & visio dici potest. Et quia sic formare verbum interius, non solum competit nobis, sed etiam Angelis, bene dictum est, quod Angeli loquuntur per verbi formatio¬ nem.

Quinto modo loquunturAngeli per verbi for¬ mati expressionem. nam cum vnus Angelus non possit videre cogitationes alterius in se; oportet quod cogitationes illas sibi inuicem exprimat pr¬ aliquos nutus, & per aliqua signa. Sicut ergo nos verba, quae formamus interius, exprimimus per¬ aliquos nutus, & per aliqua signa sensibilia, quia alias vnus non posset cognoscere cogitationes alterius; sic Angeli sibi inuicem exprimunt cogitationes suas per nutus, & per signa intelligibilia: ita quod sicut nos loquimur interius cogitando, & per nutus, & per signa sensibilia cogitationes illas exprimendo; sic & Angeli vtroque modo loquuntur, & interius cogitando cum formant verbum, & per nutus, & per signa intelligibilia cogitationes illas manifestando, & verba illa exprimendo: secundum quem modum loquitur Glo. prima ad Corinth. quod Angeli loquuntur nutibus, & signis, vt nutus referantur ad visum, signa ad auditum. Signum enim est, aut corde, aut corpore, aut ore expressiuum alicuius. sed nutus proprie videntur esse signa visibilia. Si ergo dicimus de hominibus, quod loquuntur per¬ nutus, vel per signa. quia nutus proprie dicuntur signa visibilia; oportet quod signa. vt diuiduntur contra nutus, dicant signa audibilia. In nobis ergo signa audibilia, & nutus non sunt idlem, quia non est idem locutio, & visio: & non est idem vi¬ dere sensibiliter, & audire. Sed quando ista referuntur ad intellectum; vnum, & idem dicunt. Sicut ergo formatio verbi interioris est locutio, & visio. Sic illa, per quae Angeli intelligibiliter exprimunt suas cogitationes, & patefaciunt sua verba concepta, sunt signa, & sunt nutus: sed sunt signa prout formatio verbi interius est que¬ dam locutio, sunt autem nutus prout formatio huiusmodi verbi est quaedam visio.

Sexto modo loquitur Angelus per suae virtutis ad corporalia, & ad materiam corporalem applicationem. quod tripliciter fieri contingit, vel prout format aliquos sensibiles sonos i aere, vel prout reducit humores, & spiritus, in quibus re¬ seruantur phantasmata, ad ipsum organum piiam tasticum, quorum vtrunque fit cum aliquali materiae transmutatione, vel prout virtutem suam applicat ad coelum Emphyreum, vel ad quodcumque corpus sine aliqua transmutatione. omnibus enim his modis per applicationem virtutis suae ad corporalia Angelus loqui potest. potest enim sonos in aere formare, vel aliquas sensibiles spe¬ cies ibi facere apparere: ex qua formatione, vel ex qua apparitione, potest nobis parefacere voluntatem suam, quae patefactio quaedam locutio dici potest.

