Quaestio 1

ARTIC. I. An Anima intellectualis sit corruptibilis. Conclusio est negatiua.

D. Th. 1. p. q. 75 art e6. Et 2. sent d. 19 art. 1. Et 2. contradenam c. 7g. 79. & B2. Item Quol. 10. art. 2. Et de anima ar. I4 in q. disp. D. Bon, d. 19. art. 1. q. 1. Ric. d. 19. q. 1 Bacch. d. 19. q. 1. Voril. d. 19. q. 1. brul. d. I9. q. 2. Barth. Syb. 1. Dec, c. 2. q. 1.

AD PRIMVM sic proceditur: vi¬ quod anima intellectiua sit corruptibilis. Nam secundum Philo¬ sophum in de anima: Intelle. Arctus corrumpitur, quodam interiori corrupto, sed si corrumpitur intellectus; consequens est, quod corrumpatur anima intellectiua.

Praeterea secundum Philosophum in Rheto. 4 ricis loquentem de corpore, & anima humana, ait, quod corpus opus habet vsque ad 35. annos: anima Vsque ad quinquaginta. videtur ergo, quod senescat anima, sicut & corpus. sed idem est ire ad senium, & ad mortem.

Praeterea quoruncunque est vnum esse, oportet quod sit vnus interitus. sed animae, & corporis est vnum esse. ergo erit vnus interitus, quod concordat cum Ecclesiaste dicente: Vnus est interitus hominum, p & iumentorum. sicut ergo in iumentis simul moritur anima, & corpus, sic videtur esse & in homine. Nam sicut in iumentis fit vnum secundum esse in anima, & corpore, sic & in homine.

Praeterea differentiae participantur aequaliter ab¬ his, quorum sunt differentiae. sed corruptibile, & in corruptibile sunt differentiae entis, eodem modo participantur ab his, quorum sunt differentiae. Cum ergo corruptibile sit differentia omnium existentium in sphaera actiuorum, & passiuorum, ab omnibus participabitur aequaliter. ergo &c.

Praeterea secundum Dam. libro 2. c. 3. Omne quod naturaliter incipit, naturaliter desinit. sed anima cum creetur cum corpore, & non praecedat suum corpus, ergo &c.

Praeterea secundum Philosophum in perpetuis non differt esse, & posse. perpetua ergo statim cum potuerunt esse, fuerunt, & vnum non prae¬ cessit aliud. sed hoc non est in animabus. ergo non sunt de genere perpetuorum.

IN CONTRARIVM est Philosophus in 2. de Anima dicens, quod intellectus alterum genus est & separatur ab alijs, sicut perpetuum a corruptibili.

Praeterea Philosophus in Ethic. vult felicitatem contemplatiuam esse digniorem actiua, quia diuturnior. sed actiua durabit vsque in finem mundi, ergo contemplatiua durabit post finem mundi. quod esse non posset, nisi anima esset de genere perpetuorum.

Praeterea ad Deum pertinet habere prouidentiam de omnibus, & exercere iustitiam in omnibus. quod non esset, nisi esset praemiator boni, & purgator mali. sed videmus hic multos malos non es¬ se purgatos, & multos bonos non esse pramiatos. ergo &c.

RESOLVTIO. pens tantum estsimpliciter immortalis. babet enim perfectum esse, cum esse non participet, immo cum sit ipsum esse. Hinc creatura omnis est mortatis, vt quid ex nihilo factum mutabilitatem habens, & in nibilum tendens, sed gratia in esse conseruatum. Immortalis autem est, ratione similitudinis, imaginis, actuumque eius, & vt ad Deum, & ad alias sui generis creaturas comparatur. suod infra planumfiet.

RESPONDEO dicendum, quod Commen. in 12. & distinguit triplex non ens. Vel non ens simplici¬ ter, sicut nihil: vel non ens in aliquo, sicut priua¬ itio. Nam secundum Philosophum. 4. Meta. Priuatio est negatio in subiecto. ergo est non ens in aliquo. Tertio modo dicitur non ens, quod non est ens in actu.

Possumus autem nos aliter distinguere, & si aliquo modo redit in idem: erit tamen magis clare ad nostrum propositum, vt primum membrum non mutetur, ipsum nihil dicatur non ens substantialiter, quod secundum suam substantialem formam est corruptum. Tertio dicatur non ens accidentaliter, & sic omne mutabile est non ens, quia omne, quod mutatur: aliquid dimittit, & aliquid assumit. nam mutare secundum Grego. est de alio in aliud ire. Secundum hoc ergo erit triplex mors. vt dicatur quid mortale omne annihilabile, & hoc respicit primum modum. Dicatur secundo quid mortale, omne materiale habens priuationem an¬ a nexam, ratione cuius materia machinatur ad maleficium, & ad corruptionem, & hoc respicit secundum modum. Tertio dicatur quid mortale omne mutabile. prima, & tertia mortalitas sunt generales omni creaturae, quia omnes sunt de ni¬ hilo, & omnes sunt mutabiles. ergo secundum primum modum morta litatis loquitur Dam. in loco prallegato cum dicit: Quod naturaliter incipit, naturaliter desinitd i. finitur, & corrumpitur. Et hoc modo omnis creatura dicatur esse mortalis. Sed secundum tertium modum mortalitatis loquitur Aug. in de Trin. cum ait, quod omnis mutabilitas non nulla mors est. Istae ergo duae mortalitates sunt generales conuenientes omni creaturae. Sed secundus modus mortalitatis non est generalis. quia non omnes creaturae sunt materia¬ les, nec omnia materialia habent priuationem an¬ nexam, vt possint de vna forma substantiali mu¬ tari in aliam. Distinguemus ergo duos modos mortalitatis: vnum generalem conuenientem omnibus creaturis, & alium specialem. Quantum ergo ad primum modum loquitur Apostolus. 1. ad Timo. 1. cum ait: Regi autem seculorum immortali, & inuisibili soli Deo. Ita quod Deus solus est Rex seculorum, quia est solus Princeps istius Principatus, quod est vniuersum. secundum hunc etiam modum loquitur A postolus in eadem Epistola. c. vlt. de Deo. quod solus habet immortalitatem. Quia ergo omnis cruatura dicitur generaliter mortalis, & solus Deus dicitur immortalis. Dicere possumus; quod tria habet in se Deus: pror pter quae solus dicitur immortalis. Et tria habet in se omnis creatura, prprer quae dicitur esse mortalis. Nam Deus habet omnino perfectum esse. luxta illud Philosophi, quod est perfectum, in quo¬ congregantur perfectiones omnium generum, & ista est perfectio primi principii, quia ergo nulla impersectio est in co: nulla mors potest esse in ipso, quia imperfectione contingit, quod aliquid vadat ad non esse. Secundo Deus non participat es¬ se, sed est ipsum esse. Et ideo volens Deus se discernere ab omnibus rebus creatis, cum quereret ab eo Moyses, quod esset nomen eius ait: Ego¬ sum qui sum. Propter quod Deus, qui est ipsum esse, proprie est. Nos vero, qui non sumus ipsum esse, sed participamus ipsum esse: magis non su¬ mus, quam simus. & quia omnis mortalitas est ex¬ non esse: Deus, qui est ipsum esse, nullam in se mortalitatem habere potest,

Tertio Deus est actus purus: non habens ali¬ quid admixtum de potentia, vt vult Com. in 1o¬ & quia motus est actus entis in potentia: nulla mutabilitas in Deo potest esse, & quia vbi nulla mutabilitas: nulla mortalitas esse potest. benedictum est, quod solus Deus habet immortalitatem. Et sicut sunt tria in Deo, per quae solus ipse est immortalis; sic sunt tria generaliter in omnibus crea¬ turis, per respectum ad Deum: propter quae omnis creatura generaliter dicitur esse mortalis. Nam cum Deus sit perfectus omnino, & quaelibet crea¬ tura aliquid habeat de imperfectione: cum tame¬ omnia imperfecta sumant originem a perfecto, oportet omnes creaturas a Deo habere esse, & ex¬ nihilo esse producta in esse. Nam cum omnia sint effectus Dei, oportet omnia esse ex nihilo. quia si essent producta ex aliquo: quaereretur de¬ illo aliquo, vtrum esset effectus Dei. Cum ergo hoc negari non posset, & cum nullum agens de necessitate praesupponat effectum suum: consequenes est, quod nullo praesupposito, & ex nihilo omnia¬ sunt a Deo producta in esse. Creaturae ergo de se sunt nihil, & eis competit de se non esse. & quia hoc est esse mortale secundum se, quia secundum se habet non esse: omnes creaturae sunt mortales, quia a non esse incipientes, eis de se competit non esse.

Secundo Deus est ipsum esse, & ex hoc sequitur non solum, quod omnes creaturae sunt a Deo productae in esse, sed quod ab eo conseruent in esse: Oportet enim quod esse alicui vni conueniat prer¬ se, & primo, & per illum communicetur omnibus aliis, & conseruetur in omnibus aliis. Huius¬ modi autem est Deus: ideo ab ipso communicatur esse omnibus creaturis, quando &x nihilo eas producit in esse, & per ipsum habent esse omnes creaturae, quia per ipsum conseruantur in esse. Adducere autem ad hoc auctoritates Canonis, vel Sanctorum non expedit, quia omnia hoc clamant. nostrum enim esse ad diuinum esse comparatum, magis est non esse, quam esse quia omnes gentes in conspectu eius, quasi non sint, & quasi in nihilum, & inanes reputatae sunt. Omnes ergo creaturae dicunt esse mortales: non solum, quia ex nihilo, & ex non esse caeperunt, sed etiam, quia in nihilum, & in non esse tenderent, nisia Deo conseruarentur in esse. Nam hoc est esse de se mortale: de se tendere in non esse.

Tertio dicebatur, quod Deus est actus purus, non habens admixtum de potentia omnino: Deus est omnino immutabilis. Omnis vero creatura, quia habet aliquam potentiam admixtam: de necessitate est alicui mutabilitati subiecta, & quia omnis mutabilitas nonnulla mors est, vt dicebatur per Aug. ideo omnes creaturae dicuntur esse mortales. Cum ergo tripliciter sit ostensum, Deum omnino esse immortalem, & tripliciter declara¬ tum, omnem creaturam esse mortalem: cum quaeritur, vtrum anima sit mortalis, vel immortalis, patet. quia loquendo de mortalitate, quae est in omni creatura generaliter, anima est mortalis, non immortalis.

DVB. I. LATERALIS. An anima intellectiua sit mortalis. Conclusio est negatiua. Id ex superiori patet Resolutione.

VLTERIVS forte dubitaret alique vtrum loquendo de morte speciali¬ ter, quod pertinebat ad secundum modum mortalitatis: anima sit mortalis, vel immortalis. Dicendum quod si volumus loqui de mortalitate specialiter: prout aliquae creaturae sunt mortales, quia possunt amittere suum substantiale esse: & aliquae immortales, quia non possunt hoc naturaliter perdere; Dicemus animam intellectiuam esse immortalem, quia nund potest perdere suum substantiale esse. Quod si dicatu, quod si Deus non creasset eam: haberet non es¬ se. Et si Deus non conseruaret eam: tenderet in non esse; Dici debet, quod illud, quod solus Deus potest facere, & nullum agens naturale potest ad hoc pertingere; illud ex parte agentis non debet dici naturale, sed supernaturale. & si ex parte passiui posset dici naturale, hoc non erit simpliciter, quia non erat in potestate passiui tendere in non esse: nam veniet tempus, cum dicent montibus: 3Cadite super nos: & collibus: Cooperite nos. & quaerent mortem, & non inuenient. Nec est dubitandum, quod Deus aliquando deserat creatu¬ ras suas, quae per agens naturale non possunt tendere in non esse, quod ex deserere Dei tendant in non esse. quia, vt dicitur Sapo. Diligis omnia, quae St¬ sunt, & nihil odisti eorum, quae fecisti. Proprie od¬ enim loquendo Deus nullam creaturam suam odit, sed irascitur contra creaturam suam. Et si inueniatur aliquando Deus odire creaturam, oportet quod ibi odire sumatur pro irasci. Nam secundum Philosophum in Rhet. Differentia est inter iram, it¬ & odium. quia ira satiatur, odium non satiatur. lrasproprie loquendo non exterminat, odium: exterminat. quando enim apparet irato, quod contrarius suus tantum passus sit, quod de eo sufficiens est facta vindicta, satiatur iratus, & non vult suum contrarium plus habere de malo. Deus ergo si aliquem odiret, & tantum faceret sibi de malo, quantum posset, adnihilaretur ille homo, & nihil esset de eo. Ideo non odit, sed est iratus, quia satiatur, & non annihilat. imo non solum non adnihilat, sed semper punit citra condignum, & non infert tantam poenam, quantam peccator ex sua culpa promeruit. ergo anima rationalis, quia non posset deficere a suo substantiali esse, nisi adnihilaretur, cum non sit timendum, quod aliquam do adnihiletur, merito dici poterit immortalls. Possumus autem animam tripliciter considerare. Primo vt comparatur ad Deum. Secundo vt conparatur ad alia. Tertio ut comparatur ad suum actum, qui est intelligere.

Propter primum sciendum, quod si volumus probare animam immortalem: prout comparatur ad Deum: non oportet eam comparare ad Deum generaliter: secundum quem modum com¬ parantur omnes creature, quia tunc omnes creaturae essent immortales. sed conparabimus eam ad Deum specialiter: prout est facta ad imaginem, & similitudinem Dei. Namad imaginem Dei facta est secundum suas potentias, vel secundum suas vires non organicas, ut secundum memoriam, intelligentiam, & uoluntatem. Ad similitudinem autem Dei secundum Magistrum r6. dist. sa¬ cta est dupliciter: videlicet secundum essentiam, quae perficitur per potentias non organicas: vel¬ quantum ad actus, & uirtures, & alias perfectio¬ nes, quae sunt in potentiis. Et ideo dicebatur supra, quod uno modo imago est perfectio simil tudinis. quod uerificatur, quando similitudo sumitur quantum ad essentiam, quae perficitur per potentias, in quibus consistit imago. Alio modo, vt dicebatur, similitudo est pfectio imaginis, quod verum est, quando similitudo accipitur pro actibus & perfectionibus potentiarum.

Ex omnibus autem his tribus, videlicetex similitudine Dei in anima, vt perficitur per imag¬ nem eius, & ex ipsa imagine, & etiam tertio ex ipsa similitudine, ut est perfectio imaginis: probare possumus animam esse immortalem: Propter primum sciendum, quod Magister. 10. dist. I quens de anima: prout est similitudo Dei quantum ad esentiam, & naturamait, quoda¬ sacta est similis Deo, quia immortalem & indissolu¬ bisem secit eam Deus, Et vt sciamus quomodo loquitur de similitudine, subdit, quod similitudo pertinet ad naturam. Secundo potest probari animam esse indissolubilem, & immortalem non solum ratione similitudinis, prout pertinet ad naturam, sed etiam ratione imaginis, quae consistit in potentiis. Nam potentiae, seu vires illae, in quibus consistit imago: cuiusmodi sunt memoria: intelligentia, & voluntas: sunt non organice, & cum senium, & corruptio accidat potentijs, & virtutibus animae solum propter organa, iuxta illud Philosophi: Si senex haberet oculum pueri: videret sicut & puer: consequens est, quod virtutes animae non organicae nec possunt senescere, nec cor¬ rumpi. Ratione ergo potentiarum non organi¬ carum, secundum quas facta est anima ad imaginem Dei: cum illae potentiae nec possint senesce¬ re, nec corrumpi; manifeste concluditur, quod anima sit immortalis, & quod non possit senescere, nec corrumpi.

Tertio potest ostendi hocidem: prout similitudo consistit in actibus animae, vel in perse¬ ctionibus potentiarum animae. quae similitudo non est accipienda secundum actum, vel secundum alias perfectiones potentiarum: prout respiciunt alia a Deo: sed prout respiciunm ipsum Deum qui est vere aeternus, quem mente capiendo abstrahimur a mundo, & ab omni corruptione, Iuxta illud August. 4. de Tri. c. 30. Nos, secundum quod mente aliquid aeternum, quantum possumus capimus, non in hoc mundo sumus, & omnis riustorum spiritus etiam adhuc in carne viuentium, inquan¬ tum diuina sapiunt, non sunt in hoc mundo. Non enim possemus diuina sapere, nec mente aliquid aeternum capere, nisi mens ipsa esset incorrupti¬ bilis, & immortalis. Viso quomodo anima est im¬ n mortalis, vt comparatur ad Deum, loquendo de¬ immortalitare, vt nos loquimur; Volumus osten¬ dere quomodo sit etiam immortalis, prout com¬ paratur ad alia. Quod tripliciter fieripoterit. Primo, vt comparatur ad materiam, ex qua. Secundo, vt comparatur ad materiam, in qua. Tertio, vt conparatur ad alias intellectuales substantias. Prima comparatio competit ei, vt est hoc aliquid. Secunda competit ei, vt est forma. Tertia com¬ .petit ei, per respectum ad suum genus. Proptes primum sciendum, quod. vt supra probatur, anima¬ est forma, & hoc aliquid. Dicebatur enim, quod est hoc aliquid, quia potest habere per se esse. Omne enim tale, quod est sic hoc aliquid & potest pre¬ se esse: si potest corrumpi, hoc erit ratione materiae, ex qua est. Cum ergo anima sit hoc modo immaterialis, & non habeat materiam, ex qua impossibile est eam esse corruptibilem, & mortalem; dato tamen, quod anima haberet materiam partem sui: adhuc oporteret eam esse incorruptibilem quia non posset habere materiam partem sui, quod neret ex materia praeiacente quia hoc nundua aliquis posuit. Vnde & Aug. super Gen. Videms non esse possibile animam fieri ex materia praeiacente: nec posse poni aliquas rationes seminales, in qui¬ bus potuisset fieri anima, vt saluaret omnia suis¬ se facta simul: posuit animam primi hominis fuisse factam ante corpus. Propterquod, quantum ad immortalitatem animae: non est differentia inrer ponentes animam esse immortalem, & dicentes eam constare ex materia, & forma. quia secundum vtrosque est anima immortalis.

