Quaestio 1

ARTIC. I An Deus facere poruerit creaturam rationalem, uel intelle¬ cfualemim peccabilem. Conclusio est negatiua.

D. Th. 1. p. q. 6. art. 1. Et q. 63 ar. 1. Et 2. Sent. d. 323. q. 1. art. 1. Et de Ver. q. 34. ar. 7. D. Bon. d. 13. art. 1. q. 1. Ric. d. 23. q. 1. Sco. d. 23. q. 1 Holcoth 2. Sent. q. 3. art. 5. Biel d. 23. q. 1 Th. Ar3. d. 23. q. 1art. 1. Ant. Andr. d. 43. q. 1. Dur. d. 33q 1. Bacc. d. 23. q. 1. Capreol. d. 23. q. 1.

AD primum sic proceditur: vi¬ detur, quod Deus potuerit facere¬ aliquam spiritualem creaturam, quae poccare non posset. Nam cum possit conferri creaturae, quod non possit peccare per gratiam, cum illa gratia sit aliqua perfectio, & aliqua forma ipsius naturae, non videtur implicare contradictionem, quod esset eius forma, & perfectio na¬ turalis, quo posito, creatura illa relicta suis naturalibus, peccare non posset.

Praeterea omne peccatum est quaedam irregu¬ laritas: quia non est peccatum, nisi quia deficit a regula rationis, vel a lege diuina, quae debet esse regula nostrorum actuum: sed videmus aliquas creaturas corporales: quae naturaliter in suis motibus seruant omnimodam regulam, & mouentur semper vniformiter, & regulariter: si ergo hoc potuit conferri naturae corporali, multo magis videtur, quod potuit conferti libero arbitrio, quod semper etiam naturaliter moueretur: & regulariter, quo facto non posset ibi esse peccatum,

Praeterea in littera dicitur, quod sancti Angeli peccare non possunt: homines autem peccare possunt. Si autem haec esset differentia inter homines, & Angelos, quod Angeli peccare non possunt, sed homines. videtur consequens esse, quod Angeli hoc habeant per naturam, quod peccare non possunt. Qua si dicat hoc eos habere ex gratia: tunc non differ¬ rentin hocabhominibuss cum homines possint habere ex gratia.

Praeterea Dam. videtur velle, quod quia creatuna¬ est ex nihilo, duplex varietas sequitur eam. Vna quantum ad esse, & ex hoc creaturae corrumpi pos¬ sunt, & alia quantum ad electionem, & ex hoc ereaturae peccare possunt. Cum ergo quantum ad esse aliquae creaturae naturaliter sint incorruptibiles quantum ad electionem, aliquae creaturt esse possunt naturaliter impeccabiles.

IN CONTRARIVM est. Quia hoc requirit perfectio vniuersi, quod omnes bonitates possibiles communicari creature sint ex eis comunica¬ tae, saltem quantum ad suum genus: sed nulli creaturae in quocunque genere est hoc conmunicatum, qd neccare non poffit naturalterergo no poust hoc ei communicari.

Praeterea posse peccare competit cteaturae: qua¬ est ex nihilo. Si ergo alicui creaturae posset naturaliter communicari non posse peccare. Illa crea¬ tura non esset ex nihilo: quod est imposbile.

RESOLVTIO. Naturae rationali, uel intellectuali impeccabilltas communicari naturaliter non potesis: ratione similitudinis, moralium ad naturalia: ex finis incomprebensibilitate: &gd ex ipsa creaturae de¬ sectibilitate.

RESPONVDTO dicendum quod triplici viain¬ uestigari potest, quare creaturae rationali, vel in¬ tellectua li communicari non potest naturaliter, quod peccare non possit. Vt sit prima via ex similitudine, quam habent moralia ad naturalia. Nam nihil est in moralibus, quod non possit perall¬ quam similitudinem declarari ex his, quae videmus in naturalibus. Secunda uia poterit sumi ex in comprehensibilitate finis, iqui intenditur in moralibus. Tertia ex desectibilitate creaturae rationalis.

