Quaestio 2

ARTIC. I. An imago Dei in Homine aliquo¬ modo matts, quam in An¬ gelo, reperiatur. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 1 p. q. 93. artic. 3. Et 2. sent. d. 16. art. 3 D. Pon. d. 16. art. 3. q. 1. Quill. Altis. 2. sent. tract. 10. cap. 4. q 2. & 3. Ric. d. 16. q. 4. 5. Th. Arg. d. I0. q. 1.ar. 2. Dur. d. 10. q. 2.

AD PRIMVM sic proceditur: vi¬ detur, quod magis sit in homine imago Dei, quam in Angelo. quia specialiter magis dictum est de homine: Faciamus hominem &c. & non de Angelo. Praeterea Augustinus in sermone de imagine ait: Deus creauit hominem ad imaginem suam, quod nulli alii creaturae dedit. ergo non solum in homine est magis imago, quam in Angelo, sed per hoc dictum August. videtur, quod nullo modo sit in Angelo.

Praeterea viderur saltem, quod non magis sit in Angelo, quam in homine: quia quando aliquod commune conuenit aliquibus, vt commune: non videtur, quod magis conueniat vni, quam alte¬ ri. Sed esse imaginem est commune homini, & Angelo, & conuenit eis, vt commune. quia conuenit eis, vt communicant in natura intellectuali. ergo &c.

Praeterea secundum August. 17 vel 14. de Tri Toni. c. 8. Anima eo quippe ipso imago Dei est: quod capax eius, & particeps esse potest. Sed quantum ad capacitatem Dei, & participationem eius, quod potissime erit, quando in patria fruemur Deo: homines aequabuntur Angelis: ergo imago Dei erit aequaliter in vtrisque: ergo &c.

Praeterea secundum August. 11. de Trin c. 5. Imago Dei quaerenda est in illa sola parte animi, qua superior solus Deus est: & in ea parte animae, vbi Deus prorsus exprimitur: & inter quam, & ipsum nulla interiecta natura est ergo in illa par¬ te animae quaerenda est imago Dei: inter quam, & Deum nulla creatura, vel nulla natura est in¬ teriectaid est intermedia. Sed si Angelus esset magis imago Dei, quam anima: oporteret, quod secundum rationem imaginis esset Angelus inter Deum, & animam. Quod patet filium per August. ergo &c.

IN CONTRARIVM est Exech. 28. c vbi dicitur de Lucifero. Tu signaculum similitudinis plenus sapientia, & perfectus decore. Videtur ergo, quod expressiori modo sit imago in Angelo, quam in homine: cum non solum dicatur imago, sed signaculum.

Praeterea ratione intellectualis naturae: homo¬ factus est ad imaginem. Sed in natura intellectuali Angelus excedit hominem. quod patet ex ver¬ bis Exech. describentis Angelum plenum sapientia, & perfectum decore, quod non esset, nisi in itellectu, & sapientia excelleret hominem: ergo &c.

RESOLVTIO. Imaginis rationem per se, naturaliter, & primo, in Angelo magis, quam in Homine esse non dubitamus: Contra uero, si imaginis ratio ex accidenti, & secundario consideretur. Idque originis, recreationis, dominiique ratio¬ ne affirmamus.

RESPONDEO dicendum, quod Glo. super illo verbo: Signatum est super nos lumen &c. ait quod triplex est imago: creationis, recreationis, & glorificationis. Imago creationis, vt ibidem di¬ citur, in qua creatus est homo. Recreationis, per¬ quam recreatus est homod est Dei gratia, sed imago¬ similitudinis est, ad quam factus est homo. Nos autem accipiendo duo prima menbra: videlicet imaginem creationis, & recreationis: addemus membrum tertium scilicet imaginem glorificationis. Imago ergo creadonis est natura, in qua homoetn creatus. Recreationis est Dei gratia, per quam homo est recreatus. Imago glorificationis erit illa aeterna visio, & fruitio, per quam homo erit glorificatus.

Cum ergo quaeritur, vtrum imago Dei sit aequa¬ liter in homine, & in Angelo; Aut est quaestio de imagine creationis, quae respicit naturam, aut de imagine recreationis, quae respicit gratiam: aut glorificationis, quae respicit gratiam consum¬ matam, vel gloriam.

Quantum autem ad imaginem creationis, quae respicit naturam; Aut erit consideratio quantum ad id, quod directe, & principaliter respicit imago: quia respicit mentem, & naturam intellectua¬ lems Aut ad id, quod respicit imago secundario, & ex consequenti. Vel possumus aliter distinguere, & in idem redit, quia huius consideratio, vel erit per se, & naturaliter, vel erit secundario, & quasi accidentaiterl.

Quantum autem ad ea, quae sunt perse, & quasi essentialia imagini: cuiusmodi est esse naturae intellectualis, magis inuenitur imago Dei in Angelo, quam in homine: quia natura intellectualis magis viget in Angelo, quam in homine, si volu¬ geli mus proprie loqui: Angeli sunt intellectuales. Homines vero rationales, vt patet per Dio. 6. de di. No. Nos etiam ipsi in nobis intellectum vocamus habitum principiorum: quia ad principia¬ non est ratio, nec intelligimus principia ratiocinando, & discurrendo, sed simplici intuitu ea¬ intelligendo. Homo ergo modicum est intellectualis: quia pauca intelligit non ratiocinando, & discurrendo. Sed, vt plurimum, est rationalis: quia multa, & quasi omnia intelligit ratiocinando, & discurrendo: Angelus autem econuerso: vt plurimum, est intellectualis: quia omnia intelligit simplici intuitu. Discursus autem nullus est ibi: nisi forte vellemus vocare eum discursum: quia non omnia, quorum habet species, intelligit simul: quod non est proprie discurrere: sed est suam aciem intellectiuam nunc ab vna spe¬ cie, quae est in memoria Angeli: nunc ab alia in¬ formari. Homo ergo quia plus viget ratione, quam intellectus dicendus est rationalis. Ange¬ lus vero, quia non ratiocinando, sed intelligendo cognoscit: dicendus est intellectualis. Imo si bene consideremus intellectum hominis, & 5.Angeli, dicemus cum Commen. in 3. de Anima: quod intellectus, qui dicitur possibilis, se habet in genere intelligibilium: sicut materia prima in genere entium, quia modicum participat de intellectu respectu Angeli. Philosophi aurem dixerunt, intellectum nostrum creatum esse in orixonte aeternitatis: quia loquendo de temporalibus, & aeternis modo, quo loquitur Apo¬ stolus cum air: Quae videntur, temporalia sunt: quae non videntur aeterna; Dicemus: quod si¬ . cut Orixon in coelo est circulus diuidens in ter emisperium superius, & inferius. Sic anima humana est quasi orixon, & habet creaturas sensibiles, quae possunt dici emisperium inferius, & creaturas aeternas cuiusmodi sunt Angeli, qui¬ possunt dici emisperium superius. Propter quod bene dictumest, quod Commen. ait: Quia anima nostra, siue intellectus noster tenet infimum gradum in genere separatarum, & supremum in genere sensibilium. Cum ergo ratio imaginis prout accipitur imago creationis per se, & essentialiter respiciat naturam intellectualem, in qua Angelus sine comparatione excedit hominem; omnino concedendum est, quod quantum ad ea, quae respiciunt imaginem sic acceptam excellentiori modo reperitur ratio imaginis in Angelo, quam in homine.

Sed si consideremus imaginem sic sumptam: non quantum ad ea, quae respiciunt eam per se, & essentialiter, sedquantum ad respicientia it¬ sam secundario, & ex consequenti, & quasi per¬ accidens: non est inconueniens ratione imaginis: prout est in homine, excellere Angelum Quod multipliciter esse potest.

