Quaestio 1

ARTIC. I. An uerba Ceneseos sint ratione postta. Conclusio est affirmatiua.

Drhon. 1. p. 4. 2. aric. 3. oui. olifodlib. 2 fcaten. q. & tract. 9.

AD primum sic proceditur. Quaeritur quare in opere creationis non dicat Scriptura: Dixit Deus: Creetur coelum, & terra, & creata sunt, vel facta sunt coelum, & terra. cum in omnibus aliis operationibus distinctionis, & ornatus scriptura sic loquatur, iuxta illud: Dixit Deus: Fiat lux, & facta est lux: Dixit Deus: Fiat firmamen¬ tum, & factum est firmamentum: Dixit Deus: Fiant luminaria, &c.

Et videtur, quod in opere creationis magis de¬ beat vti his verbis: Dixit Deus, quam in operibus distinctionis, & ornatus. Nam nullum opus creationis potest fieri, nisi a solo Deo, & per solum verbum diuinum, quia solus Deus est Creator rerum, opera autem distinctionis, & ornatus in multis facit Deus per secundas causas, quia multa distinguit, & ornat mediantibus secundis agentibus. ergo porisfime in opere creationis debemus vti his verbis: Dixit Deus, idest, verbum genuit, in quo erat. vt fieret.

Praererea: potissime in opere creationis debe mus de eo consentire, quod suum dicere est suum facere. In multis autem alijs operibus dicere pos¬ sumus, quod suum fari est suum facere, vt in hoc distinguamus dicere Dei, & fari Dei: vt suum dicere sit suum verbum gignere: suum vero fari, sit, quod in verbo concepit, per foris cau¬ sas, idest, per exteriores causas explicare. vnde fatum secundum Augustinum.5 de Ciuitat. circa principium potest dicit vis siderum: ve¬ ordo secundarum causarum, vt quae Deus in mente concepit, per sidera: & per has secundas causas quasi fatur, idest foris ostendit, & operatur. Potissime ergo opus creationis debemus referre ad diuinum dicere. quia solus Deus dicendo, & verbum gignendo illud opus operatur.

IN CONTRARIVM est, scriptura sacra Gen. de qua dicit Augu. 2. super Gen. quod maior est huius Scripturae Auctoritas, quam totius humani ingenii perspicacitas. Cum ergo illa scriptura in opere creationis vsa sit his ver¬ bis: In principio creauit Deus coelum, & terram. in alijs vero operibus vsa sit: Dixit Deus: Fiat, & factum est, debemus credere, quod totum rationabiliter dictum sit, vt in illo opere creationis non fiat mentio de dicere Dei, sed in alijs operibus de hoc fiat mentio.

RESOLVTIO. Dicitur: In principio creanit Deus, non autem di¬ citur: Fiat, vel creatur caelum. quia Dens creauit dicendo; verbum gignendo: quod verbum dicendo, & gignendo secit lucem, & alia: cuncta¬ que facta sunt in verbo, & per verbum: adde quod informitas materiae fiebat, quae verbo dis¬ similis est.

RESPONDEO, quod August. hanc quaestionem mouet in primo super Gen. ad litteram circa principium dicens: Cur ita dictum est: In principio creauit Deus coelum, & terram: Et non dictum est: In principio dixit. Fiat coelum, & terra, & facta sunt coelum, & terra, sicut de luce dixit Deus: Fiat lux, & facta est lux. Assignat autem Augu. duas rationes ad hoc. Quarum prima potest adaptari ad opinionem illam non ita communem, videlicet, quod omnia sunt simul creata, & distincta, quam Aug. videtur magis as¬ serere. Alia vero ratio potest adaptari ad opinio nem aliam magis communem, quod omnia fuerunt simul creata in materia informi, sed postea fuerunt distincta, & ornata per opera sex dierum. Nos autem assignabimus etiam rationem tertiam, quae ad vtranque opinionem poterit ad¬ aptari.

