Quaestio 2

ARIC. I An primi Parentes penr ignorantiam peccauerint. Conclusio est negatiua.

D. Bon. d. 22. art. 2. q. 1. Ric. d. 32. q. 5. Sco. d. 22. q. 1. Bacc. d 22. q. 1. Biel. d. 2 2. q. 2. Th. Arg. d. 32. q. 1. art. 3. Ant. And d. 23. d. 1. Tandul. d. 242. q. 2. Gorr. d. 33. q. 3. Voril. d. 4. q. 4. Nic. de Niise tract. 2. p. 2. q. 4

AD PRINVM sic proceditur videtur, quod primi Parentes peccauerunt per ignorantiam, quia Aug. 14. de Ciui. Dei. videtur velle peccatum primorun Parentum fuisse ex infidelitate, sed tales peccant per ignorantiam quia, nt habe¬ tur Esa. secundum aliam litteram: Nisi credideritis, non intellig etis. Infideles ergo non credentes peccant non intelligendo per ignorantiam. ergo &c.

Praeterea videtur saltem, quod. Eua peccauerit per ignorantiam, quia secundum Isidorum 2. de sum. bo. c. 17. ignorantiae namque modo peccauit in Paradiso Eua, quia secundum Apostolum peccauit seducta, ergo per ignorantiam.

Praeterea eod. lib. & c. dicit Isidorus, quod tribus modis peccatum gignitur: infirmitate, ignorantia, & industria, sed primi Parentes non peccauerunt ex infirmitate, quia nondum habuerunt passiones carnis: nec peccauerunt ex industria, siue ex certa malitia, quia peccauerunt tentati a Diabolo, ergo &c.

Praeterea quilibet primorum Parentum videtur peccasse per deceptionem, credendo verbis Diaboli, vel deceptus per illa verba. Nam non solum mulier fuit decepta, sed etiam ipse Adam. quia, vt patuit ex praecedenti quaestione, fuit tripli¬ citer deceptus. sed peccare per deceptionem est peccare per ignorantiam, ergo &c.

IN CONTRARIVM est August. in d. libe, arb. quod approbare falsa pro veris non est na¬ tura hominis instituti, sed poena damnati. sed peccans per ignorantiam approbat falsa pro veris, ergo &c.

Praeterea ignorantia est quaedam poena secundum August. 1. Retra. Sed iusta est pena peccati, ergo antequam peccarent primi Parentes non po¬ terat in eis esse ignorantia, nec poterant primo¬ peccare per ignorantiam.

RESOLVTIO. Primi Parentes superbia peccauerunt: Hinc eos ignorantia peccasse non credimus. Si autem ec¬ rum peccatum ad infidelitatem referatur; erro¬ rem, & ignorantiam quandam, nescientiamquoe in eis ponendam esse non ambigimus.

RESPONDEO dicendum, quod primum peccatum primorum Parentum fuit elatio, vel superbia, secundum quam nullus eorum peccauit per ignorantiam. Nam prius, quam aliquis eorum crederet verbis Diaboli, in qua credulitate fuit deceptio, & quaedam ignorantia, quilibet eorum petist inordinate quandam excellentiam, quam appetendo commiserunt peccatum superbiae, quod de muliere plane patuit supra per August. quod non credidisset verbis Serpentis, nisi prius elationem habuisset in mente. quod de viro patet multo magis verum esse, quia vir nunquam simpliciter credidit verbis Diaboli, & ex hoc dicitur non fuisse seductus. Primum ergo eorum peccatum non fuit per ignorantiam, sed per superbiam, quilibet tamen eorum hoc commisit ignorans. Nam Philosophus 3. Ethi. fecit differentiam in¬ ter peccare per ignorantiam, & peccare ignorans. Nam tunc quis peccat per ignorantiam, quando ignorantia praecedit, & est causa peccati, sed tunc peccat ignorans quando ignorantia directe non praecedit, sed quasi concomitatur, sicut patet de lingua, quod quis per linguam posset gustare amarum, vel per deceptionem, vel deceptus, vt si crederet fel esse mel, & gustaret ipsum, credens esse dulce, gustaret per deceptionem, quia deceptio fuit causa, quare gustauit credens ipsum eise dulce. Sed si haberet infectam linguam colera, gustando rem dulcem, videretur sibi amara propter infectionem colerae. talis sic gustans non gustaret per deceptionem, sed gustaret deceptus, quia propter infectionem iudicaret amarum, quod non esset amarum, sed appareret amarum. Et quod dictum est de amaro, veritatem habet de dulci: vt si lingua esset infecta fleumate iudicaret dulce, quod non esset dulce, & tale est omne pecca¬ tum, & omnis peccans est ignorans, iuxta illud Philosophi in 3. Ethi. Omnis malus ignorans. Sic enim inficitur lingua, vt iudicet amarum dulce, & e contrario: sic inficitur appetitus, ex qua¬ infectione peruertitur iudicium, vt iudicet malum faciendum, quod non est faciendum, & e contrario. Vnde quilibet malus peccat ignorans, vel deceptus, quia in peccato commissionis iudicat faciendum, quod non est faciendum. In peccato vero omissionis non iudicat pro illo tempore faciendum, quod est faciendum, siue hoc sit ex negligentia, quia nihil cogitat tunc, & ideo nihil iu¬ dicat: siue hoc sit non ex negligentia, sed propter aliquem laborem, quem habet annexum ille actus, vt iudicat non esse eundum ad Ecclesiam etiam pro illo tempore; quo tenetur, quia non vult laborare, & taedet eum ire.

Primi ergo Parentes non commiserunt primum peccatum, quod fuit suporbia, per ignorantiam, sed bene commiserunt illud ignorantes, quia si cogitassent omnia mala, quae inde accidere pos¬ sent, & quae inde acciderunt, forte non peccas¬ sent, sed si consideremus alia, quae secuta sunt elationem illam primam: possumus dicere, quod peccauerunt per nescientiam, per ignorantiam, per er¬ rorem, & aliquo modo per insidelitatem, vt facia mus differentiam inter omnia ista, vt dicatur ne¬ scientia defectus scientiae, quam quis, vel simplici¬ ter, vel pro illo tempore non tenetur scire. talis enim defectus scientiae potest esse etiam in bonis Angelis. quia nulla creatura est omnino pfecta: Oportet ergo, quod in ea sit aliqua nescientia, vel defectus alicuius scientiae: Propter quod An¬ geli superiores purgant, illuminant, & perficiunt inferiores. Purgant quidem remouendo ab eis aliquam nescientiam: illuminant actu docendo cos: sed perficiunt per illum actum doctrine ad¬ generando in eis scientiam. Possent autem haec forte aliter adaptari, sed haec ad praesens sufficiant. Haec ergo dicta sunt de nescientia: Sed ignorantia plus dicit, quia non solum dicit defectum cuiuscunque scientiae, sed defectum scientiae aptae¬ natae tunc inesse. Nescientia ergo dicit negatio¬ nem scientiae, sed ignorantia dicit priuationem scientiae. Error vero ultra priuationem addit actum contrarium, vt tunc est error quando non solum caret scientia, quam debet habere, sed etiam opinatur contrarium veritati. sed tunc est ignorantia quando nestit veritatemeius, quod te¬ lietur scire.

Infidelitas dicit specialem modum erroris in his, quae spectant ad fidem, vel ad bonos mores. Nam error esse potest in mere speculatiuis: vt si¬ quis opinaretur falsum esso triangulum habere tres aequales, & crederet contrarium esse verum. Infidelitas ergo continet omnia praedicta. Nam infideljs, & errans in side, habet in se errorem, sicut speciale continet in se generale: & habet in se ignorantiam. quia maxime tenetur quilibet scire, quae sunt fidei: & habet in se nescientiam, quia habet defectum scientiae eorum, quae pertinent ad fidem, vel ad bonos mores. Cum ergo August, I4. de Ciui. videatur velle primos Parentes peccas¬ se per infidelitatem. Dato tamen, quod August: hoc non diceret; ex ipsa tamen vuritate patet sic es¬ se. Nam statim post illum inordinatum amorem propriae excellentiae, secundum quem quilibet peccauit appetendo esse sicut Deus, statim quilibet eorum secundum aliquem modum plus credidit Diabolo, quam Deo. Nam quilibet eorum credidit vera esse verba Diaboli. Quod si dicatur, quod mulier hoc credidit simpliciter, sed non Viri; Dicemus, quod, vt patet ex habitis, aliquem modum credulitatis habuit in verbis Diaboli etiam ipse vir. Cum ergo in ipsa infidelitate contineatur error, ignorantia, & nescientias primos Parentes peccando per infidelitatem possumus concedere eos peccasse per errorem, ignorantiam, & nescientiam,

