Quaestio 2

ARTIC. I. An in cunctis hominibus detur vnicus intellectus. Conclusio est negatiua.

Aegid Quol. 3. q. 22. D. Th. 1. p. q. 7c art. 3. Et q. 79. art3 Ite¬ 3. sent. d. 17. q. 2. art. 1. Et 2. contra Gent. cap. 73. & 75. ltem de Sp. art 9. & 10. Et de anima art. 3. Item Opusc¬ 34. G. 85. & So. Et opusc. 16. per totum. D. Bon. d. 18. art. 3. q. 1. Ric. d. 18. q. 4. Th. Arg. d. 17. q. 1. art. 3. Bacch. d. 20 q. 4. Iand. 1. 16.q. 1. Hent. Oand tol 3 q.13. 10. land.. de anima q. 7.

AD PRIMVM sic proceditur. v detur, quod non sit, nisi vna anima intellectiua, vel vnus intellectus: respectu omnium corporum humanorum, & respectu omnium hominum. Nam non videmus aliqua multiplicari secundum numerum, nisi quia non possunt perpetuari in eodem nu¬ mero. Propter quod est rantum vnus Sol, & vna¬ Luna, quia talia possunt perpetuari in eodem nu¬ mero: ideo non sunt plures numero. Sic etiam qui¬ liber Planera est vnus numero, vt vnus luppirer, vnus Mars, & sic dealiis. Et si dicatur, quod sunt mutae stellae numero: omnes illae stellae aliae a planetis sunt collocarae in vno, & eodem corpore: videlicet in 8. sphaera, & non est, nisi vnum tale corpus numero. Cum ergo intellectus sit quid perperuum quia secundum Philosophum separatur ab alis: sscut perpetuum a corruptibili. videtur, quod non sit, nisi vnus intellectus, & vna anima intellectiua¬ numero.

Praeterea secundum Philosophum in 7. Me¬2 ta. quod aliquid vnum specie, & plures nu¬ mero multam habet materiam. nisi enim esset multa materia, vt in alia, & alia parte materiae reciperetur alia, & alia forma numero: non posset esse multiplicatio aliquorum sub eadem specie ergo solae formae naturales possunt multiplica& sub eadem specie. sed ani ma non est forma materialis, quod indicat actio eius quae est intelligere Nam cum intelligendo abstrahat a materia, ergo ipsa habens talem actionem, secundum seipsam erit abstracta a materia, & per consequens non multiplicabitur multiplicatione materiae

Praeterea videtur omnino inconueniens, quod potentia sit plus abstracta, quam essentia. Cum ergo intellectus, qui est potentia animae, & virtus eius non sit corpus, nec virtus in corpore, vt patet per Philosophum in 3. de anima: ergo ipsa es¬ sentia animae, in qua sundatur talis virtus, & talis potentia, nec erit corpus, nec perfectio corporis, & per consequens non multiplicabitur multiplicatione corporum.

Praeterea omne, quod recipitur in aliquo: recipitur secundum modum recipientis, vt omnes sapientes protestantur. si ergo anima est perfectio corporis: ergo indiuiduabitur per corpus. Intellectus ergo, qui recipitur in essentia animae, & recipitur in re indiuidua: erit quid indiuiduum, & vlterius species intelligibilis, quae recipitur in intellectu, quia recipitur in eo, quod est quid in¬ diuiduum: erit etiam quid indiuiduum. Intellectus ergo intelligens per illam speciem non intelligeret vniuersale, sed indiuiduum: & obiectum intellectus non erit vniuersale, sed indiuiduum, quod est contra omnem veritatem.

Praeterea secundum Commen. in 3. & secundum veritatem: intellectus noster est potentia pura in genere intelligibilium. sed in potentia pura enon potest esse distinctio, secundum quod est potentia pura. Et sicut vna materia in gane entium: sic non erit, nisi vnus intellectus humanus in genere intelligibilium: & sicut non est dare plures materias, sic non erit dare plures intellectus humanos.

Praeterea dicebatur supra, quod anima humana non habebat materiam partem sui, & quod erat hoc aliquid. sed ea, quae de se sunt hoc aliquid, & non habent materiam partem sui: non possunt multi¬ plicari sub eadem specie. sed omnes animae humanae sunt eiusdem speciel: ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia anima humana est forma corporis, sed diuersorum corporum non potest esse vna forma, sicut nec diuersarum materiarum potest esse vnus actus: ergo quot erunt corpora humana, tot erunt animae, cum sint eorum formae¬

Praeterea perfectiones secundae si sint diuersae, & contrariae: oportet, quod hoc fiat per diuersas perfectiones primas. Cum ergo anima sit prima perfectio corporis: intellectus autem sit persectio secunda, vt potest patere ex 2. de anima, vbi dicitur, quod anima est actus primus: cum videamus in ipso intellectu tot diuersitates, quod aliqu sunt sapientes, & subtiles: aliqui fatui & grossi. sic etiam, quia omnis malus ignorans, & impossibile est prudentem esse non entem bonum, vt patet ex Ethicis secundum videamus aliquos esse bonos, & virtuo sos: aliquos malos, & vitiosos, l oportet, quod ista diuer sitas secundarum perfectionum oriatur a diuersitate primarum perfectionum, id est ani¬ marum: ergo &c.

RESOLVTIO. Vnicum in cunctis hominibus esse inteliectum quip¬ nam fatebitur: nemo plane hominum, nisi slosi. dus, qut impitis. Socrates n. & Dlato non sunt vnum, nisi spet ifice. Intellectus igitur, multipli¬ catis corporibus, multiplicari neccsse est. Idque ex animae natura patet: &x sperie intelligibslit exque aciu ipso intelligendi: & vt ad hominem, ad in tellectum possibiem, & agentem r tsertur Id quod vniuersi reuirrine, motuque voluntatis, A veritare non alierui quis non dicet?

RESPONDEO Dicendum, quod de pluralitate intellectuum possibilium, ex qua concluditur plu¬ ralitas animarum, & intelligentiarum;memini¬ mus nos quendam edidisse tractatum: vbi opinio¬ nes ponentium tantum pelagus erroris, & falsi¬ ratis: cuiusmodi est ponere vnitatem intellectuum, declarauimus, & declaratas improbauimus & eas esse falsas, & impossibiles ostendimus. Nunc autem in hac quaestione, his praetermissis, solum adduce mus rationes necessarias: ostendentes secundum multiplicationem corporum multiplicari intellectus possibiles, & intellectiuas animas, ut Prima via sumatur ex ipsa natura animae, in qua sundatur intellectus possibilis. Secunda ex ipsa specie intelligibili quae recipitur in intellectu pos¬ sibili. Tertia ex ipso actu intelligendi, vt comparatur ad animam intellectiuam. Quarta ex eodem actu intelligendi, vt comparatur ad hominem. Quinta ex eodem actu intelligendi, vt comparatur ad intellectum possibilem, & agentem. Sexta ex regimine vniuersi. Septima ex motu ipsius voluntatis. Prima via sic patet: cum totum ens diuidatur principaliter in duas partes, in substantias corporales, & spirituales, siue in substantias intelligibiles, & sensibiles. sicut in genere sensibilium, & corporalium est dare aliquid, quod sit pura potentia in genere illo: sic in genere intelligibilium est dare aliquid animae, & tale quid est intellectus noster possibilis. Verum, quia corpora in genere entium tenent locum infimum; illud, quod est potentia pura ingenere corporum, oportet, quod sit pura potentia simpliciter, & quod teneat locum infimum in genere entium, vt non sit aliquid infra ipsam, nisi solum nihil. Sed potentia pura in genere intelligibilium non oportet, quod sit quid infimum simpliciter, nec oportet, quod sit pura potentia in genere entium, immo est quidam actus non purus, sed potentia admixtus te¬ nens infimum gradum in generes bstantiarum separatarum. sicut ergo materia, quia tenet infimum gradum in genere corporalium, non est corpus; sic quia intellectus noster, uel anima nostra intellectiua tenet infimum gradum in gene. re substantiarum separatarum a corpore, non habet esse separatum a corpore, sed habet vnum es¬ se cum suo corpore. quod satis indicat intellectus suus possibilis, qui cum sit potentia pura: non est plenus formis: sicut sunt intelligentiae, & substantiae separatae, sed est aptus natus impleri for¬ mis, & speciebus intelligibilibus. Etquia tales species intelligibiles accipit a corporalibus, & a sensibus, oportuit animam intellectiuam esse perfectionem, & formam corporis, vt possit per¬ sici per species intelligibiles abstractas a sensibus corporis. in quo apparet, quod non est anima propter corpus, sed econuerso. nam datum est ei col¬ pus, & facta est forma corporis, quia in operibus suis indigebat corpore. Et licet intellectus non sit actus corporis; tamen actum suum, qui est intelligere, non potest exercere sine corpore. Et ideo Philosophus in primo de anima vult, quod intelligere nostrum, vel est phantasia, vel non est sine phantasia. Vna ergo via, & vna ratio, qua anima intellectiua est perfectio, & forma corporis, est, quia habet perfici per species intelligibiles abstractas a sensibus corporis. Et ideo in suum obsequium, & ad hoc saciendum datum est sibi cor¬ pus. & quia, multiplicatis aliquibus, oportet mul¬ tiplcari eorum substantiales formas, & multi¬ plicatis substantialibus formis, oportet multipl&¬ cari virtutes, & potentias, per quas fiunt actio¬ nes illarum formarum. Ideo multiplicatis corporibus humanis: oportet multiplicari animas intellectiuas tanquam sormas substantiales illorum corporum. & multiplicatis animabus intellectiuis: oportet multiplicari virtures, & potentias intellectiuas, siue intellectus possibiles, per quos agunt, vel intelligunt illae animae.