Secunda via ad ostendendum immortalitatem animae sumitur: prout anima comparatur ad materiam, in qua. Nam id, quod dixerunt ponentes datores formarum de omnibus formis: ponit Philosophus in 1o. de animalibus, de solo intellectu, id est de sola anima intellectiua. Dicebant enim ponentes datores formarum, quod agentia ista inferiora solum disponebant materiam ad susceptionem formae: postea intelligentia illa, quae erat datrix formarum: hic inferius introducebat formam in materia disposita, prout requirebat illa dispositio. sed nulla necessitas est de aliis formis, quae sunt persectiones materiae, ponere eas esse ab extrinseco, vel ab aliquo datore formarum: cum sufficiant agentia particularia cum adiutorio superiorum agentium ad hoc faciendum. De sola¬ autem anima intellectiua, cum habeat operatio¬ nem excellentem, suam naturam, quam oportet effici per uirtutem non organicam: cuiusmodi¬ est potentia intellectiua, quae secundum Philosophum nullius partis corporis est actus: propter quod cogimur ponere, quod essentia, uel natura illa, cuiusmodi est natura animae, in qua fundatur potentia illa non organica: non sit educta de potentia materiae, sed sit, vt loquamur modo, quo loquitur Philosophus, ab extrinseco, non ab intelligentia aliqua, sed immediate a Deo. Quia ergo anima intellectiua non est educta de potentia materiae, vel de potentia corporis, cum non acqrat esse per corpus, sed acrauat esse in corpore, quo non corrumpat corrupto corpore, sed sit imortalis,

Tertia via ad ostendendum hoc idem, potest sumi, prout anima comparatur ad suum genus Nam incorruptibilitas competit toti generi intelligibilium. Quicquid ergo est in illo genere, siue sit supremum, siue medium, siue infimum oportet esse incorruptibile. Anima ergo nostra intellectiua, ex quo ponitur esse in genere intelligibilium, & intellectualium, licet teneat infimum gradum in illogenere, dicente Com. Intellectum nostrum tenere infimum gradum in genere inte¬ ligibilium. &x quo ponitur in illo genere, quem¬ cunque gradum ibi teneat, oportet ipsum esse in corruptibilem: & si intellectus noster possibilis est incorruptibilis, oportet naturam animae, in qua fundatur ille intellectus, esse incorruptibilem.

Habito quomodo anima intellectiua est immortalis, prout comparatur ad Deum, cuius est imago, & similitudo, & prout comparatur ad alia;uolumus ostendere, quomodo est immortalis: prout comparatur ad suum actum intelligendi In illo autem actu intelligendi est tria conside rare: modum, quem habet ille actus: & obiectum, in quod tendit ille actus, & potentiam a qua egreditur ille actus. Sed ista tertia via, vt quia actus in¬ telligendi egreditura potentia non organica, ideo oportet animam esse incorruptibilem, quia in ea fundatur potentia non organica, quae non cor¬ rumpitur cum corpore. propter quod multoma gis essentia, in quia sundatur illa potentia, non cor¬ rumpetur cum corpore, & erit immortalis, est iam tacta in superioribus vijs. ideo adducemus tertiam viam non ex parte potentiae, a qua egreditur actus intelligendi, sed ex parte actus appeti¬ tiuae, qui consequitur actum intelligendi.

Prima quidem via ex parte actus intelligendi sic patet: Nam modus intelligendi etiam noster, est abstrahere a corpore, & a materia. Anima ergo intellectiua, a qua egreditur actus intelligendi. qui est per abstractionem a materia sine conditionibus materiae, est incorruptibilis, cum omnis corruptio, & omnis mortalitas accidat ratio¬ ne materiae. quare si anima habet actum per abstractionem ab his, quae sunt causa corruptionis, cogimur ponere ipsam esse incorruptibilem.

Secunda via ad hoc idem sumitur non solum &x parte modi intelligendi, sed ex parte obiecti, in quo tendit actus intelligendi, quod est vniuer¬ sale. nam vniuersale est semper, & ubique. Si ergo intellectus tendit in vniuersale, & facit vniuersi¬ tatem in rebus, cum vniuersalia de se sint incorruptibilia, quia sunt semper, & vbique, oportet animam, quae per suum actum tendit in tale obie¬ actum, quod est vniuersale, & facit vniuersalita¬ tem in rebus, esse incorruptibilem. Dicimus enim vniuersalia esse super, & vbique: non, quod vniuersalia sint omnia in suis primis, vel in suis particulari¬ e pus, Propter quod, destructis primis, impossibile¬ est aliquod aliorum remanere. Tamen quia pos¬ sunt vniuersalia intelligi, non intellectis primis, cum ratione primorum competat ei esse hic, & nunc. In tellectis ergo vniuersa libus sine primis intelliguntur abstracta ab hic, & nunc, & per consequens intelliguntur abctracta a loco, ratione¬ cuius dicimus ea esse vbique: & a tempore, ratione cuius ea dicimus esse semper. propter quod, si¬ vniuersalia, secundum quod huiusmodi, non sub¬ iacent tempori, nec determinantur ad locum: ani¬ rma, quae per actum intelligendi tendit in vniuer sale, secundum se non subiacet ipsi tempori, qui sundatur in motu primi mobilis: & si subiacet ei, hoc est ratione corporis. nec de se determinatur ad locum, nisi ratione corporis. Vnde secundum boe. in De hebdomadibus: Conis animi conceptio est apud doctos, vel sapientes, incorporalia in loco non esse. sed, quod de se non subiacet tempori, nec determinatur ad locum, est incorruptibile, ergo &c.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex actu appe¬ titiuae, qui consequitur actum intelligendi. Nam semper ad omnem actum cognoscendi sequitur aliquis appetitus, vel aliqus actus appetitiuae: vt ad actum cognoscendi sensitiuum, sequitur actus appetitus sensitiui: ad actum cognoscendi intellectiuum, sequitur actus appetitus intellectiui. Cum ergo ex appetitu intellectiuo habeamus omnes hoc desiderium naturaliter insertum; quia qui¬ bet naturaliter desiderat esse immortalis, quia nihil ociosum in natura: & quia naturale est id, quod consequitur omnes, vel est insertum omnibus: oportet animam esse immortalem, ex ea par¬ te, qua habet tale desiderium, ex uirtute non corporea, nec organica. ion non ex corpore, sed ex natu¬ ra sua, per quam habet tale desiderium, diter esse immortalis. Propter quod non est anima mortalis propter corpus. Et si aliquando corpora nostra c erunt immortalia, hoc erit propter animam. Habe¬ mus. n.m thesaurum immortalitatis ex natura aiae in vase fictili, & corruptibili. quia tale uas, & tale cor¬ pus corruptibile perficitur ab anima immortali.

RESP. AD ARO. ART. I.

AD PRIMVM dicendum, quod Philosophus loquitur ibi de intellectu passiuo, per quem possumus intelligere organum phantasticum, quod deseruit animae intellectiuae. Vel si volumus hoc intelligere de ipso intellectu: reseremus non ad potentiam intellectiuam, sed ad actum intelligendi qui¬ quandiu stat in corpore, potest totaliter impedi¬ ri, & totaliter tolli, corrupto quodam interioridi. organo phantastico. Vnde videmus aliquos esse amentes, & totaliter perdidisse rationis vsum, quod ex sola corruptione phantasiae potestcon¬ tingere.

Ad secundum dicendum, quod anima non se A nescit secundum suamnaturam. Tamen quantum ad actum intelligendi, & quantum ad vsum rationis, sicipotest impediri, & tolli totaliter huiusmodi vsusex corruptione organorum corporalium, sicut potest determinari ex determinatione talium organorum. Propter quod post quinquaginta annos anima hebetatur in cognitione etiam intellectiua, non propter se, sed propter hebetationem organorum corporalium deseruientium tali cognitioni.

Ad tertium dicendum, quod animae, & corporis est vnum esse, sed illud esse non habet anima per corpus, neo ex corpore, sed ex Deo. tamen¬ illud esse habet corpus per animam, & conicatur corpori per animam, vt etiam destructo corpore remaneat illud esse animae: vt propter corruptio¬ nem corporis non corrumpatur anima.

Ad quartum dicendum, quod corruptibile, vt est differentra omnium corruptibilium; possumus aliquo modo saluare, quod aequaliter participatur ab omnibus corruptibilibus. Nam generatio, & corruptio non est, nisi compositorum. Nam secundum Philosophum non fit nec generatur per se, nisi compositum. Si autem aliquid remaneat de illo composito, quia remanet materia: vel si remanet inde forma non educta de potentia materiae, sufficits loquendo per se, quod ipsum com¬ positum corrumpatur: ad hoc, quod omnia corruptibilia hanc differentiam, quod est corrupti¬ bile, secundum vnum aliquem modum, & quodammodo aequaliter participent: cum omnia con¬ postacorrupebis, quasi vniformiter cortmm¬ pantur: vt quia habent contrarium, vel sunt composita ex contrarijs. Et per hoc patet solutio ad illud verbum: Vnus est interit. js hominum, & iumentorum. quia quantum ad ipsa conposita sic corrumpitum homo, vt est quod compositum: sicut corrumpitu iumentum. Nam primo, & per se corrumpit ratione corporis, quod est com¬ positum ex contrarijs, sicut est corpus iumenti. Si autem post corruptionem corporis humani remaneat aia, & non post corruptionem iumenti, nihil ad propositum. Ecclesiastes tamen ibi non loquitur secundum sententiam propriam, sed secundum locutionem aliorum hominum hoc dicentium.

Ad quintum dicendum, quod res sicut incipiunt, sic desinunt. quae ergo non paetm incipere nisi pragens, diuinum, non psit desinere esse, nisi pr tale agens, quod supra concessimus, quod secundum quandam generalem comparationem ad Deum omnes creaturae sunt mortales, sed solus Deus est immortalis, secundum quem modum omnia creata sicut a uersione incipiunt, sic versioni subiecta sunt. sed, vt dicebatur, nunquam timendum est, quod quicquid potest habe¬ re per se esse, quantuncunque ex nihilo factum, sic, quod aliquando in nihilum redigetur.

Ad sextum dicendum, quod cum Philosophus posuerit mundum aeternum, oportet ecudu eum in onibus perpetuis non differre esse, & posse. quia statim cum potuerunt esse, fuerunt. Nam in eis potentia essendi non praecessit actum, & quia ab aeterno scmdu Philosophum fuit mundus, & quaecunque perpetua sunt in mundo, non prius perpetua potuerunt esse, quoao fuerunt. Sed nos, qui scd fidem catholicam, & verius poni¬ mus mundum incaepisse ecuedmdu beneplacitum Creatoris, & nihil creatum ponimus coaeternum Deo, prius fuerunt omnia creata in potentia Creatoris, & in rotnibus illis aeternis, & postea prout ab aeterno Deus disposuit, fuerunt producta in tpe. Vel possumus di¬ cere illud intelligendum esse de ppetuis, vel aeternis pese productis, cuiusmodi sunt Angeli, quod statim ab initio mundi fuerunt creati: Non autet intelligendum est de ppetuis, & de coaeternis productis ab alio, & srmu dispositionem alterius, cuiusmodi sunt aiae humanae, quae non ab initio productae sunt, sed quotidie in corporibus dispositis infunduntur.

ART. II. An Anima humana, Angelis mediantibus, a Deo sit producta.

Conclusio est negatiua. D. Tho. 1. p. q. 63. art. 3. Et 2. sent. d. 1. q. 1. art. 3. Et d. 17. q. 2. art. 3. Item onuse. 15. cap9. & 10

SECVNDO quaerit de anima, quantum ad originem per comparationem ad Angelos, vtrum sit producta a Deo, mediantibus Angelis.

Et videtur, quod sicut est ordo in cor¬ poribe, ita & multo magis i spi¬ ritibus. sed corpora inferiora fiut per superiora, vt Homo generat hominem, & Sol. ergo multo magis spiritus inferiores, vt animae humanae, fiunt per spiritus superiores, vt per Angelos.

Praeterea sicut res exeunt a Deo tanquam a principio effectiuo, ita ordinantur in Deum tamquo uam¬ in camem finalem. Cum ergo animae humanae ordi¬ nentur, & reducantur in Deum tanquam in finem per Angelos gubernantes mundum, & custodientes homines, & eorum animas; erg, & aiae exierunt a Deo, & exeunt ab ipso tanqu iam a principio effectiuo, mediantibus Angelis.

Praeterea vult Auctor de causis in propositione 5. quod intelligentiae superiores imprimunt for¬ mas secundas stantes, quae non destruuntur, sed huiusmodi sunt animae humanae, ergo. &c.

Praeterea in Commento tertiae propositionis de causis. vult, quod operatio intelligibilis, per quam aia ipsa scit res, est per virt item intelligentiae. sed aia scit res per potentiam intellectiuam, ergo, talem potentiam sortita est anima ab intelligentia. Sed ab illo eodem agente, a quo aia sortita est itelligentiam potentiam, sortita est etiam essentiam, i qua fundatu illa potentia. ergo ipSam essentiam hebet aia ab Angelis, vel ab intelligentijs.

Preterea causa infinita non potest procedere, sm Philosophum, effect is finitus immediate. Anima ergo, quae est, quid finitum, non procedit a Deo immediate. erit ergo hoc, mediantib is Angelis.

IN CONTRARIVM est August. IX. super Gen. negans Angelos esse creatores. sed cum anima non habeat esse a Deo, nisi per creationem. ergo non est a Deo mediantibus Ang elis.

Praeterea Genid est diru. quod fecit Deus hominem de¬ limo terrae, & spirauit in faciem eius spiraculum vitae. ergo Deus per se ipsum non pr Angelos infundit illi corpori formato spiraculu vitaeid est animam.

RESOLVTIO. Anima ab Angelo creata non fuit. Angelus enim creator esse non potest, rati, ne suae finitatis, quae¬ non potest esse causa immediata: nec cooperari crcationi, vt creari dicitur incipiens esse in se ipso: secus vero, vt in alio esse incipiens. Id quod infra rationes demonstrabunt.

RESPONDEO dicendum, quod non solum respectu animae, sed etiam respect i cuiuscunque rei, Angeli, nec aliquae creat Irae possunt dici creato¬ res. Quod triplici via possumus declarare.

Vt prima via sumatu: Quia virtus, perquam agit immediate qualibet creatura, est accidems. Propter quod oportet, quod illud, quod primo, & immediate poducit creaturam. sit aliquod accfes. sed accunes spe presupponit subm, in quo recipiatu. ergo nulla creatura potest aliquod agere nisi presupposita mam, vel subo, in quo recipiat elus actio. cum ergo crcare sit agere nullo pre¬ supposito, &actio creaturae sper fiat aliquo praesuppo¬ sito, quia cum imediate ab ea amie possit pcedere nisi ac cnes, quod sine presuppotene subi fieri non potest, ofues etme, quod creatio repugnet actioni cuiuslibet creaturae. Qd autem virtus creaturae, perquam imediate agit, sper sit ac canes. patet per Conm. in vii. Met. nolentem, quod actio possit immediate progredi a forma subali. Si ergo forma¬ subalis nuoe ptet imediate em rotn vel imediatu pricipium agendi, oportet, quodaliqudaccidens sit imediata his ratio vel imediatum his principium. Idem etiam Con. vult i codem vii. quod iigne nulla sit virtus actiua nisi calor. nihil¬ ergo potgnare ignis, nisi calefaciendo. & si ignis generat ignem materiam illa, ex qua generat ignem, prius inducit calorem, quam generet inde ignem. propter quod generatio, per quam inducitur forma subalis; oportet, quod sit terminus alterationis. & iste est modus oium creaturarum: ut sicut agunt immediate per virtutem, quae est accidens, ita immediate & primo potentia transmutet ad aliquod accidens, & ex illa transmutatione ad accidens inducat substantialem formam. Quod si uolumus extendere ad substantias spirituales, siue ad Angelos; Dicemus, ut patuit supra, quod materia non obedit Angelis quantum ad transmutationem ad formam. Prius ergo, quam possint facere introductionem ali¬ cuius substantialis formae, transmutabunt secundum motum localem, qui est quoddam a cci¬ dens ad corpora supercoelestia, per quorum motum poterunt hic inferius causare substantiales formas, uel hic inferius primo per motum localem, qui est quoddam accidens, coniungent actiua passiuis, ex quorum coniunctione poterit fieri trans¬ mutatio ad substantiales formas. ut ergo sit ad vnum dicere, nulla creatura potest immediate trans¬ mutare ad substantialem formam, sed solum ad accidentalem, uel ad aliquod accidens, quod ea semper requirat, & praesupponat subiectum, in quo recipietur, nulla creatura poterit creare, uel poterit facere aliquid ex nihilo, uel ex nullo prae¬ supposito, quod proprie uocamus creare.

Secunda quia ad hoc idem potest sumi ex eo, quo nulla creatura potest esse immediata causa effectiua ipsius esse, sed ipsius fieri. Nam, vt supra ha¬ se bitum est, quod primo & immediate agens creatum potest inducere in materiam, uel in passum, nor est substantia, sed accidens. Eo ergo modo agenes creatum potest esse causa alicuius rei, uel alicuius substantiae, secundum quod accidens potest praecedere substantiam. sed hoc non est quantum ad esse, sed quantum ad fieri. Propter quod agentia creata non dicuntur esse causae substantiae quantum ad esse, sed quantum ad fieri. Quod sic patet: Nam si consideremus aliquod agens creatum, ut puta ignem; dicemus cum Com¬ men. quod in igne non est aliqua uirtus actiua, nisi calor in igne. ergo possumus quatuor considera¬ re, videlicet calorem, raritatem, tumefactionem, & cius formam substantialem. Ignis ergo calefacit primo: secundo calefaciendo rarefacit: tertio¬ rarefaciendo adgenerat in passo maiorem occupationem loci, uel maiorem tumefactionem, ut loquamur cum Philosopho in de generatione, quod si aliquid videatur crescere sine additione alterius corporis, non est augmentatum, sed maior tumor¬ gener atus est.

Post omnia autem haec, postquam ignis cale¬ fecit, rarefecit, & tumefecit materia, ultimo generat ignem, & inducit formam substantialem suam in materia. Quae quatuor sic se habent ad inuicem. Nam illa tria secundum esse incompletum prae¬ cedunt formam substantialem in materia, sed secundum esse completum sequuntur. Ignis enim semper caletacit materiam magis, & magis: & semper calor incompletus praecedit formam sub¬ stantalem ignis. sed quand, materna est ita cale¬ facta, quod non potest ibi plus stare forma aeris xut si de aere fiet ignis, vel alterius rei, si hoc fiat de re aliqua, in eodem instanti erunt illa tria: calor¬ sic completus, inductio formae ignis, & expoliatio formae aeris. sed licet in eodem instanti inducatur in materia forma ignis, & calor completus cum origine, & casualitate, forma ignis praecedit calorem completum, ita, quod in fieri accidens prae¬ cedit formam substantialem. quia prius in materia est calor incompletus, quam ignis fiat. Sed quantum ad esse forma substantialis praecedit accidens, quia prius est forma ignis in materia, e sit ibi calor completus. Propter quod id, quod Commen. dicit in de substantia orbis. quod dimensio¬ nes indeterminatae praecedunt formam substantialem in materia, sed terminatae sequuntur, veritatem habet de alijs accidentibus. quia calor incompletus, & per consequens indeterminatus praecedit formam substantialem in materia, sed terminatus, & completus sequitur. Et quod dictum est de calore, veritatem habet de rarefactione, & de¬ tumefactione. quia si de aere siat ignis, semper ra¬ resit, & tumesit materia aeris. sed quando est tantum rarefacta, vel tumefacta, quod non potest ibi plus sta re forma aeris, inducitur ibi forma ignis. Rare factio ergo illa, & tumefactio dum sunt in fieri, & dum habent esse imcompletum, praecedunt formam substantialem ignis. sed quando sunt in facto esse, & habent esse completum, sequuntur substantialem formam.