Prima via sic patet. debemus enim sic imaginari, quod sic se habet peccatum in moralibus, & ir¬ his, quae respiciunt voluntatem, & liberum arpitrium, sicut se habet corruptio i naturalibus, & in his, quae re¬ spiciunt materiam, & naturam. Nam nunquam est aliquid incorruptibile naturaliter, nisi sit satiatus totus appetitus naturaliter. & ideo a ceelum, que est incorruptibile naturaliter: potest dici plenum forma quia sorma ibi: cum non habeat contrarium nec priuationem annexam, ita satiat & replet totum appetitum materiae: vt non amplius appetat vlteriorem formam. Si etoo posset esse aliqua creatu¬ ra impeccabilis naturaliter, oporteret, quod creatu¬ ra illa posset esse beata: naturaliter posset eus appetitus satiari: vt non peteret vlteriorem fnen: Hoc autem est impossibile: ideo conmmunicari hoc creaturae non potest. Nam cum voluntas, vel liberum arbitrium sit appetitus sequens intellectum, & obiectum intellectus sitvniuersale: oportet quod bonum satians appetitum intellectiuum sit bonum vni¬ uersale: hoc autem est solus Deus. vnde Augusti¬ nus vult, quod animam Dei capacen nihilminus Deo replere potest. Et idem in principio confes. loquenes Deo ait: Ad te nos fecisti domine, & inquietum est cor nostrum, donec requiescat in te. Cum ergo¬ Deus sit finis supernaturalis: impossibile est ali¬ quam creaturam rationalem esse naturaliter bea¬ tam: cum non possit esse beata nisi per donum su¬ pernaturale, & si non esset naturaliter beata, non posset esse natura impeccabilis: sic ergo creatu¬ ta corporalis non potest esse naturaliter incorruptibilis: nisi totus appetitus suae materiae sit re¬ pletus: cum peccatum in moralibus se habeat sicut corruptio in naturalibus, non poterit aliqua crea¬ tura esse impeccabilis naturalitert nisi eius intellectiuus appetitus sit naturaliter satiatus. Posset ergo illa creatura esse beata naturaliter, quod est impossibile. Aduertendum tamen, quod aliquid est tale scudum legen communem: aliquid vero secundum aliquam rationem specialem. Lex autem conmunis quod creatu¬ ra rationalis peccare non possitt est quod sit beata, & quod sit in patria: tamen ex speciali dispensatio¬ ne Dei, vel ex speciali Dei prouidentia concessum est aliquibus in via, quod peccare non possint mortaliter, vt beato loanni Bapuistae: qui reple¬ tus fuit Spiritusancto adhuc in vtero matris suae: poterat tamem peccare venialiter. Apostoli etiam post receptionem Spiritus sancti mortaliter pecare non potuerunt, quia dicit Act ij. Repleti sunt omnes Spiritu sancto. Sed Beata Virgo sic fuit gratia plena, quod nec venialiter, nec mortaliter peccare poterat. Non ergo ex natura, sed semper ex plenitudine gratiae, vt seumu legem comunem: vt in patria. sed secundum quandam sanctificationem specialem, vt aliquibus personis in via concessum est modo, quo diximus non posset peccare.

Secunda via ad hoc idem potest sumi ex incon¬ prehensibilitate finis, qui intenditur moralibus: & licet hec via videatur habere eandem radicem cum prima: erit tamen specificatio primae: Dice¬ mus enim, quod secundum legem comunem nullus potest fieri impeccabilis, nisi videndo Deum, quem vi¬ dens nullo modo peccare potest, & quem non vi¬ dens smu legem communem impeccabilis esse non potest. Nam nullus scumdom Dionysium, aspiciens ad malum, agit, quod agit, nec potest esse, quod malum sm se posset mouere appetitum, sed semper mouet sub iatione boni. Videns ergo Deum, qui¬ est bonum omnis boni, & qui est vniuersale bonum, non potest non ferri in ipsum toto conatu, & non potest non satiari diligendo, & amando bonum tantum, iuxta illud 16. presu Satiabitur cum apparuerit gloria tua. Dicere ergo craeatu¬ ram posse esse naturaliter impeccabilem, est dice¬ re posse creaturam naturaliter videre Deum. Cum ergo homo sit falsum, dicente Apostolo, quod lucen habitat inaccessibilem & dicente eodem: Regi au¬ a tem saeculorum immortali. inuisibili, soli Deo. Sicut ergo solus Deus est. Tim. 1. est Rex saeculorum, & ipse est naturaliter immortalis, id est, naturali¬ ter immutabilis: sic solus ipse est naturaliter inui sibilis ab omni creatura, & quia non posset face. re creaturam naturaliter impeccabilem, nisi faceret ipsam naturaliter immutabilem, & nisi faceret eam talem, quod naturaliter Deus esset ei visi¬ bilis. Nam non posset facere creaturam rationalem, vel intellectualem naturaliter impeccabilem, nisi faceret eam Deum, quod est impossibile.