Executa prima via, quod oportet multiplicari ani¬ mas intellectiuas, & intellectus possibiles sumpta¬ ex ipsa natura animae in qua fundatur intellectus Aus possibilis. Volumus exequi secundam viam sumptam ex ipsa specie intelligibili, quae fundatur in intellectu possibili. Nam ideo datus est animae intellectus possibilis, vt perficiatur speciebus intelligibilibus abstractis a sensibus. oportet ergo in eadem anima sundari & intellectum possibilem, & potentias sensitiuas. quod esse non posset, nisi ipsa¬ essentia animae esset perfectio corporis, cum potentiae sensitiuae sint perfectiones corporis: ideo ri. dicit Philosophus in 2. de anima quod anima est primum sentienes. quaelibet ergo anima tam hominis, quam aliorum animalium primo dat esse corpori, & ex ea prout dat esse corpori, fiunt potentiae sensitiuae in organis corporalibus siue sint potentiae sensitiuae exteriores: cuiusmodi sunt. 5. sensus, siue interiores: cuiusmodi sunt sensus com¬ munis, imaginatio; phantasia, & alia huiusmodi. Anima ergo est ratio sentiendi mediantibus istis potentus sensitiuis. propter quod erit anima primum sentiens, & istae potentiae sensitiuae erunt immediata ratio sentiendi Et quia ab istis sensibus sunt aptae natae deriuari species intelligibiles, quibus perficitur anima intellectiua, & intellectus possibilis; oportet, quod in illa eadem anima intellectiua, in qua fundatur intellectus possibilis, tanquam in subiecto sundari omnes potentias sensi¬ tiuas, saltem tanquam in radice, a qua radice habent esse organa, tanquam rami, in quibus, tan¬ n quam in subiecto sundantur potentiae sensitiuae. & si non esset una, & eadem anima inrellectiua subiectum intellectus possibilis, & forma corporis, vt possit ab eo deriuari sensus, a quibus spe¬ cies abstractae fiunt perfectiones ipsius intelle. ctus possibilis existentis in essentia ipsius animae: ista fieri non possent. oportuit ergo essentiam animae fieri formam, & perfectionem corporis, vt per species abstractas a sen sibus illius corporis, & non alterius, perficeretur suus intellectus pos¬ sibilis, & non alius intellectus. Et ista est sententia Philosophi in 3. de anima quod bene dictum est, animam esse locum specierum, nisi quod non tota, sed intellectiua: neque actu, sed potentia est spe¬ cies. Anima ergo non totaid est non quantum ad quamlibet sui potentiam, sed solum quantum ad potentiam intellectiuam est locus specierum. To¬ talitatem autem non habet anima, quantum ad suam essentiam, quia non habet, nisi unam, & eandem essentiam. Nam cum sit quaedam intellectualis substantia; oportet, quod de anima verificetur illud de causis quod est substantia, quae non diuiditur. Sed licet anima non habeat totalitatem essentiarum, quia non sunt in ea plures essentiae: habet totalitatem potentiarum, quia sunt in ea plures potentiae. Quare si volumus verificare dictum Philo¬ sophi, quod Philosophice, & Theologice uerum est, oportet animam eandem habere duo genera potentiarum, videlicet potentiam intellectiuam, quae immediate fundatur in ipsa anima, vel in ipsa essentia animae: & potentias sensitiuas, quae immediate sundantur in orpanis. sicut ergo oculus est locus specierum visibilium, quia in oculo tane¬ quam in subiecto fundatur virtus visiua, per quam recipiuntur in oculo species visibiles: sic anima, vel essentia animae, est locus specierum intelligi¬ bilium. quia in ipsa anima, vel in ipsa essentia animae, tanquam in subiecto sundatur immediate intellectus possibilis secundum quem recipit anima species intelligibiles. Anima ergo non totaid est non quantum ad omnes suas potentias, siue non quantum ad potenrias sensitiuas, quae non dicuntur immediate sundari in ipsa essentia animae tanquam in subiecto, sed quantum ad potentiam intellectiuam quae immediate fundatur in ea; est locus specierum. Cum ergo anima nullo modo pos¬ sit esse sic tota ad potentiam intellectiuam, & sensitiuam, nisi vna, & eadem anima intellectiua haberet potentiam intellectiuam, & sensitiuam; & cum potentias sensitiuas habere non possit, nisi¬ sit forma corporis, cogimur dicere animam intellectiuam esse formam corporis, & multiplicars multiplicatione corporum. Cuilibet enim cor¬ pori humano Deus infundit suam animam intellectiuam, iuxta illud Ds. Qui finxit sigillatim cor¬ da eorum. Cuilibet ergo corpori humano Deus sigillatim finxit suum corid est suam animam intellectiuam. Ponens ergo animas intellectiuas non multiplicari, secundum multiplicationem corporum humanorum, quae fuit positio illius Auer¬ rois in hac parte, cum tanta dementia hoc sentientis a sacra pagina recedit, & a verbis Thiloso¬ phi deuat manifeste.

Tertia via ad hoc idem sumitur prout actus intelligendi comparatur ad animam. nam si anima non esset forma corporis, sed haberet per se esse saparatum a nobis, etiam dum viuimus, quod coguntur dicere dicentes animam in tellectiuam esse vnam in omnibus hominbus, & intellectum possibilem esse unum in omnibus eis; tunc anima intellectiua quia habet per se esse, non esset sos¬ ma corporis, & haberet per se agere & per se conpeteret ei intelligere, & ista esset per se, & per omnem modum propria a nima intellectiua. quod patet esse salsum ex primo de anima, vbi dicitur: Dicere animam inrelligere, simile est dicere, eam texere, & edificare. Et subditur: Melius enim fortassis est non dicere animam misereri, aut addisce¬ re, aut intelligere, sed hominem in animaid est per animam. Vnde vult ipse idem Commem auriga syt. credimus & inuentor, vel saltem apertus defensor dictae sceleratae opinionis, quod si videremus men¬ bra intrinseca, quae laborant in intelligendo, sicut videmus membra extrinseca, quae laborando in texendo, & aedificando, sicut non dicimus animam texere, & aedificare, sic non diceremus animam intelligere, sed hominem per animam. Si ergo hoc texit, & aedificat per animam, oportet, quod anima sit forma eius: & si anima non intelligit, sed homo per animam, oportet, quod anima intellectiua sit forma hominis. Ista ergo via innititur prout actus intelligendi comparatur ad animam, & prout anima non habet per se intelligere, quia non habet per se esse. Fuerunt tamen aliqui Doctores conantes sustinere hoc esse proprium, quod anima¬ intelligat. Quod licet aliquem modum veritatis contineat, quia non est ita anima humana immersa suo corpori, sicut aliae animae; tamen quia simpli¬ citer loquendo est forma corporis, & dat esse cor¬ pori. & quia quandiu est coniuncta corpori non habet per se esse, sed habet vnum esse cum corpore: consequens est, quod non habeat per se agere. propter quod hoc non est simpliciter uerum de anima coniuncta corpori, quod anima intelligat, sed quod homo per animam, quod Philosophiae, & Theologiae omnino concordant.

Quarta ergo uia sumetur: prout actus intelligendi comparatur ad hominem, cui secundum Philosophum proprie, & per se competit intelligere. sed si esset vera opinio Commen. impossibile esset hominem intelligere, & esset omnino contrarium eius quod asserit Philosophus, quod homo intelligit, & non anima Nami, hoc posito, anima intelligeret, & non homo. Nam secundum Damasli. 2. CI2. Sicut enim oculus in corpore: ita in anima in is tellectus est. Habet ergo intellectus se sicut oculus. si ergo intellectus haberet esse separatum, & homo posset intelligere per ipsum, consequenes es¬ set, quod homo posset videre per oculum separatum Postqm ergo esset oculus separatus ab homine, & esset fact caecus ista hypothesi stante, homo posset videre per illum oculum. Sicut ergo impossibile est, & temerarium dicere, quod homo videat per oculum separatum a corpore: sic impossibile, & temerarium est dicere, quod homo intelligat per intellectum separatum: cum intellectus se habeat ad intellige¬ re, sicut oculus ad videre. Sed dices, quod oculus se¬ paratus a corpore non potest videre sed intellectus Ieparatus a corpore potest intelligere; sed siue oculus uideat, siue non, siue intellectus intelligat, siue non, semper inconueniens est, quod aliquis videat pe¬ oculum, qui non est coniunctus sibi siue ille oculus sit coniunctus aliji, siue non sic etiem, quod homo intelligat per animam intellectiuam, quae non est coniuncta sibi, & dat ei esse: omnino est inconueniens, vel quod homo intelligat per intellectum, quo est in quadam substantia separata; hoc est idem: ac si vnus homo videret per oculum alterius hominis vel cuius¬ cumque a nimalis, quod habet esse separatum ab ipso. & quia hac hypothesi stante, nullo modo saluari potest quod homo intelligat. Nos, cum adhuc essemus Baccalaureus: vidimus quendam Magistrum magnum, in Philosophia maiorem, qui tunc esset Pa¬ risijs, volentemtenere opinionem Oomment. concedentem, quod homo non intelligit, nisi sicut celum intelligit, quia intelligit Motor caeli: sic etiam homo¬ intelligit, quia intelligit ille intellectus separatus. Sed ex quo concedebat se non intelligere: concedebat, quod nullus deberet cum ipso disputare, nam¬ cum brutis, & cum arboribus. & vniuersaliter cum non intelligentibus non est disputandum.

