DEINDE quaeritur de materiaii¬ la informi, quae fuit concreata illis rebus informibus. Circa quam quaeruntur quatuor. pPrimo enim quaeritur de ipsa materia, vt comparatur ac actum: Vtrum de se importet aliquem actum. Secundo quaeritur de materia p compatationem ad suam potentiam: Vtrum sit idem, quod sua potentia. Tertio de materia per comparatio¬ nem ad corpora super caelestia: Vtrum materia in eis sit pura potentia. Quarto quaeretur de materia per compatationem ad suam vnitatem: Vtrum sit vna materia omnium habentium eam.

Articulus 1

ARIIC. I. An materia prima ex se dicat ali¬ quem actum. Conclusio est negatiua.

Aegid. Quol. 2. q. 12. R 13. D. Tho. 1. 9. q. 6c. attic. 1 & 2. P. honau. dist. 12. artic. 1. q. 2. & 3. Henr. quol. 1. q. 19. Biel d. 12. q. 2. Bacch. dist. 12. q. 1. Tho. Arg. d. 12. d. I. art. I.

AD primum sic procedetur: videtur, quod materia de se dicat aliquem actum. Nam nihil potest collocari sub ente, & nihil potest dici ens, nisi sit aliquid in¬ actu: sed materia de se est ensu quia de se est substantia, cum substantia dicatur tripliciter: Materia, Forma, & Compositum, cum igitur substantia dicatur ens potissime, quia omnia alia sunt entia per substantiam, materia quae de se est substantia, de se erit ens, & de se erit quid in actu.

Praeterea materia dicitur fundamentum naturae, vt patet in Metaphysic. sed fundamentum vi¬ detur aliquid dicere in actu, ergo &c.

Praeterea inter esse, & non esse non est medium, quia tunc esset medium inter affirmationem, & negationem. Nam contradictoria sunt illa opposita, secundum quae non est medium. materia ergo, vel reponetur sub esse, quae est vna pars contradictionis, & tunc erit aliquid in actu: vel re¬ ponetur sub non esse, & tunc erit nihil.

IN CONTRARIVM est Oommenta¬ tor in de substantia orbis, volens, quod essentia¬ le sit materiae esse quid in potenria: ergo essentiale erit ei non esse aliquid in actu. Praeterea actus est, qui distinguit. vbi ergo nulla erit distinctio ibi nullus erit actus: sed in fundamento naturae, idest in materia, nihil est distinctum, vt dicitur in Meta. ergo nihil erit ibi in actu.

Praeterea si materia de se esset aliquod in actu, de se haberet aliquod esse. sed cum esse sit a forma, vt vult Boetius in lih. de Trinit. si materia haberet de se aliquod esse, materia haberet de se aliquam formam, vel esset aliqua forma. quod omnes negant.

RESOLVTIO. Materia est formarum receptaculum, & ad eas in potentia esse dicitur. Ea se enim aliquam actualitatem non dicit, sed omnis actus priuationem.

RESPONDEO dicendum, quod oportet nos dicere materiam esse de se, quoddam receptaculum formarum, & esse in potentia ad recipiendum formas sensibiles. Vnde Commentator super 3. de anima. comparat intellectum nostrum respectu formarum intelligibilium ad materiam: respectu formarum sensibilium, ad formam. & quia omne recipiens oportet esse de¬ nudatum a natura recepti, oportet intellectum nostrum esse denudatum ab omnibus formis intelligibilibus, propter quod in sui primordio intellectus noster est sicut tabula rasa in qua nihil est pictum. & sicut intellectus noster est denudatus ab omnibus formis intelligibilibus, vt possit omnes huiusmodi formas recipere, sic materia de se est nudata ab oibus formis sensibilibus, vt possit oens tales formas recipere, sicut & pupilla de se est abscolor, & est de se denudata ab omnibus speciebus colorum, vt possit omnes illas species recipere.

Ex his ergo forte moti quidam moderni temporis disetunt inferipti suis materiam, vt rco¬ pit formas, de se dicere aliquid in actu. vVerum est secundum ipsos, quod oportet recipi ens esse denudatum a natura recepti, & ex hoc materia nihil est in actu, loquendo de actu rerum, quas recepit. Et ideo Phllosophus in Metaphysic. vult, quod in fundamento naturae non est ali¬ quid distinctum, & quod materia existimatur non habere quantitatem, nec qualitatem, nec omnino aliquid: verum est, dicunt isti de his, quae generantur in ipsa. Vnde aiunt, quod Philo¬ sophus non negat illud principium, idest materiam carere actualitate, nisi loquendo de actua¬ litate rerum, quae recipiuntur in ipfa. Addunt etiam, quod Auicenna hoc idem sentit, quia in 2. suo Metaph. dicit, quod si forma esset per se causa mareriae, destrueretur materia ad destructionem illius. Et addit, quod propter formam succedentem, haberet esse alia materia. ex quibus verbis habere volunt, quod esse materiae non sit ex sola forma. quo posito, videtur, quod de se materia habeat aliquod esse, & de se sit ali¬ quid in actu. Si ergo negatur ab ea omnis actus: hoc est respectu actualitatis rerum, quas recipit, non respectu actualitatis simpliciter.

Ad roborandum autem hanc opinionem, valent exempla posita de pupilla, & intellectu. Nam pupilla aliquam actualitatem habet, sed non habet actualitatem alicuius coloris, cum recipiat omnes colores. sic & intellectus noster ali¬ quam actualitatem habet, cum sit quaedam perfectio animae. sed non habet actualitatem ali¬ cuius speciei intelligibilis, cum sit aptus natus oens tales species recipere. Sic forte videretur ali¬ cui de materia, quod de se actualitatem aliquam habeat: sed illa actnalitas est alia ab actualitate cuiuscunquae formae sensibilis, cum materia de se¬ sit apta nata omnes tales formas recipere. Sed ista opinio tendit in errorem primorum Philosophantium, ponentium materiam de se esse ali¬ quid in actu. Nam si materia de se esset ali¬ quid in actu, cum materia sit quaedam substantia, tunc esset quaedam substantia in actu, & per consequens esset corpus. quia omnis sub¬ stantia in actu, loquendo de substantijs naturalibus, vel est corpus, vel forma aliqua corporalis. materia autem de se non est forma corporalis, vel sensibilis, cum omnes tales formas de se recipiat, & ab omnibus talibus formis substantiam ipsam esse oporteat denudatam. quare si ipsa esset de substantia aliqua in actu, dese esset aliquod corpus, & iste fuit error priorum Philosophantium ponentium materiam esse ali¬ quod elementorum, vt esse aerem, vel aquam, vel aliud elementum, vel esse aliquod corpus medium inter elementa. Omnes enim primi Philosophantes non valentes intelligere materiam esse puram potentiam, & ex hoc ponentes eam esse aliquid in actu, cogebantur dicere materiam esse aliquod corpus, ex quo corpore fiebant alia. Quam opinionem reprobans Philosophus in Hetaphysica suaait, quod fuit modus erto¬ ris eorum, idest primorum Philosophantium, qui posuerunt materiam elementum corporeum, idest de numero corporum, non corporum, idest non posuerunt materiam elementum non corporum, idest de numero non cot¬ porum, & posuerunt eam esse corpus, & po¬ suerunt eam de numero corporum, idest non posuerunt eam non corpus. Melius enim dixissent dicendo eam non corpus, quam corpus, quod totum contingit ex ratione actualitatis, quia corpus de se dicit actualitatem aliquam, materia vero nullam. vnde Commenta. dicit eam mediam inter ens, & nihil. Nam cum sit pura potentia, differt a nihilo, & differt ab ente, quia non est aliqnid in actu. materia enim non est ens, quia ens dicit aliquid in actu, non ergo materia debet dici ens, nisi cum additione, vt dicatur ens in potentia. vnde August. 11. Confes¬ ait, quod haec, idest matetia non est animus, non non corpus, non species animi, non species cor¬ corporis. Vult ergo quod materia non sit ali¬ quid, sed sit vvnde facta sunt aliqua, & idem in eodem dicit, quod materia non est color, non figura: non species, non corpus, non substantia: tamen, vt ait, non est omnino nihil, sed est quaedam informitas, sine nulla specie, & sine nnllo actu. Nam secundum Philosophum in secundo de anima species, form a actus, & endelechia idem dicunt, quod est sine omni spe¬ cie, & sine omni actu.

Exemplum svero, quod posuimus de intellectu, si ber e videamus mentim Commentatoris, arguit nostrum proppsitum, non oppositum. Vult enim, quod intellectus se habet respectu formarum intelligibilium, sicut materia respectu formarum sensibilium, cum ergo intellectus noster fiat quid in actu in genere intelligi¬ bilium per species intelligibiles, & materia fiat quod in actu in genere entium per species sensibiles, concludetur, quod intellectus noster sit potentia pura in genere intelligibilium: & materia sit in potentia in entium, sed esse potentiam puram in genere intelligibilium, non est esse potentiam puram simpliciter. quia potest quid esse actu ens. & non esse actu aliquid intelligibile. sic & pupilla est potentia pura in genere colorum, sed non est pura potentia simpliciter. Est enim de se aliquid in actu, sed non est de se aliquid actu quod sit de genere colorum. Sed materia de se est potentia pura in genere entium. quod enim de se est tale est potentia pura simpliciter, quia quod est pura potentia in genere entium non habebit aliquem actum, qui sit de genere entium. si ergo ponatur habere aliquem actum, ille actus non erit de genere entium, erit ergo de genere nihilotum.

His itaque praelibatis, volumus aliqua dicere de materia, vt magis possimus cognoscere naturam & conditionem ipsius. dicuntur in Scriptu¬ ra sacra quinque, quae secundum August. 12. Con¬ fess. omnia poffin tadaptari ad ipsam materiam informem. sic enim dicitur in Gen. quod in ptinci¬ pio creauit Deus celum, & terram. terra nuiem erat inanis, & vacua, vel quod habet alia littera erat inuisibilis, & incomposita, & tenebrae erant su¬ per faciem abyssi. Ommisso ergo celo Empyreo, de quo loquitur Scriptura cum dicit: In principio creauit Deus caelum, & terram; quia per illud celum non proprie potest significari materia prima, quia illud celum est oino supremum: materia oino infima. Secundo quia illud celum non potest sufficienter iuestigari per ronnes humanas, vt patuit cirea principium huius Secundi. Tertio quia illud caelum non mouetur motu ad formam, quia nec alii caeli sunt sic mobiles. Quarto quia illud caelum non mouetur motu ad vbi. si ergo per infirmitarem inuestigamus naturam materiae. si per rationes humanas aliquas coniecturas accipimus de conditionibus materiae: si per transmutationem ad formam cognoscit natura materiae; iuxta illud Conmenta. in pluribus locis, transmutatio fecit sci¬ re materiam, actio formam: & si per motum ad vbi arguimus esse materiam. iuxta illud 2. Meta. oportet imaginari materiam in re mota, idest in te, quae mouetur; caelum Empyreum habet materiam partem sui, sicut & alia corpora. tamen quia conditiones eius sunt multum semotae a conditionibus mareriae, vt est per habita manifestum, non est aptum natum, vt per ipsum cognoscatur, vel quod nomine ipsius detur intelligi materia. sed omnia alia quinque, quae nominamus, dant intelligere materiam, & informitatem eius. Vnde Augustinus hoc exponens 12. Confesl. ait: Terra autem inuisibilis erat & incomposita, & tenebrae erant super faciem abyssi. Quibus verbis, vt subdit, insinuatur informitas, vt gradatim excipiantur, qui omnimodam speciei priuationem, nec tamen ad nihil peruentionem cogitare non possunt. Sic ergo debemus secundum Angustinum, per terram inuisibilem, incompositam, tenebrosam, & abyssum, cogitare materiam infra omnem actum, & supra nihil, vt gradatim per tot informitatum nomina excipiantur, id est excludantur ex nostris rationibus, & efficaciter item reprobentur illi, qui cogitare non possunt materiam cum omnimoda priuatione speciei, absque eo, quod perueniatur ad nihil. Est ergo diligenter notandum, quod intelligendo materiam, debe¬ mus cogitare omnimodam speciei, idest formae, actus priuationem; tamen non debemus ire ad nihili peruentionem. Concordat ergo Commentator cum Augustino, quando dicit materiam esse medium inter ens, & nihil, cum & praefata verba August. hoc idem sonare videantur. Omnia ergo illa quinque verba Scripturae sacrae secundum Augustinum, videlicet quod terra erat inui sibilis, & incomposita, & tenebrae erant super abyssum referenda sunt ad materiam, & ad informitatem eius. materia ergo secundum se, & secundum suam informitatem. Primo est terra. Secunda est inuisibilis. Tertio est incomposita. Quarte asttenebrosa. Quinto est abyssus. & quas quinquoe conditiones sic adaptabimus: quia quod sit terra, idest quod sit quid infimum, competit materiae secundum fe. Aliae autem quatuor conditiones competunt mater iae, vt comparatur ad formam¬ Et ideo primo diximus, quod materia prima est terra, postea aliae quatuor conditiones. quia prius est illud, quod competit alicui, secundum se, quam sint ea, quae competunt ei: vt comparatur ad aliud. Quaelibet enim res siue sit potentia, siue actus, siue sit potentia pura, siue actus purus: siue sit potentia minta siue actus mixtus; primo considerari debet per ea, quae competunt ei secundum se: & postea per ea, quae competunt ei, vt comparatur ad alia. Et ideo materia informis primo dicta est terra ratione infirmitatis, quia ipsa secundum se est infima omnibus alijs, iuxta illud Aug ix. Confess. Tu enim fecisti caelum, & terram: duo quaedam: vnum propete: alterum, prope nihil: vnum, quo superior tu esses: alterum, quo nihil inferius esset. Intendit ergo Aug. quod per celum intelligatur angelica natura, per terram materia omnino in¬ formis. Deus ergo faciendo caelum, & terram, sci¬ licet faciendo angelicam naruram, & materiam omnino informem, fecit duo quaedam: vnum, quo¬ nihil esset superius, nisi solus Deus: aliud, quo nihil esset inferius, & istud est materia omnino in¬ formis, vt solum nihil possit esse infra ipsam. Si ergo vis descendere infra materiam, oportet te¬ ponere pedem in nihilo, si vis ascendere supra omnem angelicam naturam, oportet te extendere manum ad Deum. inter haec ergo duo extrema: Deum, & nihil, facta sunt illaduo alia, quae dicta funt.