Aduertendum autem, quod possumus aliter loqui de rarefactione, & tum efactione, quia materia quandiu rarefit, vel tum esit, semper crescit quantum ad locum, & semper habet maiores dimensiones implentes maiorem locum: quae dimensiones dicsn¬ tur indeterminate, quam diu sunt in fieri, sed dicuntur terminatae quando sunt in facto esse, & ibi¬ introducitur substantialis forma, ut ex hoc verisi¬ cetur verbum Cominent. quod dimensiones in deter minarae praecedunt, sed terminatae sequuntur substantialem formam.

Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod cum agens creatum prius inducat accidens, quod substantialem formam, hoc modo tale agens hebit rationem causae, prout accidens mediante, quo agit, pret¬ precedere substantialem formam. Cum ergo hoc sit quam tum ad fieri, & quantum ad transmutari. Non autet quantum ad con, consequenes est, quod agentia creata sunt cau¬ sae quantum ad fieri, & transmutari. Non autem directe quatum ad esse, uel si paet aliquo modo dici cam quam tu ad esse, hoc erit mediante fieri, & transmutari. Agens ergo creatum prius transmutat, quo det esse, quod est totum contrarium Creatori. quia creans prius da¬ rei ereatae, quod sit, & postea, quod transmutari postit, quia quod non est, tramnsiutari non potest. Oi¬ tet n. aliquo modo esse, uel in potentia, uel in actu¬ quod pret esse tramsmutationis subiectum. Ipsum antest nihil, quod nullo modo est, de quopprie loquendo, dr ecu creatio, nulli transmutationi pet cem subiectum

Tertia via ad hoc idem sumitur ex ipso tangere Nam sicut prima via sumcbatur ex ipso acci¬ dente, quia agens creatum prius inducit acci¬ sers, quen Idostantam: Iaco magedo fRu¬ get aliquo praesupposito, in quo recipiatur accidens. & sicut secunda uia sumebatur, quia agens creatum prius transmutet, quam det esse. Ideo s agendo indiget aliquo praesupposito, in quo recipiatur illa transmutatio. sic tertia via sumetur ex ipso tangere, quia quodlibet agens creatum prius intelligitur tangere, quam agere. Vnde & Philosophus in de generatione volens determinare de agere, & pati, determinat etiam de tactu, quia omnia agentia, & patientia esse ap¬ proximata, & omne se tangere, uel mediate, uel immediate. Nam sufficit ignem tangere ae¬ rem, & ipsum calefacere, ut per aerem calefactum calefaciat manum. momnibus ergo agentibus naturalibus, secundum Philosophum, quod non tangit non agit. Quod si uolumus ad Angelos m hoc extendere, veritatem habet etiam in eis. quia oportet Angelos applicare uirtutes suas ad haec corporalia, ut ex hoc intelligatur ibi esse quidam tactus ad hoc, ut possit ea mouere. Omne ergo agens creatum prius tangit, postea agit, & quia non potest tangere, nisi praesupponatur aliquid, quod tangatur, non potest aliquid face¬ re de nihilo, nec potest aliquid agere ex nullo praesupposito, quod est proprium ipsius creatio¬ dnis. Quia hoc est creare, agere nullo praesuppo¬ sito, vel quod idem est ex nihilo aliquid facere. Sicut ergo agens creatum prius tangit, postea agit, ut ex hoc nihil causare possit, sic Deus cum aliquid creat, est ibi econuerso, quia prius agit, & postea tangit. & si non est ibi prius, & posterius duratione, est tamen ibi prius, & posterius origine, quia prius intelligitur rem aliquam crea¬ re, & ex hoc agere, quam intelligatur eam tangere, cum ipsum nihil nulli tactui possit esse subiectum.

Posset autem ad hoc idem quarta ratio assi¬ gnari ex parte ipsius esse. quia res sicut se habet ad esse, sic se habet ad agere. Quaecumque¬ rergo res non est ipsum esse, sed de necessitate praesupponit aliquid, in quo recipiatur ipsum esse suum, sicut suum esse de necessitate est in aliquo receptum, sic & suum agere de necessi¬ ttate erit in aliquo receptum, ut ex hoc non pos¬ sit creare, nec facere aliquid &x nihilo, sed sem¬ t per ageret, & faceret aliquo praesupposito. Sed cum solus Deus sit ipsum esse, & non indigeat aliquo alio, in quo recipiatur suum esse, solus ipse, poterit croare, uel solus poterit facere ex nihilo aliquid, & solus poterit agere nullo prae¬ supposito. Posset autem & quinta via ad hoc adduci ex parte uirtutis, quia nullum agens crea¬ tum est sua uirtus, sed semper habet uirtutem receptam in alib, ut in sua ratura uel in sua sub¬ stantia. & quia omne, quod recipitur in aliquo, oportet, quod limitetur, & finiatur secundum modum rei recipientis, nullum agens creatum habet virtutem infinitam, cum non sit sua uirtus, sed habet virtutem receptam in aliquo. & quia nihil, & aliquid distant in infinitum, non pote¬ tit fieri ex nihilo aliquid, quod proprie est crea¬ re, nisi per uirtutem infinitam, quae non potest competere alicui creaturae. Posset autem & quiuellet plures tales alias rationes inuenire, sed ista sufficiant.

DVB. I. LATERALIS. An Angeli Deo cooperari possint, inon in mera creatione, sed in naturali tantum productio¬ ne: Conclusio est affirmatiua

Th. Arg. d. 19. q. 1. art. 3. Et uide pro hac materia Tabulam did 1est pr. 1. q. 2. art. 3.

VLTERIVS forte dubitaret ali¬ quis, quod Augu. 9. super Gene. loquens de hac materia, uidetur velle, quod Angeli non sunt creatores, sed possunt aliquid cooperari Deo in creatione. Vnde ait, quod nonnulla est Angelorum opera, cum aliquid creatur, sed non ideo creatores sunt. Si ergo nonnulla est Angelorum opera, uel Angelorum opus, cum aliquid creatur, sed non ex hoc debent dici creatores, consequens est, secundum ista verba, quod Angeli non sint creatores rerum, sed cooperantur Deo in creatione rerum. Merito ergo dubitatur, quomodo possit hoc em.

Dicendum, quod in qualibet productione alicuius substantiae, est aliquis modus creationis, non quod quaelibet substantia, uel quaelibet substantialis forma fiat de nihilo, cum quaelibet talis forma in istis rebus corruptibilibus educatur de potentia materiae, praeter solam formam habentem uirtutem, quae non est organica, nec est perfectio corporis, cuiusmodi est potentia, uel uirtus intellectiua, quae non est educta de potentia materiae, uel de potentia corporis. Propter quod oportet eam funda ri in natura, vel in essentia non educta de potentia materiae, nec de potentia corporis. & quia huiusmodi est sola aia intellectiua, sola illa est ab extra non educta de potentia corporis. Sed licet illaefor¬ mae substantiales non fiant ex nihilo, sed educantur depotentia materiae; tamen earum productio potissime debet attribui Deo. Nam cum forma substantialis praecedat omne accidens, licet de qualibet re dici possit, & operatio naturae esset qxtincta, si Deus in suam operationem subtraheret, ut supra dictum fuit per Aug. Tamen potissime¬ veritatem habet de productione substantiae, uel for¬ me substantialis quantuncunque eductae de potentia materiae, quia agentia creata non paeat aliquam formam substantialem inducere nisi transmutando, & in¬ ducendo formam accidentalem, ut hoc modo forma¬ substantialis dicatur educi de potentia materiae, quia inducitur per transmutationem agentis naturalis. Nam secundum Commem. in 12. com. 18. Si sine transmutatione fieret forma, fieret ex nihilo. Agens ergo¬ creatum dit plantare, vel rigare, sed non diri incremem ctum dare. Iuxta illude1. Cor. 3. Noque qui plantat est taliquod, neque quod rigat, sed qui incrementum dat, Deus. ut plantare, & rigare referant ad ipsas transmutatio nes, uel ad ipsas inductiones accident umut Incrementum autem dare referatur ad ipsam formam substantialem, ut dicatur, quod nec qui plantat est ali quid, id est, qui tranfmutat: nec qui rigat, id est, qui causat accidens: sed qui incrementum dat Deus, id est qui causat substantiam. non, quod agentia non possint causare substantiam, & inducere substantialem formam sed hoc faciunt indiicen¬ do formam accidentalem, & mediante accidente. Deus autem immediate operatur ad productionem cuiuslibet substantiae, & ad inductionem cuiuslibet substantialis formae, & non solum hoc facit, sed etiam assistit cuilibet operi creaturae, vt inducat accidens, & vt mediante accidente faciat ad productionem substantiae. Per quod patet, quod nullam substantiam immediate producit aliqua creatura, sed hoc facit producendo accidens, & mediante aliquo accidente.

Datores ergo formarum asserentes a longe¬ hoc videntes dixerunt, Ista corporalia hic inferius disponere materiam inducendo in ea ali¬ quod accidens, & postea datores formarum, vel¬ dator formarum inducebat sibi substantialem formam. Pro tanto veritatem habere potest, quia agentia naturalia non nisi mediante accidente inducunt substantialem formam. Sed vere agentia naturalia sunt causae substantiae, & inducunt substantialem formam, sed semper mediantibus accidentibus. & si illi, qui hoc agit immediate, vel¬ lemus attribuere, attribueremus soli Deo. Eo¬ enim ipso, quod agentia creata accidentia propria huic formae inducunt in materia, quia materia est talis conditionis, quod ea sufficienter disposita per accidentia propria tali formae substantiali educatur de potentia eius illa forma¬ substantialis. Ideo agentia creata disponendo materiam per accidentia propria ad aliquam substantialem formam dicuntur de potentia materiae educere illam formam. Ideo Deus dicitur specialiter incrementum dare, vt incrementum attribuatur formae substantiali, quia operatio di¬ uina attingit immediate formam substantialem eductam de potentia materiae, quam agentia natura¬ lia, vel quaecunque agentia creata non immediate attingunt, vel non immediate inducunt, sed mediantibus accidentibus, hoc faciunt.

Cooperantur ergo Angeli Deo in creatione, non in his, quae fiunt exnihilo, sed in his, quae educuntur de potentia materiae. Quia aliquid coopc¬ rari possunt ad id, quod est proprium solius Dei. quod est dare incrementum, & attingere immediate ipsam substantialem formam. Et si bene consideretur mens Augustini ix. super Gene. patet, quod ipse loquitur de creatione, prout alia agentia possunt plantare, & rigare. sed solus Deus potest incrementum dare, id est rem immediate formare, & formamsubstantialem immediate attingere. Dicit enim Augustinus in loco¬ praeassignato. quod non Creatores sunt Angeli, sicut nec Agricolae Creatores segerum, ant arborum. Dicimus, quod constat, quod segetes, & ai¬ bores, ad quas cooperantur Agricolae, non per¬ creationem fiunt, sed de potentia materiae educuntur. Idem enim ibidem subdit, quod non qui¬ plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui in¬ crementum dat Deus. Et subdit, quod ad hoc in crementum pertinet etiam in corpore humano, quod osse dempto, locus carnis suppletus est, illo, scilicet opere Dei, qui naturas substituit, vt sint, quo ipsos quoque Angelos creauit. Igitur si bene aduertimus, Augustinus in hisverbis de tri¬ plici opere diuino mentionem fecit. Nam Deus operatur in omni opere naturae, non autem econuerso.

Potest ergo dici triplex opus diuinum.

Primo id, quod operatur in his, quae fium secundum conditionem naturae, vt segetes, & arbores.

Secundo id, quod operatur Deus in his, quae¬ fiunt secundum beneplacitum eius, vt in pro¬ ductione Euae suppleuit carnem pro osse, & de osse cum aliqua carne formauit Euam.

Tertio tangit res factas a Deo per meram¬ creationem, vt naturas Angelorum. In his ergo, quae fiunt a Deo per meram crcationem, fiant, vt res per se existentes, nullo modo pos¬ sunt cooperari Angeli, vel alia agentia natura lia a natura: sed in his, quae fiunt secundum conditionem naturae, vt segetes, & arbores, vel etiam alia naturaliter producta, possunt cooperari An geli. quia possunt ad hos cooperari homines, vt Agricolae, vel etiam alii homines. In alijs operibus naturae possunt coniungere actiua passiuis, vt sint coadiutores Dei ad illa, quae inde nati¬ raliter producuntur. In his etiam, quae siunt st cundum beneplacitum Dei, possunt cooperari Angeli. Nam si de costa fuit formata Eua, potuerunt Angeli ad hoc cooperari, vtillamco¬ stam de suo loco amouerent. quia corporalia ad nutum Angelorum obediunt quantum ad motum localem.

Dicemus ergo, quod non solum inhis, quae¬ ex mera productione producuntur, & in his quae fiunt secundum beneplacitum Creatoris. habet propriam operationem solus Deus, quod dlaro dlarius patet: sed etiam in his, quae fiunt secundum conditionem naturae, habotaliquam propriam operationem solus iDeus. Nam in quibus certum est operari naturam, vel naturale agens, id, quod operaturagens naturale vel, quod possunt ibi operaritalia agentia, vt puta Angeli, dicetur plantatio, vel rigatio. sad id, quod operatur ibi Deus, vocabitur, incrementum, quod referri potest ad operationem diuinam, prout in talibus productianibus in¬ mediate atungit substantialem formam, quo¬ alia agentia non possunt, sed attingunt productionem substantialis formae¬ producendo accidentia, & mediantibus accidentibus at¬ tingunt, vel inducunt substantialem formam, vt est perhae bita declara¬ tum.

DVB. II. LATERALIS.

An Agentia naturalia, forma accidentali media, non aliter, formam substantialem inducere possint. conclusio est affirmatiua. Et tribus declaratur modis.

VLTERIVS forte dubitaret ali¬ quis, quomodo ista agentia na¬ turalia inducunt formam substantialem, mediante forma accidentali.

Dicendum autem in omni actione essetria consideranda. Agens, quod agit: Materiam, in quam agit: & quod est aptum natum produci per actio¬ nem illam. in productione ergo formae ista tria sunt consideranda.

Et secundum haec tria possumus triplici via declarare, quod egens naturale, vel quodcunque agens creatum non potest facere ad pro¬ ductionem alicuius substantialis formae, nisi mediante aliquo accidente, vel aliquibus accidentibus.

Vt sit prima via ex parte ipsorum agentium, & haec est satis tacta superius. Nam cum quod. libet agens creatum agat per virtutem, quae est accidens, & non agat immediate per suam substantiam, cum hoc sit naturale, quod agens assimilet sibi passum: & cum hoc sit praeter naturam, quod per aliquod accidens immediate pro¬ ducatur substantia. Ergo a virtute, quae est acci¬ dens, immediatecausabitur aliquod accidens, & mediante illo accidente poterit causari sub¬ stantia, vel substantialis forma. quod esso non potest, quod hoc agat, vt principale agens, sed hoct agit in virtute formae substantialis, cuius illud accidens est organum. Sicut enim dolabra, vel aliquod aliud organum artis carpentariae inducit formam artis in virtute illius artis, cuius est organum, sic accidens alicuius, vt puta calor igns, in virtute formao substantialis ignis inducet in materiam formam ignis. Et inde est, quod ignis non solumgeneraturab igne, sed a motur. Namquicquid est calidum, est calidum pernaturam ignis, loquendo de his, quae sunt calida formaliter. Quia supercaelestia non sunt calida formaliter, sed effectiue. &loquendo de rebiis mixtis, quia forte elementorum, vnum habet qualitatem alterius, non participando ipsum, sed ex qualitato, quae sibiprincipaliter debetur. Quia rt supra diximus per Philosophum in de gencra tione: Vni elemento modo debetur nisi vna qualitas prinqipalicen, vt ignis principaliter est calidus: siamtem est siccus, hoc est ex consequenti. & licet sicoitus debeatur terrae principaliter, vt ipa¬ tuit per Fhilosophum in de generatione, & pater ex scnptura sacra, quae terram vocat aridam. quod principalitor: competit sibi, quod sit arida, & ex consequenti, quod sit frigida. Propter illam ergo ariditatem, & siccitatem, quam habet ignis, non oportet, quod ei competat participatione terrae, sed ex qualitate, quae competit ei principaliter: vt & caliditate. & quia cum¬ tanta caliditate non potest stare humiditas; ideo oportet ignem esse siccum. sic & humiditas, quae competit aquae, ex consequenti non oportet, quod competat ex participatione aeris, sed potest ei competere ex frigiditate, quia cum tanta frigiditate naturali non potest stare siccitas naturalis.

Attamen etiam in ipsis elementis possumus saluare, quod participent se inuicem, quando aliquod eorum vltra, vel contra naturam suam participat qualitatem competentem principa¬ liter alteri elemento. vt si aercontra naturam suam calefiet, hoc erit participando naturam ignis, & per hoc disponetur, vt siat ignis. & si aqua contra naturam suam calefiat, hoc erit participando naturam ignis, & ex hoc disponetur, vel, vt fiat ignis, vel, vt resoluatur in aerem, quod est similius igni, quam aliud elementum. Sed de ipsis mixtis nulli est dubium, quod caliditatem non habent, nisi participando naturam ignis, vt calor in eis sst instrumentum naturae ignis,: qui calor in tantum ignire porest, vt generetun inde ignis: & sit instrumentum naturae ignis. Ideo ex veloci¬ motu, vel ex veloci confricatione, aliquorum lignorum, quae de facili igniuntur, cuiusmodi sunt ferulae, visum est inde generari ignem. Sic etiam ex percussione durorum generatur calor¬ ita incensus, vt ibi fiat ignis. Propter quod di¬ citur de ossibus leonis, quod tanta est ibi duri. ties, quod si percutiantur ad inuicem, generatur inde ignis. sic etiam aliquos lapides ad inuicem percussos, videmus ibi generare ignem. Ca¬ libe etiam, vel axario ad lapidem percusso, generatur inde ignis...

Aduertendum etiam, quod ex percussione durorum generatur ignis dupliciter, quia potest ille ignis generari, vel ex aere interposito inter illa dura, vt quando illa dura concutiuntur ad inuicem, ille aer interpositus in tantum calefit, quod ignitur, & fit ignis: Vel hoc potest esse alio modo. quia ex illa percussione durorum aliquae particulae separantur ab aliquo illorum durorum, & ex percussiono alterius igniuntur, & fiunt ignis, & iste ignis est fortiorgene¬ ratus ex tallbus particulisi, quam generatus ex aere interposito inter dura, vt ex calibe percussa in lapide separantur aliquae particulae lapidis &x percussione illa ignitae, quae si cadent in aliquo, quod sit siccum, accenditur inde ignis.

Redeamus ergo ad propositum, & dica¬ mus, quod acdidens in virtute, formae substantialis potest inducere in materiam illam formam substantialem, vt quia mixta sunt calida participando naturam ignis, poterit ille. calor tantum incendi, quod inde fiat ignis, siue hoc fiat ab igne, siue a motu, siue ab aliquo alio.

Erit ergo vna via, quod agens naturale mediante accidente, inducit formam substantialem. Quia cum eius virtus sit accidens, oportet, quod in materia prius inducat aliquod accidens, & mediante illo accidente in virtute formae substantialis, cuius illud accidens est organum, poterit induci illa forma substantialis.