Quinta via ad hoc idem sumitur ex actu intellectus: prout comparatur ad intellectum possibilem, & agentem. Nam phantasmata sunt intelligibilia in potentia intellectus possibilis, in sui primordio non habet apud se species intelligibiles actu, sed potentia, vt patet per Philosophum dicentem, quod anima est locus specierum non tota, sed intellectiua, quae non actu, sed potentia est species: intellectus ergo non actu, sed potentia est species intelligibiles, vel hebet apud se species intelligibiles. Propter quod fuit coactus Arist. ponere intellectum agentem: qui se haberet ad phantasmata, sicut lux ad colores. propter quod sicut colores sunt quasi¬ visibiles in potentia, & per lucem fiunet visibiles in actu: sic phantasmata sunt intelligibilia in potentia, nec possunt per se immutare intellectum possibilem. Sed in virtute luminis intellectus agentis immutant ipsum, vt a phantasmatibus virtute dicti lu¬ minis fiant species intelligibiles in intellectu pos¬ sibili: ergo concludit Philosophus, quod semper cum homo vult intelligere, oportet eum Phantasmata speculari. Sed quis esset tantae dementiae, vt diceret, quod vna res phantasiaretur, & alia res intelligeret per phantasiari eius: vel quod unus homo audiret verba, & alius intel ligeret per auditum eius: Et quia omnia ista sunt impossibilia, & irrononabilia, ion impos¬ sibilis, & irrotenalis est positio Conmment. Cogimur enim dicere, quod illa cadem anima, que phantasiatur, vel est ratio phantasiandi, & quae de necessitate est forma corporis; illa eadem intelligit, vel est ratio intelligendi. Dicemus. nquod nihil est in intelledu, quod prius non fuerit in sensu. propter quod oportet, quod idem homo sentiat, & intelligat, quia perscire vnlus rei non fient species intelligibiles in alia re. Pro. pter sentire n. hominis nunquo fient species intelligibiles in intellectu separato. propter quod sfudu: hanc positionem, nec homo intelligit, nec ille intellectus separatus intelligit. loquendo de intelligere, vt nos loquimur. Ponet. n.m ille intellectus, qui ponit separatus, intelligere, sicut intellectus alicuius intelligentiae intelligit. sed quod intelligat per phantasmata, vel quod fiant in eo species intelligibiles a sensibus, cum ei non possit competere, nec senti re, nec Phantasiari; est impossibile. omnis enim¬ substantia intellectiua habens esse separatum a corpore: non est apta nata perfici per species, quae sunt in corpore, in sensibus corporis.

Sexta uia ad hoc idem potest sumi ex ipso regi¬ mine vniuersi. nam si substantiae spirituales sep¬ ratae perficerentur per species existentes in sensibus corporis; cum sapiens reguletur, & gubernetur per sapientiam suam, & substantiae spirituales si acciperent sapientiam a rebus corporeis, aliquid facerent corpora ad regimen, & gubernationem substantiarum separatarum. Quod est contra Au gusti. 3. de Tri. c. 4. qui ait: Deus gubernat, & administrat substantiam corporalem per spiritualem, & non econuerso.

Septima, & vltima via ad hoc idem sumitur, ex ipso appetitu intellectiuo. Nam Philosophus in 3 deanima loquens de duobus appetitibus, sensi¬ tiuo, & intellectiuo; vult, quod aliquando vnus appetitus moueat alium deliberatione, aliquando impetu. Quia sicut sphaera mouet sphaeram, vel, quod idem est, sicut rota mouet rotam, sic vnus appetitus mouet alium. sed nunquam duae rotae ex impetu, vna mouet aliam, nisi sint fixae in eodem stipite. Quantum ergo ad propositum spectat: si appetitus sensitiuus mouet intellectiuum, hoc non est, nisi quia ambo appetitus fundantur in eadem anima: sicut si duae rotae sint fixae in eodem stipite ad motum vnius sequitur motus alterius. Siergo illi duo appetitus fundantur in eadem anima: cum appetitus sensitiuus de necessitate sundetur in anima, quae est forma corporis: appetitus intelligendi, & per consequens ipse intellectus fundabitur in tali anima. Eadem ergo anima, quae est forma corporis, erit ratio sentiendi, & intelligendi. quo posito, tam animas intellectiuas, quam intellectus possibiles oportet multiplicari, multiplicatione corporum.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod cum anima creetur nuda sicut tabula rasa, & oportet eam perfici per corpus: ideo oportuit esse formam corporis. & quia corpus, cui coniungitur, est corruptibile, oportet intellectiuum separari ab¬ alijs, sicut perpetuum a corruptibili. In his enim, quae habent per se esse: si sint perpetua: forte non est, nisi vnum in vna specie. quod potissime veritatem habet in substantijs separatis. sed in his, quae sunt formae corporum corruptibilium, & acquirunt esse in corpore corruptibili: quantum¬ cunque de se sint perpetuae: tamen quia formae¬ multiplicantur multiplicatione suae materiae: oportet animas intellectiuas multiplicari multiplicatione corporum.

Ad secundum dicendum, quod ad hoc, quod aliquid sit vnum specie, & plura numero; non oportet, quod habeat materiam ex qua, sed sufficit, quod habeat materiam, in qua, sicut in pluribus superficiebus sunt plures albedines, & in pluribus corporibus sunt plures animae.

Ad tertium dicendum, quod essentia animae est forma corporis, & potentia eius intellectiua¬ non est corpus, nec virtus in corpore. quia non est virtus organica, sed hoc non est per se, & di¬ recte loquendo: vel maiori, vel minori abstractione, sed ex alio, & alio ordine, ad quem alium, & alium ordinem sequitur illa maior, vel minor abstractio. Nam ex substantia intellectuali, & corpore, aliquando fit vnum secundum es¬ se, aliquando secundum operationem. quando autem fit vnum secundum esse, quia esse egreditur ab essenta, tunc ila subsuntia sntelequdis con¬ iungitur corpori immediate per essentiam, & mediante essentia coniungitur sua potentia intellectiua: & hoc est in anima rationali, ex qua, & suo¬ corpore fit vnum secundum esse. Propter istum ergo ordinem, quia prius coniungitur essentia animae corpori, quam potentia; sequitur ista maior, & minor abstractio. Aliquando autem ex substantia intellectuali, & corpore fit vnum secundum ope¬ rationem, vt patet in mo toribus coelorum. quia ex motore coeli, & coelo fit vnum secundum ope¬ rationem, quae est motus coeli. Idem est ni. actus motoris, & mobilis, & ille actus est motus mobilis qui est a motore actiue, & recipitur in mobili pa¬ siue Ipse ergo motus coeli est quidem motoris c li, vel animae eius, & est quidam actus corpori¬ coelestis, quia omnis motus est actus sui mobilis, ergo ex motore coeli, & coelo fit vnum secundun¬ operationem. & quia operatio immediate egreditur a virtute, siue a potentia: ideo motores coe¬ li prius coniunguntur suis mobilibus per suas pe¬ tentias, & coniuncti ioer suas potentias coniunguntur eis per suas essen tias. Propter quod potentia in eis immediatius se habet ad corpus, quoaessentia

Vel possumus dicere quod in anima abstractior est potentia, quo essentia sed hoc est ex nobilitate essentiae eius. Nam quia aliae formae materiales sun¬ ammmersae suis materiis: ideo nulias habent virtu¬ res non materiales, vt patet in animabus brutorum, quarum omnes virtures, & potentiae sunt or¬ ganioe: sed animae humanae quia non sunt sic immersae suis corporibus, & non sunt eductae de po¬ centia eorum, & quia non sic dependent ab eis quipossint habere esse separatum ab ipsis: idec oportet eas habere aliquas potentias non organicas, quae remaneant in eis: postquam habebunt es¬ se separatum a corpore. Aliter n essent ociosae, & essent destitutae propriis operationibus, quod negatur ad qualibet re naturali. quia in natura nihil¬ ponitr ociosum, nec esse propria operatione desti ttutum. maior ergo abstractio potentiae quam essenti contingit in anima ex nobilitate essentiae suae