Primo quantum ad originem personarum. Nam sicut vna persona diuina oritur ex alia, sic vna persona humana oritur ex alia. Sed hoc non est in Angelis, quod vnus Angelus oriatur ex alio. Sed sic considerare imaginem: non est ire¬ ad id, quod est essentialiter, & per se. quia per se, & essentialiter in vna, & eadem persona, siue hominis, siue Angeli sumenda est imago Trinitatis. Considerare ergo originem diuinarum per¬ sonarum in diuersis personis humanis: est considerare rationem imaginis non essentialiter, & per se. Et ideo secundum diuersas vires, vel secum dum diuersas potentias, quae sunt in vna, & ca¬ dem anima, uel in uno, & eodem Angelo, sumitur imago Dei, siue imago Trinitatis.

Secundo: excellentia poni potest in homine prout anima regit totum suum corpus, & Deus regit, & gubernat totum suum vniuersum: quia sicut Deus est in hoc vniuerso totus in toto, & totus in qualibet parte: sic anima est tota in suo toto corpore, & tota in qualibet parte. Sed ista est consideratio quasi per accidens ad ratio¬ nem imaginis, quia in anima per se, & essentia¬ liter non ponitur ratio imaginis prout intendit administrationi corporis: sed prout intendi¬ contemplationi Dei.

Tertio: haec excellentia patere potest: pro¬ ut homo dominatur animantibus omnibus, quod videtur pertinere aliquo modo ad imaginem: quia statim cum dixit Deus: Facia mus hominem ad imaginem &c. Subdit: Ei praesit piscibus maris: volatilibus caeli, & be¬ stijs vniuersae terrae: omnique reptili, quod mouetur in terra. Sed licet hoc sit dictum statim post dictum illud: Faciamus hominem ad imaginem &c. Non tamen hoc per se, & primo, & essentialiter pertinet ad imaginem, quia sicut in anima non ponitur directe imago prout intendit administrationi corporis, si¬ non ponitur hoc in ea: prout intendit regimen animalium: sed prout ab omnibus his vacans intendit contemplationi Dei¬

Non tamen sunt illa despicienda: nec est dicen¬ dum: quod homo propter ista magis repraesentet Deumquam Angelus: & supposita in eo intellectuali, vel rationali natura, quin sit quantum ad ista excellentiori modo imago Dei in ipso, quam in Angelo. Sed quod ista, in quibus excedit homo Angelum: si pertinent ad imaginem: hoc est secundario. Sed esse altiori modo intellectualis naturae: in quo excedit hominem Ange¬ lus: per se, & directe ad imaginem pertiner.

Viso quomodo se habet excellentiori modo ratio imaginis in Angelo, quam in homine, & quomodo econuerso: loquendo de imagine creationis: quae respicit naturam; Volumus hoc declarare in Angelo, & in homine: quantum ad imaginem recreationis, & glorificationis: quae respiciunt gratiam, & gloriam: quae est in gratia consummata. Sed cum homines in via habeant gratiam initiatam: In patria vero sunt habituri vna cum Angelis gloriam, siue gratiam consummatam, Si vellemus loqui de imagine: prout est in Angelis secundum gloriam, & gratiam consummatam, & prout est in hominibus viatoribus secundum initiatam; Di¬ ceremus de quolibet homine pure viatore, & etiam multomagis: quod dixit Dominus de lohanne Baptista, qui cum diceret de eo: In¬ tet natos mulierum non surrexit maior, Addit: Qui minor est in regno coelorum maior est illo. Gratia enim initiata non potest cogquari gratiae consummatae. Diximus autem de quolibet pure viatore verificari illud. Quia qui minor est in regno caelorumid est quilibet Angelus minor est illo, praeter Christum, qui adhuc viuens non era¬ & purus viator: quia in eo erat gratia vnionis, & in hoc excellebat in gratia omnes Angelos. Si vel¬ li lemus tamen: etiam de eo verificare possemus, qui minor est in regno caelorumid est quilibet Ange¬ lus maior erat: non ratione gratiae: sed ratione passibilitatis corporis. de quo potest intelligi illud Psalmi: Minuisti eum paulominus ab An¬ gelis. Sic ergo dicendum est de gratia initiata in viatoribus respectu Angelorum habentium gratiam consummatam: quia minor Angelus in hoc est maior quolibet pure viatore.

Sed si volumus loqui de Angelis, & hominibus secundum imaginem glorificationis: quae consistit in gratia consummata; Dicemus quod istam quaestionem determinat Augustinus in principio. 13. de Ci. Dei, vbi ait: quod non inconueniens, nec incongrua dicatur esse hominibus, An¬ gelisque societas: vt non quatuor ciuitates: duae. s¬ Angelorum, totidemque hominum: sed duae po¬ am tius ciuitates: hoc est societates: merito esse dican¬ atur: vna in bonis: altera in malis: non solum An¬ gelis, verum etiam hominibus constitutae. Dua ergo tantum erunt ciuitates numero, & merito: Vna: Angelorum, & hominum bonorum. Alia Angelorum, & hominum malorum. Et sicut tunc erunt duae ciuitates numero: ita erunt duae ciuitates merito: quia Angeli, & homines boni faciunt vnam ciuitatem numero, & merito: quia boni homines secundum sua merita aequabuntur gloriae Angelorum, & assumentur ad ordines eorum: quia aliqui assumentur ad ordinem Seraphin, & aliqui ad Cherubin, & sic de alijs.

Concludamus ergo, & dicamus, quod quantum ad imaginem creationis: quae respicit naturam, homo, & Angelus secundum equalitatem imaginis se habent, vt excedentia, & excessa: quia, vt patuit, in hoc Angeli excedunt homines, & econuerso: aliter tamen, & aliter: vt superius dicebatur.

Quantum autem ad gratiam recreationis: An geli excedunt omnes homines pure viatores: quia quaelibet gratia consummata excellit quamlibet gratiam initiatam quantum autem ad imapi¬ nem glorificationis: erunt homines pares Ange¬ lis: quia aequabuntur eis in gloria: & habebunt aequalia merita, & per consequens aequalem gloriam cum eis, & facient vnam ciuitatem cum ipsis non solum numero: sed etiam merito, & per¬ consequens praemio, quia pares existentes in me¬ rito: erunt pares in gloria, & in praemio.

Sed propter hanc aequalitatem non tollitur excellentia in ploria, & praemio aliquarum personarum: quae sunt acceptae actionis: cuiusmodi est persona Christi, quae est super omnia collocata, & sicut persona beatae Virginis, quae est super choros omnes Angelorum ad caelestia exaltata.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum, quod Moyses loquebatur populo grosso, & rudi: ion nullam mentionem fecit de Angelis: quia non po¬ terat ille populus transcendere corporalia. Propter quod dicere possumus, quod sicut sub figura coeli empyrei tradidit Moyses creationem Ange¬ lorum, & sicut sub figura productionis lucis tradidit conuersionem bonorum Angelorum ad Deum, & sub figura tenebrarum auersionem malorum; Sic sub figura hominis facti ad imaginem, & similitudinem Dei: dedit intelligere Angelos, qui etiam ad Dei imaginem & similitudinem sunt creati. immo multomagis loquendo de homine facto ad imaginem Dei dedit intelligere Angelos, quia, vr patet ex litera, homo non dicitur factus ad imaginem: nisi ratione animae intellectiuae, in qua, & per quam homo communitat cum Angelis.