Propter primum sciendum, quod cum dicitur: In principio creauit Deus coelum, & terram. Et postea subdit: Fiat lux, & facta est lux, & dixit: Deus: Fiat firmamentum, non ostenditur ex hoc aliud, & aliud factum: sed per primum dietum ostendit, quod factum est: per alia dicta declaratur modus fiendi. Nam in principio fecit Deus coelum, & terram. Ibi enim coelum stat pro coelo Empyreo, vel per coelum intelliguntur angeli. quia coelum Empyreum secundum Be¬ dam, & secundum Sanctos statim cum fuit factum, mox sanctis angelis est repletum. Vel per coelum intelligitur tora illa moles a globo lu¬ nari: supra quam molem fuerunt creati sandi Angeli. Per terram vero intelligitur tota moles a globo lunari infra. idest, omnia haec inferiora elementa. Est ergo sensus, quod in principio creauit Deus coelum, & terram, & creauit hoc modo: quia creauit dicendo, & verbum gignendo, quod verbum dicendo, & gignendo fecit lucem, & firmamentum, & omnia alla, quae explicantur per opera sex dierum. Aquia eigo fuit totum simul factum, non potuit totum simul esse dictum. totum ergo fuit simul secundum Augusti num, & factio rerum, & modus fiendi. Sed non potuit totum simul dici, sed prius narratur factio, & creatio rerum, cum dicitur: In principio, & caet. postea per partes explicatur modus fien¬ di, quia simul cum coelo, & terra dicendo, & verbum gignendo, fecit lucem, & firmamentum, & alia. Aduertendum ergo, quod iste modus, vel ista ratio, quare non dicitur: In principio dixit Deus, & postea sequitur: In alijs: Dixit Deus, consonat opinioni Augu. ponentis omnia simul facta, & distincta, quae per Moysem non potuerunt simul esse dicta, & prolata. Aduertendum etiam, quod secundum Augustinum primo su¬ per Sen, aliter operatur homo, aliter operatur Angelus, aliter Deus. Quia homo operatur motibus corporis, quia mouendo manus, vel pedes, vel alia organa corporis operatur, etiam intelligendo, & volendo non potest operari, nisi motu corporis, quia non potest intelligere, non facta aliqua motione in organo phantastico, quod est organum corporale. Et si non potest intelligere, sine tali motu, non potest etiam velle. quia voluntas non potest esse in actu, nisi intellectus: vel virtus apprehensiua sit in actu, quia bonum apprehensum est motiuum voluntatis. Angelus vero operatur motibus temporis, quia operatur per successionem affectionum, vt si modo operatur vnum, postmodum operatur aliud, oportet, quod modo velit vnum, modo velit aliud, quod sine successione, & sine motu ten¬ poris esse non potest: Vtrum aurem cempus illud dicatur aequiuoce cum tempore nostro, non est praesentis speculationis. Sed Deus operatur rationibus incommutabilibus, & aeternis, quae sunt in verbo sibi coaeterno. ergo cum dicitur: In principio creauit Deus celum, & terram, narrantur res factae a Deo. Cum postea sequitur: Dixit Deus: Fiat lux id est verbum genuit, per quod factum est firmamentum, traditur modus fiendi, quia hoc modo operatur Deus pes rationes incommutabiles, quae sunt in verbo sibi coaeterno. Ecce ergo prima ratio, quare in principio creationis non oportuit dicere: Dixit Deus, quia dixit Deus, pertinet ad modum fiendi, & in principio omnia¬ fuerunt facta simul secundum opinionem Aug¬ postea fuit narratus modus fiendi¬

Secunda autem ratio huius diuersitatis, qua¬ re non dicitur: In principio dixit Deus: & Postea de aliis dicitur: Dixit Deus, tangitut ab eodem Atgustino in dieto libro supet Gen. quia secundum ipsum primum fiebat in¬ ¬ formitas materiae, siue spiritualis, siue corpora lis. Tunc ergo non erat dicendum: Dixit Deus: Nec erat fienda mentio de verbo, quod gignitur, & producitur per dicere Dei. quia informitas, & imperfectio dissimilis est a verbo. Ergo quia in principio, quando Deus creauit coelum, & terram, quia fecit materiam adhuc informem, & imperfectam, non erat fienda mentio de dicere Dei, nec de verbo eius: sed postea, quamn¬ do fecit lucem, & firmamentum, & incaepit res perficere, eas distinguendo, vel decorando, fien¬ da erat mentio de dicere Dei, & verbo eius. Nam si informitas, & imperfectio dissonant verbo di¬ uino: distinctio, & formositas sunt consona sibi. ista autem ratio consonat opinioni communi, quae prius ponit materiam informem productam, & postea per interualla om. dierum dixit eam distinctam, & ornatam.