Secunda via ad hoc idem sumitur ex parte materiae, in qua recipitur illud accidenes. Potest enim materia, vel poterit in vna, & eadem parte materiae, stante ibi substantiali forma, recipi accidens contrariae formae: & stante forma vnius elemen. ti, potest in illa eadem parte materiae induci accidens contrarii elementi, sed nunquam potest ibi induci aliquid de forma substantiali illius contrarii elementi, quia numquam vna, & endom pare¬ materiae potest esse substantia formis substantia¬ libus duorum elementorum, nec totaliter, nec secundum partem, nec remisse nec intense. Non autem totaliter, quia tunc esset vna res in dupli¬ ci specie. Nec etiam secundum partem, quia forma substantialis non habet partam & partem, quia vel tota est, vel tota abest. Nec secundum in¬ tensionem, vel remissionem, quia forma substantialis nec intenditur, nec remittitur. Oportet ergo quod accidens alicuius formae agens, vt organum, & in virtute illius formae possit inducere illam formam. Talis est enim natura materiae, vt ex intenso accidente, quod est organum alicuius substantialis formae, possit educi de potentia eius illa substantialis forma.

Tertia via ad hoc idem sumitur: ex parte ipsius formae substantialis, quae est terminus actionis agentis. Omnis enim mutatio realis facta a quo¬ cunque agentae creato est terminus alicuius rea¬ lis motus. Mutatio enim ad formam substantialem est terminus alicuius motus. Cum ergo in substantia non sit motus: sed mutatio, vt patet per Philosophum in5. Physi. Gencratio, quae est mutatio in substantia, non erit terminus motus facti in genere substantiae, cum in tali genere non sit motus, sed erit terminus alterationis, quae est motus in genere qualitatis. Si ergo mutatio in substantia est terminus motus alterationis: oportet, quod agens alterando passum in ducat similitudinem substantiae, vel formam substantialem aliquam in passo, sed non alterat passum nisi qualificando passum, & mediante qua¬ litate inducta in passo, inducit formam substantialem in ipso. & cum ista sit accidens, mediante accidente agens naturale, vel quodlibet agens creatum inducit in materiam, & educit de potentia materiae substantialem formam, quod declarare volebamus. Si enim non esset aliud, nisi¬ quod videmus ad sensum, quod cum in igne non sit virtus actiua, nisi calor: & cum ignis non nisi¬ calefaciendo generet ignem, cum calefacere sit quoddam accidens, oportet, quod mediante accidente inducatur forma substantialis: vt forma ignis inducitur mediante calore tanquam mediante instrumento formae ignis, & forma¬ alia poterit induci mediante multiplici calore, vel mediante multiplici accidente, prout illa for¬ ma requirit, vt non nisi alterationis sit terminus forma substantialis educta de potentia materie.

DVB. III. LATERALIS An forma substantialis dici possit effectus Dei, & aliorum agentium immediatus. Conclusio est affirmatiua.

VLTERIVS forte dubitaret ali¬ quis, cum inductio formae substantialis possit esse effectus Dei¬ & aliorum agentium, vtrum pos¬ sit esse effectus vtriusque.

Dicendum, quod quilibet effectus quantun¬ cunque immediate fiat a creatura, fit & immediate a Deo, vt quilibet effectus factus a creatu¬ ra possit dici immediate totus factus ab ea, & immediate totus factus a Deo: nec superfluit actio creaturae, concurrente actione Dei, nec econ¬ uerso. Nam & si effectus quicumque factus a crea¬ tura potest dici immediate esse totus ab ea, & immediate totus a Deo, non tamen erit imme. diate totaliter ab vtroque, & sicut est immediate totus a Deo, ita si vellet Deus, nihil ibi ageret creatura, sed Deus omnia facere per se ipsum posset. Posset enim Deus facere sine rate homines transire mare, & portare eos vltra mare, sed vt non essent superuacua opera sapientiae suae, vt dicitur in lib. Sapientiae, communicauit virtu¬ tom suam creaturis, vt essent coadiutores elus, & non essent ociosae, sed haberent suas proprias operationes.

Hoc ergo viso ad declarationem quaestionis quaesitae: dicemus, quod immediatum potest ac¬ cipi tripliciter. vel ex parte agentis, vel ex parte passi, vel ex parte eius, quod ab agente inducitur in passo.

Si ergo illud inductum ab agente in passovo¬ lumus referre ad formam substantialem, propter quam mouontur istae quaestiones, Dicemus quod nullum agens naturale, quantum est ex parte sui, vel etiamnullum agens creatum immediate facit aliquid per suam substantiam, se sumper facit hoc mediante aliquo accidente. Et ideo in libro de causis dicitur de agentibus ali¬ quibus, quod indigent continuatore. non enim potest per substantiam suam immediate attin¬ gere effectum. quia nulla actio immediate egreditur ab aliqua substantia creata, sed quaelibet substantia creata indiget aliquo accidente, quod est virtus continuans, & coniungens ipsam cum¬ passo, vt possit agere in passum. Illud ergo dictum de causis de indigentia contimuatoris potest referri ad quodlibet agens creatum. quia quodlibet tale agens indiget continuatore.

Secundo potest accipi medium &x parteip¬ sius passi, vt hoc modo aliquid agat rem aliquam mediate ex parte passi, quia non potest in ipsum passum inducere rem illam, nisi mediante ali¬ quo alio. & sic quantum ad formam accidenta llh potesta. gest croatumnimmediate induceee illam ex parte passti. Quiia potest aliquod agens inducere in passum immediate non inducendo aliquodaliud, per quod inducat ipsum. vt ignis immediatem causat calorem in passo, quia hoc modo modo facit mediante aliquio alio inducto in pas¬ s. sed primum, quod indicit in passum, est ipse calor: & quantum ad formam substantialem nunquo agens creatum producit eam immediate in materia, vel in passo, sed semper producir eam mediante aliquo accidente, quo alterat passum, & quo expohat passum vna forma, & induit alia¬ pVt hoc modo verificetur dictum Philosophi: Omnis passio magis facta abiicit a substantia, & abiiciendo ab vna substantia inducit aliam, quia corruptio vnius est generatio alterius, & econuerso.

Tertio modo potest accipi mediatio, vel im¬ mediatio &x parte ipsius rei productae. vt ex par¬ te ipsius formae substantialis. Propter quam mouetur quaestio: & tunc esset hoc agere mediate, quando non posset agens creatum aliquo modo in essentiam ipsius formae, sed solum in aliquam t rem disponentem ad ipsam formam. & hoc efset redire in opinionem ponentium datorem for¬ marum, quia non est effectus sine causa. Si ergo forma substantialis aliqua nunc habet esse in materia, & prius non habebat ibi esse, oportet hoc fieri per actionem alicuius agentis: & oportet, quod illa forma sit effectus alicuius agentis. Si ergo ista agentia inferiora non possunt in ipsam essentiam alicuius formae substantialis, sed solum possunt disponere ad eam; oportet, quod demus aliquem alium ab istis inferioribus, vt Deum, vel intelligentiam, vel quodcumque aliud, quod sit dator omnium formarum substantialium. quod est contra doctrinam Aristo. secundum quem solus intellectus est ab extra, vel est a Deo, qui est dator illius formae, idost animae intellectiuae.

Omnes ergo aliae formae substantiales omnium generabilium, & corruptibilium sunt eductae de potentia materiae per ista agentia inferiora na¬ turalia, cum adiutorio superiorum agentium, id est Dei, & motorum orbium, & ipsorum orbium. Iuxta illud Commen. xii. Natura non agix nisi mota a superioribus causis, quae sunt intelligentiae motrices orbium, quae omnia sunt sub¬ vna arte principali, quae est ipsius Dei. Sic ergo dicendum est de mediatione, & immediatione agentium creatorum: Sed si volumus loqui de mediatione, & immediatione ipsius Dei: nullum est ibi medium quantum ad substantiam agentis. quia non indiget contimuatore, vel non indiget vir¬ tute, quae non sit ipsa sua substantia. quia sua sub¬ stantiasest sua virtus: & non indiget medio ex parte ipsorum agentium, quia quicquid potest facere mediante causa secunda, vt mediante agente creato, potest facere sine illo: & si facit aliqua mediantibus agentibus creatis, vt mouet coelos mediantibus Angelis, & gubernat totam istam creaturam corporalem per spiritualem, vt per¬ Angelos: & omnia ista corpora inferiora per superiora, vt per coelos, vt vult Augustinus. 3. de Trini. Hoc non est, quod non possit omnia per ro¬ seipsum facere, sed quia vubt, vt dixi, suam dignitatem communicare creaturis: vt vna sit causa alterius, & vna creatura habeat suam actionem in aliam eo modo, quo potest hoc habere, et quo potest esse causa aliqua. ergo communicauit Deus creaturis, quae potuit sibi retinere non communicando, & ali qua forte potuit eis communicare, quae non communicauit: sed sibi retinuit. Sic ergo dicendum est de mediatione, & immediatione dei ex parte sui, & ex parte aliorum agentium.

Sed si volumus loqui de hoc ex parte ipsorum passorum; Dicemus, quod Deus potest omnia mediate, velimmediate, dum tamen hoc¬ non repugner ipsis passis. Quia potest quicquid contradictionem non implicat. Non enim fieri posset, quod in natura intelligentiae indu¬ ceretur quantitas mobilis, cum intelligentia de sui natura sit substantia, quae non diuiditur. Quia, vt credimus, hoc facere implicaret contradictionem.

Potest autem facere quantitatem sine sup¬ A iecto. Quia quantitas est apta nata scipsa in¬ diuiduari, cum quantitas de se habeat partes, & vna pars quantitatis sper se loquendo siteiuf¬ dem speciei, cum alia parte, quod non nisi in rebus indiuiduis sieri potest, quod inueniantur plura sub eadem specie.

De qualitate autem, vtrum poffit eam Deus facere sine fubiecto, cum qualitas non indi¬ uiduetur de se; videtur nobis implicare contradictionem, quod actio alicuius agentis terminetur ad aliud secundum se; quod de se non habet indiuiduari, quia non potest terminari nisi ad id, quod potest esse quid indiuiduum, & hoc aliquid. Ideo coactus fuit Philosophus dicere, quod non fit nisi compositum.

Exhis autem patere potest quomodo actio. Dei secundum mediationem, & immediationem se habet ad ipsa passiua, & in passiuis. Quia potest omnia agere mediate, & immediate, quae non implicant contradictionem, & vt non implicant contradictionem.

DVB. IIII. LATERALIS. An incrementum, quod dat Deus, ad formam, substantialem, & ad alia refer¬ ri possit. Conclusio est affirmatiua.

VLTERIVS forte dubitaret ali quis de incremento, quod dat Do¬ minus, quod supra specialiter re¬ ferebatur ad formam substantialem. Vtrum adaptari possit etiam ad alia, & quomodo se habeant ista ad alia agentia creata.

Dicendum, quod de forma substantiali quantum ad alia agentia, aliqui conati sunt re¬ ducere talem productionem, & specialiter in generatione animalium in his, quae generan¬ tur ex semine in caeleste corpus, dicentes illum triplicem calorem, quem dicit Aristo. in de ani¬ malibus, esse in semine, videlicet, elementa¬ rem, caelestem, & animalem, siue vitalem, ad tria deseruire. Constat enim, quod iste triplex calor est in semine. Est enim ibi calor elementaris, id est calor ignis. Nam cum semen sit quid mixtum, & sit superssuum alimenti, vel nutri¬ menti, quia secundum Philosophum in de Gene¬ ratione: Ex eisdem nutrimur, & sumus. Cum ergo simus ex quatuor elementis, nutrimentum nostrum, vnde fit semen, erit ex quatuor elementis. & quia elementa sunt in mixto secundum virtutem, quia saluatur virtus eorum, oportet, quod virtus ignis, quae est calor, sit in ipso semine. Dicunt ergo isti, quod huiusmodi calor¬ concurrit ibi tanquam resoluens, & consumens. Oportet enim in generatione foetus aliquas su¬ perfluas humiditates concurrere, quas calor¬ ignis consumit, & digerit. Concurrit etiam ibi¬ calor caelestis, quia cum coeli influant in ista in¬ feriora, oportet nos imaginari elementa, & mixta, & omnia, quae sunt hic inferius, esse re¬ pleta caloribus, & virtutibus orbium, & stellarum: tamen calorem caelestem dicunt isti concurrere in semine inquantum fit ibi motus ad speciem, siue ad determinatam substantialem formam. Calorem autem animalem dicunt ibi¬ concurrere, quia per illum calorem faetus habet, quod viuat. Ipsi ergo Coelo attribuunt isti¬ mouere ad determinatam speciem, vel ad de¬ terminatam substantialem formam.

Aduertendum ergo, quod de substantiali forma multi sunt conati reddere rationem propter hoc, quod vident ista agentia inferiora non age¬ re, nisi mediante alteratione, vel modiante ali¬ quo accidente. ideo videtur eis, quod in aliud agens debeamus reducere inductionem substantialis formae, quam isti conantur reducere in motum coeli, vel in calorem adgeneratum ex illo motu.

Dicemus ergo, quia ipsum etiam coelum non agit in ista inferiora, nisi alterando ea. Vnde a Philosopho vocatum est primum alterans, non alteratum. Cum ergo alteratio sit quoddam acci¬ dens, cadem erit quaestio de coelo, & de agentibus hic inferius, quomodo inducit substantiam mediante accidente.

Recurrendum est ergo ad viam superius tactam, quod in substantia non est motus, sed mutatio, vt patet in 5. Phy. & cum mutatio sit semper terminus motus, mutatio ad formam substantialem, quae est generatio, est terminus motus non sui generis, cum in substantia non sit motus, sed terminus alterius generis, vt alterationis. Alteratio enim licet sit accidens, est tamen quaedam passio, quae magis facta abii¬ cit ab vna substantia, id est abvna substantiali¬ forma, & inducit aliam, vt hoc modo mediante accidente, & mediante alteratione generetur substantia. Vnde & Commentat. xii. ait simile esse de accidente, & de substantia. Nam sicut calidum agens in calidum non immittit calorem ab extra, sed facit calidum in potentia, calidum in actu: ita ignis generans ignem non immittit formam substantialem ignis ab extra, sed facit ignem in potentia, ignem in actu.

Quidam etiam, & magni reuocantes quandam suam opinionem, quam prius posuerant, quod coelum Empyreum non potest influere in ista inferiora, cum non moueatur, & corpus non potest influere in alia, nisi motum; hoc re¬ uocantes, & asserentes illud coelum influere in ista inferiora dixerunt. quod specialiter influe¬ bat ad productionem substantialis formae, dicentes illud coelum, quod est locus semper spi¬ rit ualium substantiarum, aliquid participare de modo spiritualium substantiarum, quia influit, & agit in haec inferiora absque eo, quod loca¬ liter moueatur. Nam & motores orbium mouent non moti.

Aduertendum ergo. licet sit satis credibile, quod coelum Empyreum insluat in haec inferig¬ ra propter maiorem coniunctionem vniuersi, quia si non influeret, non esset connexio illius coeli ad alia corporalia, nisi secundum quendam superficialem contactum; sed cum corpora agentia se profundant etiam in totum corpus passum, quia arsagit in superficie: Natura autem agit in totum corpus, vt superius dicebd tur per Comment. Ex influentia caeli EFmpyrei¬ ad ista inferiora connectitur illud coelum etiam cum istis inferioribus. In omnibus tamentali¬ bus oportet semper repetere, quod actus actiuorum sunt in patiente disposito, vt corpora super caelestia recipiant influentiam coeli Em¬ pyrei, vt sunt apta, & disposita ad suscipion¬ dum eam, & ista inferiora recipiunt huiusmodi influentiam, vt sunt apta, & disposita ad recipiendum illam.

Sed etiam, hoc posito, stat difficultas praetacta. Quia non solum coelum Empyreum, sed etiam ipsae intelligentiae primum, quod inducunt, est aliquod accidens. coelum ergo empi¬ reum & omne agens creatum primum, quod inducit, est aliquod accidens. Ibi enim incipit infirmitas creaturae, vtrtotam suam perfectio¬ nem non possit habere per suam substantiam, sed habet eam per aliquod accidens, vtyirtus, per quam agat agens creatum sit accidens, & primum, quod inducit in passum, sit aliquod accidens. Sed quomodo possit medianterali¬ quo accidente induci substantialis forma, est satis per habita declaratum. Ista ergo agentia inferiora primo inducunt accidens in passum, & mediante accidente inducunt substantiam, vel substantialem formam cum adiutorio tamen superiorum agentium. Sic ergo dictum est de istis agentibus creatis.

Redeamus ergo ad agens diuinum, quomodo se habeat ad alia, quae fiunt per agentia creata. Dicemus ergo, quod licet illud incremem tum, quod dat Dcus spiritualiter, retulerimus ad substantialem formam; pofsumus tamen¬ ipsum referre ad omnia, qua agit crcauma. Quia Deus, quantum ad praesens spectat, tripli¬ citer aggit in omni actione creaturae.

Primo ipsam actionem sustentando.

Secundo ipsam virtutem creatam, siue ipsam¬ creaturam ad agendum mouendo.

Tertio ipsum effectum, qui inde sequitur. consumando.

Primo ergo agit Deus in omni actione creaturae ipsam actionem sustentando. Nam si ipsum agens creatum non staret per momentum, nisi Deus sustentaret, & conseruaret ipsum, multo magis eius actio non staret per momentum, nisi Deus sustentaret, & conseruaret ipsam.

Secundo Deus agit in omni actione creaturae non solum sustentando ipsam actionem, sed etiam ipsam virtutem creatam, & ipsam creaturam ad agendum mouendo. Nam secundum Philosophum in de generatione. Ignis, qui est maxime actiuus, non ageret sine coelo, non mi¬ nus, quam instrumentum non motum ab arti¬ fice. Et ponit exemplum de serra. Serra enim licet habeat dentes, per quos secat: tamen nisi moueretur ab artifice, nihil seccare posset. Sic & ignis non potest alterare, & calefacere, nisi motus a superiori corpore, vt a coelo. Iste autem motus non oportet, quod sit localis in igne, vt, quod localiter moueatur ignis ad hoc, quod calefaciat, sed sufficit, quod actio innitatur actio ni coeli, ad hoc, quod ad agendum dicatur motus a coelo. Et quia actio creaturae cuiuslibet magis innititur actioni Dei, quam actio ignis innitatur actioni coeli; Si ignis dicitur organum coeli, vt dicatur non agere nisi motus a coelo, & nisi innitens actioni coeli, multoma¬ gis, quaelibet creatura est organum Dei, & non agit nisi mota a Deo, & nisi innitens actioni Dei.