Ad secundum dicendum, quod ibi loquitur Augustinus de creaturis non intellectualibus. Nam cum ipse ponat hominem secundum mentem, & intellectum ad imaginem Dei factum: oportet sic exponere dictum eius, quod nulli alil creaturae datum est esse ad imaginem: quia non communicat cum homine in intellectu.

Ad tertium dicendum, quod si aliquibus conuenit aliquid per aliquod commune, vt commune conuenit eis aequaliter: Verum est: si illud com¬ mune participant aequaliter. Propter quod natu¬ ra intellectualis, licet sit communis homini, & A ngelo, & licet secundum illam naturam conmmu¬ nem esse ad imaginem communicat homini, & Angelo; tamen illam naturam communem non aequaliter participat homo, & Angelus.

Ad quartum dicendum: quod capacitas animae potest considerari dupliciter, vel secundum naturam: prout est in potentia, vt perficiatur per¬ gratiam, vel prout est in actu iam perfecto per gratiam: siue illagratia sit initiata, vt est viatorum: siue consummata, vt est beatorum. Quantum autem ad naturam magis viget capacitas Dei in Ange¬ lis, quam in hominibus, quia sunt magis apti nati naturaliter ad capiendum ipsum. Sed si loquimur de capacitate naturali: prout est actu perfecta per gratiam: & maxime per gratiam consum matam: secundum quam homines aequabuntur Angelis, & assumentur ad eorum ordines; Dice¬ mus, quod cum hoc sit ex gratia, quae non cadit sub debito: Deus non iniuriatur Angelis: si dat rantum de illa gratia consummata, siue de illa glo¬ nge ria hominibus: sicut Angelis: Imo hoc est rationabiliter factum. Quia cum difficilius sit homini recte viuere, quam Angelo: propter pronitatem sensuum ad malum: recompensat Deus istam difficultatem: quia cum homines non sint aequales Angelis in natura, facit eos aequales in gratia consummata, vel in gloria.

Ad quintum dicendum: quod de interiectio¬ ne, siue de intermediatione possumus loqui dupliciter. Prout Deus est obiectum beatitudinis naturae intellectualis. Et secundum hoc nulla na¬ tura intellectualis intermediat inter Deum, & naturam quamcunque aliam intellectualem. Quaelibet enim natura intellectualis tendit in Deum: tanquam in obiectum beatitudinis omnino immediate, vt quaelibet talis natura dicere possit illud August. circa principium confes. Ad te nos fecisti Domine, & inquietum est cor nostrum: donec quiescat in te.

Alio autem modo potest considerari natura intellectualis: prout participat naturaliter diuinam naturam, quae est intellectualis, & sic Angeli participant illam naturam intellectualem excellentiori modo, quam homines, & Angeli superiores, quam inferiores, vt imago Dei naturaliter excellentiori modo inueniatur in Angelis, quam in hominibus, & in Angelis superioribus, quam inferioribus.

ARTIC. II. An imago Dei sit quodammodo in viro magis, quam in muliere. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 1. p. q. 93. Ar. 4. Guill. Altisodorensis 2. sent. tradt. 10¬ cap. q. 2. & 3. D. Bon. d. 10. ar. 32. q. 2. Alex. de Ales 2. p. q. 85. art. 5. Ric. d. 10. q. 6. Th. Arg. d. 1eq. 1. art. 3. Brulef.d. 16. q. 5.

SECVNDO quaeritur de aequa¬ litate imaginis respectu virorum, & mulierum. Et videtur, quod magis sit imago in viris, quam in mulieribus. Dicitur enim. 1. ad Corint. 11. quod Vir quidem est imago, & gloria Dei. Mulier autem est gloria viri. Videtur ergo, quod imago, & gloria Dei magis viget in viro; quam in muliere.

Praeterea: Glo. ibidem vult, quod ad imaginem Dei factus est homo vir: non mulier: ergo &c.

Praeterea Apostolus in c. praeassignato ait: Non enim vir ex muliere est, sed mulier ex viro. Cum ergo vir in hoc imitetur Deum: quia mulier est ex viro: sicut vir ex Deo. Videtur ergo imago Dei¬ magis esse in viro, quam in muliere.

Praeterea idem Apostolus ibidem ait, quod non est creatus vir propter mulierem, sed mulier propter virum. Cum ergo vir in hoc imitetur Deum: quia sicut ipse factus est propter Deum: ita mu¬ lier facta est propter ipsum: ideo &c. Praeterea sexus vnibilis Christo est sexus viri¬ lis, quia Dei filius assumpsit hominem virum, non mulierem. ergo &c.

IN CORTRARIVM est, quia imago Dei quaerem da est secundum animam: non secundum cor¬ pus. sed secundum animam non est distinctio vi¬ ri, & mulieris: ergo, &c.

Praeterea August. I0 de Tri. c. 7. vult, quod in eo, quod homo est imago Dei: non est ibi distinctio maris, & foeminae. Ad quod probandum ad¬ ducit dictum Apostoli: quia nos sumus imago Dei: prout sumus filii Dei, & prout induimus Christum per fidem: in quo non est Iudeus, nec Graecus, nec seruus, nec liber, neque masculus, neque femina, sed omnes vnum sumus in Christo, & omnes renouamur secundum imaginem Dei, vbi nullus sexus factus est.

Praeterea imago accipienda est in his, quae pertinent ad speciem, vt supra patuit: sed mas, & f¬ mina non variant speciem: ergo &c.

RESOLVTIO. rmaginis rationem in Firo magis, quam in fomina reperiri dicimus. Idque rationis tantum actibus non autem quantum ad imaginis rationem in se, nec quantum ad fidem.

RESPONDEO dicendum, quod sicut loquebamur de Angelo, & de homine: ita suo modo possumus loqui de viro, & de muliere: quia sicut natura intell ectualis magis viget in Angelo, quam in homine, ira suo modo magis viget ratio in viro, quam in muliere. Vnde Dhiloso¬ phus circa finem primi Politi. vult quod causa dominandi sumitur ex ratione. Ideo dicit esse na¬ turale, quod masculus dominetur soeminae: vir¬ puero: dominus seruo. Quod probat ex ipsa ratione, quae plus viget in masculo, quam in foemina: in viro, quam in puero: in domino, quam in seruo. Quod probat ibidem dicens, quod foemina habet consilium inualidum: puer imperfectum seruus autem non habet consiliatiuum. Quia si volumus hoc ad litteram intelligere seruum non habere consiliatiuum: oportet loqui de seruitu¬ te naturali. Naturale est enim secundum philoso phum in 2. de anima, quod molles carne sunt apti mente Propter, quod duri carne possunt dici duri mente. Et si inueniatur aliquando mollities carnis: cum prauitate ingenii illa mollities carnis erit ex prauitate complexionis, vt ex abundantia fleu¬ matis. Propter quod mulieres sunt molles car¬ ne. Sed bona mollities carnis est ex raritate complexionis, secundum quem modum molles car¬ ne sunt apti mente.