Possumus autem rationem tertiam assignare, quae ad opi. vtranmque poterit adaptari. Nam ambae istae rationes concedunt, quod in prima creatio¬ ne rerum, quae fuit ante omnem diem, non fit mentio de verbo Dei, sed in alijs operibus, quando distinxit, & ornauit, fit huiusmodi mentio. Nos autem dicere possumus, quod in vtraque fit mentio de verbo Dei. nam cum dicitur: In principio creauit &c. secundum vnum modum ex¬ ponendi, vt August. pluries tangit super Gen¬ exponetur: In principio, idest in verbo, in quo. erant rationes incommutabiles omnium creandorum, Creauit Deus coelum, & terram. fit ergo mentio de verbo cum dicitur: In principio, idest in verbo, & fit mentio de verbo cum dicitur: Dixit Deus, idest verbum genuit, aliter ta¬ mem, & aliter. Nam cum dicitur: In principio, fit mentio de verbo obscure, & occulte. Sed cum dicitur: Dixit Deus, fit mentio de verbo clare, & aperte. quia nihil est aliud dicere, quam verbum formare, vel gignere. Ergo cum arguitur: Qua¬ re in principio, quando Deus creauit res, non fit mentio de verbo, sed quando distinxit, & ornauit, fit mentio de verbo; soluemus per inter¬ emptionem. quia vtrobique fit mentio de verbo, primo obscure, & occulte: postea clare, & aperte. Aduertendum autem, quod ista ratio, siue ista responsio ad vtranque opinionem ad¬ aptari potest. Nam siue ponamus res simul es¬ se productas distinctas, & ornatas: siue per haec sex dierum volumina fuisse facta, semper conso¬ nabit, quod debebat primo fieri mentio de verbo occulte, & postea clare. Nam & si fuerunt omnia illa simul, illud prius fuit dictum per quoddam inuolucrum, & postea fuit per partes declaratum. Conueniebat itaque, quod prius fieret mentio de¬ verbo sub quodam inuolucro, & postea clare a¬ geretur de ipso. si vero illa omnia non fuerunt simul facta, sed prius fuerunt res productae, & postea per interualla temporum fuerunt distinctae, & ornatae: consequens est, quod res prius fuerunt occulte in materia productae, & postea fuerunt per suas species declaratae, & decoratae. Et quia omnia haec fuerunt facta in verbo, & per verbum, prius fienda erat mentio de verbo in quadam obscuritate, postea agendum erat de verbo Dei clare, & distincte.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod si in creatione potissime fienda est mentio de verbo Dei; quia solus Deus potest creare, & omnia creantur per verbum Dei; patet, quod siue teneamus opinionem Aug. quod omnia simul fuerunt producta distincta, & ornata siue non: tamen quae potuerunt simul esse facta, non potuerunt per Movsem, nec per aliquem hominem simul esse dicta. sed prius fuerunt propositae res factae in quadam vniuersalitate, & per consequens sub quadam obscuritate: & postea fuerunt per partes propositae distincte, & clare, & quia hoc vtroque modo, videlicet primo obscure, postea clare fit mentio de verbo; secundum hanc opinionem primum argumentum est iam solutum. Si vero loquamur secundum opinio¬ nem magisicommunem, quae est aliorum, magis patet sic esse, vt dictum est, & per haec patere potest solutio ad secundum.

ARTIC. II. An Angeli cum Aundo creati uerimt. Conclusio est affirmatiba.

Aegid. supra Distindt. 2. q. 1. artic. 2. D. Thom. 1. 9. qu. 6 1. artic. 2. & 3. Et 2. sentent. scri. 3. d. r2. artic. 2. & 3. Item de Pot. q. s. art. 1S. & 19. P. Bonall. d. 13. artic. 1. q. 1.

