QVONIAM in tota hac distinctione agitur de tentatione: ideo de tentatione erunt quaestiones nostrae: & quia per nota debemus ascendere ad ignota, cum sint magis notae nobis tentationes, quas hic habemus generaliter, quam tentationes primorum Parentum. Ideo de duobus principaliter quae¬ remus. Quia primo quaeremus de tentationibus, quas habemus hic generaliter. Secundo quaere¬ mus de tentationibus primorum Parentum specialiter. Circa primum quaeruntur 5. Primo de his, quorum est tentare. & quia multorum est tentare, quia tentat Mundus, Caro &c. Quaere¬ mus de omnibus his, quorum est tentare. Secundo utrum huiusmodi tentationes possint ab in¬ uicem separari. Tertio quaeremus: Vtrum tentatio carnis sit fortior aliis. Quarto vtrum tentatio carnis semper sit peccatum. Quinto utrum debeamus tentationes appetere.

Articulus 1

ARTIO. I. An Dei sit tentare. Conclusio est affirmatiua.

Dm. 1. p. q. 114. att. 2. Et 32. fent d. 41. 4. 1. art. 1. Et oput 7. cap. 7. Alex. de Ales. 2. p. q. 117. art. 2. Biel. d. 31 q. 1. Eru. d. 21. q. 3.

AD PRIMVM sic proceditur: uidetur, quod Dei non sit tentare quia, ut patet per Philosophum in Elench. Tentare est naturae ignorantis, ut fit per aliqua conia, quibus scitis, non scitur ars. ignoratis autem, ignoratur. sed Deus non est naturae ignorantis: ergo &c.

Praeterea tentare nihil est aliud, quam sume¬ re &xperimentum de aliquo, ut cognoscat illud. sed Deus omnia nouit etiam, antequam fiant: ergo &c.

Praeterea uidetur, quod nec Demonis sit tentare, quia finis tentantis uidetur esse scientia, sed Diabolus nos tentando, non intendit cognosce¬ re quales sumus, sed solum intendit nos fallere, & decipere: ergo &c.

Praeterea uidetur, quod nec carnis sit tentare, quia cum scire, uel cognoscere sit finis tentantis, cum cognoscere, uel scire non pertineantad car¬ nem: ergo &c.

Praeterea uidetur secundum Apostolum, quod solius Diaboli sit tentare. uxta illud ad Thessa. 3. Ne forte tentauerit uos is, qui tentat. est Diabolus, sed si solus Diabolus tentat, ergo nec caro, nec Deus, nec mundus tentant.

IN CONTRARIVM est, quod dicitur Cen. 32. Tentauit Deus Abraham: ergo Deus tentat.

Praeterea etiam cato tentat, quia lacobi 2. dicit: Vnusquisque tentura concupiscentia sua. Sed concupiscentia est in carne:ergo &c.

Praeterea Mundus, Caro, & Demonia tentant, quia. vt dicitur in quadam sequentia, mundus, caro, Daemonia, diuersa mouent praelia.

RESOLVTIO. Tentat nos Deus, vt propter alios de nobis experi. mentum sumat. Tentat autem nos Deus, Dia bolus, Homo, Mundus, & caro, sed horum fines, &modisunt diuersi.

RESPONDEO dicendum, quod ut quidam dicunt, ad pse¬ ctam rationem tentationis tria concurrunt. Primo ut per tentationem accipiatur cognitio alicuius dubii. Secundo vt hoc sit intentum ab eo, qui tentat. Tertio ut ipsemet, qui tentat, uelit huiusmodi cognitionem habere, sed ista non uidentur roteni consona. nam tentatio non diter omnia ista tria. hoc enu est tentare, probare, uel experiri, & experienda de re experta¬ cognitionem accipere. Propter quod isti idem dicentes prius, quod ad perfectam rationem tentationis praefata tria concurrunt. dixerunt postea, tentare proprie est experimentum sumere de ali¬ quo, vt sciatur aliquid circa ipsam, addentes. quod proximus finis cuiuslibet tentationis est scientia. dicunt tamen ipsi, quod quandoque ulterius ultra ipsam scientiam quaeritur aliquis alius finis, aliquando bonus, aliquando malus. sed sic dicentes, licet uerum dicant, quod tentatio sit acceptio cognitionis alicuius rei, uel eius, quod est circa rem. & licet etiam uerum dicant, quod proximus finis tentationis est aliqua scia, uel cognitio, tamer non sufficienter dutet, quia non sufficienter diffiniret aliquis simi¬ tatem, si diceret, quod est quaedam cauitas, quia oportet di¬ cere in quo habet esse illa cauitas, quia in naso. Vnde & Philosophus ait, quod simitas est nasi cauitas, etiam si perfecte uellemus diffinire simitatem, oporteret diceret circa quid in naso habet esse cauitas, quae est simitas. quia habet esse in simitate nasi circa nares, uel in eo, quod est supremum in naso, ut circa nares. quia si quis haberet cauitatem in ipsis naribus, sicut multi habent, non di¬ ceretur ex hoc simus. sic & in proposito, si uolu¬ mus describere, uel diffinire tentationem, debemus dicere, in quo accipitur ista experimentatio, & circa quid. Tentatio ergo diffinietur per tria, ui¬ delicet, quod est cognitionjs acceptio quantum ad pugnam in his, quae sunt morum, & fidei. sed pro eo¬ dem accipiamus hic fidem, & mores, quia circa¬ haec duo consistunt uitia, & uirtutes, & haec duo sub una militant charitate. Erit ergo ibi cognitionis acceptio in hac descriptione tanquam genus in eo uero, quod additur, quantum ad pugnam, se habebit, ut dria, describenes, de quo uel de quibus est tentatio. quia de his, quae ptinenet ad pugnam. Sed quod tertio addit in his, quae sunt morum, se habet ibi, quasi secunda differentia, describens qualiter, uel circa quid in ijs, quae sunt pugnae, habet esse tentatio. quia habet esse quantum ad ea, quae sunt morum. sic enim locuti sunt Sancti de ten¬ tatione, & hoc modo loqmur de ea, & descripsimus eam conformantes nos. modo locurionis Sanctorum.

Vt ergo ista pateant, sciendum, quod primum: videlicet, quod tentatio est quaedam cognitionis acceptio: patet ex ipso verbo tentationis. Quia hoc est tentare, aliquod experimentum, & cognitio¬ nem sumere de ipso tentato.

Quod autem addebatur secundo, quia hoc est de his, quae sunt pugnae, patet per lob dicentem, iquod militia est vita hominis super terram. Nam quandin viuimus, nostra vita non est, nisi militia quaedam, & quaedam pugna contra ea, quae pollent nostram impedire salutem. vnde & Aug. loquens de Natiuitate Domini ait, quod Domi¬ nus de vtero exiens. virginali, huiusmodi seculi campum pugnaturus intrauit.

Quod autem additur tertio, quantum ad ea, quae sunt morum ponitur ibi, tanquam alia differentia desctibens, circa quid habeat esse pugna. quia non habet esse circa naturalia, vel circa artificialia, sed circa moralia: & cum tria describantur principia: Natura, Mos, & Ars, licer aliquo di¬ cant tria esse principia, natura, mos, & ratio. Sed ratio quantum ad agibilia se tenet cum moribus, quantum ad factibilia cum artificialibus, quantum ad sanabilia se tenet cum medicinalibus, quae¬ aliquo modo est ars practica. sic etiam possemus dicere, quod quantum ad speculabilia se tenet, & cum speculabilibus. vt hoc modo ratio sit valde quid commune. Propter quod ratio, tanquam quid commune potest poni in diffinitione artis, quae respicit factibilia, quia ars est recta rario factibi¬ lium, sic etiam potest poni in diffinitione prudem tiae, quae est circa moralia, & circa agibilia, & ex hoc est quaedam recta ratio agibilium. Et in diffinitione medicinae, vt medicina sit recta ratio sana¬ bilium, sic etiam & de alis.

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, cum videamus, quod Natura, Mos, & Ars, sunt quaedam principia. tentatio erit experimenrario, & cognitionis acceptio in his, quae spectant ad pugnam non quantum ad naturalia, vel artificialia, sed quantum ad moralia. Nam si medicus vellet experimentum sumere de aliqua medicina: quo¬ modo natura, cum medicina pugnaret contra morbum, non diceretur medicus in hoc tentare infirmum: loquendo de tentatione, vt Sancti loquuntur. Esset enim ibi experimenti acceptio, vel cognitio al. qua de aliquo, vt de medicina, & de his, qua¬ spectant ad pugnam, vt quomodo medicina pugnaret contra morbum. Sed hoc non esset circa¬ moralia, sed circa naturalia. Natura enim sic constituta est a Deo, vt videatur in se omnem sagacitatem habere. quia magnae sagacitatis est, cum quis habeat duos inimicos, quod adhaereat minori ini¬ mico ad impugnandum, & expellendum maiorem inimicum, & postea se conuertat super minorem inimicum, & impugnet, & expellat ipsum. Cum ergo medicina habeat, vt plurimum, aliquid vene¬ nositatis, & sint inimici naturae, morbs, siue mali¬ humores, & medicina. sed morbus, siue mali humores sunt maior inimicus, Medicina vero mi¬ nor. Natura ergo se consociat medicinae, & cum¬ ea expellit morbum, vel malos humores, tane inimicum maiorem, & postea se conuertit super medicinam, & expellit eam, tanquam minorem: & quod dictum est de experimentatione, siue de cognitione pugnantis medicinae, & circa natura¬ lia, veritatem habet quantum ad artificialia. Nam si quis artisex quasi pugnando, cum alio artifice vellet se experiri, qualiter se haberet circa¬ artem: posser ibi esse tentatio, vt de tentatione locuti sunt Philosophi, sed non esset ibi tentatio, vt de illa loquitur Scriptura sacra, & Sancti. Nam semper circa moralia, & circa virtutem, & uitia habet esse talis tentatio, sicut ergo Rex tentat, & experitur militem, quomodo se habeat in bello persecutionum, sic Deus nos tentat, vel permittit nos tentari, vt de nobis sumatur experimentum, quomodo nos habeamus in hello morum.

DVB. I. LATERIALIS. An quinque sint Tentatores. Conclusio est affirmatiue.

vid. quapt piad a1adi.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis quo¬ modo ex his potest accipi numerus omnium tentantium. dicemus, quod Glo. super Ps. super verbo ilo: Pro. 1 ba me domine, & tenta me. Narrat omnes tentam tes, ponens eos sub triplici numero dicens quod aliter tentat Deus, aliter Homo, aliter Diabolus. Tentat enim Deus, vt erudiat, rentat homo, vt discat, quod nescit: tentat Diabolus, vt seducat.

Possumus autem praeter hos tres Tentatores: alios tres enumerare quia potest quis tentaria seipso, a sua carne, & a mundo. A seipso enim quis tentat, cum in sua mente cognoscat aliqua, vnde possitac cipere motiuum ad male agendum. A sua carne tentat aliquis, quia secundum Apostolum ad Ro. 7 quatumcuque quis delectetur secundum mentem legis Dei, tamen uidet aliam legem in membris suis repugnantem legi mentis suae & captiuum ipsum ducentem nisi uiriliter resistat, in legenm peccati. A mundo etiam tentamur cum nobis mundus ostendit aliqua, per quae allicimurad peccandum. Omnibus en. istis modis dicimur tenta¬ ri, quia omnibus his modis de nobis potest accin¬ experimentum, quomodo nos habeamus in pugna morum hoc enim vt patet per habita, est tentatio, quia est ex¬ perimentatio, vel experimentalis cognitio alicuius, quo se habet in pugna morum. Nam sufficit, q aliquod fiat, quo facto experimentum accipiatur de¬ aliquo, quomodo se habeat in tali pugna, ad hoc¬ quod aliquis dicatur tentari, vel pugnari passiue¬ & quia semper passio est effectus actionis, non posset iste impugnari passiue, nisi aliquo modce impugnetur actiue. & quia per omnes illos, fer¬ tentantes habet hoc fieri, & per omnes illos dicitur quis tentari passiue: ergo omnes illi, vel omnia illa dicuntur tentare actiue.