Viso, quomodo primum de illis quinque nominibus, videlicet terra, quae post caelum nominata est, competit materiae secundum se, volumua ostendere, quomodo alia quatuor competunt materiae, vt comparatur ad formam, eo modo, & eo ordine, quo nominata sunt: & non eo modo, nec eo ordine, sed omnino contrario, quo nominata sunt. Sic enim illa quatuor sunt, vel dicuntur de¬ materia. Primo, quod est inuisibilis. Secundo quod est incomposita. Tertio, quod est tenebrosa. Quarro quod est abyssus. Sciendum ergo, quod res habent duplicem ordinem: vnum, vt comparantur ad nos: alium secundum se. Quem duplicem ordinem Philosophus vnum appellat ordinem doctrinae, & alium ordinem rerum, ideo dicit in 1. Metaphysi. quod oportet ordinem esse contrarium ei, qui est a principio quaestionum, & a principio doctrinae: per effectus incipimus cognoscete causas. effectus ergo secundum nos, & secundum cognitionem nostram praecedunt suas causas: vnde Philosophi¬ ex hoc admirati, vt quia videbant mirabiles effectus, in caeperunt Philosophari, idest inuestigare causas. prius ergo sunt admirati cognoscendo effectus, & postea sunt effecti Philosophi cognoscendo causas. & licet iste ordo sit secundum nos, & sit a principio quaestionum, quando primo incipi¬ mus res, & dubitare de rebus; postea debet esseor do contrarius isti ordini, qui est a principio quaestionum. quia in principio per effectum cognoscimus causam, postea iam docti effecti debemus per causas considerare effectus. Ostenso duplicem esse ordinem: vnum secundum nos, & alium secundum res. Dicemus quod illa quatuor nomi¬ na adaptata ad materiam omnino informem eo¬ ordine, quo ponit Scriptura, funt secundum nos. omnino vero ordine contrario sunt fecundum rem, & ideo diximus, quod illa quatuor eodem modo, & eodem ordine comperunt, quo nomi¬ nata sunt, & non eo modo, nee eo ordine, sed omnino contrario competunt, quo nominata sunt. Nec materia comparata ad formam eo modo co¬ gnoscitur a nobis, sicut habet ordinem, secundum quem loquitur Scriptura sacra. Secundum rem vero habet ordinem contrarium. Nam scriptura sacra ad hoc inspirata est sanctis hominibus, vt ncs tanquam paruuli ducamur per ipsam. ideo eo mon loquitur, qui magis congruit nobis, & per quem sumus magis apti nati doce¬ ri. Ex hoc ergo Scriptura sacra materiam, vt comparatur ad formam, Primo dicit eam esse inuisibilem: Secundo incompositam: Tertio tenebrosam: quarto abyssum. Ad cuius eui¬ dentiam sciendum, quod materia est inuisibilis per carentiam formae accidentalis: Est incomposita per carentiam formae substantialis: Est tenebrosa per¬ priuationem: Et denique est abyssus per aptitudinem ad recipiendum omnem formam. Materia ergo secundum se prius intelligitur abyssus, idest intelligitur quaedam res apta ad recipiendum formas, sicut abyslus, & quae est apta nata ad recipiendum imagines omnium formarum. Postea intelligitur tenebrosa, quia intelligitur carere his formis, quas est apta nata¬ recipere. Tertio intelligitur incomposita, quia intelligitur non vnita formae substantiali. Nam forma substantialis facit primam compositionem cum materia. forma enim substantialis intelligitur primo aduenire rei simplici, idest materiae. Sed forma accidentalis intelligitur aduenire rei¬ iam compositae. Et ideo in principio sex principiorum Auctor ille volens diffinire formam accidentalem, dicit: Forma est compositioni contingens. forma enim accidentalis est contingens, idest adueuiens rei iam compositae ex materia, & ex forma substantiali, iuxta illud 1. Physicorum: Materia subiecta cum forma, est causa omnium accidentium, quae fiunt in ea.

Iste ergo erit ordo, si consideremus ipsam remid est ipsam materiam, pput realiter comparatur ad formam. quia prius debet intelligi, quod sit abyssus, & habeat aptitudinem ad recipiendas formas.

Secundo, quod sit tenebrosa id est quod de se careat omni forma, cum aptitudo ponatrin diffinitione priuationis, rationabiliter praecedit ipsam.

Tertio, quod sit incomposita id est quod sit non coiun¬ cta formae substantiali.

Quarto quod sit inuisibilis id est quod sit non coi¬ mae accidentali, quia materia efficitur visibii sensibilis, non per sormam substantialem, quaei lo intellectu capitur: sed per formas accidentales, quibus visui, & alijs sensibus substernitur. pe¬ libatus ergo ordo est, considerando rem, quae es materia, vt ordine reali comparatur ad formam Sed secundum nos primo percipimus accidentia, postea percipimus formam substantialem, iuxe ta illud 1. de anima: Accidentia conferunt magn¬ partem ad cognoscendum, quod quid est Cognita autem primo forma accidentali, & secundi substantiali, postea cognoscimus ipsam materiam, de qua primo cognoscimus, quod de se not est forma, sed carens forma, & ex hoc de se est tenebra. Et postquam cognoscimus, quod dese est tenebra, & carens forma;, possumus cognosce¬ re, quod licet de se sit carens forma, & sit tenebra¬ est tamen apta nata ad recipiendas formas: & est abyssus. Hoc ergo ordine per comparatio¬ nem ad nos, illis quatuor vocabulis Scriptura sacra nominat materiam, vt nobis se coaptando possimus doceri per ipsam: sed per comparatio¬ nem ad rem est econuerso. Claro ergo clarius patet veritas quaestionis, quod materia de se nullum actum importat, immo est secundum se pura priuatio, & carentia omnis actus.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod materia est substantia, quia substantia dicitur triplicirer secundum Boetium super praedicamenta: videlicet materia, forma, & com¬ positum. & ait ibidem, quod relictis extremis, ag¬ mus de medio. substantia ergo, quae est genus, & quae est praedicamentum, quantuni ad illas res materiales non dicit materiam tantum, nec formam tantum, sed dicit rem compositam ex materia & forma sub ratione vniuersali, & genera li. Cum ergo dicitur, quod materia est substantia; ergo est ens in actu, dici debet, quod si materia esset substantia composita ex actu, & potentia, vel esset ipse actus, qui est forma, de se diceret ens in actu. sed est substantia, quae de se est potentia tantum.

Ad formam autem arguendi, quod omnia alia sunt entia per substantiam; dici debet verum es¬ se per substantiamcompositam, quia materia subiecta cum forma, idest ipsum, compositum est causa omnium accidentium, & omnium aliorum quae fiunt in ea¬

Ad secundum dicendum, quod materia dicitur fundamentum, quia est fundamentum naturae, idest actionis naturalis. Nam actio artificialis non in¬ ducit nisi formas accidentales. Omnes enim formae artificiales, vt vult Commen. in lib. 12. sunt accidentia. sed natura, vel actio naturalis inducit etiam ipsam formam substantialem, cui immediate subijcitur ipsa materia, quae secundum se¬ est pura potentia, iuxta illud Philosophi de gent ratione: Est aunt hyle maxime subiectum proprium generationis, & corruptionis: Eundamontum er¬ go actionis naturalis non dicit aliquid in actu, sicut fundamentum artis, vel fundamentum domus, sed dicit ipsum hyle, per quod intelligimus puram potentiam.

Ad tertium dicendum, quod concedimus materiam esse medium inter ens, & nihil. Si ergo ex hoc est, vel quod contradictoria habeant me¬ dium, & quod sit dare medium inter esse, & non esse; dicemus, quod materia se tenet cum esse, & cum non esse. quia se tenet cum esse in potentia, & cum non esse in actu. nec propter hoc est medium in¬ ter contradictoria. Nam cum esse in potentia sit non esse, quia quod est in potentia non est, materia se tenebit cum non esse,. Sed non esse erit dupliciter, vel nullo modo esse, & sic nihil continet sub non esse: vel non esse simpliciter in actu, sed es¬ se secundum quid, & in potentia, & sic materia continetur sub non esse.

Articulus 2

ARTIC. II. An Materia prima sit idem, quod ipsa potentia. Conclusio est afffrmatiua.

Aegid. 1p.Hexam. cap. c. Et ouol. 1. q. 9. Et in 1. physic. Lect. 19. t. c. V9. Dub. 1. 2. & 3. D. Tho. d. 12. arti. 4. D. Bo nauen. d. 12. artic. 1. q. 1. Ric d. 12. q. 10. Piel d. 1 2 q. 1 Bacchid. 12. q. 4. Henr. Grand. Quol. 1o. Sco. d. 12. q. 1 Ant. Andr. d. 12. q. 1. Ioan. Grand. 1. Physi. q. 25. Et de subst. orbis qu. 4. Achil. 1. Physi. Dub. 55. Et lib. de elem¬ Dub. 10. Sonc. 12. Met qu &. Suesl 1. Phys. 5.

SECVNDO quaeritur de materia, vt comparatur ad suam potentiam: Vtrum sit idem, quod ipsa potentia. Et videtur, quod non. quia si idem esset esse materiae, quod sua potentia, sicut per suam essentiam, est sub forma vna, & non sub alia: sic per suam potentiam compararetur ad formam vnam, sub qua est: non ad formam aliam¬, sub qua non est. Videmus autem oppositum, quia habens esse, & sub vna forma habet potentiam ad aliam formam, ergo &c.

Praeterea si esse materiae esset sua potentia: ergo suum esse esset suum posse. sed quia suum esse, non est nisi sub vna sorma, suum posse respicit omnes formas, quia materia est potentia omnis formae. suum ergo esse non est suum posse, & per consequens sua essentia non est sua potentia.

praeterea quando materia est in potentia ad formam, quando est in actu sub illa forma, desi¬ nit esse in potentia ad illam. Adueniente ergo forma, manet materia: non manet autem potentia. non est ergo idem materia cum sua potentia.

Praeterea omnes formae materiales dicuntur educi, & produci de potentia materiae: sed illud, de quo producitur aliquid, conuertitur in id, quod producitur ex ipso. Si ergo de potentia mate¬ riae producitur forma, potentia materiae conuertetur in formam, & fiet inde forma. sed ipsa materia non conuertitur in formam. non erit ergo idem materia, quod sua potentia.

IN CONTRARIVM est Commentator in de substantia orbis, qui vult, quod materia per essentiam sit in potentia ad formam, & quod differentia substantialis materiae sit ipsa potentia. sed simplicia seipsis differunt. cum ergo essentia materiae sit quid simplex, sua differentia essentialis erit sua essentia. sed sua potentia est sua differentia essentialis, ergo &c.

Praeterea si materia esset in potentia ad formam substantialem per aliquid aliud, quam per suam essentiam, quaereretur de illo aliquo alio quid es¬ set. Si diceretur, quod est ipsa materia, haberetur, intentum, quia tunc materia per materiam. idest per seipsam esset in potentia. Si autem illud non est materia, ergo non est aliqua forma substantia¬ lis. quia qua ratione vna forma substantialis reciperetur in materia per aliam, pari ratione illa alia reciperetur per aliam, & sic in infinitum. Non forma accidentalis potest esse talis potentia, quia omne accidens aduenit compositioni, idest, rei compositae ex materia, & forma: ergo &c

RESOLVTIO. Materia est sua potentia, quatenus materie potentia accipitur, pront recipit formam. sed pront desiderat, ac transmutatur ad formam, non item.

RESPONDEO dicendum aliquos dixisse, quod potentia materiae potest dupliciter accipi: vel illud, quod conuertitur in formam, vel illud quod recipit formam. Primo modo, vt aiunt, materia non est sua potentia. Differt enim potentia sic sumpta a materia. quia huiusmodi potentia conuertitur in formam. materia autem manet sub forma, & non conuertitur in formam. Alio autem modo potest accipi potentia materiae, pro¬ eo, in quo recipitur forma, & tunc dicunt isti, & quantum ad hoc bene, quod materia est sua potentia, quia materiam per seipsam, & per suam es¬ sentiam subijcitur, & recipit formam.