RESP. D ARO. Ad primum dicendum, quod, vt patet, non est absolute concedendum primos Parentes peccasse per ignorantiam. Nam hoc fallum est, si intelligatur de primo peccato eorum, quia primum peccatum eorum fuit super¬ ut bia. Illa tamen superbia hoc fecit in eis, vt simpli¬ citer quantum ad mulierem, vel aliquo modo quantum ad virum magis crederent verbis Dia¬ boli, quam verbis Dei. quod sine infidelitate esse non potuit. & quia in infidelitate continentur alia triat error, ignorantia, & nescientia; primi¬ Parentes credendo verbis Diaboli, & ex hoc peccando per infidelitatem, peccauerunt per errorem, ignorantiam, & nescientiam. Cum ergo dicimus, quod nescientia est eorum, quae scire quis non tenet. lgnorantia eorum, quae quis scire tenetur. Error vero est assetio falsi, hoc non est quin nescientia sit, quid commune ad ignorantiam, errorem, & etiam infidelitatem. Nam quando aliquid est com¬ mune ad plura, & aliqua ex eis habent nomen¬ speciale; quod non habet nomen speciale, reti¬ net sibi nomen commune. quia ergo nescientia eorum, quae quis tenetur seire, habet nomen spe¬ clale, & dicitur ignorantia: Nescientia vero cuius¬ cunque veritatis cum assertione contrarii, & cum assertione falsi contrarii illi veritati, habet nomen¬ speciale, & dicitur error. Quod si sit error in his, quae sunt fidei, & morum, hanbet nomen speciale, & dicitur infidelitas. Ideo nescientia eorum, quae¬ quis non tenetur scire, quaecunque sint illa, non habens nomen speciale, retinuit sibi nomen com¬ mune, & vocata est nescientia. & si bene conside¬ rentur, quae dicta sunt, prtet quomodoilla qua. tuor se liabent ad inuicem. Et patet quomodo Primi [arentes per omnia illa quatuor peccauerunt quantum ad peccatum, quod commiserunt per infidelitatem credendo venrbis Daboli. Ad secundum dicendum, quod etiam peccae¬ uit per ignorantiam, non quantum dd primum peccatum, sed quantum ad peccatum aliud subsecutum, vel quantum ad peccata alia subsecuta, quae commisit, credendo verbis Diaboli.

Aduertendum tamen, quod Isidorus in illo loco praeallegato videtur velle, quod Eua peccauit per ignorantiam: sed non Adam, allegans, quod Lua fuit seducta, sed non Adam: Tamen ipse etiam Adam aliquo modo credidit verbis Diaboli, quibus credendo peccauit per infidelitatem, & per ignorantiam, & per quaecunque alia importata per infidelitatem.

Ad tertium dicendum, quod per:iam dicta, quomodo peccauerunt per ignorantiam. Et per¬ hoc patet solutio ad quartum, quia primi Parentes prout fuerunt decepti peccauerunt per ignorantiam.

RESP. AD ARO. IN CONTR. Ad argumenta autem in contrarium dicendum, quod non concludunt, primos Parentes non peccasse per ignorantiam, sed quod primum peccatum eorum non ruit ignorantia, quod patet verum esse, si considerentur praehabita.

ARTIC. II. An ignorantia sit peccatum. Conclusio est affirmativa.

Dorh. 1. 1. q. 76. art. 3. Et 2. Sent. d. 23. q 3. ar. 1. D. Bon. d. 21. ar. 3. q. 3. ILic. d. 22. q. 6. Quill. Altil. 2. Sent. cap de ignor. Alex. de Ales 2. p. q. 129. ar. 1. Dur. d. 12. q. 3. Brul. d. 22. q. 2. biel. d. 22. q. 2.

AD SECVNDVM sic proceditur: videtur, quod ignorantia non sit peccatum, quia peccatum opponitur virtuti. sed secundum Philosophum 2. Ethi. Scire modicum vtile est ad virtutem. si ergo sci¬ re modicum facit ad virtutem; ignorantia, quae opponitur scientiae, modicum facit ad peccatum. Vel possumus ex hoc arguere, si scire secundum se non est meritorium, ergo ignorantia secundumE se non erit demeritoria, ergo nec erit peccatum.

Praeterea secundum August. in de vera Relig. Omne peccatum adeo est voluntarium, quod si non est voluntarium non est peccatum: Omne ergo peccatum est in voluntate, sed ignorantia est in intellectu, ergo &c.

Praeterea omne peccatum deletur per poenitem¬ tiam, sed ignorantia non deletur per poenion¬ tiam, ergo &c.

Praeterea omne peccatum, vel est actuale, vel¬ originale, sed ignorantia non est peccatum actuale, cum sit defectus scientiae: nec est peccatum riginale,. quia licet oriamur cum ignorantia, vel¬ cum quadam nescientia, illa tamen nescientia non tollitur per baptismum, sed peccatum originale tollitur, ergo &c.

Praeterea, quandiu durat tempus ignorantiae, semper ignoramus. ergo si ignorantia esset pecca¬ tum, quandiu duraret ignorantia, semper pecca¬ remus, quod non videtur conueniens.

IN CONTRARIVM est, quia secundum Apostolum 1. ad Cor. Qui ignorat ignorabitur, sed nullus dicitur ignorari a Deo, nisi propter peccatum, quia fatuis virginibus, id est pecca¬ toribus dicetur: Nescio vos. ergo &c.

Praeterea Esa. dicitur: Propterea captiuus ductus est populus meus, quia non habuit scientiam. sed non captiuatur spirituali captiuitate ali¬ quis, nisi propter peccatum, ergo &c.

RESOLVTIO. Ignorantia nonftlum ratione annexi, sed etiam ex¬ se peccatum esse dicimus: modo ignorantia sit affectata, vel neglecta: inuincibilis autem non item.

RESPONDEO dicendum, quosdam dixisse nullam ignorantiam esse de se peccatum, sed ratione aliculus annexi, uel praecedentis, vel sequentia tis. Potest enim aliquid, quod est peccatum, prae¬ cedere ignorantiam, vtputa negligentia discendi. Illa ergo negligentia est peccatum:sed ignoram tia secuta illam negligentiam non est peccatum, sed effectus peccati. Sic etiam affectio ignorantiae potest praecedere ignorantiam, quia quis potest affici ad hoc, quod ignoret, & potest affecta¬ re, & velle illam ignorantiam, quia de multis verificatur illud Psalmi: Noluit intelligere, vt bene ageret, & hoc est maius peccatum velle se¬ ignorare, quam negligere, & non dare operam, vt ignorantiam fugiat, & scientiam acquirat. Illa ergo negligentia, & illa affectatio ad ignorantiam, vt dixerunt aliqui, habuerunt rationem peccati. non autem ipsa ignorantia. & quod dictum est de praecedentibus ignorantiam, potest habere¬ veritatem de sequentibus eam. quia sicut aliqua peccata praecedunt ignorantiam, & possunt causare ignorantiam, sic aliqua peccata possunt se qui ignorantiam, & causari ab ea. Nam & Sancti, & Philosophi concedunt peccata posse causari ex ignorantia, & distinguunt peccata, quod ali¬ qua causantur ex ignorantia, aliqua ex alia causa. Negantes ergo ignorantiam esse peccatum, dicerent, quod peccata possunt causari ex ignorantia, sed ex hoc ignorantia non debet dici peccatum, sed causa peccati, & illa sic causata debent dici peccata. non autem ignorantia ipsa. Nam omnis causa peccati deberet dici peccatum, cum sit causa peccati.

Contra hoc autem obiiciunt uliqui, quod ad rationem peccati sufficit priuatio eorum, vel ali¬ cuius eorum, quod quis tenetur habere, & specialiter si illa priuatio sit aliquo modo volita. sed sie absolute Pauendo, non videut verum esse. quod dicitur. Nam, quod quis teneatur hat ere¬ hoc, vel illud, non potest intelligi simpliciter, sed cum hac additione: si vult consequi talem finem, vt, iste tenetur habere nauim, si vult transire mare. Hoc ergo modo quilibet tenetur scire pertinentia ad salutem, si vult saluari, secundum quem modum etiam tenemur habere gratiam, quia si¬ ne ea saluari non possumus. Priuatio ergo gratiae, quam tenemur habere, si volumus saluari, es¬ set peccatum. Sic ignorantia, & defectus scienti¬ pertinentium ad salutem, quae tenemur scire, si volumus saluari, esset peccatum. Sed priuatio gratiae est effectus peccati, & est poena peccati: Non tamen proprie est peccatum, quia tunc quilibet habens gratiam non posset aliquo modo pecca¬ re, nisi peccaret duplici peccato, videlicet peccato, per quod deficit a gratia, & ipso defectu gratiae, quae proprie non sunt duo peccata, sed vnum illorum se habet, vt peccatum, aliud vero, scilicet deficere a gratia, se habet, vt effectus peccati. Sic etiam & ignorantia licet possit causari ex peccato, & causare peccatum; non tamen ipsa in se vi¬ detur esse peccatum. Et quod dictum est de ignorantia, quod potest causari ex peccato, & causare ipsum, veritatem habet de defectu gratiae, quem posse causari ex peccato non est dubium. quia non est dubium, quod per peccatum deficimus a gratia. Nec etiam debet esse dubium, quin possit defectus gratiae causare peccatum, quia peccatum secundum Sanctos, quod per poenitentiam non di¬ luitur, mox suo pondere ad aliud trahit.