SEcVNDo quaeritur de creatione quantum ad res creatas. Et quaeritur de illa creatione, quae explicatur per opera sex dierum: Vtrum ibi agatur de productione angelorum. Et videtur, quod non per Magistrum in littera dicentem: Haec de angelicae naturae conditione dicta sufficiant: Nunc superest de aliarum quoque rerum creatione, & praecipue de operibus sex dierum &c. Videtur ergo, quod opera sex dierum pertineant ad alias res, quam ad naturam angelicam.

Praeterea: Dam. 2. lib. cap. 3. loquitur dem Gregor. Naxianxeno sic ipsum sensisse angelos conditos esse aute omnem generationem, id¬ est ante mundum.

Praeterea Ecclesi. 1. scribitur, quod prior omnium creata est sapientia, quod Aug. ex¬ ponit super Gen. ad litteram de sapientia angelica. Si ergo prior omnium creata est sapientia angelica, ergo creata est ante mundum.

Praeterea. Isid. primo de summo bono. cap. 1o. ait, & haec sunt verba eius: Ante omnem mundi creationem creati sunt angeli.

IN CONTRARIVM est, quod com¬ muniter ponunt quatuor coaeua, videlicet coelum Embrret, Naturaangelica, sempus, & illa Materia informis.

Praeterea: heda loquens de coelo Empyreo dicit, quod mox, quod factum est, sanctis an¬ gelis est repletum. Non ergo ante, sed simul cum coelo Empyreo, & simul cum mundo creati sunt angeli.

RESOLVTIO. ungeli cum aundo creatisumnt. Idque ex parrit huhdi i1si, & ad Peum ratione congruebat. Pem ipsis autem in Genesi mentio non, nisifiguratiua locutione ob populi ruditatem, factaffiit.

RESPONDEO dicendum, quod in illis operibus sex dierum creatus est mundus, & omnia, quae sunt in mundo. Vel si volumus loqui secundum modum Sanctorum, ante omnem diem creatus est totus mundus, & omnia quae sunt in mundo, vel secundum se, sicut angeli, & coelum Empyreum: vel informem materiam, vt alia corporalia postea per dies sex sequentes ex illa infor¬ mi materia res fuerunt productae indistinctae, & ornatae. Cum ergo quaeritur: Vtrum in illa creatione, quae postea ordinatur per opera sex dierum, creari sint angeli: vel quod idem est, vtrum simul cum mundo creati fint, dicere possumus, quod vel quaeritur: quid factum fuerit, vel quid fieri potuerit, vel quid congruum fuerit fieri.

Quantum ad primum sic quaeratur de hoc, quid factum fuerit, ad hoc potest esse triplex dubitatio, vel quantum ad rem sactam, idest vtrum ipsa res, quae est natuta angelica, sit facta cum¬ mundo: vel quantum ad modum fiendi, vt vtrum sit facta eo modo, quo sactus est mundus: vel quantum ad Scripruram sacram, vtrum Scriptu¬ ra sacra, cum loquitur de factione mundi, loquatur de factione angelorum. Propter primum sciendum, quod ipsa natura angelica facta est simul cum mundo. Vnde Augu. primo su¬ per Gene. exponens multis modis illud: In principio: Primo, pro principio, idest pro initio temporis. Secundo pro principio, idest ante omnia. Tertio pro principio idest verbo diuino: ait, quod in huiusmodi principio creauit Deus coelum, & terram, idest omnem corporalem creaturam, & spiritualem. In multis etiam alijs locis adaptans ista duo: coelum, & terram, dicit, quod in principio creauit Deus coelum, & terram, idest angelicam naturam, & terram: idest illam informem, & confusam materiam. Magister etiam in praesenti Distinctione i pluribus locis in littera dicit, in principic creasse Deum coelum, idest angelos, & terram, idest materiam quatuor elementorum, vel totam illam informem materiam. Quare si in principio, id est in initio temporis, & ante omnis, & in verbo creauit Deus coelum, & terrami d est angelos, & omnem corporalem creaturam, idest superiorem inferiorem, & interiorem idest me¬ diam, vt idem Aug. ait in principio super Gene. cum per corporalem creaturam intelligatur mum dus, vel in omni corporali creatura intelligatur siue includatur mundus, patet angelos factos in¬ initio temporis esse simul cum mundo. Quantum ergo ad ipsam rem factam. est quantum ad ipsam naturam angelicam prout est facta: patet¬ quod est facta simul cum mundo. Quantum etiam ad modum fiendi, aliquam similitudinem habet in factione mundi. quia sicut mundus factus est cum informi materia, & postea fuit mundus formatus distinctus, & decoratus, sic ipsa na¬ tura angelica prius facta fuit informis, & tenebrosa, postea conuersa ad Creatorem, facta est luminosa. Vnde Augu. in eodem super Gen. nit, quod vtraque informis materia: spiritualis, & corporalis dicta est coelum & terra: & subdit, quod spi¬ ritualis vita in se, non comuersa ad Creatorem, supple, intelligitur per coelum in principio factum. Et idem ibidem dicit, quod per tenebrosam abyssum intelligamus naturam vitae spiritualis informem. ergo sicut mundus prius fuit informis, & postea formatus: sic natura angelica prius fuit tenebrosa, & in formis, postea formata fuit & lucida. Vnde idem Aug. 12. Confess. per coelum in principio factum intelligit naturam angelicam. Postea in 13. per factionem lucis intelligit illuminationem angelicae naturae. ergo sicut prius fuit factum coelum, & postea fuit facta lux: ita prius fuit facta natura angelica, & postea fuit illuminata.