Ad quartum dicendum, quod species intelligibiles receptae in anima secundum se quid particulare sunt: sicut & ipse intellectus, & ipsa anima intellectiua sunt quid particulare. Nam vnp¬ uersalia, nec agunt, nec patiuntur, nec sunt per se¬ ratio agendi, & patiendi: ideo eo ipso, quod anima intellectiua, & suus intellectus possibilis, & species intelligibiles, quae sunt in eo, sunt ratio agendi. quia sunt ratio, quare homo intelligar, homo enim intelligit per animam, & per potentiam intellectiuam, & per species intelligibiles, quae sunt ibi. & oportet hec omnia, quid particulare esse. Si autem illae species sunt quid vniuer¬ sale, hoc est ratione obiecti, quod repraesentant, & in cuius cognitionem ducunt. Nam cum illae species sint abstractae a materia, & a conditionibus materiae, quae sunt hic, & nunc; ideo per se, & directe repe sentat obiectum vniuersale, non particulare. & hoc est, quod Commen. ait. 1. de anima Co. 8. quod intellectus facit vniuersalitatem in rebus. Nam cum particularia, siue indiuidua drantpmateriam, qaialia, & alia parte materiae recipitur alia & alia indiui¬ dualis forma, & differant per conditiones materiae. Si quis posset cum dolabro, vel cum aliquo instrumento remouere has differentias indiui¬ duantes ab indiuiduis: omnia indiuidua eius¬ dem speciei fierent vnum, quia non haberent per quod differant. sed cum hoc non possit fieri rea¬ liter, sed fiat per intellectum, quia intellectus intelligit res materiales sine conditionibus materiae; Intellectus facit vniuersalitatem in rebus, & species in intellectu sunt repraesentatiuae rerum vniuersalium.

Ad quintum dicendum, quod intellectus pos¬ sibilis est pura potentia in genere intelligibilium: sed non est pura potentia in genere entium: Propter quod non est ipsa materia: sed habet se in genere intelligibilium: sicut materia in genere entium. Eo ergo modo, quo facit differentiam materia, potest esse differentia in intellectu pos¬ sibili. Materia autem si sit coniuncta actui de se facit differentiam secundum numerum. Non autem secundum speciem. Concludit ergo argu¬ mentum, quod omnes intellectus possibiles sunt eiusdem speciei. quia cum teneant infimum gradum in genere intelligibilium, oportet, quod sint eiusdem speciei, sed ex hoc non arguitur, quod non possint esse plures secundum numerum: immo magis arguitur contrarium, quod cum teneant infimum gradum in genere intelligibilium: secundum Dio. 7. de di. no. Deus sic concordat vniuersa, vt fines priorum coniungat principijs secundorum. Et ex hoc resultat quaedam pulchra harmonia, & consonantia in uniuerso, & quia animae humanae sunt fines priorum id est sunt fines substantiarum intellectualium, quia tenent infimum gradum in¬ ter eas: & quia intellectualia sunt priora, & prima: corpora vero sunt posteriora, & secunda; ideo animae, quae sunt fines priorum intelligibilium sunt aptae natae coniungi principiis secundorum id est supremis corporum. & quia corpora humana quantum ad aliquid aliquam superiori¬ tatem habent respectu omnium aliorum corporum, quod patebit in resurrectione, quia fulge¬ m bunt sicut Sol. Erunt enim corpora nostra quidam Soles animati animabus beatis, & ex hoc animae humanae sunt aptae natae vniri corporibus humanis, & sunt aptae natae multiplicari multiplicatione illorum corporum.

Ad sextum dicendum, quod animae humanae non habent materiam partem sui, & sunt hoc aliquid: tamen cum sint hoc aliquid, sunt etiam formae, vt ex hoc non dicantur hoc aliquid, quam diu sunt formae corporum, sicut separatae a corporibus, sed possunt habere separatum esse ab ipsis. Tamen quia creando infunduntur, & infundendo creantur: esse quod habent, acquirunt in corporibus, vt ex hoc possint multiplicari multiplicatione cor¬ porum.

ARTIC. II. An primi hominis anima extra, vel ante corpus creata sit. Conclusio est negatiua.

Aegid quol. 1. q. 14. D. Th. 1. p. q. 91. art. 4. Et q. 118. art. 3. Item 2. sent. d. 17. q. 2. art. 2. Et contra Gent. c. 18. Item de Pot. q. 3. ar. 10. D. Bon. d. 17. art. 1. q. 3. Ric. d. 17. q. 2. Sco. d. 17. q. 1. Th. Arg. d. 17. q. 1. ar. 4. Land. d. 17. q. 1. Brul. d. 17. q. 3. Voril. d. 17. q. 2. Ant. Andr. d. 17. q. 1. Dur. d. 17 q. 3. Vide Alphonsum de Castro tit. Anima, haeresi. 3. qui re¬ praehendit Philastrum Brixiensem, asserentem, esse haereticum dicere, Adae animam non fuisse creatam ante corpus.

SEcvndo quaeritur de anima¬ bus humanis, & specialiter de anima Adae, utrum fuerit creata in corpore, vel extra corpus. Et videtur, quod fuerit creata ante corpus. Nam in primo capite Gen. habetur: Faciamus hominem ad imaginem, & similitudinem nostram, quod dictum est quantum ad animam: ergo videtur tunc fuisse producta anima. Postea dicitur: Formauit Deus hominem de limo terrae. quod dictum est quantum ad corpus.

Praeterea sicut homo ex parte corporis communicat cum brutis; ita ex parte animae comunicat cum Angelis. sicut ergo corpus hominis fuit pro¬ ductum, quando fuerunt producta bruta. sic anima hominis debuit produci, quando fuerunt pro¬ ducti Angeli. Sed productio brutorum fuit sexta die, productio Angelorum fuit ante omnem diem, ergo &c.

Praeterea quanto aliquid magis appropinquat Deo secundum dignitatem, debet esse prius secundum opus diuinum. Et ideo videmus, quod coeli fuerunt prius distincti, perfecti, & ornati, quam elementa. Cum ergo anima sit dignior corpore, debuit prius produci, quam corpus. Fuit ergo pro¬ ducta extra corpus.

Praeterea septima die requieuit Deus ab omni opere, quod patrarat. Post illum ergo diem non fecit nouum opus, quod non esset factum, vel in se, vel in rationibus seminalibus. sed anima non potuit fieri in rationibus seminalibus, cum non habeat materiam partem sui. Illi etiam, qui dicunt eam habere materiam, dicunt eam habere concreatam non praeiacentem, in qua pos¬ set esse prius producta secundum rationes seminales: si ergo Deus postea nihil nouum fecit, animae fuerunt prius productae, quam infunderentur corporibus.

Praeterea distinguitur triplex opus diuinum: creationis, distinctionis, & ornatus. sed opus creationis fuit ante omnem diem. Cum ergo anima non possit produci, nisi per creationem, fuit pro¬ ducta ante omnem diem.

Praeterea omne illud, quod non dependet ab al¬ tero, sicut potest esse sine altero: ita potest incipe¬. re esse sine illo. sed anima non dependet a corpore, & Potest elle post corpus: ergo potuit incipe¬ re esse ante corpus.

Praeterea creatura spiritualis plus pertinet ad perfectionem vniuersi, quam corporalis. sed omnia corpora fuerunt creata simul: ergo & omnes spirituales substantiae fuerunt creatae simul. vel si quotidie creentur: adhuc non est perfectum vniuersum.

INCONTRARIVM est, quia proprius actus fit in propria materia. sed anima est proprius actus sui corporis: ergo quaelibet anima creatur in suo corpore.

Praeterea nunquam terminus motus, vt com¬ muniter ponitur: praecedit suum motum, & maxime in generatione: ergo anima, quae est terminus generationis hominis, non praecessit gene¬ rationem eius, vel productionem ipsius, sed simul fuit in fusa corpori, quando fuit productus, & formatus homo.