Assignanda est ergo aliqua specialis causa, quare ignorantia dicatur esse peccatum. Nam si praefata possent aliqualiter palliari, vel aliqua¬ lem responsionem habere; certum est non es¬ se sufficiens dictum, ignorantiam esse peccatum, nisi assignetur specialis causa, quare dicatur esse peccatum.

Dicemus ergo, quod cum non debeatur iusta poena, nisi propter peccatum, vt potest patere August in de vera Relig omne illud, propter quod nobis debetur iusta poena, potest dici peccatum. Et si habet specialem rationem, quare ex ea de beatur nobis iusta poena, debet dici speciale peccatum. Nec tamen est dubium, non esse omnino simile de defectu gratiae, & de defectu scientiae, siue de ignorantia, quia semper gratia est quid su¬ pernaturale, sed non semper scientia est quid su¬ pernaturale, sed possumus naturaliter acquirere aliquam scientiam, & hoc modo ignorantiam naturaliter fugere. Assignabimus ergo specialem causam, quare ignorantia habet rationem pecca¬ cati, & maxime si sit volita: quia si nullo modo volita esset, sed etiam omnino inuincibilis, prout in prosequendo patebit, nullo modo esset peccatum, licet possit esse poena peccati: Sicut ergo alia peccata ex ipso velle contrahunt rationem peccati, id est culpae, sic & ipsa ignorantia. Est tamen ignorantia specialis ratio peccati ex eo, quod quilibet ignorans expositus est maximo periculo. Si ergo¬ ad ignorantiam concurrat, aliquo modo velle, cum velle se exponere tanto periculo non sit sine peccato, opostet ignorantiam esse peccatum quia est quaedam obliquitas a statu falntis, & om¬ nre tale est peccatum, & culpa. Est enim pecca¬ tum, & culpa in alijs potentijs, vt intemperantia est in concupiscibili, & speciale complementum, vt talia sint peccata, habent ex regula rationis, quia pro tanto sunt peccata inquantum sunt contra regulam rationis, & complementum culpae¬ sumunt ex affectione voluntatis, vt intantum sint culpae, inquantum sunt aliquo modo volita: & in¬ tantum sint peccata habentia rationem culpae, inquantum sunt aliquo modo volita; Ignorantia ergo est peccatum, quia est contra rationem, si possumus eam fugere: & est culpa, si sit aliquo modo volita. Quod autem ignorantia sit peccatum, & culpa ratione periculi, ad quod disponuntur ignorantes, potest patere ex Olos. super illo verbo: Ignorans, quoniam benignitas Dei, &c. vbi Clo. distinguit peccatum graue, & grauius, & grauissimum. Crauiter enim peccat condemnans alium, si faciat, quod condemnat, quia videtur praesumere, quod non puniatur, sed grauius peccat, si non paeniteat, quia ex hoc videtur contemnere diuitias bonitatis diuinae. Sed grauissime peccat secundum Olo. Si ignorat se illas diuitias bonitatis contemnere. Ignorans ergo se contemnere illas diuitias est grauissimum peccatum, vt communiter exponitur, & bene ignorans peccat grauissime, id est periculosissime. Melius enim esset, & non esset in tanto periculo, si quis infirmaretur maiori morbo, & non ignoraretur causa morbi, quam si infirmaretur minori, & ignoraretur causa, cum haec sit vniuersalis cura in omnibus egritudinibus causas abscindere. Bene ergo dictum est, quod communiter dicitur, quo ipsa ignorantia potest esse peccatum, & habet, vt patet, de se, & ex quadam periculositate quandam specialem rationem peccati.

DVB. I. LATERALIS An quandoque ignorantia non sit peccatum. conclusio est affirmatiua.

Idque de inuincibili affirmatur, quae potest esse pena peccati.

D. Th. 1. 2. q 7o. ar. 3. 4. Et 2. Sent. d. 32. q. 2. ar Et 4. d. 9. q. 2 ar. Et. de Malo q. 3. ar. 8. D. Bon. d. 23. ar. 2. q. 3. Ric. d. 31 IVull. Altis. 3. Set c. 29. Biel. d. 14. q. 2. Dur. d. 242. q. 4.

VLTERIVS forte dubitaret aliqus, quando ignorantia est peccatum, & quando non. Dicendum, quod loquendo de peccato, vt loquuntur Sancti pro eodem accipientes peccatum, & culpam, oportet, quod peccatum siue culpa quoddam formale complementum accipiat a voluntate, vel communicante, & expresse volente, vel¬ ommittente, & negligente. Erit ergo triples ignorantia Commissionis, Ommissionis, & Inuin¬ clbllis. Ignorantia ergo commissionis, quia ipsa voluntas committit aliquem actum, propter quem illa ignorantia habet rationem peccati, vel¬ culpae, communiter dicitur ignorantia affectata, qus ex ipsa repatet debere fiaberetale nomen¬ Nam si ignoranti placet ignorantia sua, & voluntas committit, vel emittit actum, per quem com¬ placet sibi illa ignorantia, patet talem ignorantiam esse volitam, & affectatam. & hoc modo, caeteris paribus, talis ignorantia est maius peccatum, quod aliqua alia ignorantia. Dicimus autem, caeteris paribus, quia posset contingere, quod quis affectaret ignorantiam rei modicae, & alius non affectaret, sed negligeret imnorantiam rei tanto maioris, quod maius peccatum esset ignorantia illa¬ per negligentiam, quam illa, quae esset volita, & affectata.

Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod cum omnes homines naturaliter scire desiderent, vt dicitur in princip. Metaph. impossibile¬ est, quod ignorantia sit volita per se: Potest autem esse volita per accidens, vt qui potest velle ignora re, ne remordeat eum conscientia, vt magis sine remorsu, & sine fraeno peccare possit. Multi nanque sunt tales, de quibus dicitur in lob, quod di¬ eunt Deo: Recede a nobis. Scientiam enim lvia¬ rum tuarum nolumus. & ista ignorantia, caeteris paribus, est grauius peccatum, quam aliqua alia.

Est autem alia ignorantia aliquo modo pertinens ad voluntatem non directe, quod sit volita, & affectata, sed indirecte propter aliquem labo¬ rem, quem habet annexum, vt. quia taedet aliquen¬ laborare, & ideo negligit dare operam ad sciendum, & talis ignorantia minus habet de voluntario, quam prima, & ideo, caeteris paribus, est mi¬ nus peccatum. Libenter enim sic ignorans vellet scire, sed non vult laborare, vt sciat propter quod talis ignorantia aliquid habet de voluntario: cum in voluntate nostra sit velle laborare, vel non laborare. Talis enim ignorantia licet non possit di¬ ci affectata, potest dici neglecta, vel per negligentiam continuata, & si comparata ad voluntatem non potest dici commissa, quia nihil committit voluntas ad persistendumin tali ignorantia, quia non vult nec affectat eam; tamen potest dici¬ ommissa, quia ommittit voluntas laborare, & negligit operari, vt effugiat ignorantiam illam Talis autem ignorantia a Iuristis appellatur crassa, vel supina. Nam sicut crassi, & pingues habent quandam ponderositatem, vt non sint ita habiles ad laborandum sicut alii, & libentius fugiant laborem, quam alii, dicitur quis habere ignorantiam crassam, quando non vult laborare, vt sciat Sic etiam, qui iacet supinus magis est ineptus ad surgendum, & ex hoc ad laborandum, vt sciat. Membra enim nostra, per quae surgimus, curuantur ad partem posteriorem, vt crura curuantur versus posterius: Stans ergo supinus vertit se, vt possit curuare crura, quibus curuatis surgat. Pingues ergo, & iacentes supini sunt magis indispositi ad laborandum, quam alij. Ideo ignorantes, & nolentes laborare, vt sciant, dicuntur habere ignorantiam crassam, & supinam, & quia in tali¬ negligentia, & nolle laborare sunt gradus: Ideo possunt differre ignorantia crassa, & supina, put¬ vnum istorum potest dicere maiorem ineptitudinem ad laborandum, quam aliud, vt ex hoc vna illarum ignorantiarum fossit videri maior alia. rst autem & tertius modus ignorantiae, qui nec est affectatus, nec neglectus, vt cum aliquis nec afficit, nec ignorat, nec negligit quantum potest dare operam, vt sciat, sed non forte occurrit sibi, vt possit illud scire: Talis enim ignorantia dicitur inuincibilis. & quia nullo modo est volita, secundum, quod huiusmodi non est pecca¬ tum, licet possit esse poena peccati, quia ex primis Parentibus multa circa haec consecuti sumus, & ratione peccati originalis, in quo nascimur, multa circa ignorantiam consequimur.

RESP. AD ARO. ART. III.