viso quomodo ipsa res, quae est natura ange¬ licat, fuit simul facta cum mundo: & habito quomodo modus factionis angelicae assimilatur modo factionis mundi, volumus ostendero tertium per comparationem ad Scripturam sacram. Vtrum scriptura sacra: cum tractat de creatione mundi, tracter de creatione naturae angelicae. Ad quod dici potest: Aut loquimur secundum se, & in propria forma, aut figuratiue, & sub alio nomine. Si loquimur secundum se, & in ppria forma, Scriptura sacra, & specialiter scriptura Gen. nullam mentionem facit de angelis. quia Moyses loquebatur secundum August. populo rudi, & groslo. ideo non est locutus ei de angelis sub propria forma. quia non potuisset hoc capere. Sed si loquimur de angelis locutio¬ ne figuratiua, & sub specie alia, sic in ipsa scriptura Gen. fit mentio de angelis. quia per coelum intelliguntur angeli ad creatorem nondum conuersi: per lucem factam prima die intelliguntur angeli per creatorem illuminati: & ad creatorem iam conuersi. Vnde tanta creditur fuisse morula inter angelos creatos, & angelos factos tenebras per peccatum a Deo auersos, & angelos factos lucem per gratiam ad dominum conuersos: quanta fuit morula inter creationem coeli, per quod signantur angeli ibidem creati: & inter creationem lucis diuise a tenebris, per quam lucem intelliguntur Angeli iam conuersi, & per tenebras Angeli auersi.

Postquam declarauimus quantum ad id, quod factum fuit de productione Angelorum per re¬ spectum ad productionem mundi, quantum ad rem factam, & quantum ad modum fiendi, & quantum ad scripturam sacram, volumus de¬ clarare hic non solum quantum ad id, quod factum fuit, sed quantum ad id, quod fieri potuit. sic enim factum fuit, & sic se habuit veritas, quod Angeli facti fuerunt cum mundo. Et modus factionis Angelorum assimilatur modo factionis mundi. Volumus tamen de hac materia loqui quantum ad id, quod fieri potuit. Nulli enim dubium est, quod potuerunt fieri post mundum. potuit enim Deus etiam tempore, vel duratione prius creasse mundum, & postea ere¬ asse angelos. sed forte dubium videretur: Vtrum potuissent creari Angeli ante mundum, loquendo de, ante, duratione, & tempore, ita quod per aliquam moram cteatio Angelorum praecessisset creationem mundi. Videretur namque forte aliquibus hoc fieri non posse, quia sicut Angeli non possunt fieri de nihilo materialiter, vt quod ipsum nihil fiat Angelus, sed possunt fieri de nihilo ordinaliter, idest, post nihil, vt post¬ quam Angelus erat nihil, fiat aliquid, & fiat Angelus ita, vt videtur, non potest fieri Ange¬ lus in nihilo localiter, vt quod ipse Angelus fiat in nihilo, & quod nihil sit locus Angeli. quare si Angeli fuerunt facti ante mundum, fuerunt facti in nihilo, cum nullus locus esset, vbi esse possentr. Aduertendum ergo, quod Angelus non indiget loco ad sui esse. quod enim res ipiritualis substantia non indigeret loco, in quo sit, non solum est verum, sed etiam est com¬ munis animi conceptio apud sapientes, iuxta illud Boet. Communis animi conceptio apud sapientes est spiritualia in loco non esse. Ad hanc ergo veritatem declarandam dicamus, quod tria dicuntur de locato per comparationem ad locum, videlicet, quod locatum est aequale suo loco, & econuerso.