Aduertendum tamen: quod naturalia non pos¬ sunt omnia aequa lance ponderari, sed sufficit, quod hoc sit, vt in pluribus. Dato tamen, quod quis ex bonitate complexionis esset mollis carne: ex ali¬ quo tamen impedimento, vt puta ex aliqua peruersione organi phantastici posset ei accidere imp edimentum in intellectu: sed loquendo, vt natura patitur, Aliqui sunt serui naturaliter, vt illi qui non sic vigent intellectu, & ratione, & all¬ qui Domini naturaliter, vt illi, qui plus vigent ratione, & intellectu, & ideo secundum Philosophum idem expedit Domino, & seruo. Expedit enim seruo, quod seruiat Quia nescit se dirigere: cum¬ non vigeat ratione. Propter quod expedit ei, vt dirigatur ab alio, & per consequens, vt seruiat alii. Et sicut seruo expedit, vt seruiat: sic expedit Domino, vt sibi seruiatur, quia cum vigentes intellectu habeant molles carnes: sunt, vt plurimum, debiles viribus, vt non possint laborem corporalem sustinere, nec possint sibi ipsis ad seruiendum sufficere. Alii autem duri carpe quanto sortiorec sunt viribus: tanto magis eis expedit, vt dirigantur ab alijs. Sicut caeci non videntes, quo peraunt: quanto fortiores sunt: tanto magis indigent diri¬ gente: quia fortiores cum maiori impetu moti¬ obuiantes obstaculo plus leduntur. Plura etiam alia possunt dici de seruo, & Domino, sed nor¬ sunt praesentis speculationis.

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus quod etiam inter ipsos masculos videmus aliquos plus vigere ratione, quam alios, & quia communi. ter masculi plus vigent ratione, quam foeminae: vimago Dei, quae secundum rationem in hominibus est sumenda: potest dici excellentiori imodo esse in viris, quam in mulieribus. Non tamen istud sic est tantae efficaciae in viris respectu¬ Mulierum sicut est in Angelis respectu hominum, quia quilibet Angelus respectu cuiuslibet hominis est naturaliter excellentior secundum intellectum: loquendo de hominibus puris. Si autem aliquis purus homo quantum ad intellectum ex¬ cellat Angelos: hoc erit ex reuelatione, vel ex gratia: non ex natura. Quod etiam ad ipsum Christum adaptari posset, quia natura humana naturaliter est inferior natura Angelica, sed non sic est in omnibus viris respectu mulierum: quia multae mulieres multis viris magis ratione vigent. Sed eo modo, quo communiter loquendo, magis viget ratio in viro, quam in muliere, est magis imago in eo, quam in muliere.

Considerare tamen debemus comparationem, quam fecimus, Angeli ad hominem, & viri ad mu¬ lerem, quia in Angelo excellentiori modo viget imago, quam in homine: quantum ad actum intelligendi, sed quantum ad alia magis viget in homine, quam in Angelo: vt superius probatur, sed in viro respectu mulieris non solum quantum ad actum intelligendi, siue quantum ad rationem est magis imago in eo, quam in muliere; sed etiam quantum ad alia: quia mulier est ex viro: sicut vir ex Deo: & quia mulier propter virum. sic vir propter Deum, vt per Apostolum patuit.

Est autem & alia ratio, quae specialiter tangit imaginem: quia hoc est imago, quasi imitago: vel hoc est imago, quod similitudo ad imitationem facta. Propter quod sic vir est imago Dei: quia factus est ad imitationem Dei. Sic mulier est imago viri: quia facta est ad imitationem viri. Nam cum non inueniretur Adae simile: dixit Deus: Non est bonum hominem esse solum: faciamus ei adiutorium simile sibi: ergo ad similitudinem, & imitarionem viri facta est mulier: vt in hoc vir sit imago Dei, quia aliquid factum est ad imaginem, & similitudinem eius: sicut ipse factus est ad imaginem, & similitudinem Dei. Ad similitudinem enim corporis Adae formatum est corpus Euae. Sed ad similitudinem, & imaginem Deiformata est anima Adae: secundum quam animam non est distinctio sexus. Quibus considera¬ tis facile solui possunt omnia argumenta.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum, quod vir est imago Dei: quia secundum animam for¬ matus est ad imaginem Dei, & mulier est imago v viri: quia secundum corpus formata est ad similitudinem viri: secundum animam vero non est distinctio sexus: sed vrraque est imago Dei, & si est ibi distinctio inter hanc imaginem, & illam hoc non erit secundum ipsam naturam rationalem secundum se: sed secundum actum, vel secundum vsum rationis: prout magis hoc viget in viro, quam in muliere.

Ad secundum dicendum, quod homo factus est ad imaginem Dei, non mulier, quia homo non fuit factus ad mulierem, vel ad similitudinem mu¬ lieris, sed econuerso. Et in hoc vir imitatur Deum, & non mulier: quod habeat aliquid factum ad similitudinem suam: exponendo hoc eo modo, quo dictum est, videlicet, quod vnum exponatur de imitatione animae: & aliud de imitatio¬ ne corporis.

Et per hoc potest patere solutio ad tertium: quod mulier est ex viro: non econuerso, quia quantum ad corpus hoc habet veritatem: hon quantum ad animam.

Et ad quartum: quod mulier creata est propter virum: quia creata est in adiutorium viri, quod ad opera corporalia referri potest: quia quantum ad intelligere, & doctrinam magis mulier indiget Viro: quam econuerso.

Per hoc etiam potest patere solutio ad quin¬ tum Nam, quod corpus virile est magis quid vnibi¬ le, quam muliebre: patet hanc differentiam sumptam esse secundum corpus, non secundum animam.

Argumenta autem in contrarium arguunt de anima quitum ad fidem. secundum quam non est distinctio secundum sexum. Non arguunt quantum ad vsum rationis, qui magis communiter viget in homine, quam in muliere.

ARTIC. III. An imago Dei aequaliter incornt tiua, atque affectiua reperiatur. Conclusio est negatiua.

D. Bon. d. 16. art. 2. q. 3. Th. Arg. d. 16. q. 1. art. 3 Brulef. d. 16. q. 6

TERTIO quaeritur de equalita te imaginis respectu potentiae cognitiuae, & affectiuae. Et vi. detur, quod in potentia cogni¬ tiua reperiatur magis imago quam in affectiua, quia vt ait Magister in littera dans differentiam inter imaginem, & similitudinem; Imago est in cognitione veritatis: similitudo in amore virtutis: ergo &c.

Praeterea imago primo, & principaliter conue¬ nit Verbo aeterno: ergo conuenit ei principalius, quod magis repraesentat verbum aeternum. Sed hoc est verbum nostrum: cum ergo verbum se te¬ neat ex parte potentiae cognitiuae: ergo &c.

Praeterea, vt patet per Magistrum in littera, nis lmago accipitur secundum memoriam, intelligentiam, & dilectionem: ergo duae partes imaginis se tenent ex parte cognitiuae. memoria videlicet, & intelligentia. Solum autem vna pars se tenet ex parteaffectiue: ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia imago reformatio respondet imaginicreationis: quia illa imago, quae fuerat creata, & per peccatum deformatass illa est reformata per gratiam, & charitatem. Sed ista magis videntur respicere affectiuam: ergo &c.

Praeterea, per imaginem Deo conformamur, & illi coniungimur. In illa ergo potentia principalius erit imago, per quam distrahimur: & a Deo disiungimur. Sed hoc est voluntas, quae sola meretur, & demeretur. per eam enim peccando a Deo diuidimur. luxta illud: Peccata vestra diuiserunt inter vos, & Deum: ergo &c.

RESOLVTIO. Imaginem in parte cognitiua, cius que perstctionem in volitiua esse affirmamus.

RESPONDEO dicendum, quod, vt patet & superioribus, similitudo perfecta est perfectio imaginis: sicut imperfecta est quid perfectibile¬ per imaginem. Loquendo ergo de imagine perfecta: patet, quod imago sic sumpta includit simili¬ udinem. Sicutenim res perseca dicit ipsum per¬ fectibile, & suam perfeqionem: sicimapo perfecta dicit imaginem, & similitudinem, quae est perfectio imaginis.