AD PRIMVM dicendum, quod ad construendum multa requiruntur, ad destruendum vnum solum sufficit. & ideo scire modicum est vtile ad virtutem sine operatione, quia per solum scire vir¬ tus generari non potest; tamn scire requiritur ad vir¬ tutem, quia per scire innotescit nobis finis, secundum quem operando acquirimus virtutem. Sicut ergo sagittatoribus vtile est respicere signum, quia ex hoc multum iuuantur, vt bene sagittent ad ipsum: sic ad virtutes vtile est scire, quae sunt opera virtutum, & quis finis intenditur in eis. quia licet hoc non sufficiat ad habendum virtutes: po¬ terimus tamen per hoc multum iuuari ad acquirendum eas. Si tamen quaeratur, quod est plus vtile¬ ad acquirendum virtutes, vel operari, an scire: Dicemus, quod quaestio nullam habet difficultatem, cum operari includat scire, quia nullus operatur, quae nescit, nisi forte casu. Ad habendum ergo virtutem plus vtile est operari, sed ad peccandum sufficit vnum tantum: Propter quod sola ignorantia potest esse peccatum, quia cum pec¬ eatum dicat quid turpe, & quid defectiuum, & ad turpitudinem, sufficiat vnus solus defectus, vt quod quis habeat nasum amputatum, vel os tortuosum: Ideo sufficit solus defectus in intellectu re¬ spectu horum, quae tenemur scire, ad hoc, quod sit ibi peccatum, sed huiusmodi defectus est ignorantia: Ideo potest dici esse peccatum.

Ad secundum dicendum, quod omne peccatum est in voluntate tanquam in causa, non tanquam in subiecto: vel est in voluntate, quia quoddam conplementum accipit a voluntate, & maxime prout peccatum est idem, quod culpa. est ergo ignorantia in intellectu tanquam in subiecto, sed non habet rationem culpae, nisi prout est volita, & per conparationem ad volunratem. quia si esset ignorantia inuincibilis, & nullo modo esset volita, non haberet rationem peccati, prout hic de peccato loquimur, & prout est idem, quod culpa¬

Ad tertium dicendum, quod si ipsa ignorantia non deletur per poenitentiam secundum se: deletur tame, vt est vu,lita, &, vt habet rationem culpae. Vel possumus dicere, quod voluntas non plene poenitet de ignorantia, nisi adhibeat diligentiam, quam potest ad sciendum, & ad vitandam illam ignorantiam: propter quam dicitur conmisisse culpam. ergo paenitentia etiam ipsam ignorantiam tollit, & si non in se: tollit tamen eam in sua causa, vt de caetero voluntas adhibeeat omnem diligentiam ad fugiendum eam.

Ad quartum dicendum, quod ignorantia, vel ne¬ scientia, in qua nascimur, & si non est ipsum peccatum originale, potest esse poena peccati originalis. Baptismus ergo delet peccatum originale¬ quantum ad debitum habendi originalem iustitiam, sed non restituit nobis ipsam originalem iustitiam. nam solum per Baptismum absoluimur a debito habendi ipsam. & quia carentia originalis iustitiae potest dici quaedam poena originalis peccati: sicut non tollitur a nobis per Baptismum talis poena, vt non sit: sed solum, vt non imputetur nobis ad culpam: sic nescientia, vel etiam ignorantia, non tolluntur a nobis per Baptismum, vt non sint, sed, vt non imputentur nobis ad culpam. Sed postquam venimus ad vsum rationis nisi apponamus sufficientem diligentiam ad sciem dum, quae sunt de necessitate salutis, tunc ignorantia imputabitur nobis ad culpam, quae erit aliquo modo volita.

Ad quintum dicendum, quod ignorantia pro¬ tanto est peccatum, vt patet, quia est aliquo modo volita, sed non aliter volita, nisi, vel quia voluntas affectat eam, vel quia non dat sufficientem diligentiam, vt sciat, & vt fugiat eam. ergo ignorantia, vel erit peccatum commissionis, pr¬ ut voluntas affectat eam, & ideo non erit tale peccatum, nisi quando affectat, & toties quoties voluntas eam affectat: vel erit ignorantia peccatum omissionis, prout voluntas non sufficienter sollicitatur, nec sufficienter dat operam, vt sciat. Erit ergo tale peccatum sicut peccat faciens contra praeceptum affirmatiuum. Nam ratio naturalis dictat, quod debeamus sollicitari ad sciendum ea, quae sunt de necessitate salutis, sed non obligat nisi pro loco, & tempore, & ideo ignoragtia toties est peccatum, quoties non oc¬ curterit tale tempus, & locus.

ARTIC. III An ignorantia possit qse causa peccati. Conclusio es¬ affirmatiua.

pni. 4ra4. ttaemhio qaat Sntt oun. biel. d. 22. q. 2

AD TERTIVM sic procedit: vitm, quod ignorantia non possit esse causa peccati. Nam cum scientia possit habere rationem cau¬ sae; ignorantia, quae est defectus scientiae poterit esse defectus cau¬ sae, non autem causa.

Praeterea, quod de se non est ens, non videtur posse esse alicuius causa: sed ignorantia, cum sit priuatio, de se non est ens: Ergo non poterit esse¬ alicuius causa.

Praeterea omne peccatum secundum Augusti¬ num, in tantum est peccatum, in quantum est vo¬ ita. sed ois isnoraua causat iniolttariam, ergo oi¬ ignorantia contrariatur peccato, & non erit causa peccati.

Praeterea si ignorantia esset causa peccati: ergo quanto maior esset ignorantia, tanto magis esset causa peccati, sed hoc est falsum. quia tanta possent esse ignorantia, quod nullo modo esset causa peccati: ergo &c.

In CONTRARIVM est Isidor. li. 2. c. 17. de sum. Bo. quod peccatum tripliciter committitur, ignorantia, infirmitate, & industria, quod non esset, nisi omnia haec tria possent esse causa peccati.

Praeterea Philosophus in 3. Eth. vult, quod aliquando quis peccat per ignorantiam, aliquando peccat ignorans. Sed cum quis peccat per ignorantiam, tunc ignorantia est causa peccati: ergo &c.

RESOLVTIO. Ignorantia quandoque est causa peccati, sed inuincibilis in particulari, & facti, non in vni¬ uersali, excusat, vt infra patebit.

RESPonDEO dicendum, quod ignorantia opponitur scientiae, & simul tum ignorantia opponum. tur nescientia, error & infidelitas, etiam ipsi scien. uae, semper cum sudmu Philosophum vnum uni opponatur, oportet, quod non eodem genere oppositionis, vel non eodem modo ista quatuor opponantur scientiae Nam nescientia est idem, quod non scientia, & ideo opponitur scientiae contradictorie, vel negatiue lgnorantia vero, quae est priuatio scientiae, opponitur scientiae priuatiue. Error autem opponitur scientiae oppositione contraria, vel contrarie. Nam tunc est error, quando simul¬ cum priuatione veri scientiae, concurrit ibi assertio falsi, & ideo error propter illud falsum, quod contrariatur vero, opponitur scientiae oppositio ne contraria. Infidelitas autem opponitur scientiae veri secundum quendam specialem modum contrarietatis. Et sicut scientiae opponuntur praedicta quatuor, sic ent, & sanitati, & aliis rebus possumus assigna¬ re talia quatuor opposita, vt sanitati opponitur non sanitas, infirmitas, languedo, & febris, sed non sa¬ niras opponitur negatine, infirmitas priuatiue, lam¬ guedo contrarie: sebris non contrarie quocunqued modo, sed speciali modo contrarietatis Nam qualitercun¬ que quis patiatur, potest dici languens, sed non di¬ cutur febricitans, nisi patiatur hoc modo passionis, scilicet per febrem. Possumus etiam in coloribus istaatiaptare assignando quatuor, quae opponuntur albo, sed ad praesens, quae sunt dicta, sufficiant.

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, quod illa quatuor, quae opponuntur scientiae, sem. per vnum ad aliud se habet per quandam additionem, quia ignorantia addit super nescientiam: error supra ignorantiam: infidelitas supra erro¬ rem. Nam nescientia est omnium eorum, quae quod a nescit, siue sit aptus ille scire, siue non, siue teneatur illa scire, siue non. Ignorantia ergo addit iu¬ pia neseentam quandam aputudinem natura lem, vt non dicatur ignorans respectueorum, non est quis aptus, natus naturaliter scire. Nam licet respectu talium possit dici quis nesciens, non tamen proprie debet dici ignorans. & si accipiatur ignorantia, ut est culpa, non solum addit supra nescientiam aptitudinem quandam, sed etiam super huiusmodi aptitudinem addit quandam obligationem, ut tunc dicatur, quis habere ignorantiam, quae est culpa, quando non solum ignorat ea, quae est aptus scire, sed etiam, quando ignorat ca, que tenetur scire, & ad que obligatur, vt sciat, cuiusmodi sunt pertinentia ad salutem, & hoc modo, volumus hic loqui de ignorantia.