RESOLVTIO Nrahsurdaasstrere cogamur, Adae animam non er¬ tra, vel ante corpus, sed in corpore infusam esse dicimus: rationibus D. D. ug. in¬ ter se pugnqntibus, conciliatis. RESPONDEO dicendum quod Aug. in hac quaestione videtur sentire, quod anima Adae fuit producta ante corpus, & extra corpus. Vnde 7. super Gen ait: Videtur, Deum in illis primis operibus, quae simul omnia creauit: etiam animam huma¬ nam creasse, quam suo tempore membris corporis ex limo formati in spiraret. Visus est ergo Aug¬ sentire, quod ea, quae sunt perpetua, fuerunt simul¬ creata, distincta, & ornata: loquendo de ornatu¬ perpetuo. Sed quae non sunt perpetua: cuiusmodi sunt plantae: arbores, & specialiter generabilia, & corruptibilia: prius sunt producta: non secundum se, sed secundum rationes seminales. Coelos ergo, & Angelos, & animam humanam produxit Deus in principio, quando creauit coelum, & terram, & luminaria coeli: etiamtunc fuerunt ista producta: sed herbae, & arbores, & animalia, siue sint gressibilia, si ue natatilia, siue volatilia: fuerunt producta in rationibus seminalibus, vt hoc modo saluetur: Qui viuit in aeternum creauit omnis simul, vel in se quantum ad perpetua, vel in rationibus seminalibus quantum ad herbas, & arbores, & vniuersaliter generabilia, & corruptibilia. quod nititur probare Aug. ex textu bibliae. Sic enim incipit secundum cap. Gen. Ergo perfecti sunt coe¬ li, & terra, & omnis ornatus eorum. & parum post sequitur: Istae sunt generationes coeli, & terrae. quam do creatae sunt in die, quo fecit Deus coelum, & terram, & omne uirgultum agri ante, quam oriretur in terra, & omnem herbam regionis prius, qu germinareti set terra: ergo in die, non in diebus sunt persecti coeli. & terra, & omnis ornatus eorum: & in illo die, in quo suerunt factae generationes coeli, & terre: Deus fecit omne virpultum agri & omnem herbam regionis simul cum generatione coeli, & terrae, quod fuit ante omnem diem, vel quod fuit prima die: suit etiam factum virgultum agri, & ois herba regionis, quod dicitur esse factum tertia die: ergo idem fuit illa tertia dies cum prima¬ die, & omnes illi dies non uidentur, nisi vnus, & idem dies, multotiens repetitus Et quia August. dicit virgultum, & omnem herbam regionis, & per consequens omnia ista generabilia sacta in illis primis operibus, vel in illo primo die non in se, sed secundum rationes seminales ex textu Gene. nititur accipere fundamentum: cum ibi dicatur, quod in illo die, in quo factae sunt generationes coeli, & terrae, & in quo secit Deus coelum, & terram: fecit omne uirgultum agri ante, quam ori¬ retur in terra, & omnem herbam regionis prius, quam germinaret terra. sed non potuit fieri virgultum secundum se ante, quam oriretur in terra. Virgultum ergo in illis primis operibus, anteq oriretur secundum se in terra: fuit factum in rationibus seminalibus, & non in se. Aug itaque, vt saluet omnia, simul esse facta, vel secundum se, vel scuimu rationes seminales in illis primis operibus, & quod omnes illi sex dies non sunt, nisi unus dies: ponit animam humanam tunc esse factam quam postea suo tempore membris corporis ex limo formati in spirauit Deus. Corpus ergo humanum, quod est generabile, & corruptibile, non fuit tunc formatum in illis primis operibus, vel in illo primo die sic replicato, sed fuit postea formatum, cui sic formato anima prius creata, fuit inspirata. Nec curat Aug. de aliis animabus, sed de prima anima, ut si illa sola dicatur simul creata cum coelo, & terra, & luminaribus coeli, & Angelis, & elementis. quia quodlibet elementum est perpetuum saltem quantum ad totum: omnia ista sicut tunc creata sunt simul secundum se: sic caetera sint creata¬ in elementis secundum rationes seminales, qua hypothesi stante, uerificatum erit: Qui uiuit in aeternum creauit omnia simul, vel secundum se, vel secundum rationes seminales, vt de caetero post illa opera primo facta Deus non fecerit nouum opus, quod non esset factum, vel secundum se, vel secundum rationes seminales. Non ponit au¬ rem Aug. quod omnes animae sint factae simul, quia hoc esset maximus error, sed quod solum anima Adae suit facta in illis primis operibus, & postea suo tempore fuit corpori in spirata. Quod autem quoti¬ die creentur nouae animae, & insundantur corporibus: hoc non tangit opinionem Aug. quia cum creatur noua anima, iam simile praecesserat in illis op¬ ribus primis, in quibus fuit anima humana creata. Aug etiam hanc positionem pertinaciter non as¬ serit. Vnde cum haec omnia dixisset in dicto. 7. su¬ per Gen. subiungit, quod si possunt alias, v el aliter dicta a sua opinione mellus intelligere, non solum non resisto, verum etiam faueo

Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod hae rationes Augu. licet sint subtiles: tamen¬ non in fringunt dicta aliorum sanctorum dicentium: Qui uiuit in eternum creauit omnia simul, in materia quae postea per opera sex dierum furunt distincta secundum formam, vt ista distinctio gm¬ formam quantum ad perfectionem, & ornatum extem dat se ad caelos, & elementa, & ad ornatus eorum: Fuerunt en caeli, & elementa producta scudmum suas for¬ mas substantiales in primis operibus. sed quia quamdam indistinctionem habebant, & ex hoc quandam impersectionem. & quia tunc caeli non erant ornati luminaribus, nec elemenra animalibus: fuerunt omnia ista facta per opera sex dierum, nec videtur sufficienter posse dici, quod in illis primis operibus, vel in illo instanti, quando Deus fecit caelum, & terram, quod secerit omnia animalia secundum rationes seminales, quia sunt quaedam animalia, quae nullo modo possunt fieri naturaliter, nisi ex i sibi simili. Et forte sunt aliqua virgulta in terra, & aliquae arbores, quod nisi praecedat simile, natura¬ liter non orientur ex terra. Nunquam enim vi¬ demus arbores pirorum, vel malorum, vel dacti lium, & plurium talium oriri in terra, nisi ex si¬ se milibus. Nec credimus, quod August ita velit restringere rationes seminales, vt sumantur solum prout secundum ea agunt agentia naturalia. sed forte loquitur de eis large: prout se extendunt ad rationes obedientiales. quo posito valde modica differentia est inter opinionem August. & aliorum sanctorum. quia in illo principio temporis, quando Deus creauit caelum, & terram: omnia fuerunt producta, & creata, vel secundum se, vel secundip¬ rationes obedientiales. Nam coeli, & elementa, & omnes Angeli fuerunt producta secundum se. Habuerunt tamen caeli, & elementa aliquam indi¬ stinctionem. Et ipsi etiam Angeli habuerunt quandam indistinctionem, quia in principio non fuerunt distincti boni a malis, quia in illo principio¬ nondum conuersi erant boni, nec auersi mali quod Aug de Angelis non negaret. Aliqua tamen differentia est inter alios sanctos, & Aug. quantum ad distinctionem caelorum, & quantum ad luminaria eorum. quia secundum opinionem Aug Ista etiam secundum se videntur simul in primis operibus fuisse facta. Alii autem sancti volunt, quod pei¬ processum temporis sint facta, sicut scriptura narrat, & secundum eos illi sex dies sunt plures dies. ex secundum August. vero sunt sex dies vnus & ider¬ dies sexies replicatus. Tamen in ista propositione¬ D. generali, quod omnia fuerunt simul facta, vel in se ei in rationibus obedientialibus consentirent cum Augustino alii sancti.

Aduertendum autem, quod rationes Augustini secundum communem sententiam sanctorum intra soluemus.

DVB. I. LATERALIS An Anima humana simul cum telo, & terra sit creata. Conclusio est negatiua.

VLTERIVS forte dubitaret aliqus, quid dicendum sit de anima huma¬ na. Vtrum secundum se suerit creata, quando Deus creauit coelum, & ter¬ ram, & postea corpori infusa, vel simul cum corpore formato suerit creata, & corpori insusa. quod locum habet solum de anima Adae, quia, ut ait Mapt¬ in littera, quicquid de aia primis hois estimet, de alijis certissime sentiendum, quod in corpore creentur. Di ci ergo potest; quod Aug. licet hoc ptinaciter non asserat: vite taumen ei illa snia probabilior, quod aia Adae fuerit creata in illis operibus primis anm corpus, quod totum ex hoc vru contingere quia non est dare ronenes seminales, de quobus fuerit aia pducta, cum non fiat aia ex materia priacente. propter quod non vt posse saluari scriptura diuina: Qui viuit i eternum, creauit oia simul. E Si aia non fuit tunc creata, nec in se, nec sm rationes seminales; apparet ex intentione August. quod rote nes seminales debent extendi ad omnia, quod possunt produci ex materia praeiacente, vt in hoc rationes semi, nales se extendant ad rationes obedientiales. Sciendum ergo, quod tanta suit deuotio Aug in exponendo scripturas sacras, quod nihil esset humani ingenii perspicacitas. Ad hoc magis assentit, quod illud fuerit de aia primi hominis, quod est de animabus aliorum hominum. vt sicut ille non praecedunt formationem suorum corporum, nec habet esse ante talem formationem sic, & anima Adae simul cum formatione cor¬ poris fuit creata, & suo corpori infusa. Propter quod scriptura sacra Gen. 1. ait: Formauit ergo Deus hominem de limo terrae, & inspirauit, vel isufflauit, (vt habet alia littera, in faciem eius spiraculum vitae, & factus est homo in animam viuentem. Ipsemet Au¬ gust. vult, quod illud flare fuit flatumid est animam face¬ re. In ipsa ergo formatione hominis, quando for¬ matum fuit corpus eius de limo terrae: Deus flauit, & fecit flatum int creauit animam, quam ibi infu¬ sit. Sed quid dicemus ad scripturam sacram, quod 1 qui viuit in aeternum, creauit omnia simult Si non possumus inuenire rationes seminales, vel obe¬ dientiales, ex quibus sit anima facta, & non ponamus eam secundum se ante corpus in primis operibus esse productam: sciendum est. quod non de. bemus quaerere rationes seminales. & obedien¬ tiales, ex quibus fiat anima, sed sufficit has quaere re, ex quibus fiat homo. quia anima non sit, vt ali¬ quid secundum se, sed fit, & creatur, vt quaedam perfectio hominis. quamuis enim anima sit hoc aliquid, quia potest esse separata a corpore: tamen non est hoc aliquid, quod sit ita per se existens quod non sit forma corporis. & quis agens na¬ turale non possit ad hoc attingere, quod essentiam eius educat de potentia materiae, vel de potentia corporis; Deus tamen, qui creat eam: non aliter creat ipsam, quam vt actum, & formam corporis: nec est ibi miraculum in creatione animae, & proprie loquendo, generatio hominis non est miraculosa, sed naturalis: non obstante, quod in omni hominis generatione oportet creare animam, quam solus Deus creare potest, quia nec animam, nec aliquam rem aliqua creatura crea¬ re potest. Corpore enim persecte organixa. to, & dispositio ad susceptionem animae: non est miraculum, si Deus infundat animam t immo esset miraculum si non infunderet. Cum erge¬ anima creatur, vt forma, & vt perfectio hois, quia creatur perfectio corporis, ex quo corpore, & sua perfectione constat homo perfectus, non sunt quaerendae rationes seminales, vel obedientiales, ex quibus facta est anima, sed &x quibus factus est homo. quia omnis res materialis habens mate. riam partem sui, dicitur fieri ex sua materia, vel¬ ex eo, quod est sibi materiale; sufficit quaerere ratio¬ nes seminales, vel obedientiales in limo terrae; de quo factus est homo, ad hoc, quod omnia dicantur esse facta simul, vel in se, vel in suis rationibus seminalibus, & obedientialibus.