Secundo hoc potest facere, non solum in aere exteriori, sed etiam in ipso organo phantastico nostro, vbi similitudines, quas vult, pont ibi facere apparere, reducendo ad organum phantasticum spiritus, & humores, in quibus reseruantur similitudines illae. Sicur ergo in aere potest formare sonos, & sic loqui nobis;, quia quantum ad motum localem natura corporalis obedit angelo ad nutum: ideo potest sic scindere ae¬ rem, & sic eum mouere, quod formentur ibi soni secundum voluntatem snam, quod faciendo per huiusmodi sonos, & per huiusmodi verba in ae¬ re formata, potest loqui nobis: sic potest spiritus, & humores, vbi reseruantur similitudines illorum verborum, vel illorum sonorum, reducere ad organum phantasticum, & ad principium sensiti¬ uum, quod faciendo in ipsa iniaginatione nostra loquetur nobis. Sicut & in somnis apparet nobis, quod verba aliqua audiamus, quia similitudines illorum verborum fiunt in organo phantastico nostro, & in imaginatione nostra. vtimur enm insomnis phantasmatibus tanquam rebus. ideo qualia fiunt in imaginatione nostra in somnis, talia videntur nobis exterioribus sensibus percipere, quod si per alia signa sensibilia formata in aere loqueret nobis angelus, vel in¬ dicaret nobis volunratem suam, similitudines etnat illorum signorum posset facere in imaginatione, reducendo humores, & spiritus ad organum phan¬ rasticum, in quibus tales similitudines reseruant. Potest & per applicationem virtutis suae ad corporalia loqui angelus tertio modo, quando sic applicat virtutem suam, quod nulla sit transmutatio in corpore ad quod ipsam applicat. Sicut enim Angelus potest applicare virtutem suam ad spa¬ cium diuersarum quantitatum, vt puta ad spatium magnum, vel paruum: sic potest applicare huiusmodi virtutem ad spacium diuersarum figurarum, vt puta ad spacium triangulare, vel quadrangulare, nulla scissura nec aliqua transmutatione facta in ipso corpore. Sicut ergo secundum varias litteras, quae sunt variarum figurarum, pos¬ sumus alijs patefacere mentem nostram, sic secundum diuersas applicationes, quae possunt es¬ se diuersarum figurarum in ipsis corporibus, potest vnus angelus alteri suam patefacere mentem. Cum ergo quaeritur qualiter angelus loquatur Deo, qualiter sibi, qualiter alteri Angelo, quali¬ ter nobis, dicere possumus, quod omnibus praefatis modis loquitur Deo. loquitur enim Deo per cor¬ dis manifestationem. quia omne cor sibi patet, loquitur etiam angelus Deo per diuinae maiesta tis admirationem. quia talis admiratio non latet Deum. loquitur etiam per suae voluntatis, & per suorum desideriorum patefactionem, & di¬ rectionem. quia, vt dicebamus, non solum Deo cor patet, sed etiam omnis voluntas loquitur. Loquitur etiam ei per verbi formationem, quod idem est, quod ipsa cogitatio. Nam sicut angelus cogitando, & verba sua in corde formando loquitur sibi, sic per huiusmodi verba formata loquitur Deo. Loquitur insuper Deo per verbi for¬ mati expressionem. quia si hoc modo vnus Ange¬ lus loquitur alii angelo verba formata per signa¬ aliqua intelligibilia exprimendo, & cogitationes suas hoc modo ei patefaciendo qquia illa signa intelligibilia non latent Deum) illo etiam modo loquitur Deo. Loquitur etiam angelus Deo per suae virtutis applicationem, siue fiat talis applicatio cum transmutatione materiae, sicut formando sonos, vel alia signa intelligibilia faciendo in aere, vel etiam reducendo humores, & spiritus, in quibus reseruantur similitudines rerum ad organum phantasticum, & ad principium sensi¬ tiuum: siue hoc fiat sine transmutatione materiae, quod fieri potest secundum varias figuras, virtutem suam applicando ad aliquod cor¬ pus. quia huiusmodi applicationes non latent Deum; omnibus praefatis modis loquitur Angelus Deo

Resolutio Dub. IV Angelus sibi ipri qrattor sen quinque modis loqui potest: cordis patefactione, & quatuor alijs srr¬ pra recensitis, vt segenti patebit. ee