Sed error addit supra ignorantiam, vt tunc di¬ citur quis errare, quando non solum ignorat ali¬ qua vera, sed asserit aliquam falsa contraria veritati. Nam non eodem modo opponitur albo non album, & priuatum albo, & coloratum alio colore, quam albo. nam album, & priuatum albo non dicunt de se aliquem actum, vel aliquem colorem, & ideo non opponuntur albo contrarie, quia contraria semper sunt subeodem gene. re, & vtrunque contrariorum participat naturam generis. Ideo album, & quidquid contrariatur albo, oportet, quod sitaliquis calor: ion nigrum, & alii¬ colores inquantum participant nigrum, possunt opponi albo contrarie. & scientia, cum sit quaedam assertio ueri: nescientia, & ignorantia non possunt ei opponi contrarie. sed error, quo est assertio filii, opponit scientiae oppositione contraria Vtrunque n¬ istorum tam scientia, quam error erir sub eodem genere, vt puta sub assertione, sed scientia dicet assertionem veriierror assertionem falsi. Vtrumque ergo¬ importabit aliquem actum, nec curetur vtrum ille actus sit primus, vel secundus, quia scientia di cit actum primum: consideratio vero actum secum dum. Tropter quod assertio quae importat perscien¬ tiam, oportet, quod sit quaedam assertio habitua¬ lis, & quod dicatactum primum, sicut habitus scienm tiae dicit actum primum respectu considerationis, quae generatur ex ea, sic & error, quo opponit scientiae potest dicere quodam assertionem habitualem falsi: Sicut scientia dicit quadam assertionem habitualem veri & sic error, tanquam assertio habitualis falsi contrariatur scientiae, tanquam assertioni habituali¬ veri. Si uero sumeret error pro actuali assertione¬ falsi, tunc non proprie opponeretur scientie, sed opponeretur considerationi generate ex scientia, quae est actualis assertio veri. Nescientia ergo, & ignorantia, que de se non dicunt actum, sed solam negationem, uel priuationem actus, non pos¬ sunt opponi scientie oppositione contraria. sed error importans actum contrarium, opponrtur scientiae modo contrario. Infidelitas vero opponitur scientiae secundum specialem modum contrarietatis, quia infidelitas non est quicunque error, sed est error circa pertinentia ad salutem, cit ca quae errare, potest dici infidelitas, cum omnis sic errans non sufficienter credat Scripture sacrae: vbi traditur sufficienter notitia de fide, & moribus, & de omnibus pertinentibus ad salutem. Ipsa ergo Scriptura sacra, ubi omnia ista continentur, sunt duo testamenta sigurata pe¬ duos denarios datos stabulario habenti curam de¬ illo spoliato vulnerato, & semiuiuo relicto. Nos illud, quod super erogabimus, exponendo dictam Scripturam sacram, recipiemus a Samaritano, id est, a Christo, & reddetur nobis pro tali sub erogatione mensura bona conserta, coagitata, & super affluens, & quia non credere Scripturae sacrae est infidelitas: Ideo infidelitas super erro¬ rem addit, siue super assertione falsi contrarietatem ad Scripturam sacram, vt sit infidelitas assertio falsi contraril Scripturae sacrae. Omnibus autem quatuor modis oppositionis scientiae, quae, largo¬ modoloquendo de ignorantia, possunt dici quaedam ignorantia, contingit peccare. quod quo¬ modo sit, in sequenti vlterius apparebit. Nunc autem scire sufficiat, quod ignorantia potest esse causa peccati.

DVB. LATERALIS. An Ignorantia, & nesciontia: Error & infidelitas, siut causapeccaeti. concltsia &st Asirmariba..

Duo prima per accidens: Vltima vero perse.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis, quomodo quodlibet illorum qua¬ tuor potest esse causa peccati. Dicem dum quod causa alicuius potest esse dupliciter, vel per accidens, vel per se, vt causa illuminationis domus per accidens est aperiens se¬ nestram, quae remouet prohibens. quod non sine¬ bat intrare lumen. sed ille, vt Sol, qui agit actum illuminationis, & causat lumen, potest dici causa illuminationis per se, sic dicemus de illis qua¬ tuor. Nam nescientia, & ignorantia possunt dici¬ causa peccati per accidens, tanquam remouendo prohibens, quia remouet scientiam prohibentem actum peccandi, vt communiter ponitur. sed error, & infidelitas possunt esse causa peccati quasi¬ per se, tanquam facientia ad actum, per quem fit actus, & qui est causa peccati.

Dicemus enim quod nescientia, & ignorantia possunt esse causa peccati per accidens, tanquam remouentia prohibens, id est, scientiam prohibentem peccatums aliter tamen, & aliter. quia ignorantia potest esse talis causa simpliciter, sed ne¬ scientia non erit talis causa simpliciter: sed, vel¬ erit talis causa, ut est idem, quod ignorantia, uel erit talis causa non simpliciter, sed in hoc, vel in illo. Ignorantia ergo simpliciter potest esse causa peccati, quia simpliciter est remotio scientiae, ex qua potest prohiberi peccatum, quam remo¬ uendo homines peccant per ignorantiam, quia faciunt multa, quae si scirent esse peccatum, non facerent. Loquimur autem de nescientia, & ignorantia, prout ignorantia est priuatio scientiae eorum, quae tenemur scire, ut supra diximus. Nesciem tiam vero appellamus hic negationem scientiae quorumcumnque, siue teneamur illa scire, siue non. Propter quod patet, quod ignorantia potest esse causa peccati:etiam simpliciter loquendo, quia tollendo a nobis scientiam eorum, quae tenemur scire, multoties committimus aliqua peccata per ignorantiam, quae, ut diximus, si sciremus ea esse peccata, non faceremus. Sed nelcientia non potest esse causa peccati sumpta sic simpliciter, sed potest esse causa peccati, prout est idem, quod ignorantia, de qua nunc loquimur. Nam si talis ignorantia potest esse causa peccati, nescientia, ut est idem cum ea, poterit esse etiam causa peccati, uel si nescientia potest etiam esse causa peccati etiam, ut differt ab ignorantia, prout de ea locuti sumus: hoc non erit simpliciter, sed poterit esse in hoc, uel in illo: vel hoc non erit simpliciter, ut respicit peccati actum, sed ut respicit personae officium, quod sic declaratur: Nam cum ignorantia, vt hic loquimur, sit priuatio scientiae eorum, quae quis tenetur sci¬ re, erit nescientia, prout differt ab ignorantia, & condiuidit ignorantiae negatio scientiae eorum, quae quis non tenetur scire simpliciter, sed contingit, quod aliqua non tenetur quis scire simpli¬ citer, quod tamen tenetur ea scire ex officio sibi¬ imposito, uel uoluntarie assumpto, vt Episcopus tenetur scire, quod spectat ad Episcopum. Archidiaconus ad Archidiaconum, & sic de aliis. Si ergo propter nescientiam talium, quae potest di¬ ci nescientia, quia non tenetur ea scire simplici¬ ter, sed propter officium sibi impositum, contingeret, Episcopum male facere, uel peccare, esset illa nescientia causa peccati non simpliciter, quia talia scire non sumus obligati simpliciter, sed es¬ set talis causa in hoc, uel in illo, ratione officii sibi impositi, & quod dictum est de officio imposito: veritatem etiam habet de officio uoluntarie assumpto: non loquendo simpliciter de his, quae tenemur scire pro salute animae. nam non tenemur scire artem medicinae: ideo nesciendo illam, poterit dici nescientia: Propter quod nescientia artis medicinae non poterit esse causa peccati simpliciter, sed poterit esse cam peccatiin hoc, vel¬ in illo. Nam si quis vult sibi assumere officium medici, & vult discurrere per egros curando eos peccat, quia si vult hoc facere, cum dispendio animae suae, & cum peccato hoc facit, nisi sit sufficienter instructus in arte medicinae. erit ergo nescientia medicinae cam peccati non simpliciter, quia non obligamur simpliciter ad sciendam medicinam, sed erit peccatum in hoc, vel in illo, qui volunt sibi assu¬ mere officium medici.

Nescientia ergo, & ignorantia possunt esse causa peccati, tanquam remouens prohibens, siue sit prohibens simpliciter, sicut ignorantia, quao remouet scientiam eorum, quae tenemur scire. qua¬ existente, forte quis facit multa, in quibus forte prohiberetur a scientia, siue sit hoc quantum ad officium in hoc, vel in illo, quia ut habet officium, vel impositum, uel assumptum, ex quo officio obligatur ad sciendum aliqua, quae si nesciat, potest per nescientiam peccare.

Quia ergo dictum est de nescientia, & ignorantia, quod possunt esse causa peccati, velut remouens prohibens, quod est causa quasi per accidens: adaptare possumus ad errorem, & infidelitatem, quae possunt esse causa peccati non solum per accidens, ut remoueret prohibens, sed quodammodo per se, velut causa inducens, & impellens.