Cum ergo quaeritur, in quo magis consistit imago; Dicemus, quod in omnibus tribus poren¬ tijs: siue in omnibus tribus viribus consistit imago, & perfectio imaginis. Vel, quod idem est, consistit imago, & similitudo, vt supra declarabatur, quia homo non est factus ad imaginem, & similitudinem vnius personae tantum, vel duarum personarum, sed totius Trinitatis: Ideo omnes illas tres vires animae oportet concurrere tam ad imaginem, quam ad similitudinem: vel tam ad imaginem, quam ad perfectionem imaginis: aliter tamen, & aliter. quia ad ipsam imaginem concurrit cognitiua principaliter, memoria videlicet, & intelligentia. Sed concurrit ibi affectiua ex consequenti: prout ad actum cognitiuae requiritur actus affectiuae. In similitudine autem econuerso, quia similitudo principaliter consistit in affectiua. Si autem requiratur ibsi potentia cognitiua: hoc non erit ita principaliter, vel hoc non erit ita persecte: sed hoc erit propter affectiuam, qua actus affectiuae non potest esse sine actu cognitiue: cum bonum appraehensum sit obiectum voluntatis. Ideo dicit Magister in litera, quod imago consistit in cognitione veritatis: similitudo in amore virtutis. Et quia cognitio se tenet ex parte cognitiuae amor ex parte affectiuae: ion, vt supra dicebatur imago se tenet magis ex parte cognitiuae: similitudo ex parte affectiue. Et quia similitudo sic accepta es perfectio imaginis: Ideo imago simpliciter sumpta magis se tenet ex parte cognitiuae: sed imago vt perfecta magis se tenet ex parte affectiuae: cum similitudo, quae principalius respicit affectiuam, sit perfectio imaginis.

His itaque praelibatis, declarandum est, quomodo imago se tenet ex parte cognitiue, & perfectio imaginis ex parte affectiue. Sciendum ergo, quod Augustinus in assignanda imagine duplici vocabulo vtitur, quia ibi gignitur species ex specie, vt ex specie, quae est in memoria, gignitur species, quae est in intelligentia, vtitur & alio vocabulo, quod ibi gignitur notitia ex notitia. vt ex notitia, quae est in memoria: quae est quasi quaedam notitia habitualis: gignitur notitia in intelligentia, quae est quaedam noritia actualis.

Possumus & nos tertium vocabulum adde¬ re, quod ibi gignitur lumen ex lumine, vt ex lumine, quod est in memoria, gignitur lumen in intelligentia. Ad hoc autem tertium dictum pos¬ sumus adducere verba Apostoli dicentis ad Eph. 5. Omne, quod manifestatur, lumem est: quicquid est enim in intellectu nostro, siue hoc sit in me¬ moria, vbi est scientia: etiam quando non consideramus de rebus scitis: siue hoc sit in intelligentia, quando actu consideramus de rebus scitis: vel de his, quae sunt in memoria: semper in talibus gignitur manifestatio de manisestatione. vt de manifestatione, quae est in memoria, gignitur manifestatio, quae est in intelligentia. Et quia illa manifestatio potest dici quoddam lumen; dici potest, quod ibi gignitur lumen &x lumine. Ad hoc etiam tertium dictum possunt adaptari verba August. dicentis in 13. de Tri. quod anima vi det omnia in quadam luce sui generis: sicut oculus carnis omnia videt in quadam luce sui gene¬ ris Cum enim ex hoc habitu tendat in actum, & cum ex memoria anima surgat in intelligentiam: oportet, quod ibi fiat lumen ex lumine, vt ex lu¬ mine, quod est in memoria, fiat lumen in intelligentia: vel ex lumine, in quo anim a scit res habi¬ tu: fiat lumen, in quo anima de rebus scitis considerat actu. Hoc etiam concordat cum verbis Philosophorum. Nam, vt patuit per August. Anima omnia videt in quadam luce sui generis. id est in quadam luce spirituali. Sicut ocu us carnis omnia videt in quadam luce corporea, sed quomodo vocetur illa lux spiritualis, in qua anima nostra, vel intellectus noster videt omnia: non me¬ minimus nos inuenisse ab Augustino. Sed Philosophi illam lucem vocauerunt intellectum agentem. De quo dicitur in 3 de Anima, quod intellectus agens se habet ad phantasmata: sicut lux ad colores. quae verba satis concordant cum Augustino, quia sicut oculus camis in luce corporea videt colores: sic in virture luminis intellectus agentis a phantasmatibus fiunt species in intellectu possibili quibus potest informari acies intelligentiae, per quam anima intelligit, & cognoscit. Quod cum ita sit: a luminein memoria generatur lumen in intelligentia.

Vt ergo magis intelligamus, quod dicitur: ad¬ ducamus verba Comen. loquentis de intellectu¬ possibili qui recibit species intelligibiles: & de intellectu agente, qui est quoddam lumen irradians super phantasmata, a quibus abstrahuntur illae species intelligibiles, & super ipsas species intelligibiles abstractas: super vtrisque enim, vt super¬ phantasmatibus, & super speciebus intelligibilibus irradiat intellectus agens, tanquam quoddam spirituale lumen. Quod autem irradiet su¬ per phantasmata intellectus agens: patuit per¬ e Philosophum, qui dicit ipsum se habere ad phantasmata: sicut lux ad colores. Quod autem irradiet super speciebus intelligibilibus: patet per Commen dicentem, quod sicut aer simul recipit lumen, & species visibiles: sic intel lectus noster possibilis simul recipit lumen intellectus agentis, & species intelligibiles. Quia ergo anima non potest simul intelligere omnia, quorum habet species intelligibiles: cum conuertit se super ali¬ quam illarum specierum, quod non potest fieri sine lumine intellectus agentis: oportet quod ab illa specie prius recepta, & illuminata per lume& intellectus agentis fiat species in intelligentia illuminata etiam per tale lumen: & hic ait Augustinus a specie in memoria generari specien in intelligentia. Illa ergo generatio potest dici spe¬ cies ex specieid est forma de forma, & lumen de lu¬ mine, ratione luminis intellectus agentis recepti¬ cum vtraque specie, siue cum quacunque torma: & potest dici actus de actu quia est ibi notitia de notitia, & quia omnis forma est quidam actus. Nam endelechia, &forma secundum Philoso. phum in 2. de Anima pro eodem sumuntur. Cum pi ergo Deus sit potissime forma, qua est omne es¬ se. vt probat Boe in suo li. de Tri & cum ipse sit potissime lumen, & cum ipse sit potissime actus: sicut in illa sancta Trinitate est Deus de Deo; sic in hac imaginatione est forma de forma. Quod nomen formae potissime competit Deo, et sicut in illa sancta Trinitate est lumen de lumine, sic in hac imagire est lumen de lumine, quia de lu¬ mine intellectus agentis recepto cum specie in memoria fit lumen intellectus agentis receptum cum specie producta in intelligentia: & sicutibi¬ est Deus verus de Deo vero; ita hic fit actus verus de actu vero, quia fit notitia ex notitia. quia ex vera notitia in memoria fit vera notitia in intelligentia. Imago ergo simpliciter sumpta videtur respicere potentiam cognitiuam. Si autem re¬ spicit affectiuam: hoc est propter cognitiuam: in quantum actus potentiae affectiuae requiritur ad actum potentiae cognitiuae ad coniungendum parentem proli, vel ad producendam de parente prolem. quia, nisi homo per voluntatem se conuerteret super speciem, quae est immemor: non fieret species in intelligentia. vel si fieret: non pet sisteret. Oportet ergo, quod adsit ibi voluntascon seruans, & connectens speciem genitam cum spe¬ cie gignente. Omnes autem tres potentiae concurrunt ad imaginem: memoria gignens: intelligen¬ ria genita: & voluntas connectens, & in hoc voluntas repraesentat Spiritumiset qui est nexus Patris, & Filii. Et licet omnes illae tres vires requirantur: quandam tamen principalitatem videtur ibi habere potentia cognitiua: cum actus voluntatis ibi requiratur, propter actum cognitionis: & vt connectat speciem genitam cum spe¬ cie gignente: quarum vtraque est in potentia¬ cognitiua.