Ad clariorem autem intellectum positionis istorum diligenter est aduertendum, quod tota istorum positio fundatur super hoc, vt euitent, formam fieri de nihilo, & vt saluent generationem, quae fit ex aliquo, differre a creatione, quae fit ex nihilo. cum ergo forma aliqua educitur de potentia materiae: vel cum forma aliqua fit & incipit esse in aliqua materia, quaeremus de illa forma, vtrum praecesserit aliquid in ipsa materia, quod sit conuersum in eam: vel de quo sit pro¬ ducta huiusmodi forma, aut nihil. Si dicatur, quod nihil, tunc de nihilo est producta talis forma¬ Erit ergo in dicta materia praefata forma non per generationem, nec ex aliquo: sed per creationem, & ex nihilo. Cogimur ergo secundum istos po¬ nere, quod aliquid praecessit in materia, quod conuertitur in formam, & de quo fit forma. Illud ergo aliquid vocant ipsi potentiam materiae. Erit ergo, vt dicunt, duplex potentia materiae. vna, quae conuertitur in formam: & alia, in qua recipitur forma. Prima ergo potentia materiae non est idem, quod ipsa materia, cum huiusmodi potentia conuertatur in formam, in quam non conuertitur materia, sed potentia materiae, alio modo dicta: in qua recipitur forma, est idem, vt aiunt, quod materia, quia in ipsa materia recipitur forma.

Vt autem adhuc clarius intelligatur istorum positio, ipsimet declarant seipsos dicentes, quod in materia ante generationem formae, praecedit quoddam purum possibile differens ab essentia materiae, ex quo puro possibili per actionem agentis fit forma, & quod purum possibile per huius¬ modi actionem conuertitur in formam. Videtur autem pro istis facere non solum, quia hoc posito forma fieret ex aliquo, & non ex nihilo: & hoc etiam posito, possumus saluare differentiam crca¬ tionis, quae fit ex nihilo: & generationis, quae fit ex aliquo: & secundum hunc modum forma¬ non crearetur, sed generaretur: sed etiam videtur pro his facere: quia omne, quod naturaliter mouetur ad aliud, videtur aliquid habere de eo, ad quod mouetur. Si ergo materia naturaliter mouetur ad formam: habet aliquid in se de ipsa forma. Cum hoc videtur concordare Aug. 10. de Trini. circa principium dicens: nisi impressam cuiuscunque haberemus doctrinae in animo notionem: nullo ad eam discendumm studio flagrare mus. ergo si animus mouetur per desiderium ad aliquam scientiam: & vult per studium habere illam scientiam: oportet, quod in se habeat ali¬ quid de illa scientia: & quod aliqua notio illius scientiae praecedat desiderium ad illam scientiam. A simili ergo: si materia appetit, & desiderat formam: oportet, quod aliquid habeat in se de illa¬ forma. Cum hac etiam positione quantum ad scientiam concordat Philosophus in primo posteriorum dicens: Omnis doctrina, & omnis disciplina ex praeexistenti fit cognitione. Si ergo in nobis non fit scientia, nisi ex praeexistenti cognitione, quae praesistit: cognitio videtur esse aliquid de illa scientia. pari ratione in materia non fiet¬ forma nisi in materia aliquid praeexistat de illa forma. Cum hoc etiam videtur concordare Poe¬ tius in lib. de Ebdomadibus dices: Omne, quod appetit aliud, tale ipsum esse naturaliter ostenditur: quale est id hoc ipsum, quod appetit. Si ergo materia naturaliter appetit formam: oportet eam aliquam similitudinem habere cum form a: quod esse non posset nisi praehaberet aliquid in se de illa forma. videtur enim secundum hoc, omne¬ appetens esse tale quid, quale id, quod appetit, quod omne appetens habeat aliquam similitudinem cum eo, quod appetit. Quod concordat cum ver¬ bis Philolophi lib. Ethicorum dicentis, quod qua¬ lis vnusquisque est, talis finis sibi videtur. desiderium. ergo finis oritur ex eo, quod aliquid est tale, & habet aliquam assimilationem ad illum finem. Sed haec positio, quod aliquid praecedat in materia, de qua fiet forma, quod sit realiter differens a materia, est error Anaxagorae ponentis latitationem formarum. volebat enim, quod aliquid lateret in materia, quod fieret forma: vel ergo ista positio est: ille error: vel incidit in illum errorem, videlicet, quod aliquid est in materia, quod postea apparet forma, vel quod fit forma. Idem esi enim, vel ex eodem fundamento procedit, quod ipsa forma lateat in materia, vel quod aliquod inchoatiuum formae, vel ali¬ quid, de quo fiat forma, prcedat in materia factitr¬ nem formae. Ad hunc ergo etrorem vitandum coactus fuit Philosophus dicere, quod per se loquendo, non fit forma, nec materia, sed fit compositum vx vtrisque: & huiusmodi compositum per agentia naturalia non creatur, nec fit ex nihilo, sed fit ex aliqua materia praeiacente. Et in hoc differt ga¬ neratio a creatione, quia quod generatur, fit ex materia praeiacente, & suit potentia in materia ante, quam esset actu. Quod vero creatur, sit ex ni hilo id est incipit esse aliquid post, quam erat nihil, & non praecessit potentia in materia, nec fit ex mat e¬ ria praeiacente: sed si fit ex materia, fit ex materia concreata. Omnes enim volentes loqui de factio¬ ne formae tanquam de eo, quod fit per se, cum forma non habear aliquid, de quo fiat, sed solum compositum habeat aliquid, de quo fiat: quia materiam praeiacentem, de qua fit, quae est pars eius, vitare non potuerunt, quin ponerent vel latentiam formarum, vel aliquod inchoatiuum formae: vel, vt isti tradunt, aliquod purum possibile, de quo¬ fit forma, ne cogerentur ponere formam fieri de nihilo. Vt ergo sensibilibus exemplis vtamur: videamus, quomodo fit forma, siue sit substantialis, siue accidentalis. nam communis opinio omnium Philosophantium fuit, quod de nihilo nihil sit. quod verum est secundum agentia naturalia, quorum non est creare aliquid, sed facere. videamus ergo quomodo fit cera rotunda, & quomodo fit rctun¬ ditas in cera. faciendo enim ceram rotundam, non oportet, quod habeamus aliquam rotunditatem ex¬ rtinsecam, quam applicemus cere, vt faciamus eam esse rotundam: nec oportet, quod aliquid de ro: umn ditate praecedat in cera, ex qua fiat rotundlitas cerae, sed sufficit transmutare ceram, & ex trausmu¬ tatione cerae poslumus ceram non rotundam facere esse rotundam. Et sicut est de rotunditate respectu cerae, sic est de qualibet fotmae respectu materiae. Non opottet enim, quod aliquid de forma praecedat in materia, siue sit forma lub¬ stantialis, siue accidentalis ad hoc, qtod huiul¬ modi forma fiat in materia: sed sufficit, quod a¬ gens transmutet materiam, & transmutando mnteriam inducat formam, sicut videmus senlibil. ter ita fieri.

Dicemus antem. quod forma edueiril: d¬ materia, est in potentia agentis, & est in potenti¬ materiae. Nam materia pet seipsim non po¬¬ se mouere ad formam, sed oportet, quod per aliquod agens moueatur ad ipsam. eo ergo mom, quo est forma in porentia agentis actiue, erit in potentia materiae patientis passiue. sed haec materia est forma educenda de materia in potentia agentis actiue, quod nihil de illa forma praecedit in agente, sed hoc modo agens inducit formam, & potentiam educendi eam. quia transmutat materiam: & transmutando materiam inducit formam. sic suo modo est forma in potentia materiae passiue, quia potest materia pati ab agente, & tranf¬ mutari ab ipso. vnde sicut agens transmutat actiue, & transmutando actiue inducit formam, sic materia ab agente transmutatur passiue, & sic transmutata est in potentia ad formam, & suscipit formam. agens itaque rransmutat actiue, & transmutando educit formam, sic materia trans¬ mutatur passiue, & transmutata educitur de ea¬ forma. Et ideo dicit Commentator super 12. quod si forma fieret sine transmutatione, quod fieret ex nihilo.

Ostenso, quod nihil de forma est in materia, & declarato, quod nihil praecedit in materia, de quo fiat forma: sed agens transmutando materiam inducit formam, & sicut hoc est esse formam in potentia agentis, quia potest transmutare, vt eam inducat, & educat: sic hoc est esse potentia in materia, quia potest transmutari, vt ex ea educatur forma, & vt inducatur in ipsam; Volumus descendere ad id, quod quaerit quaestio, videlicet ad potentiam materiae, quio se habeat ad ipsam.

Dicemus enim, quod non moueretur natura¬ liter materia ad formam, nisi naturaliter desideraret ipsam: & non moueretur naturaliter ad ipsam, nisi posset recipere ipsam. quia tunc esset o¬ ciosum naturale desiderium materiae ad formam, si non posset coniungi formae, aut non posset accipere formam. Insuper non potest materia seipsam mouere ad formam, nisi per agens transmutetur ad ipsam.

Tripliciter ergo dicatur materia esse in potentia ad formam: vel prout recipit formam: vel prout desiderat formam: vel prout transmutatur ad formam.

Si quaeratur ergo per quid recipit;, dicetur, quod per essentiam suam. Nam ipsa essentia materiae immediate subijcitur formae, & immediate perficitur per formam. vt sicut ipsa forma seipsam, & per suam essentiam perficit, sic materia seipsa, & per suam essentiam perficitur. Forma enim non habet aliquid aliud, quod imprimat materiae, & perficiat ipsam. quia si hoc ageret per ali quid aliud, oporteret, quod illud aliud ageret hoc per aliquid aliud. & quia esset processus in infinitum, standum est in primis, vt forma seipsa, & per suam essentiam perficiat materiam. & sicut est ex parte formae, fic est suo modo ex par¬ te materiae. & ne procedatur in infinitum, oportet, quo materia per seipsam, & per suam essentiam sub¬ sternatur formae, & perficiatur per formam. nullum enim erit medium inter materiam, quae per ficitur, & formam, quae perficit: nulla enim est ibi colla, nullus est ibi clauus, nulla est ibi ligatu¬ ra, per quam fiat vnum ex actu, & potentia: sed eo ipso, quo forma est in actu, & materia est in¬ potentia, fit vnum ex vtroque. & secundum Philosophum non habet aliam causam, nisi moto¬ rem educentem formam de potentia materiae, transmutando materiam. Accipiendo ergo potentiam materiae, vt substernitur formae, & vt recipit formam, idem est potentia materiae sic accepta, quod essentia materiae.

Sed accipiendo potentiam materiae prout de¬ siderat formam, dici potest, causam huius desiderii esse priuationem. Nam cum forma sit quoddam optimum, & sit quoddam quid diuinum;, materia priuata tali optimo, vel tali diuino desr¬ derat esse sub ipso. Sic itaque accipiendo potentiam materiae pro ipsa priuatione, vt ad hoc sit. materia in potentia ad formam, quia est priuata forma, materia se habebit ad suam potentiam sicut se habet ad suam priuationem. priuatio vero nullam rem addit vltra materiam. Nam priuatio secundum Philosophum in 4. Metaphysi¬ cae est negatio in subiecto. Quicquid ergo realita¬ tis habet priuatio, habet ratione subiecti, in quo fundatur. Ponitur tamen priuatio esse principium in generatione, & corruptione, quia materia non desiderat formam, nisi per priuationem. Desiderat enim materia formam, sicut foemina masculum, & turpe bonum. Quicquid autem potentialitatis habet materia, hoc est ex priuatio¬ ne. Accipiendo ergo hoc modo potentiam materiae pro priuatione, licet priuatio secundum, quod huiusmodi non addat aliquam rem super materiam, possumus tamen dare differentiam inter materiam, & potentiam sit acceptam, quia adueniente forma non cedit materia: immo stat simul materia cum forma adueniente, sed priuatio cedit, quia adueniente forma cedit priuatio illius formae. Semper ergo manent illa tria. Materia, Forma, & Priuatio: quia cum sint principia: & principia oporteat manere, oportet, quod semp¬ maneant illa tria, sed non manent eodem modor: quia materia semper manet eadem numero quantum ad essentiam: licet non maneat eadem nu¬ mero quantum ad esse. sed priuatio, & forma non sic. Semper enim manet priuatio, & semper manet forma: sed non semper eadem priuatio, nec eadem forma. Materia ergo est illud tertium, quod semper est subiectum priuationi, & formae: sed quando subiicitur formae propositae, subiicitur priuationi formae oppositae, & postea quando su¬ biicitur oppositae, subiicitur priuationi formae propositae. Igitur cum vna forma semper habeat annexam priuationem alterius formae contrariae, oportet, quod semper generationes fiant de contrariis in contraria, vt replicat Philosophus in multis locis.

Rursus: cum non possit materia subiici vni formae, nisi subiiciatur priuationi alterius formae, non potest esse generatio vnius, quin sit cor¬ ruptio alterius. Sic etiam, quia non potest priua¬ ri vna forma, nisi induatur alia forma: sicut gene¬ ratio huius, est corruptio illius: sic ecomuerso, cor¬ ruptio illius est generatio huius. Et ex his intelligi valent omnia verba Philosophi circa prae¬ sens negocium.

Tertio modo potest accipi potentia materiae, pro transmutatione ad formam, vt ex hoc sit materia in potentia ad formam, quia transmutatur ad illam: & sic adhuc differt materia a tali potentia, sicut differebat a priuatione, quia sicut ad¬ ueniente forma, tollebatur priuatio eius, sic ad¬ ueniente forma tollitur transmutatio ad ipsam. quia habitibus praesentibus in materia, decrescit motus, vt vult Philosophus in de Generatio¬ ne.