Nam differt error a nescientia, & ignorantia, quia addidit super ea assertionem falsi. Nam ille dicitur errare, qui non solum caret scientia veri, sed affert falsum contrarium illi vero. Infidelitas vero, vt condiuiditur contra errorem, potet differ¬ re ab errore, sicut differt ignorantia a nescientia. quia ignorantia potest dici carentia scientiae eorum, quae tenemur scire: nescientia vero eorum, quae non tenemur scire. Sic infidelitas potest di¬ ci assertio falsi in his, quae pertinentad salutem, vel in his, quae determinantur per Scripturam sacram, vbi continentur omnia pertinentia ad salutem, siue sint pertinentia ad fidem, siue ad bonos mores. Error uero potest dici assertio falsi¬ etiam in quibuscunque aliis. Error ergo sem¬ per est peccatum. Nam nullo modo debemus as¬ serere falsa pro ueris in quacunque materia, quia si intellectus est in nobis, cum interrogamur de aliqua materia, debemus, respondere: sin autem, ut habetur in prouerbiis, debet esse digitus noster super os nostrum, & debemus tacere. Nam asserere falsa pro veris non est natura hominis instituti, sed poena damnati, vt vult Au¬ gust. 3. de lib. arbitrio. Nam cum hoc sit menda¬ cium, non solum est poena, sed etiam est culpa, licet non semper sit culpa mortalis. Error ergo, qui est credere falsum esse verum, in quacunque materia potest esse causa peccati, & per se, quia & hoc possumus induci, & impelli ad asserendum falsa pro veris. Sic & infidelitas etiam mul¬ tomagis non solum est culpa, vel peccatum, sed etiam potest esse causa peccati per se. Infideles enim credentes adoranda esse idola, quod Scriptura sacra damnat, non solum peccabant hoc credendo, sed etiam ex illa credulitate inducebam tur ulterius ad peccandum, & ad prosequendum Christianos.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum, quod nescientia, & ignorantia possunt dici defectus scientiae, & etiam desectus causae. Sed ex hoc non potest concludi, quin possint esse causa peccati, quia secundum Augustinum 11. de Ciuit ca. 7. peccatum non habet causam efficientem, sed deficientem. Ex ipso ergo defectu potest cau¬ sari peccatum.

Ad secundum dicendum, quod quamuis priuatio de se sit non ens, tamen quia est non ens in subiecto: ideo dicit aliquem defectum in subiecto. ignorantia ergo, & nescientia, cum dicant ali¬ quem desectum in suo subiecto, poterunt in illo subiecto esse causa peccati semper, sicut causa deficiens.

Ad tertium dicendum, quod omne peccatum est voluntarium, & ignorantia, secundum quod huiusmodi, vel etiam nescientia, secundum quod huiusmodi, sunt causa inuoluntarii. Sed ex hoc non arguitur, quod non possint esse causa peccati, sed se cundum quod huiusmodi semper aliquo modo alleuiant, & excusant peccatum. Quod vtrum sem¬ per sit hoc simpliciter, vel non, in sequenti quaestione patebit.

Ad quartum dicendum, quod ille modus arguendi valet in causis per se. sed ignorantia, & ne¬ scientia possunt esse causa peccati per accidens. Sed si volumus loqui de errore, & infidelitate, quae possunt esse causa peccati per se, admitte¬ mus illum modum arguendi, quod quanto maior est error, & infidelitas, tanto magis possunt esse peccatum, & causa peccati.

ARTIC. IIII. An ignorantia excuset peccatum,

Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 1. 2. q. 6. art. 3. & 4. Et 2. sent. d. 32. q. 3. ar. 2. Et 4. d. 3 art. 3q. 2. Et de Malo q. 3. art. 8. D. Bon. d. 22. art. 3. q. 2 Ric. d. 3 4. q. 7. Biel. d. 24. q. 1. Pur. d. 24. q. 4.

AD QVARTVM sic proceditur Videtur, quod ignorantia non ex¬ cuset nec alleuiet peccatum. quia vt dicit Gl. ad Rom. 3. grauist me peccat, si ignorat. Ignorantia facit peccatum esse grauissimum: ergo nec excusat, nec alleuiat peccatum.

Praeterea peccatum additum peccato auget pecca¬ tum, non minuis sicut malum additum maloauget malum, non minuit. Sed cum ignorantia sit peccatum, si conparatur ad aliud peccatum, erit ibi duplex pecca¬ tum. Non ergo minuitur peccatum, sed augetur.

Praeterea secund um Philosophum: Ebrii duplici¬ maledictione digni sunt. Sed constat, quod ebrij, si peccant, hoc est per ignorantiam: ergo ignorantia illa non minuit peccatum, sed duplicat.

Praeterea illud, quod consequitur om peccatum, non vitn nec aggrauare, nec alleuiare peccatum: sed ignorantia consequitur omne peccatum, quia ut scribitur. 3. Ethicorum: Omnis malus ignorans: ergo &c.

Praeterea Beda vult, quod quatuor sunt poenalita¬ 1 tes, & quas consequimur prer peccato primi hois. lgnorantia, Infirmitas, Concupiscentia, & Malitia. Sed concupiscentia, & malitia vner aggrauare pecca¬ tum: ergo ignorantia, & infirmitas aggrauant etiam ipsum IN CONTRARIVM est Apostolus ad Timo. teum dicens: Misericordiam consecutus sum, quoniam ignorans feci. quod non est, nisi ignorantia excusaret, vel alleuiaret peccatum.

Praeterea scia aggrauat peccatum, quia peccare¬ scienter est grauius peccare. ergo ignorantia alleuiat peccatum, & peccare ignoranter est leuius peccare.

RESOLVTIO. Ignorantia in particulari, siue facti, vt aiunt iuri¬ sle, ext usat, cum sit inuincibilis. Ignorentia vero iuris, siue in vniuersali de ijs, quae pertinent ad salutem, cum inuincibilis uon sit, peccatum non excusat

RESPONDEO dicendum, quod ignorantia opponit scientiae: Cum ergo omnia importantia negationem habeant declarari, & elucidari per importantia as firmationem, quia secundum Philosophum in elen¬ ch. Semper in non facere intelligitur facere, & omnino in negatione dictio dest affirmatio. Non enim possumus scire, quid est non facore, nisi per face¬ re, quod negat: nec possumus intelligere, quid est negatio, nisi per dictionem, vel per affirmationem, quam negat semper, id est, negatio cognoscitur per affirmationem, & priuatio per positionem. Cum ergo ignorantia opponatur scientiae priuatiue, & scientia opponatur ignorantiae positiue, quia illud, quod priuat ignorantia, ponit scientia. ideo uidendum est, ad quae, & ad quot potest conparari scientia. Videtur autem scientia per se com¬ parari ad tria. Ad subiectum, in quo est, quia est in sciente Ad obiectum, in quod tendit, quia tendit in scibile. Et ad actum, quem causat, cuiusmodi est considerare, quod causatur ex scientia. Sic & ignorantia, tanquam in subiecto habet esse in ignorante, suum obiectum est ipsum ignorabile, vel ipsa res ignorata: suus actus, cum ipsa sit priuatio, non erit positiuus, sed negatiuus, uel priuatiuus: Erit enim eius non consideratio, vel, vt Magister loquitur, actus eius est inconsideratio. Hoc est enim agere per ignorantiam: agere inconsiderate, & per imprudentiam. A quolibet enim istorum, vt a subiecto, obiecto, & actu potest ignorantia aliquid sortiri. A subiecto enim sortitur, vt dicatur affectata, neglecta, vel inuincibilis¬ Nam subiectum, in quo est ignorantia, est ipse homo ignorans: sed, vt supra dicebatur, aliquando homini placet ignorantia, & non vult intelligere, ut bene agat, & dicit Deo: Recede a me: scientiam uiarum tuarum nolo. & tunc est ignorantia affectata, talis autem ignorantia, & si excu¬ asat peccatum, ut ignorantia: tamen aggrauat, ut affectata: & peccatum, quod committitur per talem ignorantiam, magis aggrauat, quam excuset.

Si vero ignorantia sit commissa per negligentiam, ut ignorantia non placeat, & non sit affectata, sed quia taedet aliquid laborare, & adhibere debitam diligentiam, ut sciat: Libenter tamen sciret, si posset sine labore scientiam habere: Talis ignorantia ex una parte excusat, vt est ignorantia, ex alia parte aggrauat, vt est neglecta, & per¬ negligentiam continuata. Haec aurem ignorantia potest aliquando plus aggrauare, quam excusare: aliquando econuerso, quia potest ibi esse tanta negligentia, quod ignorantia, sic neglecta, plus aggrauet, quam excuset. Aliquando enim negligentia potest esse tam modica, quod si contingat ex illa aliquid male agere: poterit actus ille. ex hoc plus excusari, quam aggrauari.

Tertio potest ex parte subieqti ignorantiars 3hanc sortiri, vt non dicatur, nec affectata, nec ne¬ o glecta: sed si dicatur inuincibilis, vt quando quis sacit totum, quod in se est, & adhibet totam diligentiam, quam potest adhibere, si hoc modo contingat ipsum male agere, per ignorantiam: excu¬ sabitur per ignorantiam illam non solum a tanto, sed etiam a toto: vt si mulier dormiret, cum¬ alio viro credens esse virum suum, si ad hoc adhibuit omnem diligentiam, quam debuit, & a tanto, & a toto posset excusari ab illo actu per ignorantiam.