Quod autem addebatur, quod in die, in quo fecit sa Deus coelum, & terram, fecit omne virgultum agri, e2. antequam oriretur in terra: & ita omnia viden¬ uudu tur esse facta eo die; Dici debet, quod totum vniuer¬ si sum potest considerari, vel secundum se, vel secundum suas partes: & ipsae partes possunt considerari, vel secundum suum totum, vel in se. Partes enim vniuersi in se secundum communem sanctorum sententiam distincte, & ornate fuerunt in pluribus diebus: sed in suo toto, quia totum tunc est factum, quando completum est, quia omnia fuerunt completa una die;omnes partes vniuersi, prout sunt factae in suo toto, sunt factae una die. Et ideo, quod Moyses narrauerat de partibus vniuersi factis, & ornatis in sex diebus: narrat de partibus eiusdem factis in suo toto, & cum suo toto vna, & eadem die, vel uno eriam, & eodem instanti¬ Quod autem addebatur vlterius, quod Deus fecit omn¬ virgultum, & omnem herbam regionis, anteqm et oriretur in terra, & antequam germinaret terra, vt patet ex supradictis: Deus fecit omne virgultum, & omnem herbam regionis secundum se, quia fecit arbores cum foliis, & fructibus. Exponeter¬ go littera, vt supra exponebatur, quod Deus secit omne uirgultum id est arbores, cum folijs, & fructibus, & omnem herbam regionis, secundum rationes obe¬ dientiales, secundum quas fuit statim factum totum, antequam orirentur in terra, & antequam germinaret terra secundum rationes seminales, secundum quas fit naturaliter pars post partem: vt prius sunt folia, postea flores, postea fructus, & hoc successiue, & per decursum temporis: prout sunt apta nata naturaliter fieri.

DVB. II.LATERALIS. An si anima humana extra, vel ante corpus crex¬ ta sit, absurda tria sequantur. conclusio est affirmatiua.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis, quae inconuenientia sequerentur, si anima fuisset facta extra corpus, v& ante corpus. Dicendum, quod possumus triplex inconueniens assignare: si anima fuisset sacta ante, vel extra corpus. Primum quidem inconueniens sumi potest ex esse animae, Secundum ex eius agere Tertium ex eius desiderio.

Primum sic patet. Nam omnis forma, quae est perfectio materiae, cum faciat unum, & idem esse cum ipsa materia: & cum sit terminus genera¬ tionis compositi non potest esse ante suam materiam, & non potest fieri, nisi in sua materia quia tunc ex illa perfectione, & sua materia non fieret ipsum compositum. Si enim est prius & posterius: potius dicemus, quod corpus suit factum ante¬ animam, quam econuerso. Nam ipse idem Aug. semper vult, quod informe praecedit formatum, & si non tempore, saltem origine. Tempore eroo simul fuit formatum corpus Ade, & fuit ei infusa anima: Sed origine prius in telligimus illud cor¬ pus formatum suisse, & postea sibi suisse insusam animam, ecudu quem modum prioritatis scriptura loquitur, quia prius loquitur de formatione cor¬ poris, cum ait, quod formauit Deus hominem de limo terrae quatum ad corpus. Et postea subdit, quod inspirauit in faciem eius spiraculum vitae quatum ad animam. sic etiam de toto homine loquitur scriptu¬ ra, cum dicit: Faciamus hominem ad imaginem, quia totus homo factus est ad imaginem, & hoc est propter animam, ubi est imago Dei, sicut secum dum Magistrum tota tabula dicitur imago propter picturam, quae est in tabula, vbi habet esse imago.

Secundum inconueniens sumitur ex parte ipsius agere animae. Nam si anima fuisset producta ante corpus, vel extra corpus: aliquod agere conuenisset sibi, quia nihil in natura est ociosum, & nihil in natura est propria operatione destitu¬ tum. aliquod ergo egisset anima in illo intermedio tempore ante, quam coniungeretur corpori. Fuisset ergo misera, vel beata. quia si bene egisset, fuisset beata. si male: misera. Fuisset enim idem iudicium, ex quo habebat esse separatum a corpore de ea, & de Angelis. quamuis enim fuisset valde modica morulainter omnium Angelorum creationem, & conuersionem bonorum, & auersionem malorum; tamen in illa modica morula aliqui fuerunt conuersi, & facti beati, & aliqui auersi, & facti miseri. Quod ergo anima¬ creata sit ante corpus, vel extra, cum sit apta nata cum corpore, & in corpore agere ope¬ ra, per quae consequitur beatitudinem, vel miss¬ riam; est inconueniens ponere. quia tunc non in corpore, vel cum corpore fecisset illa opera, sed per seipsam.

Tertium inconueniens potest sumi quantum ad eius desiderium, quia sic pducta, vel desiderasset vniri corpori, vel non. quod si desiderasset uniri, & non fuisset statim vnita, suisset sibi inflicta poena¬ sine culpa. Si vero non desidera sset uniri, & fuisset vnita contra suum desiderium, adhuc fuisset inflicta sibi poena sine culpa. Si autem dicatur, quod Deus potuerit hoc facere; dicemus cum Aug. circa principium secundi super Gen. quod quemadmodum Deus instituerit naturas rerum, scudmdu scripturas eius nos conuenit quaerere: non, quod in eis, vel ex eis ad miraculum potentiae suae velit operari. Cum ergo uolumus loqui de anima: quomodo fuerit producta, non debemus consugere ad mira culum, vel ad id quod Deus potest: sed debemus considerare naturam animae, qualiter requirat, & quomodo sit apta nata produci. Ad quod statim patet responsio, quod estapta nata creari in corpore, & est apta nata, vt creata insundatur corpori, & infusa creetur in corpore. Vnde August. in de ecclesiasticis dogmatibus, & habetur in littera distinctionis. 1S. quod corpore iam formato, vult animam infundi, & creari.

RESP. AD ARQ. ART. II.

AD PRIMVM dicendum, quod id, quod dictum est de homine in a c. Gen. dictum est per recapitulationem. Nam in 1. c. vbi agitur de factione hominis ad imaginem: agitur de productione totius hominis. Nam cum homo fiat ex anima, & corpore: ad factionem eius oportuit concurrere formationem corporis, & creationem animae. Aliter enim non esset factus totus homo ad imaginem, nisi in eo esset creata anima, in qua habet esse imago.

Ad secundum dicendum, quod si anima fieret, vt aliquid per se existens, & non produceretur, vt forma corporis dignum esset, vt fuisset producta cum Angelis. sed quia producta suit, vt forma corporis: oportuit eam produci, & creari, quando fuit formatum eius corpus.

Ad tertium dicendum, quod quanto aliquid est propinquius Deo: tanto debet prius produci. Verum est de eis, quae ita producuntur, vt hoc aliquid, quod non producuntur, vt forma, & vt perfectio alicuius. Nam secundum Aug. super Gen. Omne mutabile ex aliqua informitate formatur. Homo ergo, qui est quid mutabile ex aliqua informitate corporis: formatur, & perficitur per animam. Anima ergo, quae est forma corporis, tempore non potest praecedere suum corpus. Si autem loquamur de precedere quantum ad originem: potius cor¬ pus organixatum praecedit animam, quo ecouerso.

Ad quartum dicendum, quod sentima die requieuit Deus ab omni opere, quod patrarat, quia non fecit nouum aliquid: nam in sexta die fuit factus homo, & fuit ei infusa anima. Quotidie ergo cream tur notae animae, & infunduntur corporibus, & quotidie generantur homines, sed simpliciter loquendo ex hoc non fit nouum aliquid, quod non fuit factum simile in illis sex diebus, quia in sexta die fuit factus Adam, cui assimilatur iste homo¬ nunc genitus.