Assignati ergo sunt sex modi tenationis, vel sex tentantes. Tres, quos ponit Gl. scilicet Deus Dia bolus, & Homo: & tres, quos nos adducimus scilicet Mundlus, Caro, & ipsemet Homo, sed iste sexta modus incidit cum tertio. quia si aliquis tenta¬ tus a seipso, cum ipse sit homo, incidit hic modus in illum modum, cum quis tentatur ab homine, siue sit hoc a seipso, siue ab animo. manebunt ergo. 5. modi: tres, quos tangit Ol. & duo aliji, quos addidimus, & qui etiam ponuntur coniter. Inter hos autem modos talis potest differentia assignari. vel quia tentans intendit tentare, vel non intendit, sed solum facit aliquid, quo facto dicitur tentatus. Tenrari primo quidem modo sunt tres modi, siue tres tentantes, quos ponit Ql. Deus, Dia bolus, & Homo. Nam quilibet istorum cum ten¬ uatintendit aliquid, quia intendit tentare. sed si accipiatur tentatio, prout tentans non intendit aliquid, nec intendit tentare, sic sunt alii duo modi; prout tentat mundus, & caro. Nam mundus nos tentando non intendit aliquid, nec in¬ tendit tentare, sed solum facit aliquid, quo facto ntentamur. Possumus enim dicere, quod tribus modis tentat nos mundus, secundum tria, quae a sunt in mundo, iuxta illud loan. Quicquid est in mundo, vel est concupiscentia carnis, vel concupiscentia oculorum, vel superbia uitae. quantum autem ad concupiscentiam carnis tentat nos mundus ostendendo nobis bonum delectabile, vel quantum ad esum, & hoc modo tentat nos per gulam: vel quantum ad uenerea, & hoc modo tentat nos per luxuriam: Nam uidendo mulierem, vel mundus ostendendo nobis mulierem nos non tentat, & ex hoc non intendit nos tentare, sed solum facit aliquid, quo facto tentamur¬ Sed si dicas, quod immo, quia mulieres aliquando intendunt nos tentare, vel persuadendo no¬ bis malefacere, vel respiciendo nos, ut tentamur¬ dicimus, quod iste modus incidit in illum modum, secundum quem tentat nos homo. sed mumn dus, vt mundus non tentat nos, quantum ad concupiscentiam carnis, nisi ostendendo nobis bonum delectabile quantum ad esum: prout tentamur per gulam cupiendo alimenta, vel cupie¬ do uenerea, prout tentamur per luxuriam. Si autem dicatur ulterius, quod pro mundo possumus accipere mundanos homines. iuxta illud: Si mundus uos oditid est si mundani homines. Dicemus quod sic recipiendo mundum pro mundanis hominibus, incidit in tertium modum, prout tentant nos homines, siue hoc faciant terrendo, siue alliciendo, siue alio modo. Secundum autem, quod est in mum¬ do, est concupiscentia oculorum, & sic tentat nos mundus per bonum utile, siue per auaritiam. Vt si mundus ostendit nobis aurum, vel aliud utile¬ ad uitam, per quod tentamur: mundus ex hoc non intendit nos tentare, nec aurum, nec aliquod bonum utile intendit nos tentare, sed solum fit ali¬ quid, vel bstenditur nobis aliquid, quo facto, vel iostenso tentamur. Nam sub bono utili comprehenditur omne nummisma, & quicquid potest nummismate mensurari. Tertium, quod est in mumn do, est superbia vitae, id est bonum honorabile. hic enim sunt tria bona, scilicet bonum delectabile, vtile, & honorabile, ad quae reducuntur omma¬ alia bona. quae si ordinate amemus, meremur, & benefacimus, si inordinate, demeremur, & pecca¬ mus. sed sicut ex bono delectabili potest sumi, concupiscentia carnis, & ex bono vtili concupiscentia oculorum, sic ex bono honorabili potest su¬ mi superbia vitae. vt quia videmus alios honorari, & fieri sibi reuerentias magnas, allicimur ad hoc, vt simus elati, & trahimur ad superbiam vitae.

Viso quo tentat mundus, videndum est quo modo tentat caro, in tentando enim mundus, & caro conueniunt, quia nec mundus, nec caro proprie loquendo intendunt tentare, sed solum faciunt aliquid, quo facto tentamur. quod aliter fit a mundo & aliter a carne, quia a mundo tentamur obiectiue, vel ostensiue, vt hoc modo tentamur ab ipso, quia ostendit nobis aliquod bonum, & aliquod obiectum, siue sit delectabile, siue vti¬ le, siue honorabile, per quae inordinate allicimur ad aliquid appetendum, & sicut potest nos tentare obiectiue alliciendo, sic potest nos tentare terrendo. vt si videamus in mundo aliqua obiecta terribilia per quae inordinate retrahimur ab aliquo bono: & sicut tentat nos mundus obiectiue, sic tentat nos caro materialiter, & subiectiue¬ Nam quia in carne tanquam in materia & in subiecto potest insurgere aliquid, vt calefactio cor¬ poris, per quam incitamur ad luxuriam. vel esuries ventris, per quam incitamur ad gulam. & sic de alijs, vt hoc modo tenrat nos caro, quia in ea tant materia, & in subiecto ista insurgunt, vnon tenramur,

Habito quomodo tentat nos mundus, & caro, restat ostendere, quomodo tentat nos Deus, Diabolus, & homo. Ad quod viden¬ dum valet illud dictum commune, quod proximus finis tentationis est scientia, uel experimente¬ lis cognitio. Nam, siue sit hoc intentum ab agente, siue non, semper tamen ex tentatione oritur quaedam experimentalis cognitio de tentato: vtrum bene se habeat in tali pugna, uel non. Nam non fit tentatio sine pugna, uel sine eo, unde potest insurgere pugna. Nam si aliqui sunt ita flexibiles, quod sine pugna tentationem prosequuntur, tamen est in eis ratio, per quam dicunt pugnare contra tentationes. Sed licet haec experimentalis cognitio orta sit ex tentationibus, quia per eas cognoscitur tentatus, vtrum sit bonus miles, uel bonus pugil: & licet iste uideatur proximus finis, tamen ultra hunc finem ali¬ quid aliud intendit ex tentationibus, ut Deus in tendit ex hoc nos erudire, & probare & ostende re mundo bonitatem nostram, ut alii ex hoc ui¬ dentes bona opera, glorificent Patrem nostrum qui in coelis est. Diabolus autem cum tentat, non intendit hoc bonum, nec sistit in illo proximo fi¬ ne, qui est de nobis experimentalem cognitionen¬ habere, sed intendit nos seducere, & decipere, & ex hoc nos trahere in ruinam paccati. Bene pos¬ sunt autem, si considerentur praehabita, uerba¬ Qlosae hoc modo intelligi, quod Deus nos tentat, ut erudiat: Diabolus, vt seducat. Homo ut discat. Ista enim uidetur proprie tentatio ab homine, ut di¬ A scat, & ut experimentum accipiat de tentato, & potissime, ut tentatio spectat ad [heologum. Tentat homo, ut experimentum accipiat de his, quae spectant ad fidem, & mores. Sed dices: Aliquando tentat homo, vt seducat, & in peccato ruere faciat. Dicemus, quod hoc faciendo non tentat, vt homo, sed vt organum Diaboli, & vt membrum eius. Dices etiam, quod aliquando tentat homo, vt erudiat, & vt tentatum ad bonum ad¬ ducat. Dicemus, quod hoc modo facit hoc, vt organum Dei, & vt membrum Christi. Sed magls vi detur, quod tentet, vt discat, & vt experimentum accipiat.

DVB. II. LATERALIS. An tentare sit experimentum sumere de tentato. conclusio est affirmatiua.

Alex. de Ales 2. p. q. 117. art. 1. Gabr. Biel. d. 21. q. 1. Drul d. 8 1. q. 1.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis quomodo tentare est experimentum accipere de tentato, quantum ad pugnam in his, quae respiciunt fidem vel mores. Dicendum, quod tentatio vno modo pertinet ad Logicum, vel ad Philosophum: alio modo pertinet ad Theologum. Prout pertinet ad Logicum, vel ad Philosophum, sic est experimentum accipere de aliquo, quantum ad scientiam: prout scientia est, & ideo Philosophus in Elen. determinat de syllogismo tentatiuo, ostendens qualiter habeat fieri tentatio dicens, vt supra diximus, quod habet fieri per quaedam communia, quibus scitis non propter hoc scitur ars: ignoratis autem ignoratur, & quia secundum Philosophum in 2. de anima: lustum est a fine omnia appellari. Nam omnia secundum finem regulantur. Ideo secundum finem Iheologiae oportet considerare de his, de quibus Iheologia determinat. Miserabiliores en. elsemus omnibus hominibus, si nos Iheologi, propter hunc finem in Theologia studeremus, vt propter scire, quod pollumus habere ex ipsa quia cum peruentum est ad icire, quod est proprium Iheologiae, non vtendo tanquam domina, alujs scientijs, vt ancillis; non dicemus scio, sed credo: nec video, sed audio. Nunc erto credimus, sed in patria sciemus. Nunc audimus, sed in patria vide bimus. Dicemus enim existentes in Patria, vel in Ciuitate Dei, quae erit parria nostra illud Ds. Sicut audiuimus, sic uidimus in Ciuitate Dei¬ nostri. Nam, quod hic in via audimus, quod est Deus [ri¬ nus, & vnus: ad litteram sicut hic audimus, ita ibi¬ videbimus. Oportet ergo vlteriorem finem da¬ re Theologiae, quam scire, & iste finis est dilige¬ re, & charitatem habere. Tides enim, per quam credimus: ad charitatem, & ad dilectionem Dei¬ debet ordinari Nam si manent nunc tria haec: Fi¬ des, Spes, & Charitas, maior horum est charitas vnde & Dominus, cum quesitm fusset ab eo quod esset primum, & parimum mandatum in lege, Respondet: Diliges dominum Deum tumn &c. Et subdit, quod est aliud simile huic: Diliges proxi nat mum tuum, sicut teipsum. Deum ergo dihgmus propter Deum, sed nosipsos debemus diligere, quia est in nobis imago, & similitudo Dei. hoc etiam modo debemus proximum diligere, quia in eo est similitudo Dei: ideo mandatum de dilectione proximi potest dici simile mandato de di¬ lectione Dei, quia debemus diligere proximum prout est in eo similitudo Dei. Non ergo finis Iheologiae est scire Deum propter se, sed propter diligere Deum, quia quod est omni modo diligi¬ bile, quanto magis scitur, magis diligitur. In habentibus enim ordinatam rationem, quanto magis cognoscunt Deum: tanto magis dligunt ipsum. debemus ergo rotis viribus insudare ad co¬ gnoscendum Deum, vt ex hoc totis viribus moueamur ad diligendum ipsum. Plenitudo eig legis diuinae scuedm Apostolum, circa quam insudat tota scientia Theologiae, non est scientia, sed dilectio.

Sed dices: Ipsum diligere est aliqua actio & ali, qua operatio, vt ex hoc Theologia debeat dici practica. Dicemus, quod. si sic vellemus appellare scientiam practicam, cum ipsa speculatio sit ali¬ qua actio: scientia speculatiua dicetur pract cai Propter quod oportet nos dicere, quod est actio, exterior, & interior: ex actione autem exteriori potest uocari scientia practica, siue sit Medici¬ na, prout est practica, secundum quem modum exterius operatur, vt sanet, siue sit moralis cuius finis secundum Philosophum in. 1. Ethicorum, non est scire sed agere, vt exlfrequenter bene agere fiamus boni. quod ad actionem exteriorem est referendum sequendo modum Pnilosophi, frequenter faciendo opera liberalitatis, simus lr¬ berales, sed opera temperantiae simus temperaut sed sicut est actio exterior, 1ta actio interiot: & hie¬ est duplex, quia vel respicit intelledum, & lic est speculator: & scientia hoc intendens, vt finem, est speculatiua: vel respicit effectum, & voluntatem, & haec actio est dilectio: & scientia hoc intendens, vt finem, debet dici dilectiua, vel affectiua. Scientia enim Iheologiae, & maxime, quae potest haberi in uia de Deo, est tanquam de subiecto. sed cum Deus sit quoqdam in finitum pelagus claritatis, non potest esse de Deo, vt Deus: nec de infinito, vt est infinitum. quia tunc scientia, quo hite dle Deo in via, esset in finita, quod non potest conpetere sciae, quo habebir de Deo in pria. Oportet ergo dare aliquem modum finitum, secundum quem habeamus icientiam de Deo infinito, & illum modum finitatis, secundum quem Theologia re¬ ponitur in suo esse specifico, quicunque sit llle, siue accipiatur ex parte beatorum, prout Deus est finis nostrae glorificationis, siue ex parte modi secundum quem erimus beati, quia redempti¬ per &hristum, & restaurati per ipsum bcatitudi¬ nem consequimur. quocumque ergo modo quis nomi¬ nare velit istum moqum huatatis, secundum quem Theologia accipit mensuram, & speciem, quia Deustia secrt in numero, pond. re, & mesunai Il lum modum finitatis appellamus specialem ta¬ tionem, secundum quam Deus est Theologiae subiectum, quis illum modum finitatis, vel illam spanlen¬ rationem magis per se dicat Deus, vt est finis nostrae glorificationis, quam vt est principium nostrae restaurationis. quia si Adam non peccasset, Deus aliter nos saluasset. sed quia peccauit, redimendo, & restaurando nos saluauit. vt ex hoc dicat Hugo, quod caeterae scientiae acceperunt o materiam, & subiectum opera conditionis, sed materia diuinarum scripturarum omnium sunt opera restaurationis humanae. Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, quod cognitio Dei, quae potest haberi in via, non est finis legis diuinae, nec cripturae sacrae, vel Theologiae. sed huiusmodi finis principalis est dilectio. & quia a fine princi¬ ex pali iustum est omnia appellari, vt dictum est pe Philosophum in 2. de anima. isoto non speculatiua, sed di¬ lectiua, vel affectiua scientia Theologia est appellam i da. Quare si de tentatione tractat Theologia, hoc non e erit prout tentati pugnamus quocumque modo, sed vt pugnando teneamus nos in recta fide, & in bonis moribus, ne propter contrarium charitas, & Dei¬ dilectio tollatur a nobis, sed bellando contra tentationes semper proficiamus in ipsa.