Postquam assignauimus conditiones, quas potest consequi ignorantia ex subiecto, volumus as it signare conditiones, quas potest consequi ex obiecto. Sed cum obiectum ignorantiae sit res ignora¬ rata, & res possit esse ignorata dupliciter: in vni¬ uersali, & in particulari, secundum hunc duplicem modum poterit ignorans comparari ad rem¬ ignoratam. quia ignorans ignorat in uniuersali, quia non credit fornicationem esse peccatum, vel ignorat in particulari, quia habendo rem cum non sua credendo illam esse suam committit fornicationem ignoranter, quae ignorantia non est in vni¬ uersali, quia scit fornicationem esse fugiendam, sed in particulari, quia ignorat hanc particula¬ rem inulierem esse non suam, credens ipsam esse suam. Has autem duas ignorantias Philosophus nominat, sicut nos nominamus, videlicet ignorantiam in vniuersali, & in particulari asserens, quod potest esse ignorantia in particulari, simul¬ cum scientia: in vniuersali possumus scire omnem fornicationem esse fugiendam, & credere hanc fornicationem esse faciendam, ut si quis credat eam non esse fornicationem, quia credit age¬ re cum sua, & agit cum aliena: sic etiam possumus scire omnem mulam esse sterilem, & credere hanc hrte foetum in ventre, vt puta si mula hebet grossum ventrem ex alia causa, quam ex praegnatio¬ ne, potest quis credere eam esse praegnantem, quia non iudicaret hanc particularem mulam in hoc uniuersali, quia omnis mula est sterilis, sed in hoc, qued habens grossum ventrem, est prae¬ gnans. Iuristae uero has duas ignorantias vocant aliis nominibus, quia ignorantiam in uniuersa li uocant ignorantiam iuris: in particulari vero vocant ignorantiam facti,

Si ergo quaeratur de istis duabus ignorantiis, quomodo se habeant ad excusationem peccati. Dicemus, quod istos duos modos ignorantiae, quos contrahit, uel potest contrahere ignorantia ex obiecto: debemus reducere, vel comparare ad illos modos, quos potest contrahere ex subiecto. Nam uel isti modi ignorantiae sunt affectati, vel neglecti, vel inuincibiles: si sunt affectati, uel neglecti, sic non excusabunt, sed aggrauabunt peccatum, sicut aggrauat ignorantia affectata, & neglecta. Vtroque ergo modo, & in uniuersali, & in particulari potest quis affectare, quod sit ignorans, vel negligere, & non apponere debitam diligentiam, ne sit ignorans, quod ex tristitia, vel laetitia post actum poterit hoc aduerti. Nam si quis ignorat in uniuersali fornicationem esse fugiendam, & contingat eum fornicari, & postea dicatur sibi, fornicationem esse pecca¬ tum, & non esse faciendam, si ipse gaudeat se ignorasse, quia eo modo liberius fruepatur sua fornicatione: videtur esse ignorantia affeqa¬ ta, sic etiam, & in particulari habendo non suam, credens esse suam, si possea dicatei, illam non fuisse suam; si de hoc gaudeat, vr illa ignorantia esse affectata. Et quod dictum est de ignorantia affectata: ve¬ riratem habet de neglecta, quia in vniuersali, & in particulari homo debet tollere negligentiam, & apponere sufficientem diligentiam, ne peccet per¬ ignorantiam qualitercunque, vel in vniuersali, vel in particulari, quod si committatur ibi negligentia aggrauabit, & excusabit peccatum: prout potest patere ex habitis, quod ignorantia neglecta aggrauat, & excusat.

Sed si loquamur de ignorantia inuincibili: Dicemus, quod non uidemus sufficientem causam, qua re ignorantia in vniuersali, vel ignorantia iuris ciri ca ea, quae debemus scire quatum ad pertinentia ad ibi salutem, debeat inuincibilis dici, cum quilibet te¬ neatur scire pertinentia ad salutem suam, & cum ista non sit tanta scientia, quin eundo ad ecclesiam, & audiendo predicationes, adiuhante lumine rationis, non possit quicunque rusticus percipere, quod sibi expedit ad salutem. quod si negligat ire ad ecclesiam, & audire praedicationes, & omittat loqui de salute sua, cum doctis, & peritis, ne possit decipi ab haereticis: non dicat illam ignorantiam esse inuincibilem, sed dicat eam esse neglectam, quia negligendo, & diligentiam non adhibendo, non acquisiuit scientiam, per quam pos¬ set illam ipnorantiam subtersugere. Sic ergo dicendum est de ignorantia in uniuersali, & maxime quantum ad pertinentia ad salutem.

Sed de ignorantia in particulari, quam Iuristae vocant ignorantiam facti, illa potest esse omnino e inuincibilis, vtputa si quis est in bello, & pater suus gerat habitum hostis, quia satis in tali peri¬ culo adhibetur diligentia, si non credat patrem ibi esse, & videat eum portare habitum hostis: posset sufficienter excusari, quod non plus imputaretur sibi, ac si interficeret hostem. His ergo sic se habentibus, non posser accusari de parricidio, cum forte posset accusari de homicidio. quia si n. bellantes non habent iustam causam bellandi non debent bellare, nec debent associare bellantes in tali bello. Nam secundum Augustinum iniustitia alterius partis facit nos habere iussum bellum. Ion si non habentes iustam causam bellant, & in bellando commirtatur homicidium, poterunt bellam tes de homicidio incusari.

Postquam ergo declarauimus conditiones quas consequitur ignorantia ex subiecto, & quas consequitur ex obecto, & comparauimus has ad illas, & ostendimus quomodo aggrauant, & excusant peccatum: videtur, quod reliquum sit considerare de conditionibus. quas contrahit ignorantia ex suo actu. Sed declaratis conditionibus, quas contrahit ignorantia ex subiecto, & obiecto, & ostenso, quid dicendum sit de ignorantia, prout comparatur ad subiectum, & obiectum: satis ostem sum videtur, quid dicendum sit de ea, prout com¬ paratur ad actum. Nam actus ille malus, qui com¬ mittitur ex actu ignorantiae, est in consideratio, vel improuidentia, quia ignorantes inconsiderate, & in prouide faciunt facta sua, & ideo peccant: Ergo talis consideratio de ignorantia, quantum ad suum actum est consideratio de ipso peccato, quod committitur ex ignorantia, vel ex actu ignorantiae, ut quia ignoranter. & inconsiderate pecca¬ mus. sed qualiter ignorantia ad talem actum, & ad tale peccatum se habeat secundum aggrauationem, & excusationem, sufficienter declaratum est ex conditionibus, quas habet ignorantia ex subiecto, ut puta si est affectata, neglecta, vel inuincibilis, & ex conditionibus. quas habet ex obiecto, Vt puta si esset ignorantia in uniuersali, & quantum ad ea, quae sunt iuris: vel in particulari, quantum ad ea, quae sunt facti. & quia omnia ista sunt iam declarata, ideo quaestio proposita est sufficienter soluta.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod, ibi grauissime exponendum estid est periculosissime, quia peccans per ignorantiam est in maximo periculo, quandiu durat ignorantia illa. quia non quaerit medicinam morbi. Vel possumus dicere,, quod ibi Ol non loquitur de grauitate quacunque, sed de grauitate peccati ex ignorantia beneficiorum Dei, quod est peccatum grauissimum, pecca¬ re in non recognoscendo beneficia Dei, quia est ingratitudo maxima, cum quis non recognoscit beneficia maxima, quae nobis fecit, & quotidie facit Deus.

Ad secundum dicendum, quod peccatum additum peccato auget peccatum extensiue, quia sunt ibi¬ plura genera peccatorum. sed non oportet, quod augeat intensiue. sicut nec calidum additum calido non augmentat calorem intensiue, ut aqua tepida potest dici calida, quae addira aquae bullienti augmen tat calorem extensiue, quia plus est ibi de aqua cali¬ da, quam ante, sed non augmentat intenfiue: immo est ibi remissio caloris, quia non est ibi intensior calor, quar erat prius. sic & in proposito ignoram tia potest esse peccatum, & ex ignorantia potet cau¬ sari peccatum, & erunt ibi extensiue plura peccata, sed peccatum caulatum ex ignorantia non erit ex hoc intensius peccatum, sed potius remissius, nec quantum ad hoc erit grauius, sed potius leuius, sicut ex aqua tepida iuncta aquae bullienti non intenditur calor, sed remittitur: ergo ignorantia secundum, quod huiusmodi spe reddit voluntatem quasi tepidam, ut ex hoc dicatur peccatum es¬ se quasi inuoluntarium: semper de se videtur alleuiare peecatum, licet ex alia parte, ut ostensum est. vt si sita ffectata aliquando plus aggrauet, quam alleuiet.