Tertio Deus agit in actione cuiuslibet creaturae, consumando effectum cuiuslibet creaturae. Nam sicut per se ipsum immediate dat es¬ se cuiuslibet creaturae, & conseruat eam in esse sic multomagis dat esse, & conseruat in esse offectus omnium agentium creatorum. Agens ergo diuinum sustentat, adiuuat, & consumat, vel perficit omnia, quae fiunt a creaturis. & omnia haec, vt referuntur ad Deum sunt quaedam incrementa creaturae. Nam & si omnes creaturae dici possunt plantationes, & rigatio¬ nes, Actiones tamen istae diuinae, sine quibus non possunt creaturae agere, dici poterunt in¬ erementa. Nominamus autem istas actiones diuinas pluraliter, quia multis modis Deus in agendo subuenit defectibus creaturae.

DVP. V. LATERALIS An in productione anima aliquo modo An¬ geli cooperari possint. Conclusio est affirmatiua

Idque quantum ad corporis dispositionem: non autem quantum ad essentiam

VLTERIVS forte dubitaret ali¬ quis de eo, quod principaliter quaerebatur, videlicet de creatione animae.

Vtrum fiat per Angelos, quia dato, quod ipsi Angeli non possint animam crea¬ re, potest merito dubitari: Vtrum possint ali¬ quid cooperari ad eius creationem.

Dicendum, quod aliquid potest creari duplici¬ ter: vel, vt aliquid per se existens: vel, vt perfectio alterius. vel possumus aliter distinguere & in idem redit. quod aliquid potest creari dupliciter. vel vt incipiens esse in seipso: vel vt incipiens esse in alio.

Illud, quod creatur, vtincipiens esse in seipso, nullum agens creatum potest aliquid coop¬ rari Deo in creatione illius. quia oportet, quod sic creatum creetur, vt aliquid in seipso, non vt aliquid in alio. Nullo ergo modo operatio creaturae poterit ad illud attingere, vt aliquid cooperetur in creatione illius rei. Non enim poterit ibi cooperari ratione ipsius rei, cum crea¬ re sit ex nihilo facere. Nec cooperari poterit ratione alterius, cum illa res dicatur creata in seil¬ sa, non in re alia.

Sed si aliquid creatur, vt aliquid in alio, sicut anima creatur, vt perfectio corporis, poterit agens, creatum aliquid cooperari ad creatio. nem illius rei, non quantum ad suam essentiam, sed quantum ad dispositionem, & organi¬ xationem corporis, cui illa anima per creationem infunditur. Nam quicquid facit ali¬ quid, quo facto fit, vel causatur aliquid aliud potest dici aliquid cooperari ad factionem, ve¬ creationem illius. [& quia anima non nisi pe¬ creationem infunditur. corpori disposito, & organico, quicquid facit ad organixationem & dispositionem corporis, cui infunditur anima creata, potest dici cooperari ad creationem illius animae: non ratione essentiae animae sed ratione dispositionis corporis, cui indispo¬ est, quod homo generat hominem, & Solu. Ipla enim supercaelestia corpora, & ipsi An geli mouentes supercaelestia corpora faciunt ad generationem hominis, qui constat ex anima, & corpore, sed principaliter hoc faciunt ex parte corporis organixando, & disponendo corpus, sine quo non crearetur anima, nec in fundererur corpori. & non solum Angeli Motores orbium faciunt ad organixationem, & dispositionem corporis, quibus peractis, creatur anima, & infunditur corpori, sed etiam An¬ geli hic inferius, siue boni, siue mali possunt hoc facere, nisi inhibeatur eis. Nam & medici cooperantur dando aliqua iuuamenta, vt impraegnetur mulier, & postquam est impraegnata, dant aliqua iuuamenta, & sunt ministri na¬ ture, iuuando naturam peraliquos cbos. vd pes¬ aliqua alia: ne impregnatio illa impediatur, sed prosperetur in opere suo, quod faciendo cooperantur ad coniunctionem, & dispositionem for¬ me, quibus peractis: ut iam diximus: creatur, & infunditur ibi anima.

RESP. AD ARG. ART. II.

AD PRIMVM dicendum, quod superiora corpora non sunt causae istorum inferiorum: nisi transmutando, & generando ea. Sed licet vnum corpus faciat ad generationem alterius; substantiae tamen spirituales non generant se ad inuicem. ideo ratione essentiae animae, quae non educitur de¬ potentia corporis, non possunt ibi cooperari An geli. Possunt tamen modo, quo dictum est, ad organizationem, & dispositionem corporis, vt hoc modo quasi indirecte faciant ad creationem animae, quae non creatur, nec creata infunditur nisi corpori disposito, & organizato.

Possumus tamen, si uolumus, ea, quae sunt in corporibus inferioribus respectu superiorum, saluare in spiritibus inferioribus respectu superiorum. Nam sicut corpora inferiora in actionibus suis iuuantur per superiora, sic spiritus inferiores in actionibus suis iuuantur per superiores, & animae humane hoc modo iuuantur per Angelos, & illuminantur per eos.

Ad secundum dicendum, quod quantum ad exire a Deo per creationem est incipere esse ab ipso ex nihilo. ad quod non potest cooperari aliqua creatu¬ ra directe, & per se. Sed tendere in Deum tanquam in finem fit per operationes nostras. Quia, vt dictum est, in operationibus nostris & directe possunt nos iuuare Angeli. ideo non est simile de exitu a Deo tanquam a principio, per quod accipimus esse, & de regressu nostro in Deum tanquam in finem, in quem tendimus per ope¬ rationem. Quia Angeli non possunt rebus crea¬ tis, secundum quod huiusmodi cooperari quantum ad esse. Possunt autem secundum, quod huiusmodi¬ rebus iam habentibus esse per creationem coo¬ perari quantum ad operationem.

Ad tertium dicendum, quod Auctor de cau¬ sis non est recipiendus in hac parte. Quia sequitur opinionem Auicennae, secundum quem non exit a Deo immediate nisi unum: ut intelligentia prima, qua etiam per creationem exeunt postea tria. Nam illa intelligentia prima intelligit Deum, qui est actus purus, & intelligit se, vt est aliquid in aqu: & tertio intelligit se, utiest aliquid in potentia. Vtergo intelligit Deum, qui plus habet de actu, causat intelligentiam secundam, quae magis habet de actu. Sed ut intelligit se, ut est aliquid in actu, creat animam primi coeli, quae minus habet de actu, quam intelligentia secunda. Sed prout tertio intelligit se, ut est aliquid in potentia, creat corpus primi¬ cocli, quod adhuc habet minus de actu, quam anima eius. Sed ista aures fidelium omnino ab¬ hominantur. Hoc modo etiam loquitur ille de causis in propositione quinta, quod intelli¬ gentie superiores imprimunt formas secundas, id est animas coelorum, quod de animabus coe¬ lorum, uel nostris sentire esse creatas ab intelli¬ gentijs, est erroneum, & impossipile,

Ad quartum dicendum, quod eo modo, quo loquitur Auctor de causis, quod anima scit res per intelligentiam, uel per uirtutem eius, est erroneum. Quia visus est ille Auctor sentire, quod ipsa anima coeli sic creata per intelligentiam, & quod potentiam intellectiuam habeat per intelligentiam, habeat esse per intelligentiam, quod esse non potest nec de animabus coeli, nec de nostris; Possumus tamen, si uolumus, ad bonum intellectum reducere uerba eius, quod non referamus ea, nec ad substantias animarum, nec ad earum potentias intellectiuas: siue sint animt coelorum, siue nostrae. sed referamus hoc ad ipsos actus intelligendi, vel ad ipsas actiones intelligibiles, in quibus & animae coelorum po¬ sunt iuuari ab intelligentijs superioribus, & etiam animae nostre possunt iuuari in his actionibus, & illuminari ab Angelis.

Ad quintum dicendum, quod a causa nsinita possunt procedere effectus finiti. Et a Deo, qui est infinitus, procedunt immediate creature, quae sunt finite. Quia cum Deus agat per sapicn¬ tiam suam, ex illa sapientia sua sumunt sinem, & terminum ea, que creantur a Deo, quia per¬ illam sapientiam omnia creauit Deus finita, & terminata secundum certos limites, & terminos, qui certi limites, & termini sunt numerus, pondus, & mensura. Et ex hoc dictus est Deus omnia facere in numero, pondere, & mensura. Quod dictum uno modo exponi potest, quod Deus omnia fecit in numero, pondere, & mensura, quia omnia fecit, ut haberent certum nu¬ merum, quantum ad esse indiuisibile, & certam mensuram quantum ad esse speciei, & certum pondus, quantum ad esse praedicamenti, & gene ris. Omnia ergo creata per pondus sunt in certo genere, uel in certo predicamento. Per mensuram, sunt in certa, & determinata specie, & sunt in certo numero indiuiduorum sub illo praedicamento, siue sub genere, vel specie.

Ad formam autem arguendi, quod Deus non communicat bonitatem suam, quantum potest, secundum suam infinitam potentiam creaturis, nec etiam creaturae possent tantam bonitatem recipere. Sed communicat ei secundum ordi¬ nem sapie ntiae suae. Vel possumus dicere cum¬ Augustino in 1. Confess. quod Deus se totum offert, uel se toto implet quamlibet rem. Sed nulla res eum totum capit. Vt utroque modo sit mensura in rebus, & ex diuina sapientia, quae omnia constituit in numero, pondere &c & ex capacitate. rerum.

ARTIC III. An anima humana ab alia traducatur. Conclusio et negatiua.

D. Th. 2 Sent. d. 19. q. 2. art 1.

TERTIO quaeritur de anima humana, vt comparatur ad aliam animam. Et est quaestio:

Vtrum vna anima traducatur ab alia. vel quod idem est quae¬ rere: vtrum animae humanae sint ex traduce. Et videtur, quod sic. quia secundum Philosophum: Vnumquodque perfectum est, cum potest sibi simile generare. sed homo est perfectissimum animalium. quia ergo animalia¬ generant sibi similia, quantum ad corpus, & quantum ad animam, quia in eis anima traducx tur ex anima, ergo multo fortius hoc erit in homine.

Praeterea Gen. 46. dicitur, quod omnes animae¬ egrellae sunt de foemore Iacob. Sed sicut de foe¬ more Iacob egressae sunt anae, ita de foemoribus aliorum hominum procreantium filios egredium tur animae, ergo &c.

Praeterea in 2. Phys. dicitur, quod homo generat hominem, & sol. Sed si homo generat hominem, ergo generat illud, per quod homo est homo, huiusmodi est anima intellectiua, ergo &c.

Praeterea omne illud, quod dat complementum operationum, videtur cooperari operanti, sed si anima est per creationem a Deo, cum multi nascantur ex adulterijs, & ex peccatis, videtur Deus cooperari ad alteris, & peccatoribus, ergo &c.

Praeterea per originem contrahitur pecca¬ tum originale, aliter non esset originale. Sed cum peccati originalis sit subiectum anima: & accidens non potest traduci sine subiecto. ergo simul cum peccato originali traducitur anima.

Praeterea homo generans hominem, aut est agens vniuocum, aut non. Sed quod sit vniuocum patet, cum filius sit eiusdem speciei, & habeat eandem diffinitionem cum suo patre carnali. Cum ergo agens vniuocum det formam, & speciem genito, consequens est, quod homo habeat animam a patre.

Praeterea secundum Commen. in r3. Impos¬ sibile est, quod actio unius agentis terminetur ad materiam, & actio alterius agentis terminetur ad formam. quia si actio hominis generantis terminatur ad dispositionem materiae; quantum ad animam intellectiuam terminabitur etiam ad ipsam animam, ergo &c.

Praeterea septima die cessauit Deus a conden¬ dis nouis rebus. qcunqu erpo res nona fiuntnon erit hoc a Deo sine alijs agentibus: sed hoc erit per solam propagationem, secundum quam operatur Deus, erit ergo animaa intellectiua per propagationem non per creationem.

IN CONTRARIVM est Philosophus in de animalibus, secundum quem solus intellectus: est ab extra.

Praeterea Oen. 3. dicitur dixisse Adam de Lua: Hoc os ex ossibus meis, & caro de carne mea. Multo ergo magis dixisset, & anima de anima mea, si anima esset ex traduce. Praeterea Ecclesiastes vlt. dicitur: Et spiritus reuertatur ad Deum, qui dedit illum, A Deo ergo habet esse spiritus humanus per creationem. Et in Esaia dicitur in persona Dei: Omnem fla¬ tum ego feci.

RESOLVTIO. Animae omnes ex traduce sunt proprio. Anima vero intellectiua non est ex traduce, sed a Deo Agente separato. Id quod Animae intellectiuae essentia, eius esse, eius actio, eiusque ad alias animas differentia planum sa¬ ciunt, ut infra¬ patebit.

RESPONDEO dicendum, quod, vt com¬ muniter dicitur esse extraduce, uel ipsa traductio dicit duo: diuisionem, & originem. Sed quomodo dicat ista duo, posset diuersimode as¬ signari. Quidam enim uidentur velle, quod di¬ cat diuisionem a toto ponentes exemplum, quod si pars ligni separaretur a ligno, non diceretur illa¬ pars ex traduce, quia ex sola diuisione a ligno hoc habet fieri. Est ergo ibi diuisio, sed non est ibi propric origo. Rursus, ut aiunt, si ignis generetur ab igne, non dicetur hoc esse ex traduce, quia licet sit ibi origo, non tame est ibi diuisio. Quia nihil separatur ab igne generante, cum generat ignem. Sed videtur nobis, quod ista diu sio magis sit attendenda secundum locum, quam secund um totum, ut non fiat diuisio in his, quae generantur ex traduce, sicut pars a toto, sed sicut pars alicuius rei coniunctae secundum locum, vt sicut pars alicuius rei coniunctae igni ab igne Nam hoc est fieri aliquid ex tra lucc in animalibus, quia sit ex semine, quod traducitur a lumbis animalis, vnde generatur animal.

Videndum est ergo, quomodo se habet semen¬ ad animal, & tunc apparebit qualis est ista diui¬ sio. Semen enim se habet ad animal, sicut illud, quod fit de superfluo alimenti. Ingeniauit enim natura, quod alimentum sumptum secundum vltimam digestionem, quod est quasi omnia membra, quod statim coniunctum alicui membro transubstantiatur in illud membrum. Hoc ergo alimentum secundum ingeniationom naturae, ne totum conuerteretur in membra, ordinauit natura, quod inde fieret semen: & inde di¬ ctum est semen superfuum alimenti. Est ergo¬ superfluum indiuiduo, sed non est superfluum speciei. Nam cum ex ultima digestione fiat illud, quod est, quasi omnino purum, & quasi omnia membra; quod istud esset omnino super¬ sluum, & non ordinaretur in utilitatem aliquam, esset omnino inconueniens. Et ideo ingeniauit natura, quod hoc ordinaretur in conseruationem speciei, & inde propagaretur foetus, qui esset ciusdem speciei cum parente. Quod totum est ex ordine diuino. Iuxta illud Philosophi: Re¬ liquo modo compleuiti Deus continuam faciens generationem, & quod non potest perpetuari in eodem numero, perpetuetur in eadem specie. Si ergo semen est superfluum alimenti, & non est iam conuersum in membra, & per consequens non est iam conuersum in totum, quod componitur ex membris, traductio seminis, per quod traducuntur animae, quae generantur ex traduce, non erit sicut separatio partis a toto, sed sicut separatio eius, quod est coniunctum secundum locum ab illo loco. quia si esset separatio partis a toto, non emitteretur cum delectatio¬ ne, sed cum dolore.

Sed si quaeratur, quare sit necessaria ista sepa¬ ratio. Dicemus, quod ea quae siunt ex semine, sicut determinant sibi proprium actiuum, vt semen maris, & proprium passiuum, ut menstruum femellae, ita determinant sibi proprium locum, vt matricem faemellae. Videtur enim es¬ se econtrario in generatione elementorum, & in generatione animalium, quae generantur ex se¬ mine. Nam in generatione elementorum, vel¬ non requiritur ibi proprius locus, vel si hoc ibi¬ requiritur, magis erit hoc, vbi habet esse generans actiue, quam passiue, vbi generatur ignis purus, hoc erit magis sphera ignis, vbi est ignis generans, & agens, quam aliquis alius locus. Vbi ergo passiuum accedit ad actiuum, ut ille aer, qui multum approximat igni, conuertitur in ignem. Et si vapores eleuati a terra igniuntur, & conuertuntur in ignem, & videntur esse quaedam stellae cadentes; hoc est, quia multum approximant igni, vel aeri multum calefacto ab igne. sed in generatione animalium generatorum ex semine est econuerso. Quia semen generatum in vase maris, vel in lumbis patris accedit ad matricem per coitum, in qua habet esse menstruum, vnde materialiter, & passiue fit foetus.