RESP. AD ARG. ART. I

AD PRIMVM dicendum quod Deus tentat, vt experimentum accipiatur de tentato non npter se quia omnia nouit sed pptet¬ alios. sic etiam Deus tentat seruum suum, vt alll cognoscant eum, & ex hoc tentatus in reue¬ rentia habeatur, & glorificet Deum, qui creauit illum. Propter quod dicitur Thobiae. 13. Quia acceptus eras Deo, necesse fuit, vt tentatio probaret te. Aduertendum autem, quod Deus non solum tentat propter hunc finem, vt cognoscatur tentatus, sed etiam, vt proficiat, & mereatur tentatus, quia dixit Dominus Abrahae, quando tentauit eum, quia fecisti rem hanc, & non pepercisti filio tuo vnigenito propter me: benedicam tibi &c.

Ad secundum dicendum, quod patet solutio per iam dicta. Ad tertium dicendum, quod Diabolus no tentat finaliter, vt experimentum accipiat, sed vt seducat, & vt in peccatum impellat. tamen potest esse finis sub fine: & potest tentare, vt experimentum acci¬ piat tendendo in vlteriorem finem, vt hoc modo seducat, & in peccatum ducat.

Ad quartum dicendum, quod caro tentat non quod ipsa cognoscat, vel, quod experimentum accipere intem¬ dat: sed, vt diximus, quia facit aliquid, quo facto tentatus cognoscitur, & de eo experimentum accipitur. sic etiam tentat mundus, vt superius est ostensum. Nam licet differat tentatio mundi a tentatione carnis, in hoc tamen non differt, quia & vtraqe tentatione experimentum potest sumi¬ de tentato.

Ad quartum dicendum, quod solus Diabolus di¬ citur tentare, quia ipse solus, secundum, quod huiusmodi tentat, vt seducat, & in peccatum insucat si autemestabalis tentatio hoc modo ,vt seducant, & in peccatum ducant, vel hoc faciunt, vt membra Diaboli, sicut mali homines, vel¬ hoc faciunt non intendendo hoc directe, vt mundus, & caro.

RESP. Ad aliam partem. Ad primum autem in contrarium, quod Deus tentat, patet per iam dicta, quomodo tentat.

Ad secundum dicendum, quod mundus caro, & Demonia tentant, sed hocest aliter, & aliten, vt est per habita manifestum.

Articulus 2

ARTIC. II.

DTh. 1. p. q. 114.art. 3. Etde Malo q 3att 5. Alex. de Ale, 2. p. q. 117. art. 2 6. D. bon. d. 21. art. 2. q. 2. Ric. d. 21. q. 4. Biel d. 21. q. 1. Voril. d. 20. q. 2. Prul. d. 21. q. 3.

An aliae tentationes sine tentatio¬ ne Diaboli esse possint. Conclusio est affirmatiua.

SECVNDO quaeritur cum multis modis fiat tentatio, vtrum aliae tentationes possint esse si¬ ne tentatione Diaboli. Et videtur, quod non. quia vt habetur Eccl I0Initium omnis peccati est superbia. Cum ergo virtus primi mancat in omnibus aliis, vt uirtus primi mobilis manet in omnibus aliis mobilibus: ergo superbia Diaboli, quae fuit initium omnium peccatorum: manet in omnibus aliis peccatis, & per eam habent esse omnia alia peccata.

Praeterea instrumentum non mouetur sine motore, sed caro corrupta est instrumentum Dia boli: ergo non mouetur sine Diabolo impellese te. Non erit ergo tentatio, vel impulsio ad tentandum sine operatione Diaboli.

Praeterea Dam. lib. 2. ca. 4. ait, quod omnis malitia, & immundae passiones ex ipsis, id est &x Daemonibus excogitatae sunt, & iniunctae. sed omnis tentatio fit ex aliqua passione, & ordinat ad aliquam malitiam: ergo omnes tentationes sunt a Diabolo. Nam non intendimus hic loqui¬ de tentationibus factis a Deo, quia Deus intentator malorum est. Sed de tentationibus aliis, quae impellunt ad malum, & ad peccatum.

Praeterea dicitur lob9. Terra tradita est in manus impiji, sed nomine impii per excellentiam intelligitur Diabolus: secundum quem modum loquitur Deus, quod Diabolus est Princeps muo¬ di huius, sed cum non tententur, nisi homines terreni, vel mundani: ergo &c.

Praeterea nullus efficitur seruus alicuius, nisi eius, a quo victus est in bello. sed homo propter peccatum efficitur seruus Diaboli, quia nunquam peccat homo, nisi inuitetur ad Diabolo: ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia non solum non omnis tentatio fit a. Diabolo, sed etiam, vt vide¬ tur. non omnis tentatio carnis sit ab ipso, quia quae diuiduntur ab inuicem, unum potest esse si¬ ne alio. & quia tentatio carnis, & Diaboli ad se inucem diuiduntur: ergo &c.

Praeterea sicut se habet peccatum carnale¬ ad spirituale, ira se habet tentatio carnis ad ten¬ rationem maligni spiritus. sed peccatum carnale potest separari a peccato spirituali: ergo¬ tentatio carnis potest separari a tentatione diaboli.

RESOLVTIO. Tentatio Diaboli concurrit in nostta tentationt, & casu, quo ad spoliationem, vulnerationem, fisiationem, seruitutem, impulsionem directe, vel¬ indirecte: mediate, vel immediate: negatiuo, vel priuatiuc:non autem positiue, & affirmatiue.

RESPONDEO dicendum, quod quantum ad peccatum, 5. modis comparamur ad Diabolum. Primo quia peccando expoliamur ab eo gratuitis. Secundo vulneramur in naturalibus. Tertio vt peccemus ab¬ eo in peccatum impellimur. Quarto pecccando fi¬ mus eius filii, & ipse noster pater. Quinto per peccatum fimus eius serui, & ipse nosser dins.

Quantum ad prima duo, vt quatum ad expoliationem, & vulnerationem, in omni peccato, etiam quodammon directe nequitia Diaboli locum habet, sic eteam quatum ad alia duo vltima, vt ex eo, quod perpec¬ catum fimus filii Diaboli, & ipse pater noster, & fimus serui eius, & ipse danes noster, etiam in omni¬ peccato illa perpetrantur. Propter primum sciendum quod expoliatio & vulneratio primo facte per nequitiam Diaboli locum habent in omni peccato nostro, vt hoc modo etiam quodammon directe dicatup Diabolus esse actor cuiuslibet niti peccati. pprer¬ quod illud Lucae. 10 Quidam descendebat a Hierusalem in Hierico, & incidit in latrones, qui eti: expoliauerunt eum, & plagis impositis abierunt semiuiuo relicto Aug. exponit de primo nostro parente. Hic n. Homo ipse Adam intelligitur in genere humano. Hierusalem ciuitas pacis illa coe¬ lestis a cuius beatitudine lapsus est. Hierico interpretatur Luna, & significat mortalitatem nostram. Iste ergo incidit in latrones id est in Diabolum, & Angelos eius, qui expoliauerunt, & vulnerauerunt eum. possumus autem expoliationem referre ad gratuira, & vulnerati onem ad naturalia. Expolia tus enim suit immortalitate, quam habebat per¬ donum gratuitum, & indutus mortalitate, quams habuit per naturam expoliatam, vel per naturam prere peccatum corruptam, & ideo secundum Aupust. Descendit in Hierico, per quam possumus intelligere mortalitatem: Fuit ergo Adam per pecca¬ tum expoliatus gratuitis, & immortalitate, quia suit expoliatus originali iustitia, quae erat donum gratuitum, & per quam habebat immortalitatem. Fuit autem vulneratus in naturalipus, non quod naturalia perderer quia etiam Diabolus secundum Dio. 4 de diu. nom. propter peccatum sua naturalia non perdidit, sed d citur homo etiam fuisse vulneratus in naturalibus, quia ipsa naturalia fue¬ runt inhabilitata ad bene agendum, & habilitata ad peccandum. & ideo merito dicuntur vulnerata, quia sicut homo vulneratus est habilitatus ad faciendum opera sani, & habilitatus ad facienda opera aegri, sic & Adam se habuit post peccatum, vt ex hoc sua naturalia dicerentur me¬ rito vulnerata. His visis dicamus, quod cum in baptismo non restituatur nobis iustitia originalis, per quam omnia inferiora eranm subdita superioribus, vt caro aiae, & sensualitas roteni. Propter quod non redditur nobis illud indumentum originalis iustitiae, quo fuissemus induti, si primi parentes non peccassent, quia fuissemus illud consecuti, si inferiora nostra suis superioribus essent subiecta. Rursus cum nostra naturalia ex illo peccato Adae vulnerata facta fuerint inhabilia ad se tenendum, vel ad standum, & facta habilia ad peccandum, & corruendum, & ab illo vulnere per baptismum, vel per gratiam non omnino sanentur. Dicere possumus, quod Diabolus vno actu primos parem¬ tes, & omnes nos indumento originalis iustitiae spoliauit, & illo eodem actu, vel ictu primorum parentum, & omnium nostrum naturalia vulnerauit: ea inhabilia reddendo ad benefaciendum, & habilia ad peccandum: Propter quod secundum Apostolum: Omnes in eo peccauimus, quia propter peccatum eius omnes nascimur expoliati indumento iustitiae originalis, & vulnerati per inha¬ bilitatem mentis rationalis. Et quia nullum peccatum agimus, vel ad nullum peccatum per all¬ quam tentationem impellimur, vbi inobedien¬ tia carnis, quam consecuti sumus per expoliatio¬ nem originalis iustitiae, vel inhabilitas rationalis mentis, quam consecuti sumus ex vulneratione naturae, non cooperetur ad illud: ideo ad omne¬ peccatum nostrum cooperatur aliquid malitia Diaboli, & hecest quodammodo directe, sicut directe per peccatum vnius fuimus omnes pecca¬ tores, iuxta illud ad stom. 5. Per vnum homi¬ in hunc mundum peccatum intrauit, & per peccatum mors: & iuxta illud eodem capite: Sicut per delictum vnius in omnes homines in condemnationem, sic per unius iustitiam in omnes homines in iustificationem vitae. Illud ergo vnum de¬ lictum Adae fuit iniustificatio omnium. Sed dices, quod illud peccatum originale, quod consequimur ex Adam, remittitur nobis in baptismo. Ad quod dici potest, quod remittitur quantum ad culpam sed non remittitur nobis quantum ad omnia, quae consecuri sumus per illud peccatum, & non restituuntur nobis omnia, vt non restiti tur nobis originalis iustitia, qua expoliati sumus in Adam per illud peccatum, nec tanta habilitas rationalis mentis ad vitandum peccatum quantam habebat Adam, & quantam habuissemus, si ipse non peccasset. & quia omne peccatum fit & rebellione carnis, vel saltem fit ex inhabilitate mentis, quae aliquo modo cooperatur ad omne¬ peccatum: ideo Diabolus impellendo primos parentes ad peccandum dicitur omnes nos impelle¬ re. quia in quolibet nostrum per illam impulsio¬ nem, & periludpeccatum causata este, polatio aliqua, vel vulneratio aliqua, vel inhabilitatio aliqua, qua amota, non ita de facili impelleremur. Declaratis primis duobus, videlicet de expoliatione, & vulneratione ex Diabolo ortis, quae aliquo modo cooperantur ad omne peccatum, volumus exequi de aliis ultimis duobus, videlicet quomodo per peccatum omnes peccatores filii Diaboli siunt, & ipse eorum Pater: & fiunt ser¬ ui Diaboli, & ipse eorum dominus: & quomodo hec duo sunt in omni peccato. Sciendum ergo, quod per quodcunque peccatum, siue ad illud cooperetur Diabolus, siue non: omnes peccatores sunt filii Diaboli per eorum culpam, & omnes tales siunt serui diaboli, tam per eorum t culpam, quam per diuinam iustitiam. Nam pa¬ a ter dicitur multis modis: dicitur enim pater generatione, secundum quod Abraham fuit pater Isaac, & Isaac fuit filius eius, iuxta illud oen. Tolle filium tuum unigenitum, quem diligis Isaac. Secundo dicitur pater creatione, vel factione: iuxta illud: Numnquid non ipse est Pater tuus, qui fecit, & creauit ter Tertio dicitur Parer imitatione iuxta illud: Vos ex patre Diabolo estis. Nam Diabolus non erat pater malorum ludeorum, quibus loquebatur dominus generatione, quia non generauerat eos, nec creatione, quia non creauerat illos, sed Pater erat eorum imitatione, quia illi, sicut mali homines imitabantur Diabolum, tanquam eorum Patrem: ergo quantum ad hoc, quod aliquis sit Pater malorum sufficit, quod ipsi imitentur eum. nec oportet, quod ipse aliquid cooperetur ad eorum malitiam. tamen si vrrunque concurrit, quod ille cooperetur, & quod illi imitentur: magis dicetur eorum Pater. Iste enim, quem aliqui imitantur in malum, non oportet, quod aliquid cooperetur ad eorum malitiam: ad hoc, quod sit eorum Pater, nisi forte vellemus valde large accipere cooperari in malum, pro¬ omni eo, quod dat exemplum malefaciendi, & quod multum placeret sibi, quod alil imitarentur eum, & quod malefacerent sicut ipse. Sed sicut ostendi¬ mus, quod Diabolus est pater omnium malorum, dato, quod non aliter cooperetur ad eorum malitiam, nisi dando eis exemplum malefaciendi. Sic ostendere volumus, quod Diabolus est dominus omnium malorum, dato, quod non ali¬ quid cooperetur ad eorum malitiam, sed eo ipso¬ quod mali sunt per eorum culpam. & per diui¬ nam iustitiam possidentur a Diabolo, & ipsi ex hoc facti sunt serui Diaboli, & Diabolus est eorum Dominus. Dignum est enim, & ex hoc exi¬ git diuina iustitia, quod qui noluerunt habere domi¬ num bonum, id est Deum operantem eorum bonum, propter eorum culpam, quod ipsi habeant per diuinam iustitiam tyrannum pro domino, Diabolum procurantem eorum malum. Quid autem dicendum sit de illo modo peccandi, prout Diabolus nos impellit ad peccandum, in sequenti. q. Vlterius poterit declarari.