Seundo dicitur de locato, quod conseruantur in suo loco, quod potissime intelligendum est de suo loco proprio, vt grauia conseruantur deorsum, & leuia sursum.

Tertio dicitur de locato, quod quiescit in suo loco. Nam propter hoc locatum mouetur ad suum locum, vt quiescat ibidem. Secundum autem haec tria possunt accipi illa tria, quae in 4. Physico. ponuntur in diffinitione loci, videlicet, quod locus est vltimum continentis immobile. Locus quidem est quid vltimum propter adaequationem ad locatum. Nam si aliqua res esset in aere: & aer, vtest corpus, esset locus illius rei, locus esset maior locato, & si recederet illa res, cum huius loco esset quid maius seipsa, aer¬ ergo, vt est corpus, non habet rationem loci: sed vltima su perficies aeris immediate attingens rem, quae est in ere, est locus huius rei: ita quod si res sic locata recederet cum suo loco, & huiusmodi vltima superficie, non esset quid maius, quam es¬ set prius, ita quod locus est quid vltimum propter ad aequationem ad locatum.

Secundo locus est vltimum continentis propter conseruationem, vt quia habet conseruare locum: vt si sit aliqua res in loco, vbi est apta nata contineri, magis conseruatur ibidem, quam alibi.

Tertio locus est vltimum, continentis immo bile propter quietationem. nam propter hoc mouetur locatum ad locum, vt quiescat in loco, quare si locus secundum, quod huiusmodi esset quid mobile, non esset ibi quies. Et inde est, quodisi nauis sit in flumine, & sit ligata¬ ad stipitem, magis totus fluuius habebit rationem loci, quam pars fluuii. nam sic ligata semper erit in eodem loco, quia semper habebit eundem ordinem ad totum fluuium, non autem habebit eundem ordinem ad partes flu¬ uij, quae semper successiue fluunt sub ipsa. His visis, dicamus, quod aequalitas locati ad locum requiritur propter magnitudinem locati, vt tantus sit locus, quantum est locatum. sed conseruatio, & quies locati, in loco requiritur propter indigentiam locati. Et ideo locatum mouetur ad locum, vt contineatur ibi: & ex hoc conferuetur, & quiescat ibi, quia propter conseruationem, & quietem locatum indiget loco. Omnia autem ista tria concludunt, quod vel est impossibilitas Angelorum ad locum, vel est nulla necessitas eorum ad locum. nam quantum ad commensurationem, & aequationem locati ad locum, impossibile est Angelos esse in loco, quia res spiritualis rei corporali, & carens magnitudine molis, habenti quantitatem molis aequari non potest, & secundum hoc verificatur illud dictum Boetii, esse conem conceptionem animi apud sapientes, spiritualia in loco non esse. non enim spiritualia sunt in loco, nec aequantur loco, quod est proprium his, quae sunt in loco: sed sunt in loco, quia applicant virtutem suam ad locum, vel quia operantur in loco. Vnde de spiritualibus cum dicimus: hic sunt; proprie loquendo, deberemus dicere: hic operantur, vt vult Dam. 1. libr. ca. 1c.