Viso quomodo esse aliquid ex traduce importet diuisionem, videndum est quomodo importet originem. Quae origo est dupliciter attendenda. Videlicet quomodo oritur semen, cum quo traducitur uirtualiter, & causaliter, quod generatur ex traduce. Et quomodo oritur in¬ de anima, quae dicitur ex traduce generari. Propter primum sciendum, quod, vt habitum est, semen est superfsluum alimenti proximum omni bus membris, nulli tamen membro iam tran¬ substantiatum, uel coniunctum. Est enim semen superssuum alimenti vltimae digestionis quod ita est proxims membris omnibus, quod quasi est omnia membra fieri. Sicut ergo illud quod ita est proximum igni, quod est quasi ignem fieri: ut si aer est tantum calefactus, quod esset ita ignem fieri, quod statim approximatus igni¬ fieret ignis; ille aer, qui esset sic ignem fieri, es¬ set quali ignem facere. Nam & res, quae esset multum cibus ignis, appropinquata tali aeri, conuerteretur in ignem. Videmus enim ex ra¬ dijs solaribus transeuntibus per ampullam ple¬ nam aqua in loco illo, vbi congregantur, ita calefaciunt aerem, quod si ponatur ibi esca accenditur inde ignis. Quia ille aer sic calefactu¬ ita est proximus igni, & ita est ignem fieri, quod potest facere ignem. Multo ergo fortius superfluum alimenti vltimae digestionis, quod est ita proximum omnibus membris, quod est omnia membra fieri, quia ad quocunque membrum transmutatur, statim conuertitur in ipsum. Habet se ergo tale alimentum ad omnia membra fieri, sicur se habet aer multum calefactus ad fieri ignem. Si ergo aer multum calefactus, quod est sic fieri ignem, quod statim approximatus igni fit ignis, potest ignem facere, ut patuit per¬ exemplum iam positum: multo magis alimer¬ tum vltimae digestionis, quod est ita proximum omnia membra fieri, quod statim cum appropinquat cuicunque membro, fit illud,, & conuertitur in illud, potest hoc facere. manifeste ergo concluditur, quod tale impedimentum quod est sic omnia membra fieri, potest esseom¬ nia membra facere, ut in nostro tractatu de for¬ matione corporis humani diximus. Quia ergo semen est de illo alimento, quod est ultimae digestionis, quod est sic omnia membra fieri, quia est superfluum illius digestionis, de necessitate, nisi impediatur, & concurrant ibi¬ alia concurrenda, erit omnia membra facere. Nam licet illud alimentum, ex quo fit semen, sit superfluum indiuiduo, non est tamen superfiuum speciei. Si ergo separatum ab indiuiduo, vbi poterat esse omnia membra fieri, si non esset sic separatum omnia membra sacere, esset etiam supersluum speciei. Ordinauit ergo natura, quod alimentum vltimae digestionis, vt est superfluum indiuiduo, & non conuertitur in membra, non es¬ set superfluum speciei: Factum ergo inde semen esset omnia membra facere. Sicut ergo illud, quod est multum proximum igni: quod est quasi ignem fieri, si appropinquet ei, quod est esca ignis, & quasi cibus eius, poterit es¬ se ignem facere; sic illud superfluum alimenti, quod est sic omnia membra fieri, si fiat inde semen, & proiiciatur in matrice, ubi¬ fluit, & concurrit menstruum, quod est qua¬ si esca, & cibus omnium membrorum, po¬ terit ex illo menstruo omnia membra face¬ re, & sic formare, & organixare foetum, ul ibi educatur anima de potentia materiae, sit anima, quae habeat fieri ex traduce, ue¬ quod ibi introducatur anima per creationem, si sit anima, quae non habeat educi de pe¬ enta nateria, nec hibcat extradud,I habeat esse ab extra de potentia Creatoris,

Aduertendum tame nos dixisse, quod si id, quod est sic ignem fieri, quod statim approximatum igni fit ignis, potest esse ignem facere ex eo, quod est multum esca, & cibus ignis: sic, & multomagis alimentum ultimae digestionis, quia est sic proximum omnibus membris, quod est omnia membra fieri. quia coniunctum cuilibet men¬. bro fit illud, vel conuertitur in illud, si superfluum talis alimenti fiat semen, erit omnia menbra face¬ re. quod igitur sit hoc, multomagis potet sic declara¬ ri. Nam illud sic proximum igni, quod est sic fieri ignem: videmus ipsum esse ignem facere, vt ferrum multum calidum, antequam sit rubeum conbureret escam, vel pannum, vel aliquid de leui ignibile absque eo, quod addatur ei alia uirtus. sed illud su¬ perfluum alimenti non fit semen, nisi ei tribua¬ rur aliqua alia uirtus, per quam est omnia menbra¬ facere. In productione ergo ipsius foetus alimentum, quod est omnia membra fieri, factum semen, & collata sibi virtute, quae consertur semini, erit magis omnia membra facere, quod quodcunque quantumcunque sit ignem fieri: & quantumcunque sit proximum igni, sit ignem facere. Et si dicatur, quod id, quod est sic ignem fieri: non est ignem facere, nisi de eo, quod est ualde esca, & cibus ignis. Respondebimus, quod alimentum ultimae digestionis, quod est omnia membra fieri: factum semen est omnia membra facere, non nisi de menstruo saemellae, quod est valde esca, & cibus omnium membrorum. Nam sic est menstruum cibus omnium membrorum, quod ex eo fit foetus, & nutritur, dum est in utero, & transmissum ad mammillas dealbatur, & fit lac, & inde nutritur foetus cum omnibus membris, vt est extra uterum¬

Adhuc autem declarare restat: unde habet se¬ tmen illam uirtutem superadditam. Ad quod dicunt aliqui, quod ex sola separatione hoc habet: ponentes &xemplum de animalibus anulosis, vel¬ ponentes exemplum de animalibus, quorum partes amputatae viuunt, vt patet in anguilla, qua diuisa in plures partes, quaelibet pars uiuit: ubi¬ secundum Philosophum est una anima in actu, & plures in potentia. per solam enim diuisionem vna anima actu fit plures animae in actu. Sic semen¬ ex sola diuisione, & separatione, ut dicunt: ab eo, cuius est semen, accipit uirtutem, & potentiam in his, quae generantur ex traduce. Vt una anima in actu fiat plures animae in actu, vel ab vna anima in actu, vt ab anima, quae estin patre, fiat uirtute seminis alia anima in actu: ut illa, quae est in patre: siat nirtute seminis alia anima in actu: vt illa, quoa est in foetu. sed hoc stare non potest. Nam in aiali¬ bus, quorum partes uiuunt post separationem, una aia in actu fit plures animae in actu ex sola separatione. Nam cum anima extendatur in illis anima¬ libus extensione corporis, & in rebus extensis: ex una re in actu fiunt plures in actu, ut ex una linea in actu ex sola diuisione fiunt plures lineae in actu¬ Hoc ad ipsum semen adaptare non poterimus, vt ex sola separatione hoc habeat, sed oportet ei con¬ serri uirtutem aliquam, per quam sit omnia men¬ bra facere Nam id, quod est omnia membra fie¬ ri, non est simpliciter omnia membra facere, nisi¬ addatur sibi aliquod complementum. Id enim, quod est ignem fieri: potest esse multum proximum igni, & potest esse multum proximum ei, quod est ignen facere: & de eo, quod est ualde cibus ignis, posset ignem facere de oi eo, quod faceret ipse ignis. sed si adderetur ei aliquod conplementum, posset esse simpliciter ignem facere. Sic alimentum ultimae digestionis, quod est oia menbra fieri, accipit aliquod comple¬ mentum, & aliquam uirtutem, per quam est ona men¬ bra facere: quam uirtutem non habet ex sola separatione, sed habet a testibus, ubi est spiritus genera tiuus. Transitieniam semen per uiam iuxta testes, a quibus accipit uirtutem generatiuam, per quam tribuitur el quoddam complementum uirtutis, quod erat omnia membra fieri, ut alimentum ultimae digestionis, & ex hoc erat proximum ad omnia membra facere, accipiens illud complementum ex uirtute deriuata a testibus: vt sit uirtualiter omnia membra facere, & ex hoc habeat uirtutem, & potentiam ex menstruo, quod est cibus, & esca omnium membrorum, formare, & organiaare omnia membra. Nec uidemus causam quare carentes testibus, non possunt emittere semen, nisi¬ quia ex pondere testium aperitur uia, per quam egreditur semen. Nam & habentes testes possunt claudere quandam uenam, qua bene clausa, & constricta, impedietur egressio seminis. dato tame, quod carentes testibus semen emitterent, esset illud. semen uenti, quia nunquam posset inde pro¬ duci foetus. Sicut Gallina facit oua sine Gallo, sed illa oua sunt oua uenti, quia nunquam pos¬ sunt inde procreari pulli. licet enim aliqui homines plus apponant in nutrimento, & minus in se mine: aliqui econuerso. Quod intelligendum est comparatiue, quia unus plus apponit in semine de illo alimento ultimae digestionis, quam alius: & alius plus in nutrimento, quam alius: quilibet tamen apponit aliquid in utroque. Cum ergo¬ ista respiciat ipsum alimentum, non uidemus rationem, neque causam, quare castrati, cum nutriam tur, sicut & alii: de ista ultima digestione non apponant in semine sicut alii. Semen tamen illud, dato, quod posset exire: esset infructuosum, cum¬ complementum virtutis habeat semen a testibus. sicut ergo Gallina, quia alitur, & nutritur: facit oua sine Gallo: sed illa oua sunt infructuosal, quia a Gallo habent oua Gallinae complementum producendi pullos: sic & castrati, qui aluntur, & nutriuntur, semen habent: sed illud exire non potest, quia carent ponderositate testium aperientium meatum, unde exit semen.

DVB. I. LATERALIS An, vt ab arte, effectus seminis a corporibus raese¬ stibus: foetus vero a semine fiant. Conclusio est affirmatiua.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis, cum habitum sit de semine, quo modo fit, quia fit ex superfluo vltimae digestionis, accipiente virtutem con¬ pletiuam a testibus: quomodo fieri habeat esfe¬ ctus seminis, & quomodo ex semine fiat foetus. Sciendum ergo nos primo velle soqui de semine aliorum animalium ab homine, & postea de se¬ mine hominis. Commen. autem in 7. Meta. loquens generaliter de seminibus animalium agentibus per virtutem informatiuam: assimilat huiusmodi virtutes, vel huiusmodi semina habentia huiusmodi virtutes arti producenti artificiata: quod quadrupliciter possumus declarare. Primo¬ prout virtus informatiua, vel semen habens virtutem talem comparatur ad suum effectum. Secundo, vt comparatur ad suum subiectum. Tertio, vr comparatur ad animam patris, per quam educitur, & ad animam faetus, quam inducit. Quarto vt comparatur ad suum organum.

Propter primum sciendum, quod artificiatum hebet duplici ter esse. Vno modo in arte, tanquo in cam agente, & in potentia actiua. Alio aunetm modo i materia vnmem fit, tanqua in potentia passiua: vt domus, quae est quoddam ar¬ tificiatum, habet esse in arte aedificatoris, tanqum in virtute actiua: & haber esse in lapidibus, cemen¬ to, & lignis: tanquam in materia, vnde fit, & tano in potentia passiua: & quia ita se habet semen ad suum effectum, siue ad foetum, sicut ars ad artifica¬ tum: ion uirtus illa informatiua, siue semen habenes illam uirtutem, recte assimilatur arti. Dicemus no quod illud, unde fit semen, non est aliquod membrum determinatum, sed est in potentia omnia membra fieri. Nam alimentum vltimae digestionis, vt patet ex habitis, est illud, quod transmittitur ad omnia membra, & statim applicatum cuilibet men¬ bro, fit illud, vel conuertitur in illud. Illud ergo, quod est superfluum in tali alimento stans in hac sua generalitate, non accipiens determinationem per applicationem ad aliquod membrum, sed vt generaliter est omnia membra fieri, fit semen acci¬ piens complementum virtutis informatiuae, vel ge¬ neratiuae a testibus. Dicebat enim supra, quod illud, quod est hic fieri, vt illud, quod est sic ignem fieri, quod statim appropinquatum fit ignis, est multum propinquum ad ignem facere: sic quia in vltima digestione alimentum est quasi omni¬ no depuratum, & est omnia membra fieri, ideo est ualde propinquum ad omnia membra facere. lllud ergo, quod in hoc deficit sibi, tanquam conplementum uirtutis, recipit a testibus. Habebit se¬ ergo semen, vel uirtus, quae est in semine ad pro¬ ductionem foetus, & omnium membrorum eius, sicut ars aedificatiua ad domus productionem: menstruum autem mulieris, de quo fiunt omnia men¬ bra foetus, & omnes partes eius, se habebit, vt materia, & potentia passiua, vel ut lapides, cementum, & ligna respectu domus. sed hoc modo se habet menstruum, de quo fiunt omnia membra. semen¬ autem, & uirtus eius se habet, ut uirtus actiua, & vt ars, quae de menstruo, tanquam de materia, facit foetum, & omnia membra eius. Est enim semen¬ omnia membra facere, & menstruum omnia men¬ bra fieri, vt hoc modo semen ex menstruo faciat saetum organixatum cum omnibus menbris eius.

Secundo potest hoc idem ostendi, quo semen, siue uir¬ tus eius se hebeat, vt ars: & foetus, vt artificiatum: sicon sideretur subiectum illius virtutis. Nam spe media as¬ similantur extremis, cum sapiant naturam extremorum: aliter enium non essent recte media. Et ut aia intellectiua, cum sit media inter formas sensibiles, & substantias separatas: vel cum sit media inter animas aliorum animalium, & intelligentias; participat cum vtrisque, & assimilatur vtrisque, quia habet aliquas virtutes non organicas, vt intellectum, & uoluntatem, in quibus participat cum intelligentis, & habet aliquas uirtutes organicas, vt sensus interiores, & exteriores, in quibus participat cum¬ animabus aliorum animalium, & assimilatur eis: sic & uirtus informatiua, quae est in semine, est media inter uirtutem non organicam, vt inter intellectum, in quo sunt artes, & sensus tam interiores, quam exteriores, qui habent determinata organa. Vnde & Commen. in 7. allegans Aristo in de animalibus loquens de uirtutibus informa¬ tiuis, quae sunt in seminibus ait, quod sunt simi¬ les intellectui, quia agunt actione intellectus. Et subdit, quod ipsae virtutes, supple, quae sunt in seminibus assimilantur intellectui in hoc, quod agunt, non per instrumentum corporale. Additent dit, quod uirtutes istae generatiuae, quas uocant Medici informatiuas, in hoc differunt a virtutibus naturalibus, quae sunt in corporibus animalium, quia uirtutes animalium agunt per instrumenta operatiua terminaraid est determinata, & per membra propria. Virtus enim visiua, quae est vir tus naturalis in animalibus, agit per instrumentum determinatum, & per membrum proprium, vt per oculum, & uirtus auditiua per aurem, & sicde aliis. sed virtus generatiua in semine est medium inter intellectum, & sensum. Nam non potest di¬ ci de tali virtute, quod non operetur mediante aliquo corpore, quia ipsum semen corpus est, sed non operatur mediante aliquo determinato men¬ bro, quia, ut diximus semen, quod est potentia omnia membra, & in hoc, quod non determinat sibi determinatum membrum ad agendum, assimilatur potentiae intellectiuae [in qua sunt artes quae est omnino non organica, non fundata in aliquo organo. Deficit tamen ab illa, quia aliquo modo utitur corpore: licet non vtatur aliquo de terminato membro, sed ex hoc habeat supereminentiam, & efficaciam super omnia membra. & in hoc extollitur supra uirtutem sensitiuam de¬ terminantem sibi determinarum membrum, merito ergo ista uirtus generatiua, prout est medium inter intellectum, in quo sunt artes, & sensum: poterit in agendo assimilari arti, vel intellectui. assimilabamus en. eam supra, motoribus orbium, quia age¬ bat in virtute illorum motorum, sed utroque modo potest sumi assimilatio: uel quia agit in virtute intelligentiarum mouentium orbes, uel quia modo, quo dictum est, medium est inter intellectum, & alias uirtutes organicas. Tertio potest hocidem declarari prout comparatur ad animam, per cuius virtutem fit semen, & ad animam soetus, quae¬ inducitur per semen. Nam Philosophus in de aia comparat aias animalium ipsis artibus deridens pbulas Pythagoricorum, dicentium, quamlibet animam ingredi quodlibet corpus, quod idem est dicere secundum Philosophum ac si vna ars intret fistulas, vel organa alterius: vrputa si ars mu¬ sicalis, cuius organa sunt fistulae, & instrumenta melodiarum, subintrarent organa artis carpentariae, vt serram, vel securim, & operaretur per illa. sicut nim quaelibet ars habet sua distincta organa, vtideo taliam sunt organa, quia talia requirunt ope¬ ra illius artis: sic talia sunt membra cuiuslibet animalis, quia talia requirunt opera illius animae, & quia sic animae assimilantartibus; semen, vel vir¬ tus, quae est in semine, quae est media inter animam, & animam, vt inter animam patris, & setus: poterit arti assimilari. Quarto hoc idem potest osten¬ di, si consideremus organum ipsius virtutis: cuius¬ modi est multus spiritus existens in semine. Mediante enim illo multo spiritu operatur semen. & ideo semen est spumosum, & ex spumositate al¬ nbum, vt possit multum spiritum continere. Appellamus enim spiritum, corpus quoddam subtile: quasi fumositates quaedam, per quas fiunt ope¬ rationes in corporibus animalium. Semen aunet, vt possit habere operationem suam circa foetum: habet multum de huiusmodi spiritu, cui spiritui, vt comuniter dicitur, & vt hete a Philosopho in de animalibus annectitur triplex calor elementalis: cuiusmodi est calor ignis, per quem consumuntur, & resoluuntur superflua: & calor animalis, quem habet semen ex anima maris. quia anima est primum operans, & primum dirigens: propter quod ex quacunque digestione sumeretur semen: hoc fieret per animam, quae est primum dirigens: propter quod sequitur, quod aliquem calorem habeat ab aia maris, a qua traducitur semem. quia sicut menstruum setenet ex parte corporis femelle: sic semen se te¬ net ex parte anime maris. quia foetus corpus habet a matre, animam a presescuedu Philosophum., oportet ergo, quod habebat semen aliquem calorsm ab anima patris, in cuius virtute agens organixat soetum, & efficitipsum similem patri. Naturale enim est, quod magnitudo, vel paruitas corporis sit in foetu a matre. Lineacionem autem, & similitudinem menbrorum, I& etiam ipsae mores, quia uidentur hos sequi animam; habet saetus a Patre. Et si accidat aliquando contrarium: hoc erit ex impedimento, vel ex aliqua speciali cam. tamen si consideretur corpus mulieris, & menbra, & mores eius, apparent vera esse. quae dixi mus: habet etem ille spiritus, quod est organum uirtutis generatiuae, tertium calorem, qui dirur coelestis, de quo supra sufficien ter est dictum. Cum ergo vir tus generatiua, fiue uirtus, quae est in semine: utat spiritu, tanquam organo: vbi calor, qui est in illo spiritu, vt vult Commen. in 7m non est forma se¬ minis, & quia hoc modo agit ars per instrumenta, non habentia formam artis, vt serra, & securis, quae sunt instrumenta carpentariae facientes arcam non habentes in se formam arcae. Calor ergo, qui¬ formaliter est in illo spiritu, quia non habet formam seminis: actio seminis sic agentis potest as¬ similariactioni artis.