DVB. I. LATERALIS.

An omnis tentatio impulsiua sit a Diabolo. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 4D. q. 114 art. 3. Et de Malo q 3 artic. 7. Alex. de Ales 2. p.q. 117. artic. 13. Biel d. a 1 d. 1. Porbeld. 21. q3.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis: Vtrum omnis tentatio sit a Diabolo: prout ipse impellit nos ad peccandum. Dicendum, quod Diabolus quatum ad peccatum tripliciter comparatur. Primo enim conparatur ad nos, vt aliqua subrrahendo: vt subtrahendo indumentum originalis iustitiae, per quod in Adam nos expoliauit gratuitis, vel subtrahendo bonam habilitatem mentis, per quod in Adam nos vulnerauit in naturalibus.

Secundo quantum ad peccatum Diabolus potest ad nos comparari, quia peccando peccatores eum constituunt sibi patrem, & dominum, sed de his duobus satis est per habita declaratum. Restat ergo de tertio, perquirere, quomodo se habeat ad peccata hominum, prout eos ad peccandum impellit, ut utrum sit aliquod peccatum in homine, quod non fiat ex impulsu Diaboli, & ex tentatio ne impulsiua Diaboli. quia in hoc stat quaestio nostra. Vtrum sit aliqua tentatio ad malum, ad quam non concurrat tentatio Diaboli. Et vtrum sit aliqua operatio ad malum impulsiua, ad quam non concurrat cooperatio Diaboli impulsiua, quia de cooperatione subtractiua auxiliorum: iam patet per habita: sed de operatione impulsiua malorum oportet patefieri per dicenda.

Ad quod respondetur, per quosdam, quod nulla fit impulsio ad malum, ad quam impellendo non cooperetur Diabolus, vel vt causa propinqua, vel vt causa remota.

Respondent etiam alii, & in idem redit, quod nihil tale fit, ad quod impellendo non cooperetur Diabolus, vel directe, vel indirecte. Vt ergo possimus intelligere sic loquentes, dicemus, quod Diabolus impellendo nos ad peccandum dupli¬ citer operatur, vel a propinquis, vel a remotis: a propinquis quidem, quando immediate suggerit nobis aliquid, siue hoc fiat alio suggerente, vel¬ non suggerente. Potest enim nobis suggerere facere aliquod peccatum, siue ad hoc impellat nos aliud, siue non: vt siimpellat nos caro ad faciendum malum: potest etiam carne impellente nobis suggerere Diabolus, & suggerendo impellere, vt illud idem faciamus. quia plures causae possunt concurrere ad eundem effectum. vt multi trahentes possunt concurrere ad eundem tractum nauis: & multi impellentes possunt concurrere ad eundem impulsum, siue fiat ille impulsus eodem modo, siue non sic de eodem peccato carnali potest tentare caro, & Diabolus. Sed de hoc non est quaestio, quia tunc est claro clarius, quod Diabolus, quantum ad illud peccatum nos tentat, sed quaestio nostra currit: dato, quod ut nunc nihil faciat Diabolus ad tentationem huiusmodi, ut pona¬ mus, quod Diabolus esserannihilatus, vtrum per¬ id, quod iam fecit in primis parentibus, dicatur tentare ipsum. Nos autem distinximus de actio¬ ne Diaboli priuatiua, & impulsiua, quantum ad actionem priuatiuam, & directe nos priuat priuando primos parentes. Est enim hoc, vel concedendum simpliciter, quod aequiualet concessio¬ ni simpliciter. Certum est enim quod haereditas deuoluitur ad haeredes, vel transsunditur in haeredes, si ergo Rex priuaret aliquem sua haereditate: illa hae¬ reditas non transiret ad posteros. Nam quia parentes non haberent eam: non possent eam dare¬ posteris. siue ergo ista priuatio fuisset facta alicui¬ in seipso, siue in Patre, siue quantumcunque in longiori stirpe, quantum ad rem aequalet ei, quod esset factum in seipso. ita enim priuatus est ille, qui non na¬ scic haereditate illa, sicut priuatus fuit ille, in quo fuit facta dicta priuatio. Sic etiam in proposito suggestione Diaboli priuatus fuit Adam originali iustitia, per quam omnia erantm subiecta rationi, & ex hoc habebatur quaedam habilitas mentis, pre¬ quam poterat facilius peccato resisti. & quia non poterat Adam transsundere in posteros, quod non habebat; ideo illam originalem iustitiam, per quam omnia erant subiecta rationi, & illam aptitudinem mentis, quam per peccatum perdidit in suos posteros transfundere non potuit. Ideo nos eius posteri non habendo originalem iustitiam, sentimus rebellionem carnis, & amisimus illam aptitudinem mentis, per quam poteramus facilius peccato resistere: vel quod idem est, incurrimus quandam ineptitudinem mentis, per quam ad peccandum contingit nos promptiores, & proniores esse.

Possumus ergo dicere, quod istis Diabolus directe nos priuat, vel quod tantum valet, ac si nos directe, vel immediate priuaret. Nam si aliquis est priua¬ tus haereditate, ex quo peruenit ad eum priuatio est eque priuatus per priuationem factam in parente propinquo, vel longinquo, ac si fuisset priuatus in se: vna priuatio alteri in omnibus aequi¬ pollet Aduertendum tamen, quod ex ista priuatiua, vel negatiua infertur affirmatiua, vel positiua vt ex eo per Diabolum sumus priuati originali iustitia, sequitur haec positiua, quod caro pobis rebellat, & nos ad peccandum impellit. Sed licet ex negatiua inferatur assirmatiua, vel positiua; tamen¬ negatiua habet suam uim modo negatiuo, & affirmatiua modo affirmatiuo. Cum ergo negatio neget semper, & ad semper affirmatio affirmet semper, sed non ad semper, prout ad proposi¬ tum spectat. Priuati sumus originali iustitia sem¬ per, & ad semper, sed ad rebellionem carnis, vel impulsionem ad peccandum a carne factam sentimus semper, sed non ad semper, sed suo tempore, & suo modo: vt tunc sentimus illam rebellionem, vel impulsionem, quando caro actu re¬ bellat, id est actu contra nos bellat: & eo modo, quo contra nos bellat, & quando actu nos ad peccandum impellit, & eo modo, quo nos impellit. quibus visis, dicemus. quod de eo, quod fecit Dia bolus negatiue, faciendo nos non habere originalem iustitiam, vel priuatiue nos priuando, & carere faciendo dicta iustitia: non oportet distin. guere de directe, vel indirecte, vel a longinquo, & a propinquo, quia ita caremus illa originali iustitia, ac si directe hoc in nobis egisset, vel ac ii¬ si a propinquo hoc in nobis fecisset, quia in priuatione simpliciter non est dare magis, & mi¬ nus. quia in simpliciter coeco non est dare magis, vel minus caecum. sed quantum ad affirmatiuam, prout caro contra nos bellat, & prout nos ad peccandum impellit, quia in hoc est dare magis, vel minus. quia plus impellit vnum, quam alium, & magis impellit vnum de uno vitio, & alium de alio, quia aliqui sunt naturaliter pro¬ ni ad castitatem: aliqui ad uenerea: aliqui ad liberalitatem. duas enim in talibus pronitates da¬ re possumus, vel ex complexione, quam a parentibus trahimus, vel ex actionibus, ad quas quotidie assuescimus, quia secundum Philoso. E phum: Ex similibus actibus similes habitus generantur. Hoc modo valet illa distinctio directe, vel a propinquo, quia ex tentatione facta. Primo¬ Euae, & per eam Adae suit facta illa impulsio di¬ recte, & a propinquo. In nobis autem fit indi¬ recte, & a remotis: sed aliter indirecte, aliter a re¬ motis. quia tunc aliquis facit aliquid indirecte, quando non facit illud directe, sed facit aliquid, quo facto fit illud, ut aperiens fenestram indirecte introducit splendorem solis. Nam hoc non est directe, cum ab eo aperiente non procedat ille¬ splendor, sed est indirecte, quia facit aliquid, vt aperiendo fenestram, quo facto introducitur in domum splendor, sic & in proposito Diabolus non tentando hunc directe, tentat indirecte. Quia & si nihil facit in eo directe, facit indirecte, quia priuauit primos Parentes originali iustitia, qua priuati non potuerunt eam transfundere in poste¬ ros. Propter quod nati sunt posteri, cum rebellio ne carnis, per quam quilibet impellitur ad peccandum, licet ista rebellio non in quolibet aequa¬ liter habeat suum effectum, quia in aliquibus est ma teria exercendi vitii, in aliquibus est materia exercende virtutis. & quod dictum est de directe, & indirecte, ueritatem habet de causa propinqua, & remota. tamen causa directa, & indirecta magis veritatem habet quantum ad ipsum face¬ re: propinqua, & remota magis viderur respice¬ re rem, vel personam, in qua est illud facere, & hoc modo Diabolus tentat aliquem ex propinquo, quia aliquid agit in eo, vnde impellitur ad peccandum. sed hoc modo ex remoto, quia non in eo, sed in parente remoto egit aliquid, vnde iste contrahit impetus, & rebellionem carnis, qua impellitur ad peccandum.

Sed omnibus his pertractatis adhuc restat sol¬ uere quandam difficultatem quaestionis. Vtrum in omni tentatione operetur Diabolus aliquid, vel directe, vel indirecte, non loquendo de ope¬ ratione priuatiua, uel negatiua, quia certum est, quod ex post facto eius contingit nos non habe¬ re originalem iustitiam, & non habere illam tantam aptitudinem, & promptitudinem mentis per quam naturaliter eramus minus proni ad peccandum Sed nulla tentatio est, & nulla impul¬ sio ad peccandum, vbi ex his, vel ex aliquo eorum non subtrahatur nobis aliquod auxilium ad resistendum peccato. sed si loquimur de operatione impulsiua, vt vtrum in quolibet impulsu, quanuis sit ibi carentia alicuius auxilii, vrrum sit ibi, cum haec impulsio a Diabolo facta directe, vel in directe, forte. non facile est videre. Nam aliqui ab¬ solute videntur concedere, quod sic. sed forte di¬ ci posset, quod omnes illas impulsiones, quas habemus differentes a primis parentibus, Diabolus causat in nobis, vel directe, vel indirecte. Propter quod omnes rebelliones carnis, & omnes impul¬ sus, quia hoc non habuissent primi parentes, cau¬ sat in nobis Diabolus directe, vel indirecte. sed cum secundum Aug. de ecclesiasticis dogmatibus, non omnes malae cogitationes nostrae semper a Diaboli instinctu excitantur, sed aliquoties ex nostri arbitrii motu emergunt, bonae autem cogita eo tiones semper a Deo sunt. Vult ergo Aug. quod licet omnes cogitationes bonae sint a Deo, omnes tamen malae non sunt a Diabolo, sed possunt esse ex nobis, vel ex alijs hominibus. Nam & alii¬ homines possunt nos tentare etiam non inducti a Diabolo. Si ergo ex nobisipsis moueamur ad peccandum, sic moueri poterant primi parentes sine rebellione carnis, quia spiritualia peccata differunt a carnalibus: & si hoc modo tentant nos aliqu hoies non inducti a Diabolo, cum his duobus modis potuissent peccare primi parentes, Qquia quilibet eorum ex seipso poterat moueri ad malum. Et vnus poterat mouere alium ad malum, non motus a Diabolo non videmus, quod positiue, & per impulsionem, non pos¬ sit esse aliquod peccatum in nobis, quod non directe, nec indirecte sit a Diabolo: sed for¬ te negatiue, vel priuatiue,, vt per subtractio¬ nem alicuius principii, vt alicuius iustitie, vel aptitudinis, posset hoc ad Diabolum refer¬ ri, tanquam ad agentem illud directe, vel in¬ directe.