Sic videtur ergo ese dicendum loquendo de imagine simpliciter. Sed loquendo de imagine perfecta: cum perfectio imaginis sit ex similitudine ad Deum, quod attribuitur pouissime charitati, vel amori virtutis, qui respicit affectum: ideo concedendum est, imaginem perfectam esse modo perfectiori, & excellentiori in affectiua, quan¬ in cognitiua. Vnde, & in patria, vbi erit imago potissime perfecta: perfectius erit beatitudo nostma in affectiua, quam cognitiua.

RESP. AD ARG. Argumenta autem procedebant viis suis, quia prima tria argumentaar¬ guunt de imagine simpliciter. Illa vero in contrarium arguunt de imagine perfecta: siue de perse ctione imaginis. sed in litteralibus quaestionibus dicetur aliquid de hoc.

DVD. I. LITTERALIS

SVPER Littera quaeritur primode illo verbo quod intendit Magister tractare: qualis, & quomodo factus suit homo: & qualiter sir lapsus, & qualiter sit postea reparatus. Sed de omnibus istis non tractatur in hoc secundo: ergo &c. Dicendum, quod ibi Magister continuat dicta dicendis: non solum quantum ad hunc secundum, sed etiam quantum ad tertium, & quartum. Nam ab hac distinctione agetur qualiter, & quomodo sit factus homo per comparationem ad Deum, quia factus est ad imaginem, & similitudinem Dei, & quantum ad suas partes, & quantum ad alia, quae hic traduntur. Agitur etiam in hoc secundo de casu hominis, siue quantum ad peccatum primorum Parentum, siue quantum ad peccata eorum, & aliorum. Sed per quae sit reparatus homo, quia reparatus est per verbum incarnatum: de hoc agec in tertio. Qualiter autem sit reparatus, & quali¬ ter continue reparetur, quia reparatur per sacra menta ecdlesiae. De hocagetur in quarto.

Dubitatio secunda litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis, quod imago potest accipi pro essentia Triniratis, ad quam factus est homo: secundum quem modum videretur, quod Deus esset imago hominis.

Dicendum, quod sicut loquimur de exemplo, & de exemplari: sic loqui possumus de imagine, & de eo, ad quod facta est imago. Nam proprie loquendo: exemplar est illud ad cuius similitudinem fit aliud. Exemplum est illud, quod fit ad similitudinem alrerius. Tamen aliquando exemplum¬ accipitur pro exemplari, iuxta illud Boetii: Cuncta superno ducis ab exemplo. Ibi lyexemplo potest stare pro exemplari, quia Deus a superno exen plo, & a superno exemplari: hoc est a seipso, qui¬ est exemplar omnium producit omnia. sicut exen plum sumitur pro exemplari: sic imago, quae proprie est idem, quod imitago & proprie est illud, quod imitatur, aliud potest sumi pro eo, ad cuius imitationem fit aliud.

Dubitatio tertia litteralis.

Vlterius forte dubitaretaliquis: de eo, quod in littera dicitur, quod similitudo est in natura: imago est in alijs: ergo videt, quod similitudo hominis ad Deum sit naturalis, & per consequens etiam imago erit naturalis. Sed contra: Ang. in de decem cordis: assimilat imaginem Dei in anima Imperatoris in nummo. Sed imago Imperatoris in numo non est naturalis, sed artificialis: ergo, &c.

Dicendum autem, quod & nos assimilamus imaginem Dei in anima: imagini homini in idolo facto ex ligno, vel ex lapide. Sed ista similitudo non est per omnem modum: quia imago hominis, vel alterius rei in idolo facto ex ligno, vel ex lapi¬ a de est omnino artificialis: sed imago Dei in anima est aliquo modo naturalis: licet non sit con¬ naturalis. Est enim imago Dei in anima natura¬ lis, quia respicit naturam, vel naturalia anime: sed non est connaturalis, quia non est in eadem na¬ tura cum patre. Ideo anima est imago Dei naturalis, sed non connaturalis, quia non est in eadem naturacum Deo. Et ideo imago Dei in anima potest assimilari imagini hominis in idolo, vel¬ imagini hominis in nummo: quia idolum, & nummus non habent candem naturam cum homine: sicut nec anima habet eandem cum Deo. propter quod sicut homo, quando facit imaginem suam in idolo, vel in nummo: sacit eam in alia natura: sic Deus, quando secit imaginem in anima, fecit eam in alia natura. Quantum ergo ad hoc est simile, sed non oportet, quod sit simile quan¬: tum ad omnia alia.

Dubitatio quarta litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis: quomodo imago hominis in nummo, vel in idolo est pure artificialis, & quomodo estimago Dei in homine, quae potest dici naturalis.

Dicendum, quod omnes formae artificiales sunt accidentia, quia omnes tales formae intro. a ducuntur cum aliquo instrumento corporeo, & i¬ vt vult Commen. in 12. allegans Themistium. Cor etir pus nihil facit in corpore: nisi in extremitatibus eius tantum: Natura vero agit in ipso corpore toto. ir Formae autem artificiales sunt inductae in extremitatibus corporum, & ideo sunt accidentales. si Si autem aliqua forma naturalis inducitur per o artem, vt puta sanitas: vel si esset vera ars Alchi¬ A miae, & per eam fieret verum aurum: ibi non face e¬ ret plus ars: nisi quod coniungeret agentia naturalia suis passiuis naturalibus, & esset ibi artifexe minister naturae. Vnde Medicus dicitur minister naturae quia dat illa corpori infirmo: pquae pos¬ sit se natura iuuare de morbo. sed quanuis sic sit de intellectu humano. & de his, quae sunt per artem hominis: Non tamen oportet, quod sic sit de intellectu diuino & de his, quae fiunt per artem Dei. Iuxta illud quod dixit Salomon Sapientiae. 7. S Omnium enim artisex docuit me sapientiam. Deus enim est artisex omnium, & omnia com¬i parantur ad ipsum, sicut artificialia ad artificem. Ipsae ergo formae substantiales & ipsae naturae rerum sunt quaedam artificiata ipsius Dei. & ideo dictum est quod ars imitatur naturam: quia mere artificialia sunt ab intellectu humano: Ipsa tamen as¬ naruralia sunt ab intellectu diuino.

Cum ergo intellectus humanus sit aptus na¬ tus imitari intellectum diuinum: ars quae est ab intellectu diuino. Ex hoc autem patere potest, quod homo in alia natura, vt puta in ligno, vel in lapi¬ de, vel auro non potest fucer e suam imaginem na¬ turalem: quia non potest, per artem, vel intel lectum suum producere naturam. Et si facit homo imaginem suam naturalem: hoc non erit in alia natura, sed in sua natura. Et imago non solum erit naturalis sed con naturalis. IIta etiam imago non erit per opus artis, sed per opus naturae: quia erit per generationem. De qua dicit Damaisc. lib. 1. C. 8S. quod generatio est opus naturae, sed Deus per suum intellectum, vel per suam artem, per quam producit naturas rerum, alias a n.tu¬ ra sua. Potest etiam in alia natura producere ima¬ inem naturalem, quae non erit sibi connatura. lis. quia non habebit eandem naturam cum ipso, quod facit producendo animam. quia in ipsa na¬ tura animae, vel in ipsis potentiis, quae sunt naturales animae, inuenitur imago, & similitudo Dei.