Differt autem potentia materiae accepta secundum transmutationem a potentia accepta, secundum priuationeri. quia priuatiol, secundum quod huiusmodi nullam rem addit supra materiam: sed transmutatio, & omnis motus aliquam rem addit supra suum subiectum, vvel aliquam rem addit supra ipsam materiam. quia transmutatio, & omnis motus aliquis actus est, & ali¬ qua perfectio: sed non est actus, & perfectio in facto esse, sed est actus, & perfectio in fieri. sic. enim diffinitio motus, qui est actus entis in potentia, secundum quod in potentia. Sicut enim tempus est ordo praeteriti ad futurum, & semper est in succesfione, sic motus est ordo mutati es¬ se ad id, quod restat mutandum. Sicut enim non esset tempus, nisi aliquid esset praeteritum, & aliquid restaret futurum; sic non esset motus ni¬ si aliquid esset mutatum, & aliquid restaret mutandum. nam ante, quam aliquid sit mutatum, nondum incaeptus est motus: quando autem tantum mutatum est, quod nihil restat mutandum, totus finitus est motus, & iam non restat aliquid de motu. Et ideo dicit Philosopus in Physicis, quod omne, quod mouetur, motum est, & mouebitur. motus enim est quantum ad id, quod est factum de motu, mouebitur quidem quantum ad id, quod restat fiendum.

Si autem quaeratur, quod accipiendo potentiam materiae, prout transmutatur ad formam, quid addat potentia sic accepta, supra materiam, dicemus, quod addit aliquam dispositionem ad formam. Nam hoc modo transmutatur materia ad formam, & per agens disponitur ad illam. Quanto ergo plus habet de huiusmodi transmutatione, tanto plus habet de huiusmodi dispositione. quando ergo est perfecte transmutata¬, vel perfecte disposita, tunc est formae inductio, & cessat transmutatio. in ipsa ergo inductione formae cessat potentia materiae, vt est priuatio formae. & cessat potentia materiae, vt est transmutatio ad ad formam, sed non cessat potentia eius, vt recipit formam. sicut enim naturalia sunt composita ex materia, & forma, quia sunt composita ex materia recipiente, & forma recepta, sicut simul manent materia recipiens, & forma reeepta: & sicut si aliquod istorum tolleretur, opor quod tolleretur compositum; sic omnia talia sunt composita ex potentia recipiente, & actu¬ recepto, & simul manent potentia recipiens, & actus receptus: nec potest tolli aliquod horum, nisi tolleretur compositum. In omnibus enim ralibus sicut forma est ipse actus, sic materia estit sa potentia.

Dub. I. Lateralis. An Aptitudo in mareria possit d ci possibise. Conclusio est affrmatiua.

Ric. q. 1 2q. 1. 1uxta aliorum opinionem, artitag est quil poslbie, in materia.

VLTERIVS quaeritur circa hoc de opinione illorum pon¬ Itium quoddam possibile, quot sit forma, & quod potest vocar potentia materiae, videtur reali ter differens a mattria, quomodo secundum eos sit ista intelligentia.

Dicendum secundum istos, quod licet priuatio secundum rectum, vel directe non addat ali¬ quid supra materiam; tamen secundum obliquum & indirecte addit. quia licet priuatio de se sit negatio; & negatio de se nihil dicat; tamen ist¬ negatio importat, vel habet annexam aliquam aritudinem ad formam. quia haec priuatio estca¬ rentia formae cum aptitudine ad illam. volunt ergo isti, quod ipsa aptitudo sit res aliqua, & sit quoddam purum possibile. quod purum possibile excitatum per agens fit forma, vt transmutatur in formam. Ponunt enim isti, quod ista tria Forma, Materia, & illud purum Potentiale sic se habeant, quod forma dicat aliquem actum, & materia etiam de se dicat aliquid in actu. sed ille actus, quem importat de se materia, est infra oenimnr¬ actum formae. illud vero purum possibile, de qup fit forma, dicunt ipsum esse infra materiam, quod cum materia dicat aliquid in actu secundum eos, & illud purum possibile non importet aliquem actum, oportet tale potentiale esse infra materiam. sed si hoc esset, materia esset in illo possibili, non econuerso, quia cum materia dicat actum aliquem & illud dicat puram potentiam: & actus, proprse loquendo, sit in potentia, & non econuerso, materia esset in illo possibili non non ecomuerso. forma¬ ergo non fieret ex illo possibili, sed in illo possibli. superflueret ergo materia. Illnd ergo, quod ipsi vocant purum possibile, Philosophi, & gancti. & potissime Aug. vocant, materiam. haec est enim materia, vt patuit per Aug. quod est infra omnem actum, & supra nihil. Cum quo concordant verba Phiilo¬ sophorum, vt supra tetigimus, ponentium materiam medium inter ens, & nihil.

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, quod quamdiu volemus quaerere de quo fit forma, tamdiu erimus in errore. Non enim debemus quaerere de quo fit forma, sed in quo fit forma. quia fit in materia, quae ante, quam incipiat transmutari ad formam, non oportet, quod habeat aliquid de forma in speciali: sed post¬ quam incoepit transmutari, habet aliquid de forma, quia habet aliquam dispositionem ad ipsam, quae dispositio non est inconueniens esse acci¬ dens, cum accidens disponat ab substantialem formam, vt calefactibile calefactum per calo¬ rem sibi acquisitum disponitur, vt fiat ignis. Calor ergo incompletus est dispositio ad formam ignis, & potest praecedere tempore formam ignis: sed calor completus sequitur formam ignis, non tempore, sed origine. In eodem enim instanti calefactibile fit ignis, & est per fecte calidum, sed origine prius intelligitur esse ignis, quam perfecte calidum.

Dub. II Lateralis. An Aateria habeat aliquid for¬ me, ad quam moneatur Conclusio est affirmariua.

ouil gorr d. 2. q. 2. Materia habet non nihil consimile formae, ad quam mouetur. Forma autem illa, quam habet, imperfecta, & generica, non autem specifica dici potest. Hint tanquam ex contrarionin contrariti, vt perficiatur ad ipsum mouetur:

VLTERIVS circa hoc quaeritur: cum omne, quod mouetur ad aliquid, habeat aliquid de eo, ad quod mouetur: & cum motus ad aliquid sit per quandam assimilationem (quia

quale vnumquodque est talia appetit.) oportet, quod appetens habeat ali¬ quam similitudinem cum eo, quod appetit, Sed quid habet materia de forma antequam moueatur ad formam, & quam similitudinem habet cum forma ante, quam moueatur ad ipsam: Dicendum, quod in materia est duplex appeti¬ tus formae: vnus ad plenitudinem formae, vt sit plena forma: alius ad hanc formam, vt perficiatur per ipsam. vtroque ergo modo habet aliquid de eo, ad quod mouetur, & habet aliquam similitudinem cum eo, ad quod mouetur. Propter primum sciendum, quod semper materia appetit, quod sit plena furma, vel quod sit plena formis: & quia non potest ha¬ bere simul, appetit hoc habere eo modo, quo potest, videlicet successiue. materia enim coe¬ li potest dici, quod est plena forma¬, quia ibi forma replet, & satiat totum appetitum materiae. sed materia istorum inferi orum, quae est subiecta contrarijs, & cum est sub forma vnius contrarii, appetit esse sub forma alterius; nunquam est plena forma, vel nunquam est plena formis, quia numquam per formam, sub qua est, satiatur, & repletur appetitus eius: vellet ergo materia, vt diximus repleri omnibus formis ad quas est in potentia: sed non valens hoc simul hre, vult habere eo modo, quo potest, videlicet successiue. Erit ergo appetitus materiae secundum hunc modum loquendi ad totalitatem for¬ marum, ad quas formas sic ergo existens, & talem appetitum habens; sub quacunque forma existat, habet aliquid de eo, ad quod mouetur, quia cum appetat moueri ad totalitatem, quancunque formam habeat, habet aliquid, idest, aliquam partem de illa totalitate. Insuper cum habitum sit, quod appetat moueri ad to¬ talitatem, babet aliquam similitudinem, cum illa totalitate, quia habet aliquam partem illius totalitatis, quia in aliquo, vel in aliqua parte assimilatur illi totalitati.

Ostenso quomodo materia prout mouetur¬ ad totalitatem formarum, & esse desiderat ple¬ na formis, habet aliquam partem eius, ad quod mouetur, & habendo huiusmodi partem habct aliquid de similitudine eius, ad quod mouetur; volumus declarare, quomodo materia prout mouetur ad hanc formam, & prout appetit per¬ fici per hanc formam, habeat aliquid de illa forma, & habeat aliquid de similitudine illius formae, etiam ante, quam incipiat moueri ad illam formam. Nam secundum philosophum omnes transmutationes fiunt de contrarijs in contraria, vt patet ex primo Physicorum, & ex 12. Metaphysic. & in multis locis, sed vt dicitur in Io. semper contraria sunt posita sub eodem genere. ergo vnum contrarium semper hent aliquam similitudinem, licet exilem, cum alio contrario. Habet enim huiusmodi similitudinem in generali, & sub forma generis, licet non habeat hoc in speciali, & sub forma speciei. vt albedo habet aliquam similitudinem cum nigredine, quia vtraque color, & vtraque participat genus colo¬ ris, & vtraque participat aliquid de luce elemen¬ tali, quae est hypostasis colorum. nigredo enim cum sit species coloris, non est pura priuatio lu¬ cis, sed participat aliquem gradum lucis, licet participet huiusmodi gradum longe inferiorem, quam albedo. Semper enim contraria sunt sub eo¬ dem genere, & vnum habet rationem habitus, & aliud magis priuationis rationem. vt album habet magis rationem habitus, & nigrum priuationis, & calidum magis rationem habitus, & nigrum priuationis, & calidum magis ratio¬ nem habitus, & frigidum priuationis. nullum tamen contrariotum est pura priuatio, tunc enim contraria non opponerentur contrarie,, sed vt priuatio. & habitus, quodlibet ergo contrariorum reseruat sibi aliquem gradum sui generis, & habet aliquam per fectionem, secundum suum genus. sub quocunque ergo contrario sit materia, adhuc appetit esse sub alio contrario, quia aliquid deficit sibi de perfectione illius generis.

Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod quantuncunque materia existat sub forma contraria;tamen in generali, & quantum ad formam generis habet aliquam similitudinem alterius conm¬ trarij, quia vt vult Themistius super 1. de anima. Generis quidem conceptus sumptus est ex tenui singularium similitudine. quod non esset, nisi formae contrariae secundum suum genus aliquam similitudinem ad se inuicem obtinerent improprie. quia materia existens sub contraria forma in generall, & quantum ad formam generis hent aliqud de alia forma contraria, & habet aliquid de similitudine formae contrariae, sed habet hoc imperfecte, & sub forma generis. & ideo naturaliter appetit transmutari ad formam contrariam, vt quod habet imperfecte, & sub forma generis, habeat peo¬ fecte, & sub forma speciei: vel vt dicebat ratio prima, materia appetit habere totum, & omnes for¬ mas: & quia hoc non potest habere simul, appetit ea habere successiue, & ideo cum est sub vno contrario, naturaliter appetit esse sub alio. Ex his ergo patere potest, quomodo materia cum transmutatur de contrario in contrarium haber aliquid de eo, ad quod mouetur, & habet aliquam similitudinem saltem in generali eius, ad quod mouetur. Patere etiam potest, quomodo priuatio facit materiam naturaliter appetere formam, quia cum materia est sub forma contraria modo generali, & tenui, habet similitudinem alterius formae¬ contrariae. quia, vt dictum est, ratio generis ex te¬ nui similitudine sumitur. licet ergo in genera¬ li, & imperfecte materia existens sub vno contrario, habeat similitudinem alterius formae contrariae: in speciali autem, & perfecte est priuata illa forma contraria. ista ergo priuatio, per quam materia deficit a bono, quod est in forma contraria, mouet materiam, vt appetat esse sub forma contraria: vt quod habet in generali, & modo tenui, habeat in specialii, & modo perfecto. Restat ergo soluere argumenta principalis quaestionis.

REST. AP ARe. ART. II.

AD primum ergo dici debet, quod materia per suam essentiam compara¬ &f tur ad formam vnam, & est sub forma vna: sed per suam potentiam comparatur ad formam aliam; patet, quod ex hoc non arguitur, quod sua essentia non sit sua potentia, sed quod ali¬ quem respectum addit potentia supra essentiam, per¬ quem respectum potest ad formam aliam com¬ parari.

Ad secundum dicendum, quod comparari solum ad vnam formam: & comparari ad plures, vel ad omnes non oportet, quod dicat aliquam rem supra essentiam materiae: sed sufficit, quod dicat re¬ spectum aliquem, vel respectus aliquos. quod non negamus, quin potentia respectum aliquem vel relpectus aliquos possit dicere supra essentiam materiae: qui erunt non quid rei, sed quid rationis tantum.

Ad tertium dicendum, quod argumentum illud procedit secundum opinionem ponentium aliquid possibile in materia realiter differens ab ipsa, de quo educitur forma, & quod forma fit, & transmutatur in formam. Nos vero non damus formae aliquid, de quo fiat: sed aliquod, in quo fiat: & sufficit, quod forma non fiat per se: sed fiat ex transmutatione materiae, & fiat nosi per se, sed per factionem compositi. nam si fieret sine transmutatione materiae fecundum Comentato¬ rem, in 12. fieret ex nihilo, vel si fieret secundnm se, & factionem sui, oporteret dare aliquid, de quo fieret, vel fieret ex nihilo. Ipsi ergo composito, quod fit per se, & secundum se, sufficit, dare de quo fiat. formae vero, quae non fit per se, & secundum se, sed fit in alio, vt in materia, & per aliud, vt per factionem compositi, sufficit dare aliquid, cum quo fiat, & cuius factione fiat.