ANGELVS sibi ipsi loquitur, quatuor, vel quinque modis. Nam primo modo, qui est per cordis patefactionem, absque aliqua alia formatione verbi, potest dici Angelus loqui Deo, sed non sibi. Scit enim Deus ita cor ipsius ange¬ li, quod ante, quam formet verba, scit omnia verba formanda. secundum quem modum, natura¬ liter loquendo, nisi ex reuelatione diuina habeat, ignorat cor suum. Nam huiusmodi verba for¬ manda dependent ex libero arbitrio, & sunt quaedam futura contingentia, quae, naturaliter loquendo, non sunt nota Angelo. Secundum hoc ergo potest exponi illud Dionys. 7. de Ange. Hierar. quod angeli ignorant virtutes proprias, & sola diuina sapientia eos perfecte comprehendit. Ignorant enim angeli virtutes proprias. quia, natura¬ liter loquendo, nesciunt omnia, quae facturi sunt per suas virtutes. Alio etiam modo prout ange¬ lus loquitur per suae voluntatis, & suorum desideriorum patefactionem, aliquo modo Angelus loquitur sibi, & aliquo modo non. Nam ita se habet voluntas ad sua desideria, quae procedunt ex ea, sicut suo modo se habet mens ad sua verba, quae generantur, & concipiuntur in ipsa. Sicut ergo angelus, naturaliter loquendo, nouit omnia verba, quae sunt iam in actu in sua mente for¬ mata, non tamen nouit naturaliter omnia verba¬ formanda: sic angelus nouit omnia desideria suae voluntatis iam facta, sed non nouit naturaliter omnia fienda. Si ergo huiusmodi locutio per suae voluntatis, & suorum desideriorum patefactio¬ nem intelligitur de ipsa voluntate in se, quod sit omnino naturaliter nota Angelo ante, quam prorumpat in sua desideria, vel intelligitur de omnibus desiderijs angeli, non solum formatis, & factis, sed etiam formandis, & fiendis, Hoc vti que modo, sicut angelus ignorat suam virtutem intellectiuam ( quia naturaliter nescit omnia, quad formanda sunt ex ea) sic naturaliter ignorat suam virtutem volitiuam. quia ignorat omnia desideria, qua oriuntur ex illa. Hoc ergo modo angelus non loquitur sibi, nec est notus naturaliter sibi, sed Deo. Sed si intelligatur talis locutio, quantum ad desideria iam facta, vel iam formata, vel iam actu perpetrata, vel iam actu ab angelo ordinata, secundum hunc modum per desideriorum patefactionem loquit angelus sibi. quia omnia talia desideria nota sunt Angelo. Alijs autem quatuor modis videlicet per diuinae maiestatis admirationem, per verborum formationem, pe verborum formatorum expressionem, per suae virtutis ad corporalia applicationem, loquit angelus non solum Deo, sed sibi. quia oia haec nota sunt ipsi angelo: ideo dicebamus, quod loquitur sibi¬ quatuor, vel quinque modis. Nam oibus his quatuor modis sibi ipsi loquitm, & etiam secundum illum alium modum, qui sumit secundum suae voluntatis, & de¬ sideriorum suorum patefactionem, quod Angelus loquat sibi, vt patet: est, vt sic: & est, vt non. Si ergo iste modus computer cum illis quatuor modis, angelus loquetur sibi quinque modis, sed si non com¬ putetur, dicetur loqui sibi quatuor modis. Bene itaque Dictum est, quod Angelus loquitur Deo omnibus sex praefatis modis: sed sibi ipsi loqui¬ ttt quatuot medis, vdl quirquem.

Resolutio Dub. V. Angelus alteri angelo duolus modis saqui potesi. Hoc est, cogitationum, verborumque formatorum expressione, suaeque virtutis ad corporalia appli caetione, sine illius corporis transmntatione.