Dubitatio quinta litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis: Vtrum imago in speculo assimiletur imagini Dei in anima, quia de hoc etiam videtur tangere Aug. in lib de decem cordis. Dicendum, quod nunquam simile est per omnem modum simile, quia tunc non esset simile, sed idem. Imago ergo Dei in anima potest assimilari imagini in idolo, vel in nummo, & etiam imagini in speculo. Quia sicut homo faciens suam imaginem in idolo, vel in nummo; facit illam in alia natura. Et sicut imago resultans a faciein speculo, vel in aere fit in alia natura: quia speculum siue aer non habent eandem naturam cum homine; sic Deus faciens suam imaginem in anima: facit eam in alia natura. Sed si considerentur praefatae similitudines prout sunt quid naturale, vel quid artificiale: non concordant cum imagine Dei facta in anima. Quia imago faciei in spe¬ culo est omnino naturalis, quia color, & figura naturaliter faciunt suam similitudinem in me¬ dio; ita, quod illa imago non est artificialis. quia naturaliter ita fit. Et si ibi potest aliquid operari ars: illa tamen operatio artis reducetur ad ope¬ rationem naturalem, vt si ars apponit plumbum in vitro, vt appareat ibi imago: licet appositio plumbi sit artificialis: apparitio tamen imaginis erit naturalis. quia naturale est, si non sit aliquid, quod obstet visui, quod appareat ibi imago. Et quia vitrum nudum est transparens: in nudo vitro non apparebit imago. Sed si apponatur sibi¬ plumbum, vt obsistat visui: ibi naturaliter appa¬ parebit imago. Sic etiam si frangatur speculum, apparebunt ibi plures imagines propter plures su¬ 2. perficies. Fractio igitur vitri poterit esse quid artificiale: sed apparere plures imagines propter plures superficies est quid naturale. Fiunt etiam specula diuersarum formarum, quia aliqua sunt concaua: aliqua sunt gibbosa, & vtrunque facit apparere imaginem, vbi non est. quia in speculo¬ gibboso apparet imago vltra speculum. Constat autem, quod ibi non est, vbi apparet, quia posset speculum fieri de ferro, de quo non posset dubi¬ tari: quin imago posset illud pertransire, & apparere Vltra speculum. Factio ergo ipsorum specu¬ lorum est quid artificiale, sed quod in talibus spe¬ culis sic factis sic appareat imago: est quid naturale. Fiunt etiam specularepraesentantia faciem cum malo colore: non cum colore proprio, vel¬ repraesentantia faciem tortuosam: non tamen dispositio nepropria, quorum speculorum factio potest esse artificialis, sed repraesentatio imaginis supposita factione speculi, erit naturalis: sicut artificiale potest esse, quod quis se vertat ad eam partem, quam vult: sed naturale erit, quod oculus apertus informetur similitudinibus ferum existem tium in illa parte, ad quam se vertit ergoreprae. sentatio imaginis in speculo non concordat cum¬ repraesentatione imaginis Dei in anima, quia illud est quid naturale, quod quale est speculum talem repraesentat faciem: sed imago Dei in anima¬ est quid artificiale, quia facta est per artem, & per intellectum diuinum, & per voluntatem eius. Ita, quod illae idec diuinae nihil producunt, nisi secundum voluntarem Dei: sicut ab ipso artifice non producitur arca in materia ab arca in anima: nisi secundum voluntatem artificis. Vnde Philo¬ sophus in 6. Meta. vult, quod in diffinitione arti r¬ ficiati ponitur voluntas, & quod omne artificia¬ tum sit voluntarium. imago ergo Dei in anima est quid artificiale respectu Dei, quia producta est per artem, & per intellectum diuinum, & per voluntatem eius, & est quid naturale, quia per illum intellectum, & per illam artem diuinam producta est natura, & ea, quae sequuntur naturam animae. Et sicut repraesentatio imaginis in speculo¬ discordat a repraesentatione imaginis Dei in ani. ma: quia ipsa apparitio est tota naturalis. sic imago hominis in idolo, vel in nummo discordat ab¬ imagine Dei in anima: quia tota est artificialis, & nihil est ibi de naturali, quod sit natura: licet possit ibi esse aliquid naturale secundum repraesentatio nem, non autem secundum esse, quia potest ibi re¬ praesentari natura: vbi non est natura. Nam per intellectum hominis, vel per artem eius directe, & simpliciter nulla natura produci potest.

Dubitatio sexta litteralis.

Vlterius, quia intellectus hominis non quiescit: dubitaret forte aliquis, quomodo imago sumpta simpliciter est principaliter in cognitione: & si requiritur ibi voluntas, vel actus voluntatis;, hoc erit ratione cognitionis. Constat autem, quod imago Dei in anima non est imago vnius personae tantum, vel duarum, sed omnium trium per¬ sonarum. oportet ergo, quod hic concordent omnes illae tres vires: Memoria: Intelligentia, & Volum tas, vt sit ibi imago omnium trium personarum sicut, & in similitudine oportet, quod concurrant omnes tres: quia aliter, nec esset ibi imago: nec similitudo Trinitatis. Dicendum, quod hoc satis potest patere per iam dicta, quia omnes illae tres potentiae, vel vires concurrunt tam ad imaginem quam ad similitudinem. sed quantum ad imaginem cognitiua habet quandam principalitatem. Propter quod nullum peccatum tollit ima nem sumptam simpliciter, vt sicut naturale est quod ad cognoscere sequatur velle: saltem velle¬ cognoscere, vel velle cogitare; sic naturale est, quod in memoria, intelligentia, & voluntate: prout volumus actu cogitare, sit imago Trinitatis. Vh¬ manifeste apparet, quod voluntas concurrit ibi¬ propter illum velle cognoscere, vel velle cogitae re, vt in hoc sit principalior potentia cognitiua. Sed si loquimur de imagine perfecta, quae est per¬ gratiam, vel per charitatem, quae statim tollun¬ iur per peccaum: eum in metcndo, & dime rendo voluntas habeat quandam principalitatem: oportet, quod quantum ad similitudinem, vel perfectionem imaginis voluntas principalitatem habeat: cognitiua autem requiratur ibi propter voluntaris actum. In omnibus autem his tribus viribus erit tam imago, quam perse ctio imaginis. Tamen propter hoc non tollitur, quod in imagine simpliciter habeat quandam principalitatem cognitiua, & in perfectione imaginis affectiua. Nam cum cognitiua tendat in obiectum suum magis naturaliter: affectiua vero tendat in obiectum: prout sibi est gratum, & placitum: consequens ex hoc est, quod quia imago est magis in naturalibus, vt ex hoc quandam principalitatem ibi habeat cognitiua, & quia similitudo est perfectio imaginis, quia magis est in gratuitis: ex hoc quandam principalitatem ibi habeat affectiua. Quibus bene consideratis, patenet clarius praelibata.