Ad id autem, quod dicitur, quod adueniente forma cedit potentia; non cedit materia, ergo materia non est idem, quod sua potentia; patet, quod potentia materie porest accipi, vel pro ipsa essentia materi ae, vel pro eius priuatione, vel pro transmutatione ipsius: si accipiatur pro priuatione, & pro¬ transmutatione, adueniente forma cedit priuatio ipsius formae, & transmutatio ad aliam formam. sed prout potentia accipitur pro ipsa essentia recipiente formam, sicut non cedit materia, adueniente forma; sic non cessat potentia adueniente actu: & sicut forma recepta, est idem, quod actus, sic materia recipiens est idem, quod potentia.

Articulus 3

ARTIC. III. An in corporibus caelestibassitma teria proprie sumpta. Conclusio est affrmatiua.

Aegid in 1. p. hiexam cap 2. 4. d11 2 c. p. narti. 1. capr¬ d. 12. q. 2. Ant. And. 8. Met. q. 2. Bacch. 2. senten. d. 14. 0 1. artic. 1. 2. Tho. Arg. d. 12. q. 1. artic. 3. Achill. de orb. lib. 1. dub. 1. Soncin. 12. Het. q. 7. Caiet. in lib. de coelo. q. 1. de mat. coeli. loan. Gand. iu lib. 1. de coel1. q. 23.

TERTIO quaeritur de materia per comparationem ad corpora coelestia: Vtrum in eis sit materia proprie sumpta: vel. quod idem est, vtrum in eis sit materia, quae sit pura potentia, Et videtur, quod non. quia materia, quae est pura potem tia, non vrm posse separari a priuatione. Vnde & Philosophus. in 1. Physic. vbi loquitur de Prin¬ cipijs naturae, quae sunt materia, quae est potetia pura: & forma; videns talem materiam non sepa¬ rari a priuation e, dixit tria esse principia naturae, Materiam, Formam, & Priuationem: sed in supercaelestibus non est priuatio respectu alicuius formae, ergo non est ibi materia, quae est pura¬ potentia, & quae semper est coniuncta tali priuationi.

Praeterea materia, quae est pura potentia, eo¬ ipso, quod est elementalis, habet aptitudinem ad omnem formam, & appetit esse sub omni forma, etiam cum est sub forma nobili, appetit esse sub forma ignobili. quia quaelibet forma de se dicit aliquam perfectionem, quae non est in alia forma. quantuncunque ergo materia sit sub forma nobili, deest sibi aliqua perfectio, quad est in forma ignobili, ratione cuius appetit esse sub illa forma. Quare si in coelo esset materia, quae esset Pura potentia, haberet illa materia aptitudinem ad omnem formam, & per consequens deficerent sibi multae perfectiones, quae sunt in alijs for¬ mis. quantuncunque ergo forma coeli sit forma¬ nobilis, quia deficerent ei perfectiones aliarum formarum, naturaliter appeteret materia esse sub illis formis. vel ergo naturalis appetitus materiae esset omnino ociosus squod esse non potest) vel contingeret aliquando coelum corrumpi, & materiam eius fieri sub alijs formis: cui ratio contradicit.

Praeterea. Commen. in de substantia orbis plane dicit, quod in coelo non est materia, quae sit pura potentia.

Praeterea idem Comment. in 12. vult, quod haec inferiora sint composita ex materia, & forma: sed supercoelestia sunt composita ex corpore, & forma: ergo ibi loco materiae est ipsum cor¬ pus. sed corpus dicit aliquid in actu, ergo materia in supercaelestibus non est pura potentia, sed dicit aliquid in actu.

IN CONTRARIVM est. quia cum differentia substantialis materiae sit esse in potentia, & esse pura potentia. cum ergo nihil possit se parari a sua differentia substantiali; vel in supercaele¬ stibrnon est materia: vel si est ibi, est pura potentia.

RESOIVTIO. mcelo ostxeramateria. Id quod, ne accident iti absque subiecto esse dicatur, asserere necesse est.

RESTONDto dicendum, quod Commen. in de substantia orbis venatur naturam materiae in supercaelestibus ex transmutatione ipsorum, quia sicut actus fecit scire formam, sic transmutatio fecit fcire materiam. Videmus autem in rebus triplicem transmutationem: Vel ad formam accidentalem, quae secundum se respicit id, in quo est: & haec transmutatio si sit ad quantitatem, dim augmentum, vel diminutio: Si sit ad qualitatem, di¬ citur alteratio. Est autem tertia transmutatio, quaod nec est ad formam substantialem, nec ad quantitatem, nec ad qualitatem, nec ad aliquam for¬ mam accidentalem, quae sit in composito seeun¬ dum se, sed solum per respectum ad aliud: & haec¬ est transmutatio ad vbi, vel ad locum. motus enim localis, per quem acquiritur locus, vel per¬ quem acquiritur vbi, non est ad perfectionem aliquam, quae sit in re mobili secundum se, sed solum, vt comparatur ad aliud. Nam locus, qui acquiritur per motum, non est in ipso mobili, sed est in eo, quod continet ipsum mobile: vel non est in ipso mobili secundum se, sed vt com¬ parat ad aliquod aliud. ipsum ett vbi si ponatur in mobili, hoc erit per respectum ad aliquid aliud. Et inde est, quod secundum quod aliter, & aliter accipitur motus localis: aliter, & aliter accipitur locus, & aliter accipitur vbi, quod respi¬ cit locum. vt grauia, & leuia mouentur localiter, quia mouentur in aliquo: & respectu e¬ ius, in quo mouentur, dicuntur moueri locali¬ ter, & acquirere aliud, & aliud vbi. Coelum autem mouetur localiter, qui motus magis accipiendus est. quia mouetur circa aliquid, quam quia mouetur in aliquo. Et ideo de loco supercaelestium, & de vbi eorum acquisito per motum loqui possumus, prout mouentur circa aliquid, vt prout mouentur circa centrum. motus ergo localis secundum quod huiusmodi non oportet, quod aliquid variet circa mobile, nec quod ex hoc aliqua¬ forma acquiratur mobili secundum se, sed solum, vt comparatur ad aliud, vel ad aliud, in quo est: vel ad aliud, circa quod est.

His itaque praelibatis, si nos non quaerimus materiam nisi ratione transmutationis, & in coelo non est transmutatio nec in substantia, nec in quantitate, nec in qualitate, sed solum in vbi; non quaeremus ibi materiam nisi propter transmutationem ad vbi. & quia secundum motum ad vbi sufficit esse substantiam, quae sit cor¬ pus, in supercaelestibus secundum hanc viam, quad est Commentatoris, nulla est compositio substan¬ riae quantum ad esse. ita quod coelum habet esse per simplicem substantiam, quae quantum ad esse non est composita ex aliquibus duabus substantijs: Substantia autem istorum inferiorum etiam quantum ad esse est composita ex duabus substantijs: ex materia videlicet, & forma. sed istud coelum est quoddam corpus simplex secundum Com¬ men. & ex hoc est quaedam simplex substantia non composita ex duabus substantijs. Est enim ibi quantum ad esse compositio non substantiae cum substantia, sed substantiae cum quantitate: & substantiae, & quantitatis cum qualitate, quae compositiones ex ipsa transmutatione coeli accipiuntur sic esse. Nam coelum mouetur localiter, & motum localiter non solum mouet localiter ista inferiora, sed etiam alterat ipsa, aliter tamem, & aliter. quia ita mouet localiter haec inferiora, vt & ipsum etiam localiter moueatur. Vnde non est primum mouens immobile, sed sic alterat ista inseriora, vt ipsum minime alteretur. Vnde potest dici primum alterans inalterabile. quoniam ergo coelum mouetur localiter, & mouet localiter ista infericra;oportet substantiam eius esse compositam cum quantitate. quia nihil mouetur, nisi quentum, loquendo de motu locali, vt nos loquimur. quia ergo coelum non mouet localiter nisi motum, & non potest moueri loca¬ liter nisi sit quid quantum ex eo, quod mouetur, & ex eo, quod sic mouet; arguitur esse quantum, & arguitur esse compositum ex substantia, & quam¬ titate: sed ex eo, quod alterat, quamuis ipsum non alteretur, arguitur esse compositum non solum ex substantia, & quantitate: sed etiam ex his, & qua¬ litate. forma enim substantialis, vel quaecunque substantia corporalis non pot est esse secundum Commen. in . immediatum perrincipium actionis, vel alterationis. Nam ignis, cum sit corpus, forma substantialis eius, vel ipsa substantia eius non erit immediatum principium actionis, vel alterationis, sed aliqua qualitas est i igne, vt calor, per quam ignis immediate agit, & alterat: sic ipsa substantia coeli non erit immediatum principium alterandi alia, sed aliqua qualitas est in coelo, per quam immediate agit, & alterat. Non quaerimus ergo compositionem in coelo nisi ratione transmutationis eius, vel transmutationis passiuae: vt quia transmutatur, & mouetur locali¬ ter, & sic est compositum, ex substantia, & quantitate: vel quia transmutat, & alterar, licet non alteretur. Et quia hoc non fit nisi per qualitatem aliquam, quae est virtus actiua coeli, ideo peo¬ ter compositionem ex substantia, & quantitate, est compositum cum qualitate. Ista est ergo positio Commentatoris, vt coelum no sit com¬ positum quantum ad esse, non est ex duobus sub¬ stantijs, sed solum ex substantia cum quantitate, & ex substantia, & quantitate cum qualitate. Nec videtur, quod ratione transmutationis debeamus ibi aliquam aliam compositionem ponere, & compositio non est quaerenda, nisi ratione transmutationis videtur esse bona, & solennis opinio Comment. Si autem quaeratur vtrum secundum opinionem Comment. sit in coelo ali¬ qua compositio ex duabus substantijs. Dicemus, quod non quantum ad esse, vel ex quibus fiat vnum secundum esse: sed bene est ibi conmpositio ex duabus substantijs quantum ad motum, & quantum ad operationem, ex quibus fit vnum secunduu¬ motum, & secundum operationem. ergo quia motor appropriatus coeli, qui potest dici anima eius, facit quid vnum cum corpore coeli sic moto secundum motum. quia idem est motus, quo anima coeli mouet coelum, & quo coelum mouetur ab ipsa: sicut eadem est calefactio, qua calefaciens calefacit, & calefactibile calefit, vt fiat vnum ex calefaciente, & calefactibili secundum calefactionem, sic fit vnum ex anima coeli, quae potest dici forma coeli, & corpore coeli secundum localem motionem. ideo vult Commem. quod in istis inferioribus sit compositio ex materia, & forma quantum ad esse. quia illa duo faciunt vnum secundum esse: sed in coelo est compositio ex corpore, & forma, idest ex corpore coeli, & e¬ ius anima, vel eius motore appropriato non secundum esse, sed secundum motum, vel secun¬ dum operationem. Vnde Commen. in g. Meta. vult quod corpora supercaelestia non viuant per vitam, vel per animam, accipiendo viuere prout viuentibus est esse: sed vult, quod corpora super caelestia sint animata, & viuant. quia moto¬ res eorum appropriati influunt eis motum, qui motus est quoddam opus vitae. Nam a¬ quae stantes, & non motae dicuntur mortuae: motae vero, & currentes, & fluentes dicuntur viuae. Sed haec positio Commen. licet sit pulchre dicta, & enarrata, tamen stare non potest. Coelum enim non potest esse quoddam corpus simplex non compositum ex duabus substantijs secundum esse, sed oporter, quod sit corpus composi¬ tum ex vera materia, & vera forma corporali, quae componentes ipsum faciunt ex eo vnum quid secundum esse: & praeter hanc compositionem secundum esse oportet, ibi esse compositio¬ nem ex corpore sic composito, & eius motore appropriato, qui dicitur anima eius: & eo modo, quo dicitur anima potest dici forma eius. ex quibus duobus non fit vnum secundum esse, sed secundum operationem, & secundum motum. Non enim reprehendimus Commen. quantum ad omnia alia, sed solum quantum ad hoc, quod dixit coelum esse corpus simplex non compositum ex duabus naturis, vel ex duabus substantijs, ex materia ilict & forma. Dictum autem eius, quod transmutatio fecit scire materiam, vel fecit scire¬ compositionem ex materia, & forma; dicemus verum esse, sed hoc erit dupliciter: vel quia trans¬ mutatio illa est ad talem compositionem. quia facit, quod materia coniungatur formae, & facit compositionem cum forma, vel quia talis trans¬ mutatio non facit talem compositionem materiae ad formam. transmutatio ergo coeli, quae est localis, & est solum ad vbi, non est transmutatio materiae ad formam, sed est transmutatio prae¬ supponens compositionem materiae cum forma. oportet enim accidens fundari in substantia. quantitas ergo & qualitas coeli in aliqua substantia fundent necesse est. Quaeremus ergo de illa sub¬ stantia: vtrum sit simplex, vel composita. simplex autem esse non potest. quia si esser simplex, vel esset materia, vel esset forma, cum non sit dare nisi tres substantias: materiam, formam, & com¬ positum. Cum ergo substantia coeli dicatur sub¬ stantia simplex, non erit substantia composita. erit ergo materia, vel forma, sed non materia: cum materia sine forma esse non possit, erit itaque forma sine materia. sed formae immateriales non sunt susceptiuae accidentium sensibilium, nec pos¬ sunt esse subiectum eorum. Illa ergo accidentia sensibilia, quae videmus in coelo, essent sine subiecto, & ista est conclusio, quam fecimus in nostro Hexameron de operibus sex dierum, quod si in coelo non esset vera materia, essent ibi accidentia sine subiecto.