VNVS Angelus loquitur alte¬ ri duobus modis. Nam per solam cordis patefactionem absque formatione verborum vnus Angelus non loquitur alteri. quia hoc modo etiam natura¬ liter non loquitur Angelus sibi. Sic etiam per verborum formationem nisi vlterius illa verba exprimantur, cum huiusmodi verborum formatio sit idem, quod cogitatio, vnus Angelus non loquitur alteri. quia naturaliter loquendo, cogitationes vnius Angeli non sunt notae alteri. Et si vnus Angelus non loquitur alteri per cordis patefactionem, nec per solam verborum formationem, consequens est, quod non loquatur vnus alteri per diuinae maiestatis admirationem, & per suorum desideriorum patefactionem. quia Angelus cogitando, & verba in se formando, absque eo, quod illa verba aliter exprimat, potest diuinam maiestatem admirari, & potest in sua desideria prorumpere. Si ergo cogitationes Angeli sunt notae sibi, & non sunt notae alii An¬ gelo: consequens est, quod Angelus cogitando, & ex cogitatione diuinam maiestatem admiram¬ do, & ex tali cogitatione, & admiratione in sua desideria prorumpendo, potest Angelus loqui sibi. sed non dicitur hoc modo loqui alii Angelo, nisi illa desideria, & illas cogitationes, & ad¬ mirationes per aliqua alia signa alii Angelo patefaciat. loquetur itaque vnus Angelus alii duobus modis, videlicet per suarum cogitationum, & suorum verborum formatorum expressionem: & per suae virtutis ad corporalia applicationem. Postquam enim Angelus cogitando in se verba formauit, potest huiusmodi verba per aliqua si¬ gna intelligibilia alii Angelo patefacere, & exprimere, quod faciendo dim loqui illi, & sicut potest vnus Angelus alteri exprimere suas cogitatio¬ nes, sic potest ei exprimere sua desideria, & suas admirationes. Loquitur itaque vnus Angelus alii per signa intelligibilia suas cogitationes exprimendo. Potest etiam ei loqui per suam virtutem ad corporalia applicando: siue fiat hoc aerem immutando: siue humores, & spiritus, vbi reseruantur similitudines sonorum, & rerum ad organum phantasticum reducendo, siue hoc fiat per solam suam virtutem absque transmutatio¬ ne alia ad corpus aliquod applicando. Nouit enim Angelus sonos, & quascunque species format in aere alius Angelus: & nouit etiam, quos humores, & quos spiritus reducit ad aliquod organum phantasticum, & nouit etiam, quae similitudines reseruantur in illis spiritibus, & humoribus. Si ergo Angelus potest loqui homini, vel aerem exterius commouendo, vel organum suum phantasticum immutando, quia talis conmotio facta in aere, vel talis immutatio facta in organo phantastico cuiuslibet hominis, non latet alium Angelum; ideo & sic aerem commouem do, & sic organum phantasticum alicuius hominis immutando, potest non solum loqui homini, sed etiam potest loqui alii angelo. virtutem tamen suam ad corpus aliquod absque transmutatione ipsius corporis applicando, potest loqui angelus Angelo, sed non homini. Videt enim vnus angelus, ad quod corpus, & qualiter ad corpus applicat virtutem suam alius Angelus: sed homo non potest hoc cognoscere, nec etiam percipe¬ re, quando facit, & qualiter facit: cum ipse an¬ gelus in sui natura non possit ab homine conspici, nec videri. Loquitur ergo vnus angelus alii duobus modis, videlicet verba in suo corde¬ formata, & cogitationes suas per signa intelligi¬ bilia exprimendo, & virtutem suam ad corporalia applicando.

Resolutio Dub. VI Angelus bomini vno tantum modo loqui potest, hoc est, suae virtutis ad corporasia applicarione¬ Id autem duobus modis. Id est, vel organum prantasticum immutando, vel aerem commonendo, sed non absire iltins corporis transmutatione.

NON loquitur Angelus homini nisi vno modo. quia illa si¬ gna intelligibilia, per quae vnus angelus loquitur alii, non potest homo videre, nec prospicere. Solum ergo loquit angess homini, virtutem suam ad corporalia applicando. Sed, vt dicebamus, cum iste modus locutionis, quod fit pe applicationem virtutis, fieri habeat tribus modis, videlicet per aeris commotionem, per immutationem organi phantastici, & per solam applicationem vir¬ tutis ad aliquod corpus: absque aliqua transmutatione illius corporis; de his tribus modis an¬ gelus potest loqui homini duobus modis tantum¬ sct vel aerem commouendo, vel suum organum phantasticum immutando: non autem potest ei¬ loqui tertio modo ise. virtutem eius ad corpus aliquod absque transmutatione aliqua applicando. quia tunc oportet, quod homo angelum in sui na¬ tura videret, & virtutem eius secundum seipsam conspi¬ ceret.