Et per hoc pater solutio ad quintum, quia post illud principium temporis, in quo creauit Deus coelum, & terram, nunquam creauit Deus aliquid, tanquam existens in se, sed tanquam ens in alio. Nam quotidie in peccatoribus conuersis creat, & infundit nouam gratiam, & in corporibus or¬ ganixatis creat & infundit nouas animas.

Ad sextum dicendum, quod licet anima pos¬ sit esse sine corpore: tamen quia illud esse, quod habet; acquirit in corpore, quamuis acquirat illud per creationem, & a Deo: & quia acquirit tale esse in corpore, & semper creatur a Deo in corpore; ideo licet possit esse post corpus: nullo modo naturaliter potest esse ante corpus Dependet enim anima hoc modo a corpore in acquirendo esse, sed corrupto corpore remanet sibi illud esse. Nam si nunquam fit vulnus sine gladio: remanet tamen vulnus, a moto gladio.

Ad septimum dicendum, quod plus facit ad perfectionem uniuersi creatura spiritualis, quam corporalis: vel creatura ex vtroque composita, quam corporalis tantum. Sed intelligendum est quantum ad speciem. Nam in illis sex diebus fuerunt productae omnes species rerum, quae habent perpetuari per propagationem: sed non oportuit, quod essent producta omnia indiuidua illarum specierum. & quia animae nunc creatae sunt eius¬ dem speciei cum anima Adae tunc creata: ideo non arguit argumentum.

ARTIC. III. An Deus Anima Mundi dici possit. Conclusio est affirmatiua.

TERTIO quaeritur, vtrum Deus possit dici anima mundi. Et vi¬ detur, quod non quia anima non habet esse anm corpus. sed Deus aeternitate praecessit mundum & habuit esse ante munqum: ergo non potest dici anima mundi.

Praeterea moto corpore mouetur & anima, quia secundum Philo sophum: mouentibus no¬ bis, mouentur omnia, quoa sunt in nobis. Sed Deus est omnino immobilis, & omnia alia sunt mobilia, tuxta illud Boetii: Stabilisque manens das cuncta moueri: ergo, &c.

Praeterea non solum anima non habet essean¬ te corpus, sed etiam habet unum esse cum corpore, & ex ipsa, & corpore fit vnum animal, Vel quodcunque vnum aliquid compositum. sed Deus non habet vnum esse cum aliqua creatura, nec est pars alicuius creaturae. In ipso enim Dei Ei¬ lio assumente naturam humanam non est com¬ munem speciem accipere secundum Dam. & secundum veritatem: ita, quod ex natura diuina, & natura humana assumpta non fuit aliqua communis species, vel aliqua vna communis natura constituta, sicut constituitur vna communis natura ex anima, & corpore, & vna natura humana.

IN CONTRARIVM est, quia aliqui Philoso¬c phi posuerunt Deum animam mundi, vt patet ex principio sex principiorum: ergo &c.

Praeterea motores coelorum dicuntur animae eorum. vnde etiam Auicenna de scribens caelum, dicit quod est animal obediens Deo. Cum ergo motor coeli dicatur anima coeli: quia Deus mouet vniuersa: erit anima ipsius vniuersi, siue ipsius mundi.

Praeterea Aug 7. super Gen. hic videtur innue, re, quod Deus sit anima mundi, & quod non tantum cor¬ pus mundi est subiectum Deo, sed etiam subiecta est ei omnis creatura, ergo &c.

RESOLVTIO. mae magis Mundi Anima dici porest, quam animae caelorum Aotores. nima enim corpori dat esse, & agere: Ipsa item quodam ordine corpus continet, estque qualibet in parte tota. Quae omnia nobiliori quidem modo Deus ipse, respectu¬ Mundi, compraebendit.

RESPONDEO dicendum, quod plus debet di ci Deus anima mundi, quam motores coelorum animae eorum. Motores enim caelorum non dicuntur animae eorum, quod fiat ex eis, & coelum vnum secundum esse, sed dicuntur animae eorum, quia influunt eis motum, qui est quoddam opus vitae: Propter quem motum coelum dicitur viuere, quia participat vitam participando illum motum. Inde etiam venit, quod aquae motae, & fluentes dicuntur aquae viuae: stantes autem, & non motae dicuntur a quae mortuae. Secundum hunc etiam modum loquitur Philosophus in principio &. Phy i sicorum, cum ait, quod motus coeli est viuere in entibus, quia ab illo motu coeli est omnis motus in istis corporibus. Cum ergo motus sit quoddam opus vitae, motus coeli secundum Philosophum dictus est vita in entibus. Secundum hunc etiam modum loquitur Salomon, cum ait pro¬ u. uerb. 4. Omni custodia serua cor tuum. Ex ipso enim procedit vita. debemus. eni. imaginari, quod sicut a motu caeli est omnis motus in istis inferioribus, sic a motu cordis est motus in omnibus membris. Et sicut oportet continue moueri caelum, vt continuetur motus in istis inferioribus: ita oportet continue moueri cor, vt homo possit semper mouere sua membra. Nam dato, quod homo pos¬ set viuere sine motu cordis: tamen non posset mouere brachium, nec aliquod membrum, non moto corde. Propter quod ingeniauit natura, vt continue moueret cor, vt animal possit pro libito a. sua membra mouere. Cum ergo Deus magis faciat ad motum vniuersorum, quam motores co¬ & lorum ad motum eorum: magis potest dici Deus anima vniuersi, & anima mundi quam motores caelorum animae caelorum. Et si aliqui improbant, quo Deus non sit anima mundi, non improbant sub¬ hoc sensu, sed sub illo sensu, quod ex eo, & mune.do non fit vnum, secundum esse. Potest ergo Deus dici anima mundi, sed non per omnem modum, sicut anima humana est anima sui corporis, quia ex ea, & corpore fit vnum secundum esse. sed sicut extincta est operatio corporis sine anima, sic & multo magis extincta est operatio cuiuslibet rei sine operatione Dei. Vnde & August. vult, quod extincta sit operatio naturae sine operatione Dei¬ & cum quaelibet res in uniuerso habeat aliquam naturam, & aliquam operationem, extincta est illa operatio sine operatione Dei, ipsum etiam cogitare non sumus sufficientes ex nobis, sed suffi¬ cientia nostra secundum Apostolum ex Deo est Possumus autem assignare quinque, quae facit anima in corpore. Quia primo dat ei esse. Secundo dat eragere Tertio facit hoc quodam ordi¬ ne naturali cum non possit ei dare agere, nisi dam do esse Quarto continet magis corpus, quam econm uerso Quinto est tota in toto corpore, & tota in¬ qualibet parte. Haec autem omnia quinque habet Deus respectu cuiussibet rei. Nam primo cuilibet rei dat esse. quia, vt vult Dio. in de coelesti¬ Hierar. esse omnium est diuinitas. Secundo dat agere, quia actio cuiuslibet rei esset extincta, nisi esset actio Dei. Iertio dat ista hoc ordine, quia primo dat esse, quam det agere: & si non tempore ordine tamen naturae, & origine prius est else, agere. Quarto continet quamlibet rem, & non econuerso. Vnde August primo Confes. loquenes Deo alt: An opus habes, vt a quoquam continearis, qui contines omnia: quoniam, quae imples, continendo imples. Non enim vasa, quae te plena sunt, testabilem faciunt, quia si frangantur, non effunderis. Quinto sicut anima est tota in toto corpore, & tota in qualibet parte, sic Deus est totus in toto vniuerso, & totus in qualibet parte. Ista ergo¬ omnia competunt Deo respectu vniuer si, sed non competunt motoribus coeli respectu coelorum. Aug. autem in lib. Confes. dicit, Deum esse vitam uitarum, quia est vitaanimarum, quae sunt vitae corporum. & sicut Deus comparatur ad an¬ mam, sic anima ad corpus, quae est vita eius. ita & ad quamlibet rem potest comparari, sicut anima ad corpus. quia dat esse cuilibet rei, sicut anima corpori: differenter tamen. Quia anima da¬ esse formaliter corpoti: Deus autem omnibus remus dat esse efficienter, vt ex hoc possit dici anima, & non anima: modo, quo dictum est

Ad argumenta aunet vtriusque partis paret solutio per iam dicta. Nam quae arguunt Deum non es¬ se animam mundi: arguunt per illum modum quia ex eo, & mundo non fit vnum secundum es¬ se. Et quia ipse nec in mundo, nec cum mundo acquirit aliquod esse, sed solum dat mundo esse, & ex hoc non mouetur, moto mundo: quae non arguunt ipsum esse animam mundi: sed arguunt, quia dat mundo esse, & dat non solum mundo, sed omnibus rebus mundi, & esse, & agere, & alia, vt est per habita declaratum.

Dubitatio I. Litreralis.

SVPER litteram dubitatur primo su¬ per illo: Non sunt audiendi qui putant animam esse partem Dei. Sed contra: Dio. de caele Hierar cq. ait quod exislentia omnia esse eius participant. Et Au¬ gust. circa principium Confes ait, quod omnia non possunt te totum capere: omnia partem tui capiunt. Dicendum, quod omnia participant Deum per¬ quandam imitationem, vel per quandam assimilationem, quia rationes, & similitudines omniu sunt in Deo: ad quorum exemplar sunt producta omnia, vt patet per Aug. & 3. qua stionum. quod de ideis. substantialiter tamen nihil creatum est productum de essentia Dei secundum se totam, vel secundum aliquam sui partem, vt quidam phantastice imaginantur eam habere.