Hoc idem etiam patet alio modo. nam si sub stantia coeli est simplex non composita, oportet quod illa substantia sit aliquid in actu. Nam nulla substantia esse potest, quae non sit in actu per dliquid sui generis, & ideo materia nunquam ponitur in esse sine forma substa tiali, quae est aliquid sui generis. quare si substantia coeli est aliquid in actu, & est substantia simplex, erit forma sine materia, & tunc idem quod prius. pone¬ re enim formas immateriales esse susceptiuas accidentium sensibilium est contradicere ratio¬ ni: & licet ex parte quarumcunque accindentium sensibilium possimus ostendere coelum non es¬ se quandam substantiam simplicem in actu, vel non esse quandam formam sine materia: ex pat¬ te tamen quantitatis coeli hoc clarius concluditur. quia nulla forma diuiditur nisi per materiam, vt dicitur in v. Illa enim substantia quae est in coelo extenditur, & diuiditur secundum quantitatem coeli. Aliter enim esset ibi quantitas sine subiecto, si nulla esset ib substantia extensa per illam quanritatem, hoc non potest esse forma fi¬ ne materia. quia nulla forma extenditur, vel di¬ diuiditur nisi per materiam: nec potestesse materia sine forma. quia materia coniuncta cum forma est causa omnium accidentium sensibilium. Ostenso enim quocunmque accidente sensibili, pos¬ sumus concludere, quod accidems illud fundatur in substantia composita ex materia, & forma. Et si possit aliquis dubitare de alijs accidentibus sensibilibus, de ipsa tamen quantitate dubitare non potest. Nullus enim sanae mentis diceret, quod forma possit subiici quantitati sine materia, cum¬ habitum sit per Philosophum, formam non posse diuidi, & per consequens nec extendi sine materia. Ex accidentibus ergo coeli manifeste probatur, substantiam in coelo esse compositam ex materia, & forma.

Quaeremus ergo de illa materia: vtrum sit pura potentia, vel sit aliquid in actu, quia si est pura potentia, habemus intentum: hoc enim proba¬ re volebamus. si autem est aliquid in actu redeunt omnia inconuenientia supradicta. alia etiam in¬ conuenientia accidunt sic dicenti. quia tunc omnis forma adueniens illi materiae crit accidens. quia quicquid aduenit enti in actu totum est accidens. Rursus cum ex duobus in actu non fiat aliquid vere, vel simpliciter: vnum magis fieret vere, & simpliciter vnum in istis inferioribus, vbi forma aduenit materiae, quae est pura potentia; quam in supercaelestibus, vbi forma adueniret materiae existenti in actu. quae omnia esse in¬ conuenientia nullus dubitare posset. Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod motus localis non est transmutatio ad formam substantialem, quia non est generatio: nec ad formam uccidentalem, quae respicit subiectum secundum se, cuiusmodi est quantitas, & qualitas. quia talis transmutatio nec est alteratio, nec augmentum. Transmutatio ergo coeli licet non sit ista, praesupponit tamen compositionem omnium istorum, vt est per habita manifestum.

RESP. AD ARG. Ad primum ergo dicendum, quod materia etiam, quae de se est pura potentia, non quocunque modo sumpta, et subieet pritationi. sed solun est ulis, eum est subiecta formae conttaria, cui de necessitate est annexa priuatio alterius formae contrariae: & inde est, quod cum priuatio sit vnum de¬ principijs, quod iequiritur in generatione, & corruptione rerum, nunquam fiunr generatio¬ nes, & corruptiones, nisi ex contrarijs in contraria, vt semper priuatio possit in talibus esse principium. S ed si Deus subiiceret materiam formae non habenti contrarium, cuiusmodi est forma coeli, quod indicat motus eius, cui, vt probatur in de coelo, & mundo, nihil est contrarium, illa forma sic perficiens materiam, non haberet priuationem formae contrariae annexam: & quia¬ ponitur coelum nullam habere formam contrariam. tale ergo corpus erit ingenerabile, & in¬ cotruptibile, erit sine augmento, & diminutione, & erit sine alteratione. sed cu motus localis prae¬ supponat substantiam, secundum quam fit gene¬ ratio, & corruptio: & quantitatem secundum, quam fit augmentum, & diminutio: & qualitatem, secundum quam fit alteratio; ergo licet in hac transmutatione posteriori non inueniatur contrarietas, quia motui circulari nihil est contrarium, tamen inuenietur contrarietas, vt pos¬ sit aliqua alia esse transmutatio in coelo secundum locum. quod totum contingit, quia natura coe¬ li, idest, materia, & forma cesi non habent priuationem annexam: vnde nulla transmutatio est in coelo, quae variet naturam caeli: sed solum, quae per respectum ad aliquid extrinsecum transmutat coelum.

Ad secundum dicendum, quod materia secur¬ dum agentia naturalia, & secundum rationes seminales, non habet aptitudinem, nisi ad formas contrarias: sed secundum rationes obedientiales habet aptitudinem ad omnem formam. quantum cunque ergo sit pura potentia non habet aptitudinem simpliciter, & quocunque modo ad omnes formas, vt patet per habita.

Quod autem ad debatur de forma coeli, & de aliis formis, in sequenti quaestione soluetur: vbi ostendetur, quod materia existens sub forma elementi non appetit esse sub forma coeli, nec econ¬ uerso.

Ad tertium dicendum de Commenta. quod non est aliquod in celo, quod sit pura potentia. Et ad quartum quod sunbstantia coeli non est composita ex materia, & forma, patet non esse bonam positionem comment. quia secundum eam essent accidentia sine subiecto: & forma non habens materiam, susciperet accidentia sensi bilia, & extenderetur: & per consequens diuideretur forma sine materia, quae oia sunt incon¬ uenientia.

Articulus 4

ARTIC. IV. An materia omnium eam baben¬ tiuma sit na Conclusio est afirmatiua.

aerid. 1. 9. hosamn. cap. 1. & 9. D. Fho. 1. p. q.cc att. 2. Et 2. sentent. d. 12. art. 1. D. Bonau. d. 12. art. 2. q. 1. Alber. q. 2. de 4. coaeuis art. 5. 6. 7. & 9. Ric. d. 12. q. 8. Alex. de ales 2. p. q. 4 4. art. 2. Biel. d. 151q. I. Iho. Arg. d. 12. q. 1. art. 4. Capr. d. 12. q. 1., & a. Dur. d. 12. q. T. Voril. d. 12. q. 1. Bacch. d. 14. q 1. arric. 4. Sonc. 12. Meta. q. 9. & 9. Caiet. lib. de coelo qu. 3. de mat. coeli.

QVARTO quaeritur de materia per comparationem ad suam vnitatem: Vtrum sit vna materia omnium habentium eam. Et videtur, quod non. quia secundum Philosophum in 5. Metaph. Vnitas generis est vnitas materiae, quae ergo non conueniunt in genere non conueniunt in materia. sed corruptibilia, & incorruptibilia non habent idem genus, ergo nec eandem materiam..

Praeterea secundum Commen. in de substantia orbis, & allegat Themestium, dicens: Sol, & Luna, & aliae stellae aut funt formae non in materia, aut habent materiam equiuoce cum alijs materijs. ergo vel coelum non habet materiam, vel non habet eandem cum istis, sed habet eam equiuoce cum eis.

Praeterea quorumcunque non est vna. potentia, nec est illorum vna materia. quia sicut forma¬ est actus, sic materia est potentia. sed inferiorum, & superiorum non est eadem potentia, cum in superioribus sit tantum potentia ad vbi, in inferioribus sit potentia ad esse; ergo non est eadem materia hic, & ibi: cum non sit eadem potentia.

Praererea: cum materia est sub forma vna, quantumcunque nobili, appetit esse sub forma ignobili, & multo magis quando est sub forma ignobili, appetit esse sub nobili. Si ergo esset eadem materia in coelis, & in istis elementis; tunc etiam existens sub forma coeli appeteret esse sub forma¬ elementi: & multo magis existens sub forma elementi appeteret esse sub forma coeli, cuius contrarium videmus ad sensum.

IN CONTRARIVM est. quia secundum Sanctorum sententiam, omnia fuerunt facta in quadam materia consusa, postea ex illa materia confusa fuerunt distincte producta omnia. quod non esset, nisi omnium corporalium coelestium, & elementorum esset vna materia.

praeterea secundum philosophum in primo Physicorum. Non est nisi vna tantum materia. ergo vel supercaelestia non habent materiam, quod patet esse falsum: vel si habent eam, habent vnam, & eandem cum istis inferioribus.

RESOLVTIO. Materiam corruptibilium, & incorruptibilium eandem esse affirmamus. At quonam pacto vna¬ omnium corporum ceelestium, horumque inferiorum esse possit, in Dub. 2. laterali patebit.

RESPONDEO, dicendum. quidam dicentes se renere cum Comment. dixerunt non esse vnam, & eandem materiam supercaelestium, & inferiorum. sed, vt patet per habita, vult Com¬ ment. quod substantia caelestis, non sit composita ex duabus substantijs, & quod substantia coe¬ li sit quaedam substantia simplex, quae potest di¬ ci corpus non composirum ex materia, & forma: & si habet aliquam compositionem cum aliqua substantia, hoc erit solum ad motorem suum ap¬ propriatum, qui potest dici eius anima, & eius forma. Propter quod posuit ista inferiora esse conm¬ posita ex mat eria, & forma: supercaelestia vero ex corpore, & formia. quo posito, patet non esse ear¬ dem materiam. supercaelestium, & inferiorum. quia materia in his inferioribus est pura potentia, & potest proprie, & simpliciter diui materia. sed materiasuperiorum non est, proprie loquendo, materia, sed secundum Commentatorem dici debet cotpus, & est aliquid in actu. sed haec positio Comment. in praecedent quaestione euidenter est reprobata. propter quod illi idem dicentes se tenere cum Commentatore, in alijs suis scriptis videntes opinionem Commentatoris i sta¬ re non posse, improbant eam. Est ergo alius modus dicendi de differentia materiae superiorum, & inferiorum, quod non est eadem materia hio, & ibi. quod quidam probant ex receptione formae. Dicunt enim, quod materia de se est in potentia ad omnes formas. & quia de se est quid tale, ideo est in potentia ad formam perfectam, & imperfectam. & ideo cum est sub forma perfecta, adhuc appetit esse sub forma imperfecta¬ quia adhuc est in potentia ad illam, & econuer¬ so. Hinc concludunt, quod si eadem esset materia inferiorum, & supercaelestium: materia, quae est sub forma elementi, appeteret esse sub forma coeli, & econuerso. Omnia ergo essent genera¬ bilia, & coriupubilia. quod patet esse falsum. Hi ergo, vt fugiant hanc difficultatem, quomodo elementa sunt corruptibilia, & coelum est incorruptibile: dicunt non eandem esse materiam hic, & ibi. & dicunt materiam hic, & ibi habere aptitudinem ad aliam, & aliam formam. quia mate¬ teria ista habet aptitudinem ad formam corruptibilem: lla ad incorruptibilem. Isti ergo non negant materiam in coelo esse puram potentiam, & in istis inferioribus puram potentiam: dicunt tamen esse aliam hanc, & illam. quod patet, quia haec sunt corruptibilia, illa incorrupribilia. Si ergo quaeratur ab istis per quid differt ista materia ab illa, cum vtraque de se sit pura potentiasRe¬ spondent, quod sicut species, quae sunt sub eodem genere, differunt per differentias. differentiae veto differunt seipsis. & sicut principiata differunt per principia, principia vero differunt seipsis: sic supercaelestia, & ista inferiora, quia sunt quid conm¬ positum, & quid principiatum, differunt per sua principia. habet enim coelum sua principia: vt suam materiam, & suam formam: & ista in ferio¬ ra sua principia, suam, videlicet, materiam, & suam formam, & differunt haec ab alijs per sua principia. quia non est eadem materia hic, & ibi, nec eadem forma. Ipsa tamen principia differunt se¬ ipsis, quia non est eadem materia hic, & ibi, nec eadem forma. Sed ista positio stare non potest. imaginabimur enim, quod Deus omnia ex nihilo fecit, sicut imaginatur August. 12. Confessom nia ergo entia creata erunt infra Deum, & supra nihil, ita quod non sunt duo entia per se differentia, aeque nobilia. Et quia per se differunt forma, & materia: & actus, & potentia: forma est nobilior materia, & actus potentia. Iterum non sunt duae formae formaliter differentes aeque nobiles. Accipietur ergo nobilitas, & ignobilitas in entibus, & per consequens diuersitas eorum ex eo, quod vnum magis appropinquat, vel est magis remo¬ tum a nihilo, quam aliud: vel ex eo, quod vnum magis appropinquat ad Deum, vel est remotius a¬ Deo, quam aliud. ideo Philofophus in 8. dicit formas esse, sicut sunt numeri: vt sicut non sunt duo numeri habentes totidem vnitates: ita non sunt duae formae habentes totidem perfectiones: & sicut semper vnus numerus est maior alio, sic sempervna forma est perfectior, & nobilior alia. Differentia ergo rerum corporalium, & perfectio, & nobilitas earum, non est per materiam, quae est ita prope nihil, quod non potest esse magis remota a Deo: sed est per formas earum, quia non inueniuntur duae formae formaliter differentes, quarum vna non sit nobilior alia, & non remotior a nihilo: & propinquior Deo, quam alia. Omnes enim volentes tenere cum August. in lib. Confe¬ coguntur sic dicere, cui contradicere non est tu¬ tum. Contradicendo autem huic sententiae contradicimus non solum Augustin. sed etiam Philosopho volenti, quod non sit distinctio per potentiam, sed per actum, & quod actus est, qui di¬ stinguit. Non erit ergo distinctio per materiam: sed per formam: & forma est, quae distinguit v¬ num materiale ab alio: naturalia ergo distinguuntur per formas. Formae autem, siue materiales, siue immateriales, si specie differant seipsis differunt. hoc autem dicimus propter formas eiusdem speciei solo numero differentes. Ad quarum differentiam quantitas, & extensio materiae operantur¬

Dicere ergo duas potentias puras, & simplici ter puras distantes a Deo, distantia, qua maior nec esse, nec cogitari potest, est dicere oppositum in adiecto. Deus est enim actus purus, nec dista¬ re a Deo aliquid potest per hoc, quod est actus: sed per hoc, quod actus ille habet potentiam ad¬ mixtam. quanto ergo plus aliquid habet de potentia admixta, tanto plus distat a Deo, a quo omnis admixtio potentiae est aliena. Illud ergo, quod est pura potentia, quod nihil habet de admixto, tantum distat a Deo, quod amplius distare non solum esse, sednec cogitari potest

Si ergo poneremus duos primos actus, idest, duos deos, & duos actus puros; forte possemus ponere duas primas materias, & duas potentias puras.