Quantum vero ad secundum, & tertium, vt quia mouentur ad locum, vel quia quiescunt in loco, si volumus hoc ad spiritualia referre, dice¬ mus, quod locus spirituahum est ipse Deus. ad eum enim mouemur, & in ipso quiescimus. Iuxta illud Ang. circa principium Confes. Ad te nos fecisti domine, & inquietum est cor nostrum, do¬ nec requiescat in te. Et iuxra illud Aug. 12. Con fess. Quod est amor in spiritualibus, hoc est pondus in corporalibus. Et idem ibidem ait: Amor meus, pondus meum, eo feror, quocunque feror¬ Spiritualia ergo indigent loco, vt conseruentur in loco, quia indigent Deo, vt conseruentur in Deo. Ipsi ent spiritus peruersi conseruari non possunt, ni si in Deo: & nulla creatura conseruari pont, nisi in ipso. oibus quidem, quibus indigent spiritualia, indigent & corpalia, & non ecomuerso. vt si spiritua¬ lia indigent Deo, vt conseruentur in Deo, sed si aliqua corporalia indigent aliquo corpore, vt conseruentur in eo: spiritualia vero, & potis¬ sime angeli nullo indigent corpore, vt conseruentur in ipso. Ipsae etiam animae nostrae, licet sint formae corporis, vt creentur in corpore, tamen, simpliciter loquendo, non indigent corpore, vt conseruentur in ipso. Immo separantur a¬ corpore, sicut perpetuum a corruptibili, vt patet 2. de anima. Indigent enim animae nostrae corpore ad quietandum appetitum naturalem, quem habent ad administrandum corpus, iuxta illud August. 12. super Genesi. circa finem. Quod inest animae separatae quidam appeti¬ tus administrandi corpus: quo apperitu retardatur quodammodo: ne tota intentione pergat in ipsum summum coelum. Anima itaque beata separata a corpore propter appetitum naturalem, quem habet administrandi corpus: eo appetitu retardatur aliqualiter in beatitudine sua, ne omnino feratur in illud suum coelum, idest in Deum. Animae ergo nostrae non indigent corpore, modo, quo dictum est: sed angeli nullo istorum modorum indigent corpore. quia nec conseruantur in corpore, nec habent na¬ turalem appetitum ad administrandum corpus, nisi naturalitas appetitus referatur ad obedientiam Creatoris, vt in tantum habent naturalem appetitum administrandi corpora, vt puta mouere coelos, & alia corporalia, inquantum ad hoc ordinantur ex obedientia Creatoris, cui vt beati sint, naturaliter appetunt obedire. quia omnis virtus secundum Damascenum est secundum naturam: & vitium contra naturam.

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, quod quantum ad commensurationem, & adaequationem locatorum ad locum nullo modo an¬ geli possunt ordinari ad locum: vt autem conseruentur in loco, nullo modo indigent corpore, vel aliquo corporali loco, sed vt moueantur, & quiescant in loco: sic non corpus aliquod, sed solus Deus est eorum locus, ad quem non nisi per amorem mouentur, & quiescunt. Prae¬ suppnit enim motus ille cognitionem, fit enim per amorem, vt sicut grauia mouentur, & quiescunt in loco per pondus: sic spiritus per amo¬ rem quiescunt in Deo. Ex his autem patere potest, in quo sit felicitas principaliter animarum, & angelorum, quia in amore. Nam si grauia possent esse beata, beatitudo eorum es¬ set ex eo, quod mouentur ad centrur, & quiescunt in centro. Et quia hoc fit per pondus, vel per grauitatem, consequens est, quod per pondus, & per grauitatem contingeret ea esse beata. Sic quia animae, & angeli mouentur ad Deum, & quiescunt in eo per amorem, in amo¬ re principaliter consistit eorum felicitas, cum amor in spiritualibus sit id, quod pondus in corporibus. Ex his autem manifeste colligimus, quod angeli potuerunt esse ante mundum. quia nullo modo possunt ordinari ad locum corporalem, vt adaequentur ad ipsum, & nullo mo¬ do indigent loco corporali, vt conseruentur, & quiescaut in ipso.

Habito vtrum angeli fuerint creati cum mundo, quantum ad id, quod factum suit, & ostenso vtrum necesse fuerit eos sic creari, quantum ad id quod fieri potuit; Volumus declarare tertium: vtrum fuerint sic creati, quantum ad id, quod fieri congruit. Possumus autem assigna¬ re triplicem congruentiam, quod congruum fuit eos creari cum mundo, vt sit Vna congruentia ex connexione partium vniuersi. Secunda ex ordine huiusmodi partium in se. Tertia ex ordine talium partium ad Deum.