RESP. AD ARG. DVP. III

Quod ergo qrquebaut. quod ange¬ lus non loquitur Deo, quia loqui est aliquid alteri manifestare. Deo autem nihil manifestare possumus, quia omnia sunt sibi nota, Dicendum, quod eo ipso, quod omnia sunt manifesta Deo, quamuis, nobis etiam inuitis, ita se habeat ipsa¬ notitia, quam habet Deus de corde nostro, & de¬ omnibus, quae sunt in nobis, dicitur quaedam locutio ad Deum. vnde non arguit argumentum, quod Angelus non loquatur Deo, sed concludit, quod non loquitur Deo eo modo, quo loquitur alii Angelo. quia alius Angelus, eo inuito non potest scire cor eius, nisi sibi per locutionem patefaciat. sed Deo, etiam Angelo inuito, vel etiam dato, quod Angelus nollet, patefit sibi cor, & voluntas Angeli, quae patefnctio, quadam locutio dici potest.

RISP. AD ARG. DVP. IIII.

QVod antem arguebatur ad aliam quaestionem, quod Angelus non loquitur sibi; quia secundum Philosophum sermo, & locutio sunt ad alterum; Dicendum, quod sunt ad alterum, & sunt ad seipsum, vt est per habita manifestum.

R2I. AP ARG. pV2. V.

Qvod autem arguebatur ad quaestionem( aliam, quod Angelus non loquitur alii, nec per verbum formatum in imaginatione, quia imaginatione caret: nec per verbum formatum in aere, quia caret organis corporalibus, quorum est aerem mouere, & ibi verba formare; Dicendum, quod vnus Angelus po¬ rest loqui alii, & per ea, quae formantur in mente, & per ea, quae formantur in aere, & per ea, que formantur in imaginatione. Formantur enim in mente Angeli duo genera verborum: vnum genns pertinet ad Angeli cogitationem: aliud aurem pertinet ad suae cogitationis expresfionem. Cum enim Angelus conuertit se super speciem, quam habet in memoria, & format inde verbum in sua intelligentia, talis verbi formatio est ipsa Angeli cogitatio: nec differt cogitatio a verbo, pro¬ prre loquendo, in angelo, licet in nobis secundum Augustinum differat. vult enim 15. de Trinitate, quod cogitatio sit verbum informe. propter quod eo. libr. vult, quod cogitatio praecedat verbum nostrum sicut informe praecedit formatum. Cum ergo conuertimur super speciem, quae est in me¬ moria, & aliquid inde gigni:ur in intelligentia, quia nostrum intelligere est cum continuo, & tempore, & cum discursu: & prius est imperfectum, quam perfectum; oportet, quod id, quod gignitur in intelligentia ex specie, quae est in memoria, prius su informe, quam formatum: & dum est informe, dicitur cogitatio secundum Aug. dum est formatum, dicitur verbum. dum enim imperfecte comprehendimus aliquid, dicimur de illo cogitare. Cum autem perfectam notitiam habe¬ mus de eo, dicimur de ipso formare verbum. Et quia Angelus in intelligendo non procedit sic de imperfecto ad perfectum, sicut nos: vel non est in eo cogitatio eo modo, quo loquitur Aug. sed verbum; vel si ponimus ibi esse cogitationem, dicemus eam esse idem, quod verbum. Bene dictum est, quod prout Angelus conuertit se super speciem intelligibilem, quam habet apud se, format inde verbum, quod est idem quod cogitatio: & tale verbum in vno Angelo non est notum alteri Angelo, quia nec cogitationes vnius natura liter sunt notae alteri, nisi forte in generali, vt superius dicebatur. Sed vlterius postquam Ange¬ lus conuertit se super speciem intelligibilem, & formauit inde verbum, quod est cogitatio; rursus potest se conuertere super huiusmodi verbum & formare aliquod signum intelligibile, quod etiam potest dici verbum, quia est illius verbi for¬ mati expressio. Loquitur ergo vnus Angelus alteri per verba formata in mente, non quidem per verba, quae sunt ipsae cogitationes, sed per verba, quae sunt quaedam signa intelligibilia, & quae sunt talium verborum, & talium cogitationum expressiones. Propter quod patet, quod vnus Angelus potest loqui alii per huiusmodi verba, quae sunt signa quaedam intelligibilia formata in mente¬. Potest etiam loqui per verba, quae sunt signa sensibilia formata in aere. nam & de ipsis sensibilibus, & de ipsis rebus materialibus Angeli cognitionem habent: & hicet Angeli non habeant linguam, & organa huiusmodi corporalia, tamen¬ quia materia corporalis quantum ad motum localem obedit eis ad nutum. ideo possunt sic frangere, & reuerberare aerem, quod fiant ibi soni qui. cunque secundum voluntatem suam, secundum quem modum potest Angelus loqui homini, Et si talem locutionem factam ab Angelo percipit homo, multo magis percipiunt eam quicunque alii Angeli. Potest etiam tertio modo loqui Angelus Angelo non solum per signa intelligibilia, formata in mente, & per signa sensibilia, for¬ mata in aere, sed etiam per signa imaginabilia, formata in imaginatione. non quod ipse Ange¬ gelus habeat imaginationem, vel organum phantasticum: sed sicut Angelus in aere aliquo, qui non pertinet ad suam substantiam, potest formare si¬ gna sensibilia, per quae loquitur homini, & per consequens Angelis. sic in imaginatione, & in organo phantastico alicuius hominis potest facere, quod fiant aliqua signa imaginabilia, & aliquae similitudines imaginabiles, deducendo humores, & spiritus ad principium sen¬ sitiuum, & ad organum phantasticum, in quibus habent esse tales similitudines. quod faciendo, potest loqui homini, in cuius imaginatio¬ ne talia format, vel facit, quod talia formentur.