RESP. AD ARO. ART. II

Ad primum dicendum, quod initium omnis peccati est superbia, quia illud fuit primum peccatum. quia ibiid est in superbia ceciderumt, qui operantur iniquitatem, & ex hoc expulsi sunt de Paradiso i. de coelo Empyreo, & non potuerunt ibi¬ stare. Omne ergo peccatum potest referri ad Dia¬ bolum, quantum ad imitationem, quia fuit initiu peccatuquia fuit primus peccans: & sicut ipse primo peccauit apostatando a Deo, sic omnes pecca¬ tores aliia Diabolo imitantur ipium apostatando a Deo. Vel possumus dicere, quod initium omnis peccati est superbia, & radix omnium malorum est cupiditas. quia accipiendo cupiditatem generaliter pro appetitu cuiuslibet boni commutabilis, & accipiendo superbiam generaliter pro¬ quolibet recessu a bono incommutabili, cum nihil sit aliud peccatum, quam auertere se ab incommutabili bono, & cohertere se ad commutabile: & cum in omni peccato se habeat auersio, vt quid formale & conuersio, vt quid materiale; Ideo ratione formalitatis in quolibet peccato suberbia di¬ citur initium esse, & in quolibet tali ratione mate¬ rialitatis cupiditas dicitur esse radix. sic exponendo auctoritatem propositam, non oportet, si initium omnis peccati est superbia, quod ad omne peccatum Diabolus aliquid operetur po¬ sitiue, vt est per habita manifestum. Nam si nunquam fuisset creatus Diabolus, fuisset modo, quo dictum est, initium omnis peccati. superbia.

Ad secundum dicendum, quod caro corru¬. pta potest dici instrumentum Diaboli, quia omne peccatum factum per rebellionem, vel¬ per impulsionem carnis est a Diabolo directe, vel indirecte, quia primi parentes in statu illo¬ innocentiae nequaquam hoc modo peccare potuissent.

Ad tertium dicendum, quod omnis malitia, & omnes immunde passiones a Diabolo, & An¬ gelis eius excogitate sunt; Si ibi, lv, omnis, stet prer generibus singulorum, quia nullum est genus malitiae, nec immundae passionis, de quo Diabolus hominem non tentet. sed non oportet, quod ibiom¬ ne, vel omnis stet pro singulis generum, quia a nobisipsis, vt patuit per August. possumus moueri ad peccandum, vel ad male cogitandum¬ & si sit talis mala cogitatio, quod primi parentes potuissent eam habere in statu innocentiae, poterit illa esse ex operatione Diaboli, sed non oportet positiue eam esse &x operatio¬ ne eius.

Ad quartum dicendum, quod terra tradita est in manus impi, id est Diaboli, quia omnes homines terreni, & mundani sunt sub eius dominio, & principatu: sed non, vt supra patuit, quod ad illud peccatum, propter quod homines fiunt sub dominio, vel sub principatu Diaboli, fuerit Dia bolus aliquid operatus. Exigit ergo diuina iustitia, quod quodcumque peccatum homo faciat, pro¬ prer quod respuit esse sub dominio boni Domi¬ ni, id est Dei, quod ex hoc ipse sit sub dominio mali¬ Domini, id est Diaboli.

Ad quintum dicendum, quod homo efficitur ser n uus Diaboli, per quodlibet peccatum: & si non ex Diaboli victoria, tamen ex diuina iustitia. Nam & dominus alicuius personae posset ipsum trade¬ re in dominium alterius, retento sibi aliquo in ipso seruo, vt posset hoc facere, retenta sibi manuum iniectione. sic & Deus tradit seruum propter peccatum in seruum Diaboli, re¬ tento sibi in eo, quod placet sibi, vt non possit es hoc Diabolus ipsum seruum vexare, & vltra quam de¬ beat.

Articulus 3

ARTIC. III. An carnis tentatio alijs sit fortior. Conclusio est affirmatiua.

Dbon. d. 31.att. 3. q. 3 Ric. d. 20. q. 6. Tho. Arg. d. 21. q. 1. art. 2un corpbiel. d. 21 q. 1.

TERTIO quaeritur vtrum tentatio carnis sit fortior aliis, vel sit difficilius ad resistendum ei, e aliis. Et uidetur quod non. quia, vt habetur Iob. 41. de Diabolo: Non est potestas super terram, quae comparetur ei. sed quanto tentatio procedit a maiori, vel fortiori potentia, tanto est fortior & difficilius ei resistere. Huiusmodi autem est tem¬ tatio sacta ab hoste: ergo &c.

Praeterea quanto inimicus nos tentans est magis in potestate nostra, tanto citius possumus eum vincere. Licet ergo vterqued inimicetur spiritui nostro, Diabolus, & caro; tamen caro est magis in potestate nostra, quam Diabolus: ergo facilius poterimus eam uincere.

Praeterea quanto inimicus est occultior, & fran¬ dulentior: tanto difficilius est ei resistere. sed Dia bolus est occultior, & fraudulentior inimicus, quam caro, quia Diabolus latenter pugnat, caro¬ patenter bellat: ergo &c.

Praeterea peccata spiritualia, ad quae magis impellit malignus spiritus sunt maioris culpen, & mi¬ noris infamiae: Carnalia autem, ad quae impellit caro, econuerso. sed vbi est maior, & fortior culpa, v detur, quod sit fortior tentatio: ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia secundum Boet. Nulla peior pestis, quam familiaris inimicus, sed caro est quidam noster familiaris inimicus: ergo &c.

Praeterea Magister vult in littera, quod ten¬ utio carnis est interior, & difficilius vnci¬ tur: ergo &c.

RESOLVTIO Tentatio carnis difficilior est biaboli tentatione, propter dcbilitatem, naturalem desectat ionem, pugnandi modum, continuationem pugnae, impugnantis propinquitatem, indomabilitatem, infiru¬ menta bus nandi, bellantium insipientiam, quxi. liorumque pancitatem.

RESPONDEO dicendum, quod nouem viis possumus declarare, quod tentatio carnis sit difficilior, quae tentatio hostis. sic Magister plane vult in littera, vt Prima uia sumatur ex debilitate pugnantis, quia quanto quis est debilior, minus potest sustinere pugnam. Secunda sumitur ex naturali delectatio ne, quae est in actu, per quem maxime impugnamur a carne. quia quanto maior delectatio est in tali acu, tanto magis inclinamur, vt consentia¬ mus aduersario, & vt uincamur ab ipso. Terta sumir ex modo impugnandi, quia magis particulariter impugnamur a carne, quao ab aliquo alio: & quanto magis particularis est impugnatio, tanto difficilius sibi resistitur, quia uniuersalia nec agunt, nec patiuntur. Quarta sumitur ex continuatone pugnae, quia quanto magis, quis continue impugnat, tanto citius succumbit in pugna. Quinta sumitur ex proximitate impugnantis, quia quanto magis a proximo impugnamur, & minus possumus separare nos ab impugnante, tanto dissicilior est pugna. Sexta sumitur ex eo, per quod nos impugnat caro, quia impugnat nos peraliquid, quod nos retinere oportet, etiam scientes, quod ppter¬ hoc tentamur, & ista ratio porissime tangit virg¬ nes, & continentes. Septima sumitur ex indoma bilitate eius, cum quo bellamus quia quanto dit ficilius domatur inimicus, tanto difficilius est bel¬ lare cum ipso. Octaua sumitur ex insipientia bellantium, quia credentes euadere inimicum propter insipientiam, magis se illi supponunt. Nona & ultima uia sumitur ex paucitate auxiliorum quia quanto pauciora auxilia quis habet in bel¬ io, tanto, caeteris paribus, difficilius est illud bellum.

Prima uia est Hugonis. Nam tentatione carnisqua libet efficitur ualde debilis, quia non potest pugnare se toto, sed in seipso habet partem contra¬ se bellantem. Sicut ergo Ciuitas diuisa de facilir destruitur, quia omne reonum in se diuisum de¬ solabitur, sic quaelibet persona in seipsa diuisa, quia in eo caro concupiscit aduersus spiritum, & spiritus aduersus carnem: in tali pugna efficitur valde debilis ad bellandum. Hoc est ergo, quoddiert, Hugo. li 1. parte 7. c. 0. quod interior tentatio. i¬ carnis est, perquam ex motu prime delectationis in¬ tus animus ad peccandum sollicitatur. Et subdit: haec autem tentatio difficilius vincitur, quia interius oppuonans de nostro contra nos roboratur. dicitur autem rentatio carnis interior, quia omnes partes continentur in toto, & ex hoc dicuntur esse intra totum. cum ergo caro sit pars nostra, quia homo compositus est ex carne, & anima di¬ citur esse intra nos, sicut pars est intra totum ista autem tentatio est difficilior, quia de nostro contra nos roboraru, quia de nostro acopit unde bel lat. Nam cum ipsa caro sit nostra faciendo se partem, & bellando contra nos: de nostro habet, & a nobis, quod sic bellet. sicut ergo pecunia nostra vri¬ esse quid coniunctum nobis, & est quasi substantia nostra, iuxta illud, quod dixit adolescentior patri: Da mihi partem substantiae, quae me contingit. Si quis ergo non bellaret contra nos, nisi¬ de pecunia nostra, & semper posset habere pecuniam nostram ad bellandum contra nos, multum debilitaremur contra talem aduersarium bellantem, quia semper nos depauperaret, & &x hoc nos debilitaret, ne possemus continuart bellum: sic, & multo magis cum caro magis pertineat ad substantiam nostram, quam pecunia, cum pecunia non sit substantia nostra, nisi secundum rept¬ tationem nostram, & propter sustentationem no¬ aram, oro autem sit nosina supssantu semdt veritatem. faciensi ergo caton se partem contra¬ nos, sumus ex hoc diuisi, & debilitati, vt sit valde nobis difficile continuare talem pugnam.

Secunda via sumitur ex naturali delectatio¬ ne tam magna, sicut in sllo actu. Et istam ratio¬ nem tangit Auicenna, licet non tangat eam ad illam intentionem, ad quam nos adducimus. Vult enim, quod benefecit natura, quod tantam delectationem oonstituit in tali actu, quia si sciret in¬ diuiduum quantum sibi nocetactus ille, omni¬ no ab eo fugeret. Natura ergo, ne periret species, tantam delectationem constituit in tali actu, propter quam delectationem, sic attrahitur homo ad actum illum, quod quantumcunque cognoscat homo, quod sit in nocumentum corporis, quod sitin damnationem animae, & quod sit in denigrationem famae, vt plurimum, non propter hoc dimittit. Occurrunt enimibi, & multae anxie cogitationes, & multa danna, vt nummisma, & eorum, quae possunt nummismate mensurari. Apparet ergo quanta sit ibi delectatio, cum tot re¬ tractiua non possint habere victoriam, ne coni¬ ter homines permittant se ruere in foueam prae¬ dicti sceleris. quam ergo ex hoc sit grauis ista pugna, quilibet cogitare potest.