Dubitatio I. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis sup eo, quod habetur in littera: dicit Aug. animam cum Ange¬ lis sine corpore fuisse creatam: postea vero ad cor¬ pus accessisse. Sed contra: Nulla forma producitur ante suam materiam, sed anima est forma corporis, ergo &c. Dicendum, vt patuit: quod ista fuit opinio August. quam pertinaciter non asserit, vt patuit in quaestionibus prehabitis: Communiter tamen¬ tenetur, quod etiam anima primi hominis fuit pro¬ ducta simul cum formatione sui corporis: Nam cum Adam fuerit eiusdem speciei cum alijs hominibus, sicut fit quotidie in aliis hominibus, quod statim, formato corpore, infunditur anima: sic, & in ipso Adam rationabiliter dicitur, quod in illo in stanti, in quo suit formatum corpus eius, suit ei¬ insusa anima. Et licet Magister dimittat sub du¬. bio de anima Adae: de aliis autem hominibus omnino asserit, quod animae eorum creantur in corpore.

Dubitatio 1II. Litteralis.

vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod di¬ citur in litera: Deo natura est, quod facit. Sed contra: ArS,& natura videntur esse causae diuersae, sed ope¬ ra diuina uidentur esse artificialia iuxta illud: Omnium enim artifex. Et Commen. in 13. vult, quod ea, quae proced unet a caloribus, & dispositionibus stellarum, mensuram accipiant ab arte diuina intellectuali. Dicendum, quod ars humana est alia cam, quam natura. quia formae artificiales procedentes ab arte humana non sunt naturae rerum, sed quaedam formae accidentales contingentes ex actio ne in extremitatibus corporis. Non enim per suam artem agit per instrumentum corporale, quod non potest attingere, nisi extremitates corporis, vt patuit per Commen. in 12. Diuersa est ergo operatio artis, & naturae, vt ex dicto Comment. haberi potest, quia ars operatur in extremitatibus corporis: natura vero in corpore toto. Sed si comparatur operatio naturae ad artem diuinam, quia ope¬ ratio diuina est efficacior, quam operatio naturae, cum ab arte diuina proueniat, quod sint inditae rationes rebus, per quas agit natura: magis est na¬ tura, quod Deus agit, quam quod agit natura, & nulla res fieri potest operatione naturae, quae non possit fieri operatione Dei. Aliqua enim fiutem ope¬ ratione Dei, quae non possunt fieri operatione naturae, sed potest ad illa disponere narura, vt patet in humanis animabus. Aliqua vero fiunt operatione Dei, ad quae nullo modo potest disponere natura, vt patet in substantiis separatis, quae noc solum non fiunt ex materia praeiacente, vel concreata, quia nec hoc modo fit anima, sed etiam non fiunt in materia praeiacente, & vt perfectio materiae, sicut fit anima: ratione cuius na¬ tura potest disponere ad animam. Verbum autem Magistri, quod natura est Deo, quicquid facit, exponendum est: Quod cum materia, & omnis creatura naturaliter sit subdita Deo, vt fiat de ea, quicquid vult Deus: quicquid in ma¬ teria fit secundum voluntatem diuinam, totum potest dici natura it quid maturale.

Dubitatio TTII. Litteralis.

Vritetius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod multa secundum inferiores causas sutura sunt, quae in praescientia Dei futura non sunt. Dicendum, quod secundum Philosophum r. in 2. de generatione, Euturus enim quis incedere non incedet. In creaturis enim dicitur aliquid fu¬ turum, cum in suis causis ita se habet, quod illud de¬ beat fieri. Verum quia causae creatae impediri pos¬ sunt: quantumcumque aliquid sit suturum secundum causas creatas. quia illud, quod potest impediri, potest non euenire, & maxime cum illa sunt sutura in his, quae aliter sepossunt habere. & ideo multa sunt futura in istis inferioribus: vbi futura possunt non euenire, quae non sunt futura in Dei¬ praescientia: vbi quicquid futurum est, non potest non contingere.

Dubitatio V. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod peo¬ dicitur in littera de Paradiso, quod est situs inalto ad lunarem circulum.

Sed contra: circa lunarem circulum est sphera¬ ignis: ergo nec arbores, nec homines possuntibi¬ esse quia quicquid ibi esset combureretur. Dicendum, quod secundum aliquos, quia a globo lunari supra sunt res immortales, & incorruptibiles, dictum est de Paradiso, quod attingit vsque ad circulum lunarem, non ratione situs, quod tantum in altum protendatur, sicut est circulus lunaris, sed ratio¬ ne prae fatae conditionis. quia sicut a globolunari supra sunt res incorruptibiles, & immortales, sic homo, qui positus fuit in Paradiso, participabat hanc conditionem, quia erat incorruptibilis, & immortalis: aliter tamen, & aliter. quia a globolu¬ nari supra sunt res incorruptibiles, & immortales, quia non possunt nec corrumpi, nec mori. sed homo in primo statu erat incorruptibilis, & immortalis: non quod non posset corrumpi, & mori: sed quia poterat non corrumpi, & non mori, vt suo loco in hoc secundo patebit, Sed de ipso Paradiso, & de conditionibus eius in sequenti distinctione diffusius pertractabitur.

Dubitatio VT. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod arbor scientiae boni, & mali non a natura accepit hoc nomen, sed & eo,¬ quod inde sequi debebat. Sed contra: Nomina debent esse consona rebus. secundum ergo id, quod est in natura rei, est imponendum noment ergo &c. Dicendum, quod secundum Philosophum, quid nominis distinguitur a quid rei. Nam ad quid nominis sufficit, quod homo intelligat quid est, quod dicitur per nomen. & ideo nomina pe¬ nuntur, & ab euentu, vt Afticanus ab aAffieo quia deuicit Africam. Et quia Deo sunt presen¬ tia, & futura: ideo cum futurum esset per praeuaricationem, quod Adam propter esum illius ligni sciret, quid erat inter bonum obedientiae, & malum inobedientiae: secundum Magistrum vocata est illa arbor scientiae boni, & mali, quia secundum eum vocata est ita, quia post prohibitio nem erat in illa transgressio futura, sed de hoc etiam in sequenti distinctione dicetur.

Dubitatio VII. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis dato, quod primi Parentes non fuissent transgressi; Vtrum arbor illa posset vocari proprie scientia boni, & mali. Et uidetur, quod non, quia secundum Magistrum a transgressione futura accepit tale nomen: ergo si non suisset transgressio: non proprie fuisset sic nominata. Dicendum secundum August. 8. super Gen. quod etiam si primi Parentes non fuissent transgressi: nihilominus illa arbor fuisset sic dicta. Propter quod ibidem ait: Ne que enim, quia inde contra praeceptum manducauerunt: ideo factum est illud lignum dignoscentiae boni, & mali: sed utique etiam si obedientes es¬ sent, & nihil contra praeceptum vsurpassent, illud directe uocaretur, quod ibi eis accideret, si vsur¬ passent: quemadmodum si vocaretur ea arbor saturitatis, quod ibi possent homines saturari. Ad¬ uertendum ergo dictum August. esse bonum, & im subtile. Nam nomina non imponuntur ab eo, quod est, sed ab eo, quod est aptum natum esse. Nam secundum Porphy. si quaereretur, quid est risibile: ad id tamen, quod aptum natum est, semper dr. Nam & serpentes dicuntur venenosi: dato, quod nullus venenetur ex eis, quia sunt apti nati uenenare. Et arbores bene reficientes possunt dici arbores saturitatis: dato, quod nullus saturetur exeis. sic & illa arbor, quia ex prohibitione di¬ uina. erat apta nata adgenerare scientiam, vel dignoscentiam, vt homo posset scire, & dignoscere, quid est inter bonum obedientiae, & malum inobedientiae: dato, quod nullus transgressus fuisset proprie, & competenter poterat tali nomine¬ nominari. Aduertendum autem, quod credimus, quod ubi nos habemus lignum scientiae boni, & mali, translatio, qua August. vtitur, habet lignum di¬ gnoscentiae boni, & mali, quia talemn textum allegat.

Dubitatio VIIT. Litteralis.

Vlterius forte dupitaret aliquis de co, quod Magister ait in littera, quod melius consideratur, quod tale nomen competit illi arbori, quia de se non erat mala, quam si de se fuisset mala: quomodo veritatem habear. Dicendum, quod aliquid est prohibitum, quia malum alquid est malum, quia prohibitum, ut Magister innuit in littera. In eo autem, quod est prohibitum, quia malum non apparet directe obedientia, vel in¬ obedientia. quia, etsi nullus praeciperet, vel prohiberet: deberemus nobis cauere ab ilo, cum sit quid malum. Bonum ergo obedientiae, & malum inobedientiae potissime apparet in eo, quod est malum, quia prohibitum. quia in talibus non nisi ex obedientia est bonum, & ex inobedientia est malum. Et ideo in illa arbore prohibita magis apparuit bonum obedientiae, & malum inobedien¬ tiae [quia secundum Magistrum de se non erat malalquam si de se fuisset mala.