DVP. II. LATERALIS. An semen dispostiue se habeat ad animam intellectiuam. Conclusio est affirmatiua.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis. Nam cum iam dicta possint aliquo modo adaptari ad animas quoruncunque animalium: quomodo se habet specialiter semen ad animam intellectiuam Sciendum ergo, quod aliqui Philo¬ sophorum, non faciendo drtniam de una forma substantiali ad aliam: dixerunt omnes formas substantiales esse ab aliquo principio separato. volunt enim, quod illud principium separatum creet formam, & po¬ nat eam in materia: vocantes illud principium se paratum, datorem formarum, & huiusmodi opinionis, vt Commen. recitat in 13. est Auicenna. Sic etiam hanc opinionem possemus attribuere Platoni aliter tamen, & aliter, quia Auicenna po¬ suit tale principium esse intelligentiam aliquam. Plato uero tale principium dixit esse ideas. sunt tame alii, quod non uniuersaliter omnes formas substantiales dicunt esse a principio separato, sed solum illas, quae non fiunt a sibi simili, & huiusmodi opinionis suduam Con men. est Ihemistius, & sorte, vt ait, Alpharabius. sed quod omnes formae aliae ab anima rationali, qu sunt perfectiones materie, possint educi de potentia eius: satis est ex superioribus manifestum. Sola autem anima intellectiua est a principiolexterio¬ ri, siue a principio separato, vt pluries replicatum est per Philosophum in 15. de animalibus. Circa ergo animam intellectiuam debemus intendere, & vi¬ dere quomodo ipsa sola sit a principio separato, quod est Deus. Quidam autem ex generatione conpositi hoc declarant dicentes, quod in omni alia pro¬ ductione non fit, nisi compositum: nam non fit materia neque forma, sed fit compositum ex vtrisque, sed in productione animae uolunt quod fiat ipsa anima. Cum ergo secundum istos in omnibus aliis pductionibus, vel generationibus dicat fieri ipsum conpositum, in solae auem pductione animae potest dici fieri ipsa aia. Ideo omnes aliae formae possunt dici¬ educi de potentia materiae. sola autem anima intellectiua dicetur produci a principio separato. sed istud plene stare non potest, quia in generatione hominis compositum est id, quod fit, & generatur, quod patet ex ipso esse. Nam generatio est via in esse: cum ergo illud esse, quod acquirit homo¬ per generationem, non sit solius animae, sed sit animae, & corporis: cumanima, & corpus dicant ipsum compositum, illud esse erit ipsius conmpositi: & id, quod generatur, erit ipsum compositum. ppe¬ quod bene dictum est, quod homo generat hominem. ipse ergo homo, & ipsum conpositum est id, quod generatur. si forma fieret perse, & materia per se, quodlibet heberet suum esse, & non esset ibi per se gna¬ tio compositi, sed essent ibi duae gnationes. sed si forma non fit perse, sed fit in materia, & estvnum esse in factione illa forma, & materiae: siue forma eds car de potentia mariae, siue a principio extrinseco creetur in materia. ex quo est vnum esse vtrius¬ que: &illud esse, quod proprie est compositi in ta¬ lifactione: magis proprie dite, quod fiat composi¬ tum, quoam quod fiat materia, vel forma. & quia hoc verificatur etiam in generatione hominis: ion ad declarandum quod quaeritur, oportet aliam viam sumere. Dicemus ergo, quod non ex ipso esse, nec ex ipso agere, quod habet anima, dum est in corpore tcum tale¬ esse, & tale agere magis sit compositi, quar animae, est sumenda differentia animae ad alias substantiales formas: ex modo tamen agendi, & essendi poterit talis differentia sumi. vel si uolumus hoc sumere ex ipso esse, vel ex ipsa actione: hoc non erit respectu compositi. quia quandiu anima est perfectio corporis esse, & agere: magis attribuuntur ipsi homini, vel ipsi composito, quom animae. iuxta illud Philosophi: Anima non intelligit, sed homo panimam. Semper enim haec omnia principaliter accipienda sunt & materialitate, & immaterialitate rerum, vt differentia omnium formarum substantialium, & omnium compositorum accipienda sit ex materia. Erit ergo prima diuisio in substantiam, & accidens, & in Creatorem vtriusque. iuxta illud Alpha¬ rabii in de ortu scientiarum: Scias nihil esse, nisi Substantiam, & Accidens, & Creatorem substantiae, & accidentis benedictum in saecula. Ipsa aunm sub¬ stantia prima facie diuiditur, vt patet per Philo¬ sophumin pluribus locis, in materiam, formam, & compositum. Ipsa enim materia est de se pura¬ potentia, & per comparationem ad eam poterit accipi differentia tam formarum ad composita, quo formarum inter se, & compositorum inter se. Primo ergo ratione materiae distinguuntur omnes formae a composito, vt nulla sit forma composita ex materia: & omne compositum in genere substantiae habens duas substantias partem sui, sit conpositum ex materia, & forma. Ipsa autem materia litas potest dupliciter competere composito, vt sit aliquod compositum materiale, quia in eius materia est priuatio admixta. & hoo modo sunt composita omnia corruptibilia, vel omnia, quae sunt in sphaera actiuorum, & passiuorum: vel dicatur aliquod materiale esse compositum ex mare¬ ria, & forma, ita tamen, quod in eius materia non est priuatio admixta saltem quantum ad esse substam tiale. & hoc modo sunt materialia omnia sup coelestia. & sicut duplicem modum materialitatis as¬ signauimus substantiis compositis ex materia, & forma; sic duplicem modum materialitatis possumus assignare ipsis formis, licet modus ma¬ terialitatis compositorum sit alius a modo ma¬ terialitatis formarum. quia modus materiali¬ tatis compositorum est, quod omne tale sit composi¬ tum ex materia: sed modus materialitatis formarum est, quod nulla forma sit composita ex materia, sed praeter formam esse compositam ex materia, quod nulli formae talis materialitas, vel talis compositio potest competere: est dare duplicem modum materialitatis, qui potest competere formis: vt dicatur forma esse materialis, quia est perfectio materiae: & etiam, quia est educta de potentia materiae, vt ex hoc sint tria genera formarum. quia quaedam formae dicuntur materiales, quia sunt perse¬ diq materiae, & eductae de potentia materiae: quae dam vero dicuntur materiales, non quia sint eductae de potentia materiae, sed quia sunt perfectio materiae. Est autem & tertius gradus formarum, quae dicuntur omnino immateriales, quia nec sunt eductae de potentia materiae, nec sunt persectio materiae. In hoc autem tertio gradu sunt omnes Angeli, vel sunt omnes intelligentie. In secundo gradu sunt omns animae humane, vel omnes animae intellectiuae. In primo verogradu sunt omnes aliae substantiales formae¬ generabilium, & corruptibilium ex materialita¬ te. ergo & in materialitate potest sumi distinctio onium substantiarum creatarum, quaecunque sint illae. Ex eo ergo, quod anima humana, quo est forma rei corruptibilis, quia est forma hominis mortalis nam¬ non est sic materialis, sicut sunt quaedam formae¬ generabilium potet sumi differentia ipsius ad omnes alias formas, vt differant ab omnibus formis generabilium, quia illae sunt magis materiales, quam anima nam anima non est materialis, nisi quia est perse. ctio materiae. Aliae autem formae sunt magis materiales, quia sunt perfectiones materiae, & educte de potentia materiae. Ex hac autem driia, cum quatuor videamus esse in anima: essentiam, & esse: potentiam, E & agere. Nam esse egreditur ab essentia, & est actus essentiae: sicut agere egreditur a potentia, & est actus potentiae. Differt anima secundum ista qua¬ tuor ab aliis formis. Nam secundum omnia haec quatuor ex sola hac differentia, vel &x sola hac immaterialitate, vt quia anima non est educta de potentia materiae, omnes autem aliae formae corruptibilium sunt materiales, & eductae de potentia materiae. Differt anima humana ab omnibus animabus aliorum animalium, & ab omnibus animabus, quorumcunque animatorum, & ab omnibus formis substantialibus quorumcunque corruptibilium: vt quia anima humana non est educta de potentia materiae: habet essentiam non sic dependentem a materia, sicut habentaliae animae, & aliae substantiales formae: sic ex hoc eodem, quia non est educta de potentia materiae, vel de potentia corporis: habet esse, quod non oorrum. pitur, corrupto suo corpore: sicut esse aliarum ani¬ marum, & aliarum formarum substantialium.

Tertio ex hoc mirum, quod non est sic educta de potentia materiae, vel de potentia corporis habet aliquas potentias, quae non sunt persectio mate¬ niae, nec perfectio corporis, & dicuntur illae potentiae non organicae, quia fundantur immediate in ipsa essentia animae: non autem in ipsis organis, vel in ipso corpore. Propter quod de intellectu, qui est sic potentia animae, dicitur a Philosopho, quod non est corpus, nec virtus in corpore, Et quod dictum est de intellectu: veritatem habet etiam de voluntate.

Quarto differt anima humana ab aliis anima¬ bus, quantum ad agere. Nam quia non est educta de potentia materiae per potentiam, vel potentias non organicas, quae nec sunt cor¬ pus, nec uirtutes in corpore: habet actiones, quae directe, & omnino non indigent corpore, vel possunt fieri sine corpore. Quia si quaeratur, quomodo ista se habeant ad inuicem; Dicemus, quod ordo est omnino contrarius quantumad esse rerum, & quantum ad cognitionem nostram. Nam si consideremus ordinem istarum rerum, prius est: vel intelligitur esse ipsa essentia animae non educta de potentia materiae, vel de potentia corporis, & postea intelligitur habere tale esse, quod non corrumpatur corrupto corpore. Tertio quia habet talem essentiam, & tale esse, quod non omnino dependet a corpore habet talem potentiam, quae non est perfectio corporis. Et quarto, quia habet huiusmodi potentiam, quae non est perfectio corporis: habet actionem, cuiusmodi est intelligere, quod directe, & omnino non indiget corpore: cum intelligendo abstrahamus ab hic, & nunc, quae sunt conditio nes materiae, vel corporis. Sic ergo se hebet ordo rerum, sed ordo cognitionis nostrae est omnino contrarius. Nam primo experimur nos hebere actionem, quae estintelligere, secundum quam abstrahimus a conditionibus materiae, & corporis. Postea ex ipsa actione, quae est intelligere, quia directe omni¬ no non indiget corpore, intelligimus potentiam, a qua egreditur tale agere, quod non est perfectio corporis: & his intellectis intelligimus essentiam animae, &eius esse, non esse eductam de potentia nu materiae, vel de potentia corporis. Quantum ergo ad quaestionem principalem, cum quaeritur vtrum e. anima intellectiua sit ex traduce, vt vtrum traducatur cum semine, vel cum virtute informatiua, quae¬ traducitur cum semine: patet & ex eius essentia, & ex eius esse, & ex eius agere, quod ex traduce¬ esse non potest. Patet eteam differentia animae intellectiuae ad omnes alias substantias, siue sint formae, siue compositae ex materia, & forma. Nam differt abomnibus formis, quia quaedam sunt magis ma. teriales, quia sunt eductae de materia: quaedam nullo modo materiales, quia nec eductae de materia, nec perfectio materiae, vt ab omnibus differat anima humana, vt est per habita declaratum.

RESP. AD ARG. ART. III.

AD PRIMVM dicendum, quod non oportet, quod aia educat de potentia materiae ad hoc, quod hon generet hoiem. Nam siue forma sit educta de potentia materiae, siue sit a Deo per creationem: tamn ex quo est pfe¬ ctio materiae, illud esse, quod habet illa forma: conicat suae materiae, vel suo corpori, & illud esse est totius conpositi ex anima, & corpore, vt ex hoc totum conpositum dicatgenerari. Propter quoq sicut agere est totius compositi, quia forma non agit, sed est rotn agendi, & compositum agit per formam, vt homo intelligit, per animam: sicut ergo agere est ipsius compositi, sic & esse. & quia cuius est esse, est generari, cum generatio sit via in esse compositum, & ipse homo generatur, vt homo generat hominem. Quod si dicatur, quod generans in hominibus non educit animam de potentia materiae; Dicemus quod disponit materiam dispositione, quae est necessitas, & generatio hominis est naturalis non miraculosa: immo esset mirum si corpori sic disposi. to Deus non insunderet animam. Ad formam auem argue¬ dicum duietoe, quod vnumnquodque persectum est &c. Dicemus, quod homo generat hominem, & generatio est ipsius conpositi, & sicut in aliis non producitur ipsa essentia materiae, sed supponitur ab agentibus: hoc tamen non obstante dicimus, quod non fit, nisi compositum, quia esse, quod acquirit per ganationem, est ipsius conpositi. Sic multomagis quatuncumque essentia etiam animae non educatu de potentia materiae, tame plus habet agens, quoam generans respectu essentiae aiae quantum ad aliquod, quo hebeat respectu essentiae materiae. quia essentia materiae presupponit agens, & generans: sed non prae¬ supponit essentiam aiae: immo intm disponit cor¬ pus ad illam, quod si non insunderetur corpori, esset miraculum. Oum ergo hoc sit in generatione hominis, sicut in alijs factionibus, vel gnationibus, quia esse ipsius conmpositi, vel ipsius hois, sicut in gunatio ne leonis esse est ipsius compositi, vel ipsius leonis. Si leo ex hoc dicitur esse quid perfectum, quia generat leonem: & homo debet dici quid perfectum, quia generat hominem.

Ad secundum dicendum, quod saepe in scriptura sacra aliquam c do caro ponit pertoto hoie luxta illud Gen. 6. Non pmanebit spiritus meus in hoie in aeternum, quia caro est iuxta illud: Verbum caro fadtum est, ibi caroI ponirpro toto hoiesm Aug. ut ex hoc verbum factum est caro, quia Dei filius factus est hon. Sic, & aia ponitur aliquune per toto hoie. Iuxta illud: Factus est hon in animam viuentem. Et iuxta illud Gen. Da¬ mihianimas, caetera tolle tibi. Volebat enim aias i est hoc mines: non curabat de alijs d est de spoliis. Sic & in pposito tot animae egresse sunt de semore lacobu tot homines, quia ut patet per habita: homo generat hominem, & generatio est ipsius compositi.

Ad tertium patet solutio per iam dicta: cum declaratum sit qod generatio est ipsius compositi, & quod homo generat hominem.

Ad quartum dicendum, quod August. super Gen loquens de hac materia ait, quod non, quia infantes pleru¬ que nascunt de adulteriis, aut in prauis moribus dona naturae culpanda sunt. Nam non prpterea non debent germinari frumenta, quia ea seminauit furis manus. sicut ergo semina furtiue accepta germinant: sic etiam homines carnalem copulam per adulterium exercentes gfnare possunt, & generant: & quatum ad hoc, ad Deum referri possunt: rfnderet Deus, & quod ipse dedit legen rebus, quod quuoed semen mandaretur terrae quod germinaret, & quod ex copula maris, & saemine grnaretur fetus ipse, qu est agens vniuersale: & dedit uniuersales leges: non denem suas uniuersales leges infringere propter aliquod particulare malum, quod inde accidat, vel quia per malos ministros hic exerceant Vel si volum pfunde attendere verba Aug. solutum est argme, cum ait, quod non culpanda dona naturae: cum ex adulteriis nascuntur infantes. Et ex frumentis furto habitis germinantur semina. Nam germinare, & nasci infantes sunt opera naturae bona. Furari, & adulterari sunt opera morum mala. Mali enim mores non debent uitiare, vel impedire bona opera nature.

Ad quintum dicendum quod peccatum originale est in anima sicut in subiecto: sed est in carne, tanquam caula. Est enim peccatum originale taten¬ tia originalis iustitiae cum debito habendi eam¬ Nam in fatu innocentiae fuisset generatio filiorum sine libidine: ideo corpori sic mundo sine li¬ bidine concepto infudisset Deus animam cum originali iustitia. Nunc autem corpori immundo cum libidine concepto infundit Deus animam sine originali iustitia. vnde dicitur anima contrahere peccatum originale. Non ergo oportet, quod ibi¬ sit traductio subiecti, siue animae, sed sufficit, quod sit ibi infectio carnis, vel conceptio cum libidine, vt causetur in anima talis carentia.

Ad sextum dicendum, quod ad hoc, quod homo sit agens vniuocum, sufficit, quod homo generat hominem: & quod generatio sit ipsius totius, sicut ergo in alijs agentibus ad hoc, quod sit agens vniuocum, sufficit, quod agens transmutet materiam, & transmutam do materiam inducatur ibi forma similis agenti, sic & in hominibus sufficit, quod semen viri disponat menstruum femellae, ex qua dispositione inducatur ibi forma, vel anima similis animae parentis, ad hoc, quod homo sit agens vniuocum. quod autem illa forma sit educta de potentia materiae, vel sit pe¬ creationem infusa, non tollit vniuocationem agentis.

Ad septimum de Commen. dicendum, quod quam tum ad Deum, vel quantum ad effectum Dei: nullum agens debet dici aliud. quia nullum est agens faciens aliquem effectum, quod illum effectum non faciat Deus: nec propter hoc priuantur creature actionibus suis, quia quicunque effectus est a crea¬ tura, est a Deo: & vterque agit, & ab vtroque habet esse ille effectus totus. sed, vt dicebamus, non totaliter. vt si calidum calefacit: illud etiam calefacere facit Deus, & illud calefacere est totum a Deo, & totum a corpore calido, sed non totaliter, quia est ab vtroque aliter, & aliter. Nam a Deo est sub¬ esse generali: prout calefieri, & habere esse calidum est aliquod esse: sed a corpore calido erit sub esse speciali: prout est tale esse, quod estesse calidum. & quia generalia dicunt totum, quod dicunt specialia, alliter enim genera non praedicarentur de speciebus. Ideo bene dictum est, quod ille effectus est totus a Deo, & totus a creatura, sed non toraliter, quia secundum aliquem modum est a Deo, secundum quem non est a creatura, & econ¬ uerso. Posset autem Deus, vt supra tangebatur, quemlibet effectum, sicut facit immediate totum: ita facere immediate totaliter. sed non vult priuare creaturam actionibus suis. Aliqua ergo facit Deus, quae non facit creatura, sed quantum ad res ipsas factas nihil facit creatura, quod non faciat Deus, vt ex hoc dici non possit, quod actio vnius terminetur ad formam, & alterius ad materiam. quia totum facit Deus, licet non totaliter. vel possumus dicere, vt communiter dicitur, quod hoc intelligendum est in agentibus diuersis non ordinatis ad inuicem. Nam videmus in artibus ad inuicem ordinatis, quod vna praeparat materiam, & alia inducit formam. vt dolatiua preparat materiam, de qua fit nauis, quia dolat tabulas, & li¬ gna, ex quibus fit nauis: & postea manufactiua ex illis lignis sic praeparatis, & dolatis facit nauem.

Ad octauum dicendum, quod post illos 7 dies, Deus non fecit aliquod nouum, quod non fuisset simile in illis 7. diebus, quia in illis diebus fecit animam Adae, cul omnis alia anima postea creata potest dici similis.

ARTIC. IIIII An anima vegetatiua, & sensiti¬ ua sint ex tradace: Conclusio est affirmutitia:

D. Th 2. sent. d. 18. q. 2. art. 3

QVARTO quaeritur, de anima ve¬ getatiua, & sensitiua. Vtrum sint & traduce. Et uidetur quod non quia quae sunt unum, & idem secundum substantiam, non potest dici ivnum esse ex traduce, & non aliud. sed vegetatiuum, & sensitiuum sunt idem in substantia cum anima humana, quia anima humana est primum sentiens, & primum Vegetans. sed anima humana non est &x traduce: ergo &c.

Praeterea omnis anima est hoc aliquid. quia cum omnis anima sit motor sui corporis, non potest esse, quin sit hoc aliquid. quia forma sim¬ plex, quae non habet per seesse, non potestdici motor suae materiae: vt forma grauis non est motor corporis grauis. Grauia enim & leuia non dicuntur moueria suis formis, quae non habent per¬ se esse, sed mouentur a suis generantibus, quo sunt hoc aliquid, & habent per se esse. sed omnis anima, quae est hoc aliquid, & potest habere per se esse, non est ex traduce, sed per creationema Deoiergo &c.

Praeterea secundum Comment. in de anima non potest esse aliqua uirtus cognitiua ex sola conmixtione elementorum: Cum ergo omnis forma, quae est ex traduce, educatur de potentia materiae, & fiat ex commixtione elementorum: anima sensitiua, quae est anima cognitiua, extradure esse non poterit.

Praeterea omnia ist inferiora, & omnia, quae educuntur de potentia materiae, reducunturin motum coeli. si ergo aliqua anima esset ex tradur¬ ce, causaretur ex motu coeli. sed cum coeli sint in¬ animati; quod inanimata, & ignobiliora sint causa animatorum, & magis nobilium, non Iidetur conueniens.

Praeterea uidetur velle Themistius, quod quae fiunt a non simili, fiunt a principio separato. sed multa etiam inanimata fiunt a non simili, quia fit ignis non solum ab igne, sed a motu. ergo multem¬ formae inanimatorum sunt a principio separato. Cum ergo omnes animae sint nobiliores formis inanimatorum, multo magis erunta principio¬ separato.