Prima congruentia sic patet: Nam si non fuissent creati angeli simul cum mundo, non fuissent a principio connexae partes vniuersi. Cum ergo principalior pars vniuersi sint spirituales substantiae; congruum fuit, vt ab ipso primordio mundi crearentur angeli cum mundo, & es¬ sent connexi mundo, vt ab ipso huiusmodi ex¬ ordio partes vniuersi essent connexae, & ipsa spiritualia connexa esfent corporalibus crea¬ turis.

Secunda congruentia sumitur ex ordine ipsarum partium vniuersi ad se inuicem. Nam secundum Aug. 3. de Ttinit. per corpora superiora reguntur ista inferiora: & per spiritualia secundum ipsum ibidem reguntur corporalia omnia. vt ergo iste ordo seruaretur, congruum fuit, quod ab ipso principio simul cum corpora¬ li creatura crearetur spiritualis, per quam ad¬ ministranda erat corporalis. Ex quo vna pars vniuersi per aliam administranda erat, congruum fuit, vt simul crearentur, cum per vnam sine alia huiusmodi administratio, vel huiusmodi regimen, vel gubernatio esse non posset. Quod si dicatur, quod creatura spiritualis non statim a¬ principio mundi incaepit administrare, vel rege¬ corporalem; dicemus: si non stat im incaepit eam administrare, statim incaepit eam decorare. quia mox, cum creatum est coelum Empyreum, lan¬ ctis angelis est repletum ornantibus, & decorantibus ipsum. Quod si angeli a principio non fuerunt sancti quantum ad gloriam (quia a principio non sunt creati beati) fuerunt lancti quantum ad innocentiam. quia omnes creati sunt in¬ nocentes: & si ipsam innocentiam vellemus accipere pro quadam beatitudine, a principio omnes creati sunt beati, idest innocentes. Ex his ergo duobus a principio simul cum mundo fuerunt creati angeli, vt a principio mundum de¬ corarent, & a principio simul cum eis creatum esset, quod debebant administrare, vt postea, iubente Deo administrarent, & gubernarent illud.

Tertia quidem congruentia est ex ordine partium vniuersi ad Deum. quia, vt concludit Philosophus 12. Metaphysicae, totus mundus idest omnis creatura spiritualis, & corporalis est vnur principatus: & Deus est vnus Princeps istiur vnius principatus. vt ergo Deus vnus princeps toti vniuerso principaretur, idest spiritualibus, & corporalibus creaturis; congrnum erat, vt totum simul crearetur spiritualis, & corpora¬ lis creatura.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod opera sex dierum dicuntur alia a pro¬ ductione spiritualium creaturarum, quia in propria forma, & sub proprio nomine inter opera sex dierum, vel in creatione mundi, quod fuit an¬ te omnem diem, non agit de spiritualibus. crea¬ turis: figuratiue tamen, & sub nomine corporalium agitur de eis, quia per creationem coeli: quod potest intelligi de coelo empyreo, signatur creatio Angelorum. quia illud coelum mox crea¬ tum Sanctis Angelis est repletum. Per productio nem vero lucis potest intelligi perfectio spiritualis creaturae, quia cum facta est illa lux conuersa est spiritualis creatura ad Deum. iuxta illud Aug. I. super Gen. Ipsa intellectualis vita, quae nisi ad Creatorem illuminanda conuerteretur, fluctuaret informiter: conuersa autem illuminata est.

Ad id autem de Gregorlo Naxianxeno Angeli creati ante mundum: Et ad illud de Ecclesiastico, quod prior omnium creata est Sapientia, idest, intellectus Angelicus. Et ad illud de Isido. quod ante omnem mundi creationem creati sunt An¬ geli: Dicere possumus, quod omnes istae priorita¬ tes accipiendae sunt non ordine temporis, sed ordine dignitatis. vnde Isidorus: cum dixisset, ante ereationem mundi creati sunt Angeli; Subdit, quod ante omnem creationem Angelorum conditus est Diabolus, & exponit se, quod istud prius fuit, ordine praelationis, non temporis quantitate¬. idest, fuit prius dignitate, non tempore. vnde sicut Angeli, vt dicit August. 1. super Gen. sunt superiores coelis, non loco, sed sublimitate naturae. ita dici potest, quod Angeli creati sunt priores caelis, non tempore, sed dignitate naturae.