Dubitatio Septima litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis: quia in litte¬ &si ra videntur dari quatuor differentiae inter imaginem, & similitudinem. Quarum tres superius sunt expositae, sed superadditur eis quarta. Vide licet quod imago pertinet ad formam: similitudo ad naturam; Dicendum, quod ista quarta est eadem cum rertia, vel potest ad eam reduci. Erat enim tertia differentia, quia similitudo est in es¬ sentiatimago in omnibus alijs. Essentia ergo, & natura pro eodem debent accipi. Forma etiam, & omnia alia pro eodem accipi possunt. Nam lorma vno modo potest stare pro forma substantiali. Et hoc modo non diuiditur forma contra essentiam, vel naturam. Alio modo potest accipi¬ forma pro accidentali. Et sic diuiditur contra es¬ sentiam, & naturam: & forma sic accepta diffinitur in principio sex principiorum: cum dicitur, quod forma est compositioni contingens. Nam sit. haec est differentia inter formam substantialem, & accidentalem: quia forma substantialis intelligitur fundari in ipsa essentia materiae. Ideo dici¬ 7tur in primo de generatione: Hyle est maxime subiectum proprium susceptibile generationis. Sed forma accidentialis intelligitur sundari in ipso composito, quia materia subiecta cum forma est causa omnium accidentium, quae fiunt in ea. Exponendum est ergo de forma accidentali, quae est contingens compositioni, id est rei¬ compositae. Quarta ergo, & tertia differentia, quod similitudo est in essentia, imago in omnibus alijs, & quod similitudo attenditur quantum ad naturam: imago quantum ad formam: ibi forma, quae, vt dictum est, stat pro forma accidentali, importare potest omnia alia accidentia superaddita naturae, & essentiae. Cuiusmodi¬ sunt porentiae, vel habirus, vel quaecunquem aptitudines, vel ipsi actus. Propter quod patet, quod tertia, & quarta differentia, quae ad idem reduci possunt: imaginem important differre a similitudine: pro¬ ut imago est perfectio similitudinis, quia poten¬ tiae, & habitus, & omnia alia praeassignata, sunt quaedam perfectiones essentiae, & naturae: sed prima, & secunda differentia loquuntur de imagine, & similitudine: prout similitudo est perfectio imaginis, vt in praehabitis plenius est ostensum.

Dubitatio octaua litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis: quomodo homo potest dici imago, vel ad imaginem, sicut tabula, & pictura; Dicendum, quod homo dicitur imago, & ad imaginem, sed dicitur imago magis concretiue & ad imaginem magis abstractiue, quod optime patet in tabula, & pictura. Nam tabula diur imago¬ quasi concretiue, quia non est ipsa pictura in abstracto, sed denominatur a pictura concretiue, & diu picta Propter quod bene dicit Magister in lit¬ tera, quod tabula dicitur imago propter picturam, sic & homo dicitur imago propter imaginem id est pri¬ animam, quae est in eo ergo eo modo quasi imagc¬ praedicatur de homine, quo anima praedicatur de¬ ipso. Sed anima non praedicatur de eo in abstracto, quia homo non est anima, sed in concreto, quia est animatus. Quare si homo diu imago propter imaginem, que est in ipso: oportet, quod imago¬ sumatur quasi concretiue. Sed cum dit homo factus ad imaginem: intelligitur quasi factus ad an¬ mam, vel factus ad habendam animam, quo habende¬ habet imaginem. simili modo est: sicut si homo factus albus posset dici factus ad albedinem, quia factus est ad habendam albedinem.

Dubitatio Nona litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis quomodo hemo dicitur imago, & ad imaginem, sed Dei filius dicitur imago, sed non ad imaginem. Ad quod respondet Magister in littera, quod Dei filius na¬ tus est a Patre non creatus: est aequalis Patri, & in nullo dissimilis: sed homo creatus est a Dec non genitus: non parilitate aequalis Deo, sec quadam similitudine ascendens ad Deum. Pos¬ sumus autem nominaliter soluere, & solutio nostra erit declaratio solutionis Magistri. dicemus enim, quod quaelibet persona diuina est ita sim¬ plex, sicut essentia. Et propter hoc nulla perso. na diuina potest dici producta ad imaginem quia tunc secundum seipsa non esset imago: sec esset aliquid in persona illa. Propter quod esse¬ imago, sicut homo secundum seipsum non est imago, sed est aliquid in eo: Propter quod dictus est imago, vt anima. Vropter quod cum anima faciat compositionem cum homine, quia est com¬ positus ex anima, & corpore; si aliqua persona diuina, vt puta Filius diceretur ad imaginem: se¬ queretur, quod filius esset persona composita, & quod aliquid esset in eo, propter quod diceretur imago: quod faceret compositionem in ipso. Nam filius propter hoc est imago Patris, quia naturaliter procedit a patre, & accipit naturam a Tatre: ita quod pater non est po¬ tens gignere nisi natura. Et ideo etiam in diuinis verificatur illud Dam. lib. 1. c. 8. quod generatio est opus naturae Non quod natura in diuinis generet, quia nec etiam in humanis natura generat, cum actiones sint suppositorum, sed gene¬ ratio est opus naturae, quia natura in Patre est ratio, qua pater generat. Nam illud, in quo assimilatur productum producenti est ratio pro¬ ductionis eius. & quia Filius assimilatur Patri in natura: quia habet similitudinem aequalem, & ad candem naturam cum Patre, vel eandem spe¬ cie, vt in Filio carnali: vel eandem simpliciter, vt in diuinis. Ex hac ergo expositione nostra potest declarari responsio Magistri. Nam ex simplicitate diuinarum personarum est, quod sunt sic similes, & aquales.

Dubitatio Decima litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod supra dicebamus, quod cum ex specie in me¬ moria gignitur species in intelligentia, quod ibi¬ gignitur lumen de lumine. Cum ergo non sit ibi dare aliud lumen creatum, nisi lumen intellectus agentis: oportebit nos concedere, vtuidetur, quad intelectus agens ibi signatur ex intellectu agente.

Dicendum, quod non solum fit ex frigido calidum, sed ex calido magis calidum, & non solum fit ex tenebroso illuminatum, sed ex illuminato magis illuminatum. Non est tamen, nisi¬ vnus intellectus possibilis, & vnus intellectus agens. Intellectus enim possibilis est potentia receptiua speciei, & luminis: & se habet, vt oculus. Intellectus vero agens est potentia illumi¬ nariua, & irradiatiua tam super specie, quam super intellectu possibili. Propter quod bene dicebatur supra, quod sicut aer simul recipit speciem, & lumen istud sensibile: sic intellectus pos¬ sibilis simul recipit speciem intelligibilem, & lumen intellectus agentis: & nihil est aliud intellectum possibilem recipere lumen intellectus agentis, nisi se coniungere illi intellectui. quia quanto magis se coniungit, tanto magis illumi¬ ratur. Propter quod haec erit differentia inter scientes, & inscios: quia scientes habent intellectum possibilem illuminatum, & pictum. In¬ scii habent ipsum tenebrosum, & nudlum. Pro. pter quod dicitur in 3. de Anima de intellectu possibili, quod in sui creatione, vel in sui¬ primordio se habet quasi tabula nuda, vel sicut tabula rasa, in qua nihil est pictum, & talem intellectum habent inscii. Quanto ergo intellectus possibilis plures recipit species: tanto plus recipit de lumine intellectus agentis, & tanto plus coniungitur illi. Intellectus ergo sic perfectus speciebus, & sic illuminatus lumine intellectus agentis potest dici intellectus adeptus, quia est adeptus species intelligibiles, & illud lumen. gigni ergo lumen de lumine est intellectum possibilem magis illuminari, & magis con¬ iungi lumen intellectus agentis, & quia huiuf¬ modi intellectus cum habet species in memoria, & non cogitat de eis: non est ita illumina¬ tus, sicut quando actu cogitat de speciebns rerum sensibilium: ideo ex hoc dicitur fieri magis illuminatus, & dicitur plus adipisci de lu¬ mine, & magis coniungi intellectui agenti. propter quod de minus illuminato fit magis illuminatus, quod sine adeptione maioris luminis es¬ se non potest.