Sed forte diceret aliquis non esse inconueniens dare duas potentias puras differentes essentialiter per formas. quas sunt aptae natae recipere. hoc enim volunt ponentes aliquas materias, entes, potentias puras posse realiter differre per for¬ mas, quas sunt aptae natae recipere. vt quia vna est apta nata recipere has formas inferiores corruptibiles: alia est apta nata recipere formas coele¬ stes incorruptibiles. nam videmus manifeste duas potentias puras sic essentialiter, & realiter differem tes, videlicet itellectum nostrum possibilem, & materiam primam. quodlibet enim eorum est potentia pura, vt patet ex dictis Philosophorum: differunt ramen hae¬ duae potentiae purae respectu formarum, quas sunt aptae natae recipere. nam materia est apta nata recipere formas sensibiles, intellectus noster possibilis formas intelligibiles. Sed similitudo, & haec obiectio nihil valet. quia, vt supra tetigimus, intellectus noster possibilis. non est pura ootentia simpliciter, sed de se est aliquis actus, & aliqus perfectio animae, & est pura potentia in genere intelligibilium. Est. enim aliquid actu ens, sed non est actu quid intelligibile. Si enim talis esset materia coeli, quod reciperet formas intelligibiles, & quod esset potentia pura in genere intelligibilium, optime concluderetur, talem materiam, vel talem potentiam puram realiter differre a potentia pura in istis inferioribus. sed cum materia illa recipiat formas sensibiles, & sit potentia pura in ge¬ nete entium, quod differat a materia istorum in¬ feriorum, quae est etiam sic potentia pura, stare non potest.

Sed forte diceret aliquis, quod materia coeli dicit aliquid in actu, sicut & multi ponunt materiam dese dicere aliquid in actu. quo posito sustineri rationabiliter posset, immo omnino es¬ set dicendum, quod materia illa ab ista differret. Sed, vt potest patere per habita, omnino cogimur dicere materiam de se importare puram potentiam. Quod si dicatur in istis inferioribus importare potentiam puram, in supercoelestibus non; sequitur inconueniens supra tactum, videlicet, quod in istis inferioribus ex materia, & forma fieret vnum per se, & simpliciter: in coelo vero per accidens, & secundum quid. quod nullus sanae mentis cogitaret.

Ad id vero, quod dicunt: vel quod co¬ gdntur dicere, videlicet, quod in potentia Pura potest esse differentia ex ordine ad actum: vel ex ordine ad formam, vt quia potentia pura est apta nata de se recipere: alia actum, & formam nobilem, & incorruptibilem: alia¬ actum, & formam ignobilem, & corruptibilem; dicemus, quod ex parte agentis possst esse differentia ista: quia secundum Apostolum, licet figulo ex eadem massa facere aliud vas in honorem, aliud in contumeliam: sicut licuit Deo eidem massae, & eidem potentiae purae imprime¬ re aliam, & aliam formam, vt huic imprimeret formam coelestem honorabilem, & incorrupti¬ bilem, & alii econtrario. Dicere ergo, quod ex parte ipsius materiae, vel ipsius potentiae purae vna de se ordinetur ad nobiliorem actum, quam alia: stare non potest. quia tunc de se vna esset nobilior alia. & cum tota nobilitas sit ex parte actus, quod patet per Philofophum 12. dicente Deum. quia non est nisi actus, & est purus actus, esse no¬ bilem in fine nobilitatis. Et quia ratione actus purus est nobilis in fine nobilitatis, ea ratione potentia pura erat ignobilis in fine ignobilita¬ tis. Si ergo volumus dare aliquam nobilitatem potentiae, hoc erit ex actu, & ex commixtione actus. quare si aliquam nobilitatem volumus da¬ re vni materiae, & non alii: vel neutra erit potentia pura, vel alia non erit potentia pura. sed, quod vtraque sit potentia pura, & distet a Deo distantia, qua maior cogitari non potest, & quod vtra¬ que sit ignobilis in fine ignobilitatis: vna tamen¬ sit nobilior alia: quia de se ordinatur ad nobilio¬. rem actum; est panere contradictoria esse vera. Patet ergo declaratum esse omnium corporalium esse vnam materiam. quia in potentia pura, quae in omnibus corporalibus reperitur, distinctio, & differentia secundum se esse non potest.

Dub. I. Lateralis. An corpora caelestia sint rcorrupri¬ hilia, cum eandem inferiorum materiam habeant. Conclusio est afffrmatiua.

caeleftia incorrupribilia sunt ratione furmae, non autem materiae. Aegid. Quol. 1. q. 12. Et 1. p. Hexam. cap. 5. Alb. q. 4. de coaeuo art. 2. Biel d. 12. q. 2. Bacch. d. 14. q. 1. Quill. Gorr. d. 3 4. q. 1. Vide etiam lo. Land. libr. 1. coeli q. 14.

VLTERIVS circa hoc quaeritur de corporibus supercaelestib, quo modo possint esse in corruptibilia, & habere eandem materiam cum istis inferioribus.

RESPONDEO dicendum, quod secundum Philosophum in primo physicorum, in istis generabilibus, & corruptitilibus sunt tria principia naturae. Materia, Forma, & Priuatio. Vnde reprehenditur Plato, & merito, quod priuatio¬ nem despexit, Omnis enim priuationem de¬ spiciens, & nolens eam ponere principium, reprehendendus est. quia non potest ponere eandem materiam in supercaelestibus, & in istis inferioribus, vt ponere cogimur, & saluare illa esse in¬ corruptibilia, haec autem corruptibilis. ex ipsa ergo priuatione annexa materiae istorum inferiorum, & non materiae superiorum non solum possumus saluare, sed etiam cogimur ponere illa esse incorruptibilia, haec autem corruptibilia. Vnde & Philosophus in primo Physicorum dixit, Materiam appetere formam, sicut turpe bonum, & foemina virum. quia ergo materia tut¬ pitudinem, & foemineitatem habet ex priuatio¬ ne, ideo desiderium materiae essendi sub alia forma sibi competit ex priuatione. tollens ergo priuationem a materia, tollit ab ea appetitum es¬ sendi sub alia forma, & per consequens tollit generationem, & corruptionem a rebus. ergo non immerito esse principium in talibus priuatio no¬ minatur. despiciens itaque priuationem: vel negabit generationem, & corruptionem ab istis in¬ ferioribus, cuius contrarium ad sensum vide¬ mus: vel ponet supercaelestia esse corruptibilia, sicut & ista inferiora. Plato autem, qui priuatio¬ nem despexit, non immerito volens tenere suam positionem, dixit supercaelestia esse corruptibilia. Dicunt enim aliqui, quod ideo plato dixit corpora supercelestia esse corruptibilia, qia dixit ea esse eiusdem naturae cum istis elementis. Sed dice¬ mus radicale principium in talibus ex parte platonis sumpsisse originem ex despectu priuationis. quia cum non propter aliud possimus salua¬ re haec inferiora esse corruptibilia, & non superiora, nisi quia materia omnium inferiorum sem¬ per est admixta priuationi, & non superiorum. si priuationem despiciamus, & dicamus nihil co¬ operari in talibus, cogemur ponere eandem esse materiam inferiorum, & superiorum. & cum ista sint corruptibilia, erunt & illa corruptibilia. Ideo Plato loquens de supercaelestibus corporibus ait, quod natura sua sunt dissolubilia, sed voluntate Dei indissolubilia perseuerant. Nos autem priuationem despicere nolumus, sed dicemus sequentes Philosophum priuationem se habere, vt principium: quae cum sit annexa materiae istorum inferiorum, non autem materiae superiorum, ista sunt corruptibilia, & non alia.

Ad cuius euidentiam sciendum, quod priuatio non est annexa nisi formae contrariae. ideo, vt pluries diximus, non sunt generationes nisi ex contrarijs, & in contraria. formae ergo istorum inferiorum, quia sunt formae habentes contrarium, materia eorum est subiecta generationi, & corruptioni. quia vna existens sub vno contrario, habet priuationem alteriuscontrarii, ex qua priuatione videns se turpem, & defectiuam appetit esse sub alio contrario. & quia non potest duo contraria habere perfecte simul, appetitus non potest esse satiatus: insatiata vero sempet ad maleficium machinatur, quod totum ex priuatione contingit, vt patere potest ex primo Physicorum. Sed forma coeli cum sit forma non habens contrarium, quod indicat motus eius circularis, cui nihil est contrarium: materia coeli subiecta tali formae, non habebit priuationem annexam, & non videbit se ex hoc turnem, vt ad maleficium machinetur, & ad corruptionem suae formae: ea propter celum incorruptibile per¬ seuerat. Non est ergo ex parte materiae quare coelum est incorruptibile: & ista corruptibilia. quia materia omnino absolute sumpta, non differt haec ab illa, sed hoc est ex parte formae, quia forma coeli non habens contrarium, & ex hoc non habens priuationem annexam, satiat totum appetitum materiae. forma vero istorum inferiorum, quae est contrarietati subiecta, habens priuationem annexam non pont totum appetitum materiae satiare¬

Aduertendum ergo quo forte videretur alicui: quod Hydropicus possit dupliciter satiari. Vno modo, quod si daretur sibi tantum ab bibendum, quantum posset bibere: alio modo, quod si auferretur in¬ firmitas, quae est Hydropisis. sed primo modo satiari nullo modo posset: quia manente illa infirmitate semper plus appetit, quam possit bibere, & ideo nunquam satiari potest. Secundo vero modo potest satiari, quia amota Hydropisi, bibens quod sibi sufficeret, satiatus esset: nec appeteret vlterius bibere. sic & in proposito priuatio est quaedam Hydropisis materiae: vt coniuncta¬ priuationi plus appetat, quam possit habere: & ex hoc nunquam satiari possit: quia existens sub vno contrario ratione priuationis appetit esse sub alio: quae simul habere non potest. Deus ergo satianit materiam coeli non imprimendo ei oem¬ formam, sed inprimendo formam non habentem contrarium, & ex hoc sanauit ipsam ab Hydro¬ pisi, & a priuatione: quae non est annexa nisi formae habenti contrarium: & hoc faciendo satiauit appetitum illius materiae, vt non machina¬ retur ad maleficium, id est ad corruptionem sui, & non appeteret esse sub alia forma: & ex hoc coelum incorruptibile remanet.

Dub. II. Lateralis. An superiorum, co inferiorum ma¬ terta stt &vna. Conclusto est affirmatiua.

Materia cunctorum corruptihilium, & incorrupti¬ bilium vna est per indifferentiam, omnisqu. formae carentiam: non autem per transformatio¬ nem ad formam: nec per vnam, eandemque ra¬ tioneu sisciriendi somnan

Aegid. 1. p. Hexam. cap. 2. &, Item diffusisime in lucu¬ lentiss. q. de materiali compositione caeli. Quill. gorr¬ d. 14. q. 1. Vide etiam pro hac materia Doct. omnes in art. 4. citatos iisdem locis.

VLTERIVS circa hoc forte dubitaret aliquis, qua vnitat. materia superiorum, & inferiorum sit vna. Dicendum quod vt patet ex nostro Hexameron materia tripliciter potest dici: vna vel per carentiam omnis actus, & omnimodam indifferentiam: & sic est vna in omnibus materia si materia coeli, & horum inferiorum intelligeretur carene omni actu, non haberet per quid differret haec ab illa: etiam per indifferentiam esset eadem haec, & illa. Secundo modo potest intelligi vnitas, vel identitas materiae non per indifferentiam & carentiam omnis formae, sed per vnam, & eandem rationem suscipiendi formam, & sic non est vna, & eadem materia corruptibilium, & incorruptibilium vel inferiorum, & superiorum: & sub alia, & alia ratione forma recipitur hic, & ibi: quia materia horum inferiorum recipit fot¬ mam sub ratione contraria, & sub ratione annexa priuationi, vel sub ratione, qua non completur, & perficitur appetitus eius: In superioribus vero materia recipit formam sub ratione, qua completur appetitus eius. hoc ergo modo omnium inferiorum est eadem materia, & omnium superiorum eadem. Inferiorum autem & superiorum non est eadem. Tertio mon pont accipi vnitas materiae non solum per indifferentiam: nec solum per eandem rationem recipiendi formam: sed per transmutationem ad formam: vt aliqua duo dicantur habere eandem materiam: quia materia vnius potest transmutari ad formam alterius. hoc ergo modo non est vna, & eadem materia: prout loquitur de vnitate materiae Philo sophus:Est vna materia omnium habentium ad se inuicem transmutationem. Secundum ergo hunc modum non solum non est eadem materia superiorum, & inferiorum: quia inferiora non possunt transmutari ad formam superiorum, nec econuerso: sed etiam non est eadem materia omnium superiorum, siue omnium coelorum: quia vnum coelum non potest transmutari ad formam alterius: & non solum ipsi coeli hoc modo non habent eandem materiam: quia vnum non potest transmutari ad formam alterius, sed etiam ipsae partes coeli, & quoruncunque coelorum non habent eandem materiam: quia nulla huiusmodi pars potest transmutari ad formam alterius. Quodlibet ergo coelum, & quaelibet pars cuiuslibet coeli secundum hunc modum constat ex tota materia sua: quia non potest materia vnius ad formam alterius transmutari¬

RESP. AD ARG. ART. LIII.