Et per hoc patet solutio ad tertium quod ebrii du po¬ plici maledictione digni sunt, quia peccant inebriam do se & peccant quantum ad peccatum, quod committunt ex ebrietate. sunt ergo ibi plura peccata¬ extensiue, sed non oportet, quod peccatum, quod com¬ mitticper ebrietatem, sit intensius, & grauius: cum spe¬ ignoranria, quaerum est de se, excuset, & alleuiet peccatum: non tamem peccans ex ebrietate excusatur a toto. quia non fuit ibi sgnorantia inuincibilis, quia si suit inuincibilis de se, cum ebrii nesciant, quid faciunt: non tamen fuit inuincibilis quantum ad causam, quia ante ebrietatem ebrius poterat sibi cauere a supersluo vino & non inebriari. Poterat enim se moderare vino bibendo modicum, vel poterat sibi temperare vino, bibendo ipsum aquatum.

Ad quartum dicendum, quod aliud est pecca¬ re per ignorantiam: Aliud est peccare ignorans. Omnis enim malus est ignorans, & quicunque peccat sper peccat ignorans sed non loquimur hoc modo de ignorantia, vt est concomitans peccatum, sed solum, vt est causa peccati, & vt praecedit peccatum, & vt causa praecedit effectum, secundum quem modum semper quantum est de se ignorantia alleuiat peccatum: prout potest esse per habita manifestum. Ad quintum dicendum, quod ignorantia & infir tmitas excusant peccatum, quia semper habet aliquod de inuoluntario, vt si quis sciens non faceret aliquem actum, quem ignorans facit: sic si quis non passiona retur a carne, forte non peccaret, sed ex nimia passione aliquando trahitur voluntas, vt consentiat peccato. Ideo tam ignorans, quam infirmitas vi¬ dentur causare aliquo modo inuoluntarium, & ex hoc excusare peccatum. Sed malitia, & concupiscentia, quia videntur augmentare voluntaritam, ex hoc dicuntur augmentare peccatum.

Aduertendum tamen, quod ibi videtur accipienda esse concupiscentia, pro quodam impetu voluntatis; non autem pro impetu sensualitatis, vel¬ pro impulsione carnis. Quia sic idem esset peccare, ex concupiscentia, & peccare ex infirmitate carnis.

Dicemus ergo quod slla quatuor, quae tangit Be¬ da, potest vnum referriad intellectum, vt peccare ex ignorantia. Aliud ad carnem, vt peccare ex in¬ firmitate, in quo communicamus cum bestiis quia ita passionantur bestiae ex sua carne, vel ex sua sensualitate, sicut & nos. quia sensualitas in eis non est rationalis per essentiam, nec per participatio¬ nem: Ideo quod faciunt bestiae: non imputatur eis ad peccatum. sed quia nostra sensualitas est rationalis per participationem, & ideo imputatur nobis ad peccatum, quod ex sensualitate facimus. quia poteramus rer rationem illam sensualitatem domare, & uincere. Alia vero duo, vt pecca¬ re ex mastia, & ex concupiscentia, possunt specialiter reserri ad uoluntatem, vt tunc dicamur peccare ex malitia, quando peccamus tx electione, quae est actus voluntatis. Dicimur ergo pecrare &x concupiscentia, quando peccamus ex concupiscentia oculorum, vt appetendo nummisma¬ ta, & quae possunt nummismate menlurari, quod potest ad voluntatem referri, cum hoc non conueniat bestijs.

Dubitatio I Litteralis.

Vrti Itteram quitatut primoqae¬ illo verbo, dicto de muliere, quod voluit habere similitudinem Dei¬ cum quadam aequalitare

Sed contra: Quod no potest cogitari, non potest appeti. sed aequalitas Dei non potest cogitariter go nec appeti. Dicendum, quod aequalitas Dei non potest cogitari simpliciter, potest autem cogitari¬ secundum aliquid Nec hoc potuit cadere in a¬ petitu mulieris quod appeteret simnlicitet esse aequalis Deo, cum sciret se creatam ab eo. Potuit tamen aliquid appetere habere per naturam, quod soli Deo competit habere illo modo. Non ergo¬ quantum ad rem habitam, sed quantum ad modum habendi potuit appeterealiquam aequalitatem Dei.

Dubitatio II. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de illo vetbo, quod habetur in httera, quod Adam in eo susse seductum, credi potest, quod commissum veniale putauerit, quod peremptorium erat. Sed violate mandatum superioris, & facere contra obedientiam superioris, non potest esse, quin sit peccatum mortale, & peremptorium: ergo &c.

Dicendum secundum quosdam, quod duplex est veniale. videlicet ex genere, & istud dui¬ ditur contra mortale. Et est veniale ex circunsta tia, vel ex aliqua conditione, vel causa, & sic peccatum habens ex se aliquam excusationem, licet de se sit mortale, potest dici veniale. Cum ergo¬ simpliciter committatur peccatum ex ignorantia infirmitate, & ex certa malitia: peccans & ignoram tia, & ex infirmitate dicitur committere pecca¬ tum veniale: non quin talia peccata possint esse mortalia, sed ratione excusationis, quam potest habere sic peccans, possunt dici talia peccatave nialia. peccatum autem conmissum ex malitia nullam videtur habere excusationem, propter quod non potest dici veniale. Sic ergo potuit decipi¬ Adam credens illud peccatum eise veniale hoc modo, sed sic credendo videtur non fuijse deceptus, quia uidetur esse differentia inter peccatum hominis, & Daemonis, quia Daemon de peccato¬ suo non uidebatur habere aliquam excusatio¬ n em, sed homo, quia tentatus ab alio, peccauit, excusationem habere poterat. Si ergo hoc modo acciperetur ueniale: in nullo fuisset deceptus.

Praeterea quod sine additamento dicitur, simpliciter dite. Sed Aug. Io de Ci. absolute psert ista uerba, quod Adam potuit credere esse ueniale, quod erat mortale. Ex quo ergo poterat decipi¬ Adam, non est inconueniens hoc ponere, quia & in nobis multoties accidit, quod credimus ueniale quod est mortale.

Dubitatio III. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis, quia uidetur velle Magister in littera, quod Adam potuit deci pi. Sed cotra: Quia nt habetur in sequenti dist. primi parentes pro illo statu innocentiae decipi non poterant: Dicendum quod primum peccatum primorum parentum oportebat, quod esset elatio & essetquidam inordinatus amor propriae excellentiae: & a tequam sic peccarent, coadiuuante originali iustitia, non poterant decipi, vt in sequenti patebit dist. Sed commisso peccato elationis, & ex hoc amissa originali iustitia, potuerunt ex tunc deci¬ pi tam mulier, quam vir: licet magis fuerit decepta mulier, quam vir. Et & hoc potest pate¬ re plenior solutio ad quaestionem praepositam, quod ex quo poterat Adam decipi post primum peccatum, quod fuit elationis, potuit credere es¬ se veniale, quod erat mortale.

Dabitati 1TT Liucali.

vlterins forte dubitaretaliqui, deco quod habetur in littera de muliere, quod nimia praesumptione elata credidit ita fuisse suturum. ergo si mu¬ lier praesumendo itasuisse futurum, quod esset sicut Deus: ex hoc praesumpsit, & elata fuit: videtur, quod antequam peccaret praesumpsit esse verum, quod erat salsum, & sic suit decepta antequam ee peccaret. Dicendum quod illa praesumptio re¬ serenda est ad esum ligni non ad elationem: Fuit ergo talis ordo in peccato Euae, quia primo peccauit per elationem, postea credidit verbis Dia boli, quod si comederet de ligno, esse sicut Deus, postea comedit de ligno. Elatio ergo praecessit deceptionem: sed deceptio praecessit esum ligni.

Dubitatio III Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod dicitur in littera, quod Adam arbitratus est illud delictum esse veniale, non mortale, quomodo hoc sit intelligendum. Dicendum, quod cum duplex sit mors, animae, scilicet & corporis, & in primis parentibus ex morte animae id est ex peccato mortali secuta est mors corporis, id est necessitas moriendi. Ante ergo, quam peccarent primi parentes, non poterant decipi, quia Deus hoc non per¬ misisset: Sed commisso primo peccato, quod fuit elatio, ex tunc in poenam illius peccati permisit Deus, quod deciperentur. Vtroque ergo modo¬ potuit Adam decipi, & quantum ad mortem animae: vt crederet esse peccatum veniale, quod erat mortale. Et quantum ad mortem corporis, vt edendo de illo ligno, consequeretur veniam, & indulgentiam, vt ex hoc non contraheret necessitatem moriendi. Videtur enim, quod vnum istorum sequatur ad aliud. Nam si non fuisset anima mortua, non fuisset mortuum corpus. Et si illud peccatum Adae suisset veniale non abstulis¬ set originalem iustitiam, qua non ablata, corpus non poterat nec infirmari, nec mori. Ideo si Adam credidit, quantum ad animam, esse venia¬ le peccatum, quod erat mortale; potuit credere quantum ad corpus, quod consequeretur veniam, & non contraheret necessitatem moriendi. Primo¬ ergo praecessit elatio ante, quam ipse crederet: sed post illam elationem potuit vtrunque credere. Ponunt autem scripta communia alias dubitatio nes litterales, sed ex questionibus iam disputatis, omnes illae obiectiones sunt solutae.