Tertia autem via sumitur ex particularitate impugnationis, quia ista pugna est magis particu¬ & laris, quam aliqua alia. Verum est enim, quod Philosophus in 2. Rheto. Assignat differentiam a inter iram, & odium. Quia odium potest esse in vniuersali¬ quia qus in uniuersali potet odire fures, sed nunduae est ira nisi in particulari. Quia nunquam aliquis ira¬ scitur nisi contra eum, qui paruipendit eum. Quia ira secundum Philosophum est appetitus dolo¬ ris in contrarium propter apparentem paruipen¬ sionem. est ergo ira circa particularia. Nam ali¬ quid vni placet, & est sibi gratiosum: & hoc fortasse alii displicet, idque ratione particun¬ laritatis. Nam vnus particularis actus, & vna particularis conditio trahit hunc in amorem, quod alium non traheret, iuxta illud, quod dicitur Canti. 4. Vulnerasti cor meum soror mea sponsa, vulnerasti cor meum in vno oculorum tuorum, & in vno crine colli tui. Licet ergo ille liber sit totus mysticus, tamen multa sunt ibi de amore spirituali, quae ad litteram verificantur de amore carnali. Ad lirteram enim ex aspectu alterius oculorum facto a secunda psona inflammatur, quis ad amorem eius, & ex dispositione capitis, vel alicuius crinis stantis iusta collum potest hoc idem fieri, vt tot sint particularitates in hac maro¬ ria, & tot particulares attractiones, quod excogita ri non possint. Non enim sunt circa vitium gule¬ hae particularitates, vt si cibus stat vno modo, vel¬ si vertatur alio modo, quod magis attrahat esurientem.

Quarta via ad hocidem sumitur ex continuatione pugnae. Nam non oportet ad hoc allegare auctoritates Sanctorum, quae plures sunt. Cum quilibet in seipso experiatur, quod contra talem morhum est continua pugna, & rara victoria. Quinta via sumitur ex proximitate impugnam¬ tis, quia si posset se quis a tali inimico separare & posset eum fugere, esset forte facilis pugna. sed cum inimicus noster sit ipsa caro nostra, in hac parte semper nos sequitur, & prosequitur & sem¬ per est nobis coniuncta, & proxima, concluditur, quod omnino sit valde difficilis talis pugna.

Sexta via sumitur ex eo, quod in hac parte nos impugnat caro. Nam sicut a gula nos impugnamur per euacuationem, vt quando est euacuatus stomachus, tunc esurimus, & impugnamur per¬ vitium gulae, sic quantum ad venerea impugnamur per repletionem. Est enim illud, per quod, impugnamur in tali actu, superfluum alimenti, de quo, vt supra dicebatur, fit semen, bene ergo di¬ cit Aug. quod coniugium in statu innocentiae, vel in Paradiso fuisset in officium, quia non fuisset, nisi propter creandam prolem: Modo autem aegris in statu miseriae est in remedium, quia est ad satisfaciendum carni. Est ergo modo coniugium propter vtrunque, & officium propter creandam prolem: & in remedium, vt coniuges possint: satisfacere carni sine peccato mortali, & etiam aliquando sine veniali. Ponet enim vir cognoscere vxorem praegnantem, ex qua certum est pro tunc non posse procreari prolem sine peccato mortali, & aliquando potest praegnantem cognoscere etiam sine veniali. Nam si hoc faciat vir, vt satisfaciat carni suae, peccat venialiter. sed si facit, vt satisfa¬ ciatcarni, vel appetitui carnali coniugis, & reddat sibildebitum, nec mortaliter, nec venialiter peccat. Cum hoc precipiat Apostolus, quod vir vxori debitum reddat, & vxor viro. Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod ista via quantum ad difficultatem potissime respicit virgines, & conti¬ nentes. Nam si homo, siue mas, siue faemina, vt placeat Deo, & vt magis possit vacare contemplationi, id est orationi, & studio litterarum, vult esse virgo, vel vult continere, hanc difficultatem incurrit, quia illud superfluum alimenti, vnde impugnat nos caro, non potest pro libito emittere sine peccato.

Septima via sumitur, quia valde est difficile ad domandum illum aduersarium, cum quo in hac parte pugnamus, quia non sufficiunt ibi abstinentiae, non orationes, non vigiliae, non aliae asperitates ad domandam carnem, quin nos tentet, & impugnet. Vnde Hiero. loquens de hac pugna quantum ad abstinentiamait: De cibis autem, & de potu taceo, cum & languentes Monachi, de quorum numero ipse erat, frigida aqua vtantur, & coctum aliquid sumere luxuria sit, & cum tantam abstinentiam faceret, dicebat, quod aliquando choreis se putabat interesse puellarum. De vigiliis autem, & orationibus, & aliis asperitatibus subdit, cum ait, quod quotidie lachrymas, que¬ tidie gemitus, supple in orationibus sundebat, & ait, quod si repugnantem somnus imminens oppressisset, nude humo uix ossa haerentia collidebam. Quot ergo erant in eo asperitates, quia quotidie lachrymas, quotidie gemitus, lectum etiam non habebat, sed nude humo vix ossa haerentia collidebat. Ex duritia enim huius¬ modi sine lecto collidebantur eius ossa, cum dormi re cogebatur. De lecto enim dicit Philosophus in Ethicis, quod lectum desiderat iuuenis, & se¬ nex. Erant enim in eo asperitates quantum ad lo¬ icum, quia stabat in Eremo, quae, vt ait. adusta solis ardoribus horridum praestabat Monachis habitaculum; quantum ad societatem. quia, vt ait, ob¬ metum gehennae scorpionum factus erat socius. & ferarum quantum ad vestes. quia, vt ait, horrebant sacco membra quantum ad propriam car¬ nem, & seipsum. quia, vt dicit, de formis, & squali¬ da cutis typum aethiopissae carnis adduxerat. quot etiam erant in beato Hieronymo vigiliae, quia non dormiebat, vt dictum est, nisi repugnantem somnus imminens oppressisset. quot etiam erant in eo orationes quia ait: quotidie lachrymas, quotidie gemitus. & quod non dormiebat nisi repugnantem somnus imminens oppressisset: & etiam, vt parum dormiret, sine lecto dormiebat, & nude humo vix ossa haerentia collidebat, totum referendum est ad orationes, quia in orationibus funde¬ bat lachrymas, prorumpebat in gemitus, non nisi repugnans, & oppressus somno dormiebat, vt magis vacaret orationi, & studio: & sine lecto & dormiebat, vt citius a somno surgeret, vt surgens rorationi, & studio vacaret. Nam ortno, & studium circa¬ Deum sunt. Nam cum oramus, cum Deo loquimur. Cum studemus, Deus nobiscum loquitur. Cum ergo Hiero. tot faceret, vt suam carnem domaret, adhuc remanebat indomita. Propter quod ipse de seipso ait, quod pallebant ora ieiuniis, & mens estuabat desiderio in frigido corpore, & ante hominem iam sua carne praemortuum solius libidinis incendia bulliebant. Postea quidem subdit, quod si nos, qui exosum habemus corpus, sentimus, quid faciet puella in delitis viuenes. Nempe¬ illud Apostoli: In delitiis uiuens mortua est. Ex hac autem uia duo habere possumus. Primo quoa difficile sit pugnare, cum carne. Secundo qualiter in nobisipsis uiuere debemus, vt uictoriam habeamus de carne.

Octaua via sumitur ex insipientia bellantium. quia ut plurimum, sic bellantes uolunt natare contra impetum fluuil. vt si alicuius personae eos amor impugnat: multi uolentes euadere pugnam, cogitant quaecunque displicentia habet illa persona, quam doctrinam in lib. de Remediis Quidius dedit, & doctrina fuit pessima, & suit ad oppositum, non ad propositum. quia non potest cogitare displicentia, quae habet illa persona, nisi cogitet de illa persona. & quanto plus cogitat de ea, si est eius amore captus, plus inuiscat se circa eam, & plus inuoluit se ligaminibus circa ipsam.

Nona autem, & ultima uia sumitur ex paucitate auxiliorum, quia non est in hac parte, nisi solum vnum auxilium, quod dat Apostolus ad Corinth. videlicet fuga, vel fugere. Vnde ait, fugite fornicationem. Si uolumus cogitare displicentiam Dilectae, quia hoc non possumus, nisi cogitemus de ea, & cogitando de ipsa inuoluimur laquejs eius: Vnum solum remedium restat. Non cogitare de ea, non accedere vbi sit ipsa, in omnibus modis, quibus possumus, sfuge¬ re illam. Hoc autem documenrum ait etiam Philosophus in Ethic. dicens, quod debemus pati illud, quod senes Troiae patiebantur ad Helenam, dicentes: Abiiciamus eam. Abiicere ergo, & su¬ gere, quantum possibile est obliuisci in talibus est summum remedium.

RESP. AD ARO. Ad prima autem tri¬ argumenta respondent aliqui, quod concludunt de pugnante non debilitato. quia si pugnans cit¬ ca tentationem carnis non esset debilitatus in tali pugna, concluderent argumenta, quod difficilius esset pugnare contra Diabolum, quam contra carnem. Tum quia potentior. Tum quia fraudulentior. Tum quia non est sic in potestate nostra, sed quia in bello carnis debilitamur, & habmus in nobisipsis bellantem, & sumus in nobisipsi¬ diuisi, cum uirtus vnita fortior sit seipsa dispersa. ideo propter hanc debilitatem, quam contrahimus ex bello carnis, est difficilins bellare cum ea. Possumus autem nos etiam aliter solue¬ re, quod non est potestas in terra, quae possit D bolo coaequari, quia cum nostromet nos impugnat: Vtitur enim tanquam organo carne nostra nos impugnando. Concluditur ergo per at gumentum, quod pugna Diaboli est difficilis, prout illi pugnae superadditur pugua ot nis, per quam nos impugnat, & tunc non est dubium, quod dissicilior est pugna hostis, & carnis, quam carnis tantum. sed si separaretur vna¬ abalia, ut pugnaret hostis sine carne, debilis po¬ terit dici tentatio. Nam quantumcunque hostis immittat cogitationes malas, nisi insurgat caro, & insurgendo tentet, quilibet experitur in se¬ ipso debiles esse illas tentationes: vel si sunt for¬ res illae malae cogitationes, hoc erit ratione carnis, vt si quis uidit aliquam mulierem in carne: cuius amore sit captus, forte tales cogitationes malae possent esse multum fortes, sed hocerit rotene¬ carnis, & per visionem factam in carne: sed ceteris paribus tentatio hostis de peccato carnis, nisi robose tur per carnem, debilis est respectu tentationis carnis.

Quod vero addebatur, quod est fraudulentior, & quod non est ita in potestate nostra Dia¬ bolus, sicut caro omnia hec non adaequantur tentationi carnis, nisi roborentur per carnem. Ad quartum dicendum, quod arguit opposi¬ tum, non propositum. quia ideo sunt mino ris culpae peccata carnalia, quia difficilius est contra carnem pugnare: Arguit ergo argumentum magis difficultatem pugnae, quam facilitatem.

Articulus 4

ARTIC. IV. An tentatio carnis sit peccatum. Conclusio est affirmativa

Ric. d. 21. q. 6. Biel. d. 21. q. 1. Dur. d. 3r. q. 1. Dorbel. d. 21. q. 6. Brul. d. 31. q. 7.

QVARTO quaeritur, vtrum tentatio camnis semp sit peccatum. Et vrtu, quod non. quia secundum Aug. in de vera Resigione: Oemn pecca¬ tum adeo est voluntarium, quod si non est voluntarium, non est peccatum. sed multoties tentatio camnis est contra voluntatem tentati, ergo &c.

Praeterea: illud, quod est meritorium non vr¬ esse peccatum, sed tentatio carnis multoties est meritorium, & etiam aliae tentationes sunt meritorie, iuxta illud Iaco. 1. Oen gaudium existimate fratres, cum in tentationes varias incideritis, ergo &c.

Praeterea, tentatio, cui non consentitur, est materia exercendae virtutis, sed multoties tentationi¬ carnis non consentitur, ergo tunc non erit pecca¬ tum, cum sit materia exercendae virtutis.

Praeterea, semper quis exaudire, nisi indiscrete petat, iuxta illud Dsei: Petite, & accipietis. sed Paulus non est exauditus, cum peteret stimulum carnis amoiieri ab ipso. ergo hoc perendo indiscrete petebat. sed si esset semper peccatum tentatio carnis fuisset discreta petitio, quod amoueretur ab ipso, ergo &c.

IN CONTRARIVM est Magister in littera, volens, quod tentatio, quo etn a carne, non sit sine peccato.

Praeterea Glo. super illud. 32. ad Cor. 12. Da¬ tus est mihi stimulus, &c. dicit, quod tentatio, qua est a carne, est peccatum veniale.