Et quia illae similitudines, & illa signa¬ imaginabilia nonsunt ignota alteri Angelo, ideo hoc etiam tertio modo potest vnus Angelus loqui alii. Potest etiam & quarto modo loqui, applicando virtutem suam ad aliquod corpus sine transmutatione¬ illius corporis¬ quia, vt dicebatur, sine scissura corporis potest virtutem suam applicare ad aliquam partem illius corporis, quae sit triangularis, & quadrangula¬ ris, & quae sit pentagona, & quae habeat quancun¬ que figuram. Et quia potest tot modis talem applicationem variare, potest per talem applicatio¬ nem omnem conceptionem suam exprimere: secundum quem modum loquendi non potest An gelus loqui hominibus, sed alijs Angelis.

Dicebamus autem supra, quod vnus Angelus loquitur alii duobus modis. hic autem assignaui mus quatuor locutionis modos, sed vnus illorum modorum diuiditur in tres. Dicebatur enim, quod Angelus loquitur alij, vel per verborum formatorum expressionem, quod fit per signa intelligibilia, quae Angelus format in sua mente: vel per suae virtutis applicationem, quod tripliciter fie¬ tifontitglt, vt est Pet liabitae manifestum.

RESE. AD ARG. DVI. VI.

QVod autem arguebatur ad questio nem vltimam, quod Angelus non loquitur homini. quia ex quo non est notus homini Angelus loquens, non potest ei esse nota eius locutio; Dicendum, quod licet Angelus non sit notus homini secundum suam substantiam, est tamen ei notus, vel potest esse ei notus fumd suos effectus. Potest ergo in ipso aere aliquos sensibiles effectus facere, vel in ipso organo phantastico aliquam immutationem causare, ratione cuius potest loqui Angelus homini:

Dub. I Litteralis.

SVPER litteram dubitatur: Et primo super illo verbo Diony. de coelesti Hierarchia, vbi ait, quod illa superiora agmina quantum ad ea, quibus praeeminent, vsum exterioris officii nunquam habent. Contra: Non inuenitur in Dionysi. talis textus.

RESTONDEO dicendum, quod non sunt Diony. verba, sed est sententia. Loquitur enim in pluribus locis de coelesti Hierarchia verba, per quae potest haberi talis sententia. Auctoritas autem inducta a Magistro, est Grego¬ rii allegantis Dionysi. non secundum verba, sed secundum sententiam.

Dub. II. Lirteralis. LTEAIV Autemn dubitatut super illo verbo: Et putant illi, Michael, &c. quno se habeant haec tria nomina Angelorum, vr delicet: Michael, Gabriel, & Raphael.