AD primum dicendum, quod vnitas gene¬ ris est vnitas materiae. quia magna similitudo est inter genus, & materiam. Nam in compositione specierum genus se habet sicut materia: & differentia sicut forma: vt sicut forma adueniens materiae constituit rem mate¬ tialem: sic differentia adueniens generi constituit speciem. Et sicut vna, & eadem materia prout est sub hac forma, constituit hanc rem: & prout est sub alia aliam. sic vnum, & idem genus prout coniungitur huic differentiae, constituit hanc speciem, & prout alii aliam speciem. Vel possumus dicere etiam exponendo ad litteram, quod vnitas generis sit vnitas materiae, & quae conueniunt in genere, conueniunt in materia: & econuerso. sed tamen comuenientia materiae, vel vnitas eius non est accipienda secundum se, sed secundum ronem suscipiendi formam. nam differentia est inter genus, & materiam, vt patetiper Commem. in 2. Heta. Materia dicit potentiam puram, & dicit alteram partem compositi secundum rem: & ion non prae¬ dicar de his, quorum est materia: sed genus dicit compositum ex materia & forma, & ion praedicat de¬ his, quorum est genus. quia dicit totum secundu rem, licet di¬ cat partem secundum ronncm. ergo si volumus loqui de vnitate materiae put facit vnitatem generis: cum genus non dicat materiam secundum se, sed dicat quid compositum ex materia, & forma; istam vnitatem non accipiemus ex materia scundum se, sed ex materia put sub quadam vna ronne, recipit formam. Et quia oia ista corruptibilia habent formam in materia sub vna rom¬ ne, prut forma nion satiat totum appetitum materie, oia ista poterunt esse sub vno genere. supercaelestia vero, quia habent formam in materia, sub vna alia ronne erunt sub alio genere: & non erunt sub eodem genere haec & illa, nisi forte sub eodem gnie logico.

Ad secundum dicendum, quod supercaelestia habent aequiuoce materiam cum istis inferioribus, secundum Con men. quia materia in istis est pura potentia: in sup¬ celestibus vero materia est ipsum corpus, & est aliquod in actu. sed ista positio stare non pont: & in hac parte non est credendum Conmmentatori: vel pos¬ sumus dicere, quod tenendo opinionem, quam credi mus veram; adhuc possumus saluare, quod materia hic, & ibi dicatur equiuoce. Nam haec est equiuo¬ catio, quoue nomen est idem, sed ron substantiae est di¬ uersa. vnde brachium mortuum, & viuum dici. tur aequiuoce: quantuncunque sit eadem materia in vtroque. tota enim ron substantiae sumitur ex forma, & si materia perinet ad substantiam rei, siue ad diffinitionem, hoc erit per comparationem ad formam, & ideo dicitur in 7. quod omnes partes positae in diffinitione sunt formae. Ad hoc ergo, quod sit aequiuoce materia hic, & ibi, non oportet quod secum dum se sit alia materia hic, & ibi: sed sufficit quod alia ratione formam suscipiat hic, & ibi.

Ad tertium dicendum, quod vbi est vna potem tia, ibi est vna mat eria: vbi non, non. sed ista po¬ ventialitas non semper accipitur, prout eam facit motus. sed prout eam praesupponit motus, nam motus localis licet secundum se non importet nisi porentiam ad vbi, quia per talem motum non acquiritur, nisi vbi, tamen talis motus praesuppo¬ nit compositionem in substantia. quidquid enim est sic mobile, est compositum ex materia, & forma, iuxta illud 2. Meta. oportet imaginari materiam in re mota. vbi ergo est potentia ad vbi, est potentia scundum substantiam, & est ibi vera materia. illa ergo potentia ad vbi praesupponit compositionem secundum substantiam.

Ad quartum dicendum, quod osns volentes loqui de appetitu materiae scundum se, vt quod materia scumn se appetit aliam forrr am despicientes priuationem, incidunt in errorem Platonis, quod calestia sint corruptibilia: sicut ista inferiora, sed voluntate Dei incerrupti¬ bilia perseuerant. quia, vt patet ex. 1. Physi¬ corum: materia per accidens prout est turpis, & est sub priuatione appetit esse sub alia forma: quia si hoc esset per se, tunc materia per se appeteret corruptionem sui ipsius, quod est inconueniens. esse ergo sub forma nobili, vel sub forma ignobili. non est sufficiens ratio ad propositum: sed materiam esse coniunctam priuationi, vel non coniunctam, facit materiam appetere, vel non appetere esse sub forma alia. & quia priuatio non est annexa nisi formae contrariae, vel formae subiectae contrarietati; ideo caelestia naturaliter sunt incorruptibilia, haec vero corruptibilia.

Dub. I. Litteralis.

AVEIRIitteram primo queritur: Quomodo in principio id est initio temporis secundum vnum modum exponendi fecit Deus caelum, & terram: quomoc o ex Ell ponatur ibi celum de celo Em¬ Pyreo. Videtur enim, quod in initio temporis non sit factum coelum Empyreum: sed sit factum in initio eui. Coelum enim Empyreum secundum Sanctos: cum sit semotum ab omni volubilitate: mensuratur aeuo, & fuit factum in initio aeui¬

Dicendum, exponendum esse tale coelum factum in initio temporis, idest cum initio temporis, quia huiusmodi coelum nullo modo ordinatur ad tempus, loquendo de tempore, vt nos loquimur. Ex hoc ergo apparet improprie dici fieri in tempore, quia sit cum tempore, quatum ad ea, quae non mensurantur tempora. & quia mundus secundum Sanctos, vt de eo locuti sunt Sancti, includit temporalia, & aeuiterna: cum copulatiua sit falsa, altera parte existente falsa: falsum est, vel valde improprie dictum, est mundum factum in tempore, quia factum cum tempore¬ sed quantum ad temporalia tantum: concedipo¬ test, mundum sic esse factum cum tempore, quod etiam est factum in tempore, vt supra diffusius dicebatur. vnde nosipsi aliquando diximus hoc improprie: deinde aliquando proprie: vtrun¬ qlealltet, & adlifer atcipierdo, vcritatemtortt nere poteft¬

Dus. 1T Litteralis.

VLTERIVS Forte dubitaret aliquis de eo, quod dicitur: In illo initio temporis Deus etiam fecit terram, sed vt dicitur Eccl. 1. generatio praeterit, generatio fl aduenit, terra vero in aeternum stat. Si ergo terra aeternitate stabilitur, non fuit facta in initio temporis.

Dicendum, quod nihil est aeternum simpli¬ citer, nisi folus Deus: alia vero a Deo possunt participare aliquas conditiones aeternitatis: quodlibet enim elementum quantum ad sui totalitatem aliquid participat de aeternitate, quia secundum se totum est incorruptibile, licet secundum suas partes corrumpatur. terra tamen¬ quantum ad aliquid plua participat de hac conditione, quam alia elementa. quia non solum secundum se totam est quid incorruptibile, sed etiam quid immobile. prout ergo aliquid partici pat de conditionibus aeternitatis, idem dicemus de ea, quod diximus de caelo Empyreo: prout vero participat conditiones temporalium, idem di eemus de ea, quod de alijs temporalibus.

Dub. III. Litrerasis.

VLTERIVS forte dubitaret ali¬ quis; cum nostra translatio habeat, quod terra erat inanis, & vacua; & alia habeat, quod erat inuisibilis, & incomposita; quomodo haec verba reducantur ad illam, & quomodo soluabi tur vtraque translatio. Et dicendum, quod dupliciter potest dici terra inanis, & vacua, vel inuisibilis, & incomposita, prout aliter, & aliter comparat ad formam. Et quia duplex est forma: accidentalis, & substantialis. Et quia forma dupliciter conparatur ad materiam: Vno modo, vt est finis. Alio modo, vt recipit in materia. nostra enim translatio, quod terra erat inanis, & vacua. Inanis & vacua pont exponi, prout materia aliter, & aliter comparaem ad formam. Nam inane, & frustra, & vanum dicitur aliquid, vt caret fine. materia ergo est terra inanis, prout caret forma, inquantum forma est finis eius. sed materia est terra vacua, prout est receptaculum formae, & caret forma. quia tunc drm¬ receptaculum vacuum, qfimn caret suo receptibili: sicut locus drm vacuus, qusi caret suolocato. Verba ergo nostrae translationss possunt referri ad materiam, prout comparatur, aliter, & aliter ad formam: sed verba alterius translationis possunt re¬ ferri ad materiam, prout comparatur ad aliam, & aliam formam, vt dicatur materia informis, ter¬ ra inuisibilis: prout comparatur ad formam accidentalem, per quam videtur, & sentitur. Dicitur incomposita, prout comparatur ad formam substantialem, cum qua facit compositionem primam.

Dub. IIII. Lirteralis.

LaERIV. frtedubitaret aliquis de nominibus, quibus nominatur illa materia informis, vt quare dicat terra.

Dicendum, quod materia tripliciter potest considerari. Primo, vt est infima. Secundo vt est informis. Tertio vt est apta nata ornari per¬ formas.

Propter omnia ista tria illa informis materia competenter vocata est terra. Primo ratione infimitatis. Et hanc rationem assignauimus nos in quaestionibus. quia sicut in ordine corruptibilium terra estita infimna, quod non potest esse magis: sic in ordine omnium entium materia est ita infima, quod non potest esse magis. Secunda ratio est ex par¬ te informitatis. Et haec est ratio Aug. & tangitur in httera. quia cum terra minus habeat de forma, quam oina alia elementa. ideo materia informis merito uocata est terra. Tertia ratio potest sumi¬ prout materia est apta nata ornari per formam. Nam terra licet minus habeat de decore, & de¬ forma, quam alia elementa, inmn pluribus ornatur, quam omnia alia elementa. Nam ignis nullum ornamentum aliud habet. Aer habet aues. Aqua habet pisces. Sed terra habet herbas, arbores, reptilia, bestias, & homines. Ipse etiam aues, quae sunt ornamentum aeris, & pisces, qui sunt orna¬ mentum aquae, prout quiescunt, sunt ornamentum terrae, quia non quiescunt nisi in terra. Et sicut terra est apta nata ornari omnibus illis orna mentis, ita materia informis est apta nata ornari omnibus his formis, vt per omnia haec materia illa informis dicatur terra.

Dub. V. Litteralis.

LTERIVSforte dubitaret aliquis, qua se re materia informis dicta sit abyssus. Dicendum, quod licet de hoc tactum sit supra, possumus tamen, quantum ad Etymologiam nominis aliqua hic addere. Dicemus. enim quod abyssus duplicem habet Etymologiam. Vno modo dicatur ab a quod est sine, & byslus byssi. quod est genus quoddam panni multum candidi. Videtur nim abyssus quasi sine bysso i d est sine candore, & sine claritate, & hoc signat materiam informem, quae non fit clara, & lucida, & non fit cognoscibilis, & visibilis, nisi per formam. de se ergo est abyssus, idest, sine bysso, & sine claritate.

Secundo modo dicitur abyssus ab a, quod est sine, & basis, quod est fundamentum, sine fundus. ergo abyssus, idest sine basi, & sine fundo, & hoc est satis, quod homines intelligunt per abyssum, quia intelligunt aliquid valde profundum, & quasi sine fundo. & quia omnia alia fundantur in materia, ipsa autem non fundatur in alio, sed est fundamentum omnium aliorum. ideo a Philosopho in Metaphysic. vocata est funda¬ mentum naturae. vocata est ergo materia abyssus, idest sine fundo, quia ipsa non habet alium fundum, nec aliud fundamentum, sed omnium aliorum est fundamentum. omnia enim alia facta sunt ex ipsa: ipsa vero non ex alia, sed ex nihilo est producta, vt haberi potest ab¬ Aug. in pluribus locis.

Dub. V. Lirreralis.

VLTERIVS forte dubitaret aliquid quare illa informis materia dicta est aqua. Ad quod respondet Magi ster multa quantum ad primam diem, quod fuit per factionem lucis. Secundo determinat de ope Distinctionis, quod oia, quae nascuntur in terra, ab humore sumunt originem Ad cuius euidentiam sciendum, quod siue sint lapi¬ des, siue sint mineralia, siue sint animalia, vel vel cum humido conficiuntur, vel per humidum nutriuntur. Illa enim, de quibus minus hoc videtur, sunt forte lapides, & mineralia. Et tamen de¬ lapidibus dicitur in Commento Meteororum, guoterra pura lapis non fit, terra pura sine humo¬ re est puluis, & non tenet se vna pars cum alia. oportet ergo, quod per humorem solidetur, & cor¬ glutinetur, vt conuertatur in lapidem. sic etiam de mineralibus dicit Philosophus in de Generatione: quod Materia omnium liquabilium est aqua. materia ergo, ex qua omnia ista fiunt, vel nutrifi¬ tur, potest vocati aqua¬

PrevBack to TopNext

On this page