IN CONTRARIVM est, quod diciur Gen. 1. Producant aquae animam &c. sed quae sic producuntur sunt producta uirtute naturae, & sunt edu¬ cade potentia materiae, & sunt a principiis natu ralibusi non ergo sunt a principio separato.

Praetorea secundum Philosophum solus intellectus est ab extra Vegetatiuum ergo, & sensitiuum non sunt, ab &tra, sed ex traduce.

RESOLVTIO ima uegetatiua, & sensitiua in alijs ab homine

sunt ex traduce. Idem dicendum esse censeas in homine, nt vegetatiuum, & sensitiuum dicunt potentias vel essentias animam intellectiuam prae¬ ged enter: hon autem, quatenus animae intelle¬ diuao tssentiam dicunt.

RESPONDEO dicendum quod animas aliquas es¬ se ex traduce, videtur hoc esse introductum propter animas animalium generatorum ex semine aliorum ab homine, quia anima intellectiua hominis non est ex traduce. Omnes autem aliae anii mae generatorum ex semine, ex tradnce dici debent. Hoc ergo ordine proceditur in hac quaestione, quia declarabimus quomodo se habeant, quod dat masculus, & quod dat semella, quantum ad esse reale. Secundo quomodo se habeant quantum ad originem. Fertio quomodo se habeant quantum & ad actionem, & passionem. Propter primum sciendum, quod resilla, quam dat faemella, a re, quam dat e masculus, multipliciter differt. quia res, quam se dat semella, est menstruum, & se habet, vt passiuum, Res vero, quam dat masculus, est semen, & se habet vractiuum. Propter quod id, quod dat semella, ad id, quod dat masculus, se habet sicut sylua ad artificem. quia svlua dat lignum, quod se habet, vt passiuum. In artifice autem est ars, quae respectu ligni se habet, vt actiuum. & quia, quod dat semella, se habet, vt passiuum, quod dat masculus, se habet, vtactiuum; cum id, quod se habet, vt passiuum, sit materia; & cum actiuum in id, quod se habet vt passiuum: inducat formam, consequens est, quod foetus materiam habet a matre, formam a patre. Ideo assimilauimus semellam syluae & masculum artifici. quia sylua datartifici lignum, siue¬ materiam, & qua fiunt: & artisex per artem dat eis formam. sic & saemella dat fetui materiam, ex qua fit & masculus dat ei formam. Et quia materia, & qua fit faetus animalis, est corpus: Forma autem est anima; benedictum est, quod foetus in anima libus generatis ex semine corpus hebet a saemella, vel a matre: animam vero habet a masculo, vel a patre. quod in alijs animalibus ab ho mine verum est simpliciter. In homine vero masculus, siue pater non dat animam nisi quantum ad dispoenem. disponit enim semen maris in hominibus, & or¬ iganixaticorpus ad susceptionem essentiae animae, sed per creationem in corpore sic dispositio in¬ sunditur essentia animae. In alijs ergo animalibus, natis &x semine, simpliciter verum est, quod habenet animam a patre: de corpore vero, quod habeant ipsum a matre organixatum, & dispositum per¬ patrem, tam in alijs animalibus, quam etiam in hominibus, veritatem haber. Viso quomodo, quod faemella, & quod dat masculus se habent quantum ad rem; Volumus declarare, quomodo se habeant quantum ad originem, & quantum ad actionem, & passionem. Nam quantum ad originem sunt loca distincta, & sunt in alio, & alio vbi. Quantum vero ad actionem, & passionem, sunt secundum locum coniuncta, & sunt in eodem vbi, vt in ea¬ dem matrice. Est enim quasi omnino notum, menstruum, quod dat semella, & semen, quod dat masculus quantum ad originem, esse distincta secundum locum, & esse in alio, & alio vbi. Nam locus, vbi habet originem semen, est ipse masculus. quia semen a masculo, & in masculo oritur. Menstruum vero, quod dat saemella quantum ad originem est a saemella, & in saemella, sicut in suo loco. distincta ergo sunt secundum locum quantum ad originem. quod dat femella, & quod dat masculus. sed quantum ad actionem, & passionem oportet ea esse coniuncta. quia quod non tangit, non agit. oportet ergo in vno, & eodem loco es¬ se coniuncta passiuum, quod dat samella, & actiuum, quod dat masculus. In hoc ergo non se habent illa duo sicut sylua, & artisex. quia artifex potest ire ad syluam, & ex ligno facere ibiarcam, & lignum potest portari ad artificen, vt faciat in¬ de arcam. Propter quod in ipsa srlua, & extra syluam potest coniungi actiuum, & pasfiuum, vt fiat inde artificiarum. sed non sic est in proposito, quod in femella, & extra saemellam possint coniungi¬ actiuum, & passiuum, vt fiat inde foetus. Sed de necessitate in femella; vbi est proprius locus passiui, & extra masculum, vbi sumit originem semen, quod habet rationem actiui, congreganturactiuum, & passiuum, ut fiat ibiactio, & passio, & genere¬. tur inde soetus.

His itaque praelibatis dicamus, quod cum oporteat extraduci saemen a masculo, & congregari cum menstruo in faemella, vel in matrice eius ad hoc, quod fiat ibi foetus: cum dictum sit, quod foe¬ tus habet animam a patre, & corpus a matre: cum non habeat aliter animam a patre, nisi e traductione semims ab eodem; de necessitate concluditur, omnes animas aliorum animalium generatorum ex semine esse ex traduce. Aduertendum autem, quod esse ex traduce possumus extendere ad omnes animas eductas de potentia materiae, siue sit in animalibus natis ex putrefactione, siue sit in ipsis uegetabilibus. tum quia proprie loquendo esse animam ex traduce veritatem habet in anima¬ libus, quae extraducuntur cum semine. quod proprie non fit, nisi quando actiuum, siue semen in alio¬ loco oritur, quam passiuum, & actiuum: siue semen, perquod datur anima, extraducitur de suo¬ loco, & collocatur cum passiuo, siue cum menstruo. quia in semine uegetabilium coniunctum est actiuum cum suo passiuo: & in his, quae generantur ex putrefactione putresactio est coniuncta suae materiae tanquam suo passiuo, in quo indu¬ cit animam illius animalis, quod generatur ex putrefactione. Ideo esse ex traduce non proprie¬ habet locum in talibus, sed in his, quae generantur ex semine: potest tamen hoc nomen ad ipsa extendi. Nam, vt dicepatur supta, in semine vegetabilium distincta est virtus actiua a passiua, & coniuncta est una alii. Duo enim lapides in eodem muro, licet sint ad inuicem coniuncti: sunt etiam ab inuicem distincti: sic & in proposito. Nam vir¬ tus actiua magis habet esse in cuspide seminis. passiua uero in alia parte seminis: sunt ergo haec ab inuicem distincta, & sunt adinuicem coniuncta, quia cuspis seminis coniungitur alteri parti seminis. Sed dices, quod totum semen se habet, vt actiuum. & terra, in qua seminatur, se habet, vt passiuum. Inuenimus autem talem modum loquendi multoties. quam locutionem toleramus propter uirtutem actiuam, quae est in cuspide se minis: cum cuspis seminis se videatur habere, vt semen maris, Alia autem pars seminis se uidetur habere, vt menstruum semellae. Terra autem, & humores, qui trahuntur a terra, se videntur habere, vt cibi, & vt alimenta, quae conuertuntur in menstruum, ad hoc, quod fiat tantum corpus sicut est foetus. Nam in praegnatione faemellae illud menstruum, quod congregatur ex semine, est valde modicum. ideo nisi per alimenta, & cibos fieret conuersio in menstruum: non posset fieri tanta quantitas corporis, sicut est totus foetus. Sic & in proposito illud passiuum, quod congregatur cum actiuo in semine, est valde modicum. Ideo nisi ex terra, & humore terrae aleretur illud passiuum, & conuerteretur in ipsum virtute actiui, quod est in cuspide, non posset fieri tantum quid: sicut est una arbor, quae producitur ex illo semine.

Aduertendum etiam, quod licet in talibus actiuum habeat simul esse cum passiuo; & si fiat traductio actiui ad passiuum; non propter hoc anima vegetabilium, vel generatorum ex putrefactione debet dici esse ab extrinseco, cum virtus actiua in talibus non educat animam ab extra, sed educat eam de intrinseca potentia materiae, & faciat animatum in potentia, animatum in actu. sicut calidum agens in aliud corpus, vt patuit per¬ Commentatorem, non immittit calorem ab extra, sed educit ipsum de potentia materiae, & facit calidum in potentia, calidum in actu. Ex hoc e ergo verificatur dictum Philo sophi, quod solus intellectus est ab extra, quia solus intellectus habet esse a principio separatoid est a Deo, & non de potentia materiae eductus. His itaque excursis pos¬ sumus accedere ad solutionem quaesiti. Nam cum quaeritur: Vtrum sensitiuum, & vegeratiuum sint ex traduce, accipiendo ex traduce large, prout se ex¬ tendit ad omnia, quae educuntur de potentia materiae, vt sit nostra quaestio generalis; Dice mus, quod cum solus intellectus sit ab extra; vegeta¬ tiuum, & sensitiuum, vt sunt idem, quod intellectus, vel intellectiuum: cum intellectus sit ab extra; vegetatiuum, & sensitiuum sic sumpta erunt ab extra. sed, vt sunt res aliae, ab intellectiuo, erunt ex traduce, & non ab extra, & erunt extra de potentia materiae educta.

Ex his ergo patet, quod si loquimur de vegetati¬ uo, & sensitiuo, vt sunt in alijs ab homine, cum ibi non possint esse idem cum intellectiuo. quia in nullis alijs animalibus, vel quibuscumque aniua¬ tis hic inserius habet esse intellectiuum, nisi in homine;consequens est, quod in eis vegetatiuum, & sen¬ sitiuum non sint ab extra, sed sint ex traduce, vel sint de potentia materiae educta. Sed si loquimur de ipso homine quantum ad radicem, & funda¬ mentum quaesiti, idem dicemus in ipso homine, quod in alijs. videlicet, quod prout vegetatiuum, & sensitiuum dicunt rem aliam ab intellectione, sunt ex traduce, & de potentia materiae educta: sed, vt dicunt eandem rem cum intellectiuo, sunt ab extra. Dicendum ergo, quod intellectiuum in homine, vel potest dicere ipsam essentiam animae, vel ipsam potentiam animae, sundatam in essentia. botest ergo intellectiuum in homine dicere duo. essentiam, vel potentiam. Vegetatiuum, & senfitiuum in homine possunt etiam dicere duo. quia, vel dicunt essentiam, siue essentias, vel potentiam, siue potentias. si autem dicant ipsas potentias, semper sunt aliae res ab intellectiuo, quia vegetatiuum, & sensitiuum, vt sunt potentiae, sem¬ per sundantur in organis, & differuntab essentia intellectiua, cum sit substantia, & illa sint accidentia, & differunt a potentia intellectiua, quod est non organica: illa vero sunt organica, ergo sic accepta, vt sunt potentiae, semp sunt ex traduce, & sunt de potentia materiae educta. Sed si accipiatur vegeta¬ tiuum, & sensitiuum, vt dicunt essentiam, vel es¬ sentias, hoc erit dupliciter. quia, vel dicunt ipsam¬ essentiam animae intellectiuae, quae potest dici ve¬ getatiua, & sensitiua: vel dicunt alias essentias, siue formas praecedentes. quia secundum Philoso. r¬ phum, Embrio hominis primo viuit vita plantae, & est ibi essentia animae vegetatiuae similis animae plantae, & sunt ibi potentiae illius, quia nutritur, & augmentatur Embrio hominis, sicut nutritur, & augmentatur planta: & quandiu viuit vita plantae, si pungeretur, non sentiret, sicut nec sentit planta. Postea post vitam plantae incipit ui¬ uere Embrio uita animalis, & incipit habere animam sensitiuam, nec habet propter hoc duas ani¬ mas. quia adueniente anima sensitiua, cedit anima plantae: & habet illa anima secundo intro. ducta duo genera potentiarum, quia habet potentias uegetatiuas, & sensitiuas. & potest illa anima secundo introducta quicquid poterat prima, & adhuc amplius, quia per animam primo introductam, siue per animam plantae poterat Embrio uegetari, uel uiuere, sed non sentire. sed cedente illo primo uegetatiuo, & introducto sensitiuo, hoc sensitiuum secundo introductum dabit Eum¬ brioni quicquid dabat primum uegetatiuum, & adhuc amplius. quia dabit ei, quod uegetetur, & uiuat nobiliori uegetatiuo, & nobiliori nita, quam daret primum uegetatiuum: & dabit ei adhuc amplius. quia dabit ei, quod sentiat, ut ex tunc si pungeretur, sentiret, & retraheret se. Vltimo Embrio hominis uiuit uita hominis, & est ibi inducta per¬ creationem anima intellectiua, nec sunt ibi propter hoc plures animae: quia sicut adueniente sen¬ sitiuo, cedebat primum uegetatiuum: sic adueniente intellectiuo, cedit sensitiuum, Istud ergo intel¬ lectiuum ultimo introductum poterit quicquid poterat sensitiuum, & adhuc amplius, quia dabit Embrioni vel soetui, quod viuat, & sentiat nobiliori :vita, & nobiliori sensitiua, quam daret ipsum sensitiuum, & dat ei adhuc amplius, quia dat ei, quod habeat potentiam intellectinam, & fationalem, quanuis nondum possit habere rationis vsum, vel illins potentiae vsum. Et haec videtur esse intentio¬ Philosophi in de anima, cum dicit: Sic Trigonus in Tetragono: & Tetragonus in Pentagono: sic vegetatiuum in sensitiuo, & sensitiuum in intellectiuo. sed Trigonus, siue Triangulus est vna figura tantum: Tetragonus, siue quadrangulus est vna figura tantum.] Triangulus est ergo in quadrangulo, non, quod quadrangulus sit duae figurae, sed dicitur continere Triangulum, quia haber tot angulos, quot habet Triangulus, & adhuc amplius hoc etiam modo vegetatiuum est in sen¬ sitiuo, non quod sensitiuum sit duae animae, & dicitur sensitiuum comprehendere vegetatiuum, quia sen¬ sitiuum potest quicquid potest vegetatiuum, & adhuc amplius. Quod autem dictum est de anima vegetatiua respectu sensitiuae, veritatem habet de vegetatiua, & sensitiua respectu intellectiuae. quia anima intellectiua non est tres ammae, sed est vna anima. dicitur tantum continere vegeta¬ tiuam, & sensitiuam, quia potest quicquid pos¬ sunt ille, & adhuc amplius. Cum ergo quaeritur, vtrum vegetatiuum, & sensitiuum sint ex traduce, patet quid dicendum sit in alijs animalibus, quia suntin eis ex traduce. Et patet quid dicendum sit in homine. quia, vt dicunt potentias, hoc modo sumpta vegetatiuum, & sensitiuum nunquam sunt idem cum intellectiuo. ideo hoc modo oportet ea esse ex traduce. Patere etiam potest quid dicendum sit, vt dicunt essentias, vel essentiam. quia, vt dicunt essentias praecedentes animum intellectiuam. sunt ex traduce, & sunt educta de potentia materiae. sed quia possunt vegetatiuum, & sen¬ sitiuum dicere ipsam essentiam animae intellecti¬ uae, quia essentia animae intellectiuae virtualiter continet essentiam vegetatiuae, & sensitiuae, & ad huc amplius, sic sumpta essentia vtriusque est idem, quod essentia intellectiui: vt hoc modo non dicantur esse ex traduce, sed ab extra.

RESP. AD GARG.. Ad primumdicen¬ dum, quod solutum est per iam dicta, quod sensitiuum, & vegetatiuum non sunt ex traduce, vt sunt idem cum intellectiuo: sed, vt dif¬ serunt ab eo.

Ad secundum dicendum, quod forma grauium, & leuium non dicuntur esse motores eorum, quia non haberent grauia, & leuia, per quid resisterent suis motoribus, &esine resistentia non potest es¬ se motus. quia runcfieret motus in instanti, quod est contra rationem motus. sed animae animalium sunt motores suorum corporum; non quia sunt hoc aliquid, vel quia possunt per se esse, quia in animabus brutorum, quae iunt motores suorum corporum, hoc verificari non posset: sed quia corpora mota habent per quid resistant in motibus animalibus. ideo dicuntur moueri a suis anima¬ bus. Dicitur antem motus animalis ille, qui sit ab anima per appetitum. qui motus est, vel potest esse ad omnem differentiam positionis. Ideo repugnat motui naturali corporum animatorum, qui est per grauitatem, vt resistant corpora animata talibus motoribus, vt ex hoc dicantur animae motores eorum. sed si esset motus corporis animati secundum grauitatem, tunc anima prout supplet vicem formae grauis quia non habet mobile, per quid resistat in tali motu, non dicetur anima esse motor in dicto motu, sed erit idem iudicium de motu corporum animatorum, secundum talem motum, quod estde motugra¬ uium, & leuium.

Ad tertium dicendum, quod aliquae qualitates sunt, quae possunt fieri ex sola mixtione elementorum, cuiusmodi forte sunt sapores, & odores, & aliae huiusmodi qualitates. sed virtus cogniti¬ ua ex sola mixtione elementorum causari non potest. sed talia reduci non possuntad ea, quae fiunt ex tota specie, & alia specialiter sequuntur animam, quae est forma specifica.

Ad quartum dicendum, quod ista inferiora quan¬ tuncunque animata, causantur ex corporibus supercaelestibus, quae sunt nobiliori modo animata, loquendo de animabus alijs ab anima humana, quam sint ista inferiora: non quantum ad causa¬ litatem. vnde sumitur difficultas argumenti: Plus est esse animatum per motorem orbis, fiue per¬ intelligentiam, quam esse animatum quacunque¬ anima hic de materia educta. nam corpus coele¬ ste non agit, nisi mediante motu: & ille motus, vt communiter ponitur, est actus motoris, & mobilis, vt aliquid &x hoc sortiatur: non solum, quia est actus mobilis, sed etiam motoris. Et ideo eas quae fiunt per motum coeli, & quodlibet opus naturae dicitur esse opus intelligentiae, quia est opus motorum orbium. Ideo superius omnia hic inferiuns acta reduximus ad artes intelligentiarum, quae sunt sub una arte principali, quae est ipsius Dei: vt hoc modo non sit inconueniens corpora coelestia eo modo, quo sunt animata, facere ad productionem quaruncunque formarum, vel animarum eductarum de potentia materiae. sed de anima intellectiua secus est, quia est a Deo per orea¬ tionem, & licet non sit nobilior, quam animae coe¬ lorum: tamen nobiliori modo coniungitur suo corpori, quam ille animae. quia hic coniungitur suo corpori quantum ad esse: illaeautem solum quantum ad agere. Et per hoc pater solutio ad quintum. quia animae, vel formae non productae a suis similibus, possunt reduci in principia separa¬ tad est in motores orbium: non quod producantur ex hoc per creationem: cum illi motores nihil¬ creare possint: sed vt educuntur de potentia materiae ad quarum eductionem modo, quo dictum est, possunt face¬ re motores illi, vt est per¬ habita declaratum.