Dicendum, quod Michael videtur esse de ordi ne Principatuum, quod patet per Dan. Ecce Michael vnus de Principatibus primis venit in adiutorium meum. Et ibidem in eodem cap. dixit an¬ gelus, qui loquebatur Danieli: Nemo est adiutot meus in omnibus his, nisi Michael Princeps vester. Michael ergo pertinet ad ordinem Principa¬ tuum. Et si aliquando inueniatur, quod pertineat ad ordinem Archangelorum, iuxra illud, quod habetur in canonica ludae, quod Michael Archam gelus altercabatur cum Diabolo de corpore Moysi, cum archos idem sit, quod Princeps, ibi Archangelus referendus est ad ordinem Principatuum, non ad illum ordinem, quem communi nomine Archangelos nominamus.& Sabriel autem pertinet ad ordinem Archangelorum. Nam denun¬ ciare aliqua est duorum ordinum, videlicet An¬ gelorum, quorum est denunciare minora, & Archangelorum, quorum maiora. Et quia Gabriel missus est, vt nunciaret Mariae Natiuitatem Do¬ mini, & vt nunciaret xachariae Natiuitatem Beati loannis Baptistae, vt habetur Lucae. quia ista erant ardua, & magna, de ordine Archangelorum dicendus est esse Gabriel. Et si in scriptura ille Ga briel dicatur Angelus, quia Lucae, vbi ista tanguntur, dicitur Angelus apparuisse achariae, & Mariae, hoc est, quia nomine Angelorum intelliguntur omnes Angeli cuiuscunque ordinis sint. ipse tamen Gabriel ad Archangelorum ordinem dicitur pertinere. Raphael autem secundum quosdam pertinet ad ordinem Angelorum. Nam Raphael fuit ille, qui associauit Filium Thobie. luxta illud Thob. Ego enim sum Raphael Ange¬ lus. Illi enim, qui deputantur ad talia particularia negotia, probabiliter ponuntur ad Angelorum ordinem pertinere. Per illa ergo tria nomina: Ni chael, Cabriel, & Raphael, exprimuntur tres ordines primae Hierarchiae, videlicet Principatus, Angeli, & Archangeli. interpretationes autem horum nominum habentur in littera.

Dub. III. Litreralis.

VLTERIVS autem dubitatur super illo verbo: Sic & Daemonum quaedam nomina sunt¬ Nam in scriptura plura nomi¬ na habentur de malis Angelis, quam hic ponantur. Nam in lob malus angelus vocat Beemoth. T Thobiae. vocatur Asmodeus anocal Abbadon¬ In Euangelio autem vocatur Beelxebub. Alibi autem vocatur Beelt hegor, de quo hrm numeri. 25.

Dicendum, quod non curauit Magister pone¬ re omnia non, ina, quibus malus Angelus in Canone nominatur, sed sufficit, quod de illis posuerit aliqua. Vnde & in littera dicitur, quod pluribus alijs nominibus nominatur. Omnibus tamen¬ praefatis nominibus, tam in littera positis, quam etiam nunc superadditis, competenter malus An¬ gelus nuncupatur: Dicitur enim Diabolus id est criminator, Satham, est aduersarius. Belial, est apostata¬ & absque iugo. Leuiatham, est additamentum: ratio¬ ne malorum, quae continue satagit superaddere. Dicit Beemoth, est bestialis, Asmodeus, est plasmatio iudicantis. Nam ab eo plasmatus erat, a quo iudicatus est: Dicitur Abbadoni est exterminans: Dicitur Beelxebubi ist Deus muscarum. Nam in illo idolo, quod vocabatur Beelxebub, potissime dabat re¬ sponsum Diabolus. quod idolum ratione effusionis sanguinis in sacrificijs ei oblatis, vbi ad sanguinem, & immundicias concurrebant multae muscae, derisiue a iudaeis appellate est Belxebubi ist Deus muscarum. nam x ebub idem est, quod musca. Dictus est ent ille malus Angelus Beelphegor, quia in illo idolo, quod vocatur beelphegor, simulacrum ignominiae responsum dabat.