RESOLVTIO. Tentatio carnis, vel motus, percatum non est, si¬ vltra noturalem motum, pel calefactionem non eatur: si autem vlterius protedatur, ad aliquid videl, cet cogitandum pro illo motu; erit seitem¬ poccatum veniale. Si contra illum motum insurgatur, virtur est. id enim nofra motione, noftro¬ &mint, noilrani qovrliatetia: RESPONDPO dicendum, quosdam distinguere inter vitium, peccatum, & culpam, & demeri¬ tum. quia viuum, & peccatum possent esse in na¬ turalibus, culpa, & demeritum non sunt nisi in moralibus. Vitium enim & peccatum, vt dicunt, respiciunt naturam aliter, & aliter. Nam vitium re¬ spicit naturam quantum ad defectum, ad quod ponendum iuuant se, per Aug. 3. de libero arbitrio dicentem: Quod perfectioni naturae deesse pro¬ spexeris, id voca vitium. sed peccatum respici naturam, quantum ad regulam, & ideo monst. a dicuntur peccatum in natura, vt si aliquis cum¬ sex digitis nascatur, dicitur esse monstrum, vel peccatum in natura, quia non fuit regulatus ille foe¬ tus secundum regulam naturae. Verum quia re¬ gula non solum inuenitur in his, quae sunt naturae, sed etiam in his, quae sunt morum, & in his, & sunt artis, ideo peccatum non solum inuenit in naturalibus, sed etiam in moralibus, & artificialibus, vt si sit deuiatio a regula naturali, est monstrum, & est peccatum in naturalibus. si a regula¬ rationis, est peccatum in moralibus. si a rcgula ai¬ tis, in artificialibus. Quo autem differant culpa, & de mcritum, leue est videre. quia culpa dicit peccatum, vt est voluntarium. Demeritum autem dicit illud, quod nobis debet ex culpa, sicut meritum, quod nobis debet ex bono opere. Et licet in his dictis sint aliqua bona verba: oportet tame alia via incedere, vt per habitum, & actum, vt sunt voluntatis contra rationem, & per obligationem ad poena: Oportet, quod illa quatuor praefata sumant ir, tamen praedicta verba sic dicentium non sunt ab omni increpatione semota. Nam vitium vocant solum defect. im naturae. propter quod non adaptant vitium nisi ad defectum naturae. sed cum vi tiim, vt loquuntur Sancti de eo, sit quid opposi¬ tum virturi, oportet loqui de vitio, sicut loqmur de virtute, & diffiniatur virtus, quod est habitus elc¬ ctiuus in mediocritate consistens, vt sapiens iudi, cabit: Oportet, vt diffiniatur vitium, quod est habitus, quem debemus respuere extra medietate consistens, vt sapiens iudicabit. Virtus ergo sem¬ per se tenet in medio, sed vitium semper declinat ad aliquod extremorum. quantum ergo debcat er¬ se ista declinatio a medio, vel ad alterum extremorum, non potest secundum aequalitatem qua titatis sumi, sed secundum aequalitatem rationis: vi¬ illud, quod sapiens iudicabit, in hac parte illud sit pro regula, & pro aequalitate, Et inde est, quod quia virtus consistit in medio, & medium sempes est inter duo extrema. Ideo virtus semper est in¬ ter duo vitia, quasi inter duo extrema. Vt fortitudo est inter audaciam, & timiditatem. Vt plus se exponere periculis, quam dictet ratio est te¬ nere ad extremum, & est vitium quod dicitu¬ audacia, & minus se exponere, quam dictet ratio, est tenere ad extremum: & est, itium, quod dicitur timiditas. Veruntamen licet vitia te¬ neant extrema, & quodlibet opponatur virtuti tamen semper plus opponitur virtuti vnum quam aliud, vt timiditas plus opponitur fortitudini, quam audacia, & quia valde est difficile¬, & forte impossibile tenere punctaliter medium, vt quod homo, nec plus, nec minus sc exponat periculis bellicis, secundum quod est rationale si oportet ibi aliquam declinationem fieri, melius est declinare ad illud vitium, quod minus opponitur virtuti fortitudinis, vt ad audaciam quam illud, quod opponitur magis, vt ad timiditatem. Non ergo praefati sufficienter loquebantur de vitio, cum non loquerentur de eo, vt opponit virtuti. & quia longum esset omnia alia prosequi, reuertamur ad propositum, & dicamus, quod per¬ habitum, & actum voluntatis, vt sunt contra rationem, vt causant in nobis obligationem ad poenam, oportet illa quatuor praefata sumi. Dice¬ mus en. cum Aug. quod omne peccatum adeo est voluntarium, quod si non est voluntarium non est peccatum. Idem ergo erit loquendo in moralibus peccatum, & culpa, & ex illo eodem sumetur vitium, & demeritum. Actus enim voluntatis, vt est contra rationem est peccatum, & est culpa, & ex tali actu causatur vitiaim, & demeri¬ tum. ergo peccatum, & culpa dicunt ipsum actum voluntatis factum contra rationem, aliter tamen, & aliter: Et vitium, & demeritum dicunt aliquid causatum a tali actu. aliter tamen, & aliter. Nam cum dicitur actus voluntatis factus contra rationem duo dicuntur. Nam dicitur actus voluntatis, quod est quid voluntarium, & talis actus, & tale voluntarium siue talis voli¬ tio est contra rationem. Peccatum ergo magis videtur respicere illum actum voluntatis, vt est quid contra rationem, & culpa magis videtur di¬ cere illum eundem actum contra rationem, vt est quid voluntarium. Poterit ergo hoc modo differenter describi peccatum, & culpa, vt peccatum sit voluntarium contra rationem, vt est contra rationem. Culpa vero sit quod contra rationem voluntarium, vt est voluntarium, ergo tam peccatum in moralibus, quod culpa, dicit vtrunque, videlicet, quod sit contra rationem, & quod sit quod volutarium. sed peccatum magis formaliter dicit esse contra rationem magis materialiter esse, quod voluntarium. Culpa autem econuerso. Habito quon peccatum & culpa sunt ipse actus voluntatis contra rationem factus. aliter tame, & aliter; volumus de clarare quo vitium, & demeritum sunt quod causa¬ tum a tali actu, aliter, & aliter. Nam actus voluntatis contra rationem factus duo causat. Causat e n. in potentia illa, cuius est actus, habilitatem ad malum, vel inhatilitatem ad bonum, & cau sat obligationem ad poenam. Actus ergo voluntatis contra rationem factus, pront habilitat potentiam ad malum, dicitur causare vitium. sed vt causat obligationem ad poenam, dicitur causare demeri¬ etum, & ex hoc patet quomodo Augu. 12. de Ciui. Dei c. 2. vult, quod omne vitium naturae nocet, ac per¬ hoc contra naturam est, & idem in eodem, cum¬ Vitium creaturae Angelicae dicatur, quod non ad¬ haeret Deo, hinc apertissime declaratur eius na¬ tura, vt Deo adhereat conuenire. ex hoc ergo¬ est vitium, quia est contra naturam. Nam cum simus naturae rationalis, ex hoc est aliquod vitium hominis, vt homo est, quia contra ratio¬ nem est. Nec tamen excludimus, quin in corporalibus possit accipi vitium, quia potest contingere derectus in ipsa natura corporis, & in ipso¬ hoie, vt est corpus, quoia potest quis nasci defectiuus cum quatuor digitis, & d.i cet ex hoc hre corpus vitiosum, sed non est vitium, de quo loquimur, quia &x tali vitio per se loquendo, naec meremur, nec demeremur. Vnde August. 12. de Cui. Dei. cap. 3. ait, quod non quisq lam de vitiis naturalibus, sed de voluntarijs poenam lult, Conce limus etat, quod peccatum potest esse in natu¬ ralibus. sed, sicut diximus de vitio, dicemus & de peccato, quia non de peccatis naturalibus, sed de voluntarijs quilibet poenam luit. Fiunte nm monstra in natura, quae dater peccata, sed talia nec meritoria, nec demeritoria sunt. Omnis en. corruptio naturae, vt natura est, vr esse vitium, vel peccatum: licet non omne tale demeritorium sempe sit. Et qui¬ vellet ex hoc descendere ad quaestionem ppositam quod ois tentatio carnis peccatum est, posset subter¬ fugere quaestionem diceus, quod semper talis tentatio est peccatum, quia semper procedit ex corruptione naturae, sed non semper talis tentatio est demeritoria. Et ad hoc posset adaptari illud Au¬ gu. 19. de Ciui. Dei. c. 4. quod nonnullum uitium est, cum caro concupiscit aduersus spiritum, & spiritus aduersus carnem. quia hoc non potest esse si¬ ne corruptione naturae, & corruptio naturae esse non potest sine aliquo vitio, licet illud vitium non oporteat semper esse demeritorium. Verum quia ex omnibus his non plene satis fit quaestioni propositae; ideo oportet vlterius dubitare.

DVP. I. LATERALIS AAnaamni: tentatio feppasit deneriun. conciusio est negatiua.

Vide Doctores supra citatos.

VLTERIVS forte dubitate aliquis:: cum dicat Magister in littera, quod tentatio, que est ex carne, non st sine EA peccato. Vtrum verum sit de peccato, quod est aliquod demeritum, uel est ali¬ qua culpa. Dicendum, quod tentatio carnis non est sine aliqua corruptione naturae. Et ois talis corruptio potest dici vitium quoddam, vel quoddam peccatum, large loquendo de vitio, &c de peccato, vt etniam in naturalibus hec reperiunt. tate non ois talis tem tatio quantuncunque procedat ex quadam corruptione nature, habet semper rationem culpae. Diltingue¬ mus n. de illa tentatione carnis: vel est solum na turalis, & ibi sistit. vel ibi non sistit, sed procedit v¬ terius ad cogitationem aliquam competentem illi¬ tentationi, vtputa si calefiat, & insurgat caro, hoc poterit dici quaedam tentatio carnis: sed si non p¬ cedat vlterius ad cogitandum aliquid secundum ilam tentationem, sed potius pocedatur ad cogitandum contra, non videmus hoc esse aliquam culpam, vel deme ritum. Quihbet n. potest in scipso experiri, quod non semper calefacta carne, vel insurgente, oportet cogitare secundum calefactionem illam, sed potest statim hoc displicere, & potest incipere cogitare contra ipsam. quod si fiat,nullum videmus ibi de meritum, neqe culpam. Poterit ni. ibi esse peccatu, uel vitium, pput ex sola corruptione naturaesine¬ actuali cognitione, secundum talem motum carnis poss.nt talia praedominari. Nam cumin sta tu naturae institutae, non potuissent haec acci¬ dere: quia, vt patuit per Augustinum, tunen¬ etiam genitalia membra fuissent nobis sube cta, ut non insurgerent, nisi cum nostra, R tio dictaret, & ut nos vellemus praenia, vtdici¬ tur ratione: Oportet solum statui naturae cor¬ ruptae ista competere, vt ex hoc vitium, & pecca¬ tum dici possint. sed non proprie demeritum, siue eat culpa. Sic ergo dicendum est: si non pcedatur vitra naturalem motum, quae fit per solam calefa¬ eem ctionem, & insurrectionem. Sed si pocedatur vlterius ad cogitandum contra calefactionem, vel insurrectionem praefatam; non solum non erit ibi deme¬ ritum, sed erit ibi meritum, & erit materia &xer¬ cendae virtutis. Sed si non sistatur in illo motu na¬ turali, & pocedatu vlterius ad cogitandum aliquid prillo motu, vel secundum illum motum, hoc sine peccato saltem veniali esse non potest. Quod potet tripli¬ citer declarari: Primo quia illud fiet ex motione nostra: Secundo quia fiet sub regimine nostro: Tertio quia fiet cum aliquali complacentia nostra,

Prima via sic patet. Nam carne insurgente, in vo¬. luntate nostra in nobis est, quod cogitemus secum dum insurrectionem illam, vel contra illam, & si cogite¬ mus secundum insurrectionem illam, os ex hoc sine peccato ese altem veniali, nullus sanae mentis cogitaret.

Secunda via sic patet. Nam hoc non solum est &x motione nostra modo, quo patuit, sed est sub¬ regimine nio. Nam secundum Aug. 9. super Gen. Differentia est inter nos, & bestias, quia bestiae praesente com¬ cupiscibili non patem non concupiscere. Homo autem propter rationalem animam, quam habet paete concupi¬ scibili potest non concupiscere, cui concordat dictum Philosophi distinguentis duplex rationale. per essentiam, & per participationem. Ipsaen. sensualitas, cuius est concupiscere, vel ipse appetitus sensi¬ tiuus, quamuis non sit rationalis per essentiam; est tamen rationalis per participationem, quia est aptus natus obedire rationi, & esse sub regimine rationis, & ideo praesente concupiscibili propter regimen rationis, cui subiicitur, potest non concupiscere. imputabitur ergo aliqualiter rationi, si concupiscat.

Tertia via ad hoc idem sumitur ex aliquali com¬ placentia. quia si omnino displiceret voluntati, & appetitui intellectiuo ille motus naturalis factus per calefactionem, & insurrectionem carnis, non solum non procederetur in cogitationem secun¬ sdum illum motum, sed contra illum motum. Sed dice;: Homo non potest oibus peccatis, etiam venia¬ tlibus resistere, quantuncunque habeat gratiam, quia si hoc posset: sequeretur, quod posset dicere se peccatum non haberc, quod est contra canonicam loannis. Ad quod dici potest, quod prepe multa, ad quae homo est intentus in hac vita, non potest so totum dare contra vnum aliquid. Deditus ergo multis, & varijs, oportet ipsum in aliquo defice¬ re, & non solum aliquod veniale, sed etiam multa saltem venialia incurrere. Sed ad hoc randebimus per illud dictum Hieronymi, quod non est possibile¬ non scaturire motum in sensibus hominis medullarum calore, sed ille laudatur, ille praedicatu Bea¬ tus, qui statim cum incaeperit cogitare, interficit cogitatus, & allidit eos ad Petram. Petra autem erat Christus. Non enim possumus nobis omnino caue¬ re, quin aliqua illecebra veniat in mentem nram¬ Sed cum tales cogitationes habemus, non debe¬ mus eas permittere crescere, sed dum sunt paruulae, debemus eas ita allidere ad Petram id est ad Christum cogitando de passione eius, & de alijs bonis, quae fecit pro nobis, & quotidie facit, vt cogitationes illae sic allisae euanescant, & pereant. Sed dices ex quo non possumus eas vitare, non videntum esse peccatum. Ad quod dici debet, vt communiter dite, quod possumus vitare quanlibet talem tentationem in se, sed non possumus omnes simul vitare, cuius cam tacta est, videlicet, quod quilibet se idare potest totum ad vnum aliquid, sed non ad omnia, vt ex hoc pos¬ sit vitare quodcunque vnum aliud, sed non omnia, nec in hoc debemus conqueri de Deo, quia licet incurramus aliqua peccata venialia, sine quibus esse non possumus: tum si volumus viriliter bella¬ re, meritum, quod ex tali bello acquirimus, incomparabiliter excedit demeritum, quod ex hoc in¬ currimus. & si volumus continue esse boni bella¬ tores, semp diminuet pugna, & augebit meritum. Nam in secunda pugna non erit tanta impugnatio post victoriam primae pugnae: nec in tertia postyictoriam secundae.

RESP. AD ARG. ART. IIII.

AD PRIMVM dicendum, quod, vt patet, si ad tentationem concurrat solus naturalis motus, & vltra illum motum non superueniat mala cogitatio, non erit ibi peccatum, prout est culpa, vel de¬ meritum, vt est per habita manifestum. Aduertem dum tamen, quod non dicitur proprie tentatio carnis, vbi est solus motus naturalis, sed ubi vltra talem motum est cogitatio aliqua secundum illum motum, quod sine peccato esse non potest. Vnde Magister in littera ait, quod ex carnis corruptione suboritur motus illicitus, & titillatio praua, quod sine peccato non fit: Appellat autem motum illi¬ citum, & titillationem prauam, non motum naturalem, seu insurrectionem naturalem, sed motum cogitationis illicitum, & cogitationem prauam, quae facta a carne non sine peccato, nec sine culpa sunt.

Ad secundum dicendum, quod bene stant ista duo simul, quod ali quis pugnans peccet venialiter, & tamen mereatur habendo de tentatione victoriam.

Ad tertium dicendum, quod, vt patuit per¬ Hiero. allidens paruulos cogitatus ad Petram laudatur, & meretur. quod si allidendi, & de¬ struendi sunt illi cogitatus, mali sunt, & pecca¬ tum sunt. tamen hoc faciendo meremur, quia habemus victoriam de cogitationibus illis. & licet sit ibi aliquale peccatum non criminale, sed veniale, est ibi multo excellentius meri¬ tum.

Ad quartum dicendum, quod discreta fuit petitio Pauli, & discreta fuit cessatio a petitione. Discreta enim fuit petitio, quia nesciebat, vtrum deberet superare illum stimulum, vel non. & ideo discrete petijt, quod tolleretur, & discreta fuit cessatio a petitione, quia certificatus, quod sufficiebat ci gratia Dei ad illum stimulum superandum, propter quod ab illa¬ petitione cessauit.

Articulus 5

ARTIC. V. An tentationes sint appetende. Conclusio est negatiua.

DTh. 2. Sent. d. 21. q. 2. ar. 3. D. Bon. d. 23. at. 1. q. 4. Dur. d. A1. q. 2.

QVINTO quaeritur, vtrum tem tationes sint appetendae. Et videtur, quod sic. quia cum di¬ cat lacobus: Omne gaudium existimate fratres, cum in tentatio nes varias incideritis, ergo &c. Praeterea: illud, in quo relucet bonum hominis, est appetendum. sed in tentationibus potissime relucet tale bonum, quia ex tentationibus potis¬ sime apparet qualiter quisquis strenuus est in bellando, ergo &c.

Praeterea, vt dicit Magister in littera, quia nisi¬ tentationi consentiatur, non habet peccatum, sed est materia exercendae virtutis. sed hoc est appetendum, vt quis se exerceat in virtutibus, ergo &c.

Praeterea secundum Apostolum non coronabitur nisi qui legitime certauerit. sed hoc legitima certatio intelligitur de tentationibus, cum ergo debeamus appetere coronari, debemus appetere tentari.

IN CONTRARIVM est, quia illud, quod oramus amoueri, & non induci in ipsum, non debemus appetere. sed huiusmodi est tentatio, vt patet ex oratione Dominica, ergo &c.

Praeterea quilibet debet appetere, vt conformet se voluntati Dei. ergo debet appetere, quod sit discors, & difformis a voluntate hostis. Sed hostis appetit, vt tentemur, ergo nos debemus appetere, vt non tentemur.

RESOLVTIO. Tentatio absoluto non est appetenda. Iqque patet ex parte nostri, ex parte Dei, & ex parte tentationis. Sed quodammodo, quatenus eam¬ Deus permitrit.

RESPONDEO dicendum, quod ipsae tentationes secundum se non sunt appetendae, quod triplici via possumus declarare, vt Prima via sumat ex parte nostri, qui tentamur. nam si tentatio nes secundum se appeteremus, videremur altum sape¬ re, & de nobis praesumere, & non timere. quod est contra Apostolum dicentem: Noli altum sapere, sed time. Secunda via ad hoc idem sumitu ex parte Dei¬ permittentis, nos tentari. quia, vt patebit, appete¬ re tentationes secundum se, esset tentare Deum. Tertia via sumetur ex parte ipsius tentationis.

Prima via sic patet: Certum est en. quod sine tentationibus non possumus viuere. & certum est, quod tentationibus superuenientibus oportet nos contra¬ eas viriliter bellare. sed, quod nos appetamus eas hoc esset simile, sicut si Regi non moueret bellum in regno suox vel in oo, quod sibi deberet deiure, q ipse appeteret, quod moueretm sibi bellum. Si n. oriat bellum regi, debet ipse viriliter bellare contra re¬ belles, sed non debet ipse appetere, quod qus sibi re¬ bellet, vel bellum moueat. Sic in ppolito, si tentationes insurgant, debemus contra eas pror vriribus certare, sed non debemus appetere, quod insurgant. quia, vt supra tangebaum, esset praesumere de nobis ipsis. sempe ergo debemus esse pauidi, & timere, ne¬ succumbamus in pugnam tentationum, nec tentationes demmus appetere, ne videamur de nobis presumere.

Secunda via ad hoc idem sumitu ex parte Dei nos tentari permittentis. Nam si appeteremus tentari. hoc appetendo, tentaremus Deum, quod est contra id, quod scriptum est: Non tentabis Danedm Deum tuum. Hoc ergo¬ esset simile, vt si aliquis non tentaretu de vitio carnis, ipse accederet, & poneret se inter mulieres, vt de hoc tentaret. Hoc en. eenam tentare Deum, vt si qus non habet necesse hoc facere, & ingerit se ad hoc faciem dum, videret tentare Deum, vtrum Deus vellet i tali pugna iuuare, & eruere eum a tanto piculo. qaen. Dia bolus tentauit Damem ducens ipsum super pinaculum templi dicens: Si filius Dei es mitte te deorsum. seri¬ ptum est eni. Angelis suis mandauit de te, &c. Randit Dunes rursus: Scriptum est: Damedm Deum tuum non tenta¬ bis. Vere hoc fuisset tentare Deum, quod cum Vpes non haberet necesse mittere se deorsum, vel periculo se¬ exponere mittendo se deorsum, cum ipse posset sine periculo de illo pinaculo descendere, si voluisset, non hando de hoc necessitatem exponendi se periculo, vtrum Deus iuuaret eum in tali periculo. Sic si homo valebns tentationes effugere, appetat tenta¬ ri, & tentationibus se immisceri, eenm tentare Deum, vtrum vellet eum iuuare in periculo, cui non denbat se exponere. Christus enim quamuis esset verus Deus, multa tamen agebat, ut eius actio esset nostra instructio. Gesta etiam Sanctorum in hac parte sunt in structiones nostrae, quia ipsi fugiebant mundum, vt fugerent tentationes. Beatus Ioannes etiam sub teneris annis fugiens turmas ciuium desertum petiit. Si enim nulla fit necessitas exponendi se tentationibus, non debemus tentare Deum nos voluntarie tentationibus exponendo. Nam iuste Deus nos deberet tunc derelinquere, si, nulla necessitate cogente vellemus nos periculo tentationum exponere,

Tertia via ad hoc idem sumitur ex parte ipsius tentationis. Tentatio onim de se semper impellit ad malum. Si autem inde oriatur bonum: hoc est per accidens ratione victoriae quam homo habet de tentatione: sicut aegritudo semper de se dicit quid malum, si a tem inde consurgit bonum, hoc est per acci¬ dens. Sic si de tentatione consurgit bonum, hoc est ex benignitate Dei, qui illudit diabolo per sanctos suos. Vnde Augustinus super¬ Genes. exponens illud Psalmi: Draco iste. quem formasti ad illudendum ei, ait, quod multoties illuditur draconi, id est diabolo, qula tentando sanctos, malum, quod concipit contra eos Deus conuertit in bonum. Aduertendum tumen¬ quod cum quaeritur: Vtrum tentatio sit appeto¬ da simpliciter, Dicendum est, quod non. quia sempet tatio videtur dicere quid in malum. Sed sitolu¬ mus loqui de tentatione Dei, non quam permittit, sed quam facit, cum Deus, vt ait lacobus, non sit tentator malorum, nec vnquam tentat nisi ex hoc tentato aliquod bonum proueniat. Quia tentauit Abraham, ex hoc augumentatus est in gratia Dei. Tentauit Thobiam, iuxta illud, quod ait Angelus Thobiae: Quia acceptus eras Deo, necesse erat, vt tentatio probaret te. Tentatio ergo simpliciter non est appetenda: sed tentatio cum victoria, quia non coronabitur ni¬ si qui legitime certauerit. Vel tentatio cum patientia, quia beatus vir, qui suffert tentationem, vel tentatio, vt est facta a Deo, quia nunquam ex ea secundum, quod huiusmodi, oritur malum: & nullus, Deo auctore, fit deterior, iuxta illud Augu. &3. quaestionum. q. 4. quod quia nullo sapiente auctore fit homo deterior, ergo, ut ait, multominus Deo auctore fit homo deterior, quia Deus omni homine sapiente praestan¬ tiorest.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum, quod tentationes non sunt appetendae, quia tunc videmur de nobis praesumere. sed si superueniat eonfidendo de Deo, debemus gaudere speran¬ ris tes hoc esse in bonum nostrum, de quibus nullum dubium, quod si bene volumus bellare, victores erimus. cum fidelis Deus non permittat nos tentari, ultra id, quod possumus.

Ad secundum dicendum, quod in tentationibus non dicitur nostrum bonum reflorere, vel re¬ lucere, nisi supposita victoria, quam supponendo, sunt appetendae, licet simpliciter, & de se appetendae non sint.

Ad tertium dicendum, quod tentationes sunt emateria exercende virtutis non per se, sed per accidens. Inquantum non consentimus eis, & non consentiendo, victores sumus. Ideo signanter Magister loquitur, quia non ait, quod tentatio simpliciter sit materia exercendae virtutis, sed tentatio, cui non consentitur, id est, quam vincimus, est talis. Tunc ergo non erit dubium, quod tentatio cum victoria est appetenda.

Ad quartum dicendum, quod sicut necesse est, quod veniant scandala, non tamen propter hoc scandala sunt appetenda: Immo vaeh illi, per¬ quem scandalum venit: sic postquam quis incipit habere vsum rationis, necesse est, quod tentationes sibi veniant. sed propter hoc tentatio¬ nes non sunt appetendae: sed vaeh illi, qui in tentatione succumbit. & quia necesse est tentationes uienire, quibus venientibus, vel oportet nos succumbere, & damnari i vel contra eas legitime certare, & coro¬ nari. Propter hoc omnes peruenientes ad rationis Vvsum hor: atur Apostolus legi¬ time certare, vt coroneu tur.

PrevBack to TopNext

On this page