Tertia via ad idem sumitur ex defectibilitate creaturae. Nam eo ipso, quod creatura vertibilis est: quia quod a uersione incipit, versioni subiectum est. Vnde Dam. libid e.t cap. 1ii. ait: Omnia, quaesunt, aut creabilia sunt, aut increabilia. Si ergo creabilia quidem sunt, & vertibilia. Quorum enim esse. a versione incipit: haec ver sioni subiecta sunt. Omnia enim vertibilia, vel possuet esse corrupta, vel scum electionem alterata. Possumus enim loqui de. corruptione dupliciter, vel ecumdu agentia naturalia, quae immediate non attingunt ipsam essentiam materiae, sed mediante alliqua contraria qualitate: & sic quaecunque contrarietate carent, oportet esse incorruptibilia: uel possumus comparare ista corporalia ad Deum, qui immediate attingit ipsam essentiam materiae, ecudmu quam nulla est differentia inter supercaelestia, & haec inferiora: secundum quem modum verificari potest illud dictum Au¬ gust. vil. super Gen. quod omne corpus potest mu¬ tari in omne corpus: nullum autem corpus potest mutariin animam. Comparando ergo corpora ad agens diuinum: omne corpus potest mu¬ tari in omne corpus: quia omnia corpora habebet eandem essentiam materiae: quam immediate at¬ tingit Deus, qui secundum Augustinum in lib. Confes. est vicinior cuilibet rei, quam ipsa res sibi. Sic ergo possumus intelligere verba Damasc. quod omnia creabilia sunt vertibilia; vel quantum ad corruptionem: cuiusmodi sunt vertibilia omnia corporalia: cum omne corpus virtute diuina possit conuerti in omne corpus. Sed esse vertibile secundum electionem, hoc competit omnibus substan¬ tijs spiritualibus. Nam substantijs spiritualibus non potest comperere visio quantum ad corruptio nem, nec in se inuicem, quod vna mutetur in aliam: nec in corpora, quod aliqua earum mutet in corpus, vel econtrario, nec in virtute diuina, nec alia, quia contradictionem implicarent: cum secundum Boetium spirituales substantiae omnis materie careanet sunda¬ mento, secundum quem res possunt ad inuicem tramsmu¬ tari. Poterunt ergo spirituales substantiae esse verti biles non secundum corruptionem, sed secundum electio nem. versio est propria spiritualibus, & scdmem annihilationem est conmunis omnibus creaturis. versio ergo secundum corruptionem est propria corporalibus, ecrudu electionem est propria spunalibus, quae pm¬ annihilationem est conis omnibus creaturis. Hoc ergo modo possunt verificari verba Platonis, quod xcorpora supercaelestia secundum suam natutam, sunt corruptibilia, sed voluntate diuina incorruptibi¬ lia perseuerant, quia cum habeant naturam imma¬ A terialem, & considerando naturam, & essentiam materiae nudam, & absolutam, secundum se non habeant, per quid differant: sed sit vna, & ea¬ dem in omnibus corporibus poterit virtute diuina quodlibet corpus corrumpi, vel mutari in quod¬ cunque corpus: licet hoc non possit fieri per agentia naturalia, quae non attingunt essentiam materiae nudam, & ecuedmu se, sed mediante aliqua qualitate contraria: propter quod omnes generationes, & corruptiones factae per agentia naturalia, vt patet per Philosophum quasi vbique, & semper sunt ex contrarijs, & in contraria. Si ergo hoc est proprium omni creaturae rationali, vel intellectuali, quod sit vertibilis naturaliter secundum electionem, & ex hoc secundum naturam, oportet, quod quaelibet spiritualis substantia sit peccabilis, vel sit potens pecca¬ re: si aliqua natura spiritualis per naturam pone¬ retur esse impeccabilis, implicaret condictionem. cum probatum sit, omnem spiritualem substantiam esse per naturam peccabilem, vel quod idem est, esse per electionem vertibilem. Si ergo aliquibus creaturis spiritualibus concessum est non posse peccare: sic concessum est Angelis, & animabus bea¬ tis, non erit per naturam, sed per gratiam.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum: Sicul quod est substantia in vno, non potest esse acci¬ t. dens in alio: nec econtrario: quod est accidens in vno, loquendo de accidente reali, non potest esse substantia in alio, nisi in solo Deo, in quo, quae sunt accidentia in nobis, sunt substantia in ipso. iuxta illud Aug. 7. de Tri. Intelligamus Deum quantum possumus, sine qualitate bonum, sine quantitate magnum. Bonitas ergo, quae est in no¬ bis, potest esse qualitas, & accidens, in Deo est ipsa substantia: magnitudo, quae in nobis est quantitas, vel accidens, in Deo est sua simples, & pura¬ substantia. Sic & in proposito, quod est gratia in vna substantia spirituali, non erit natura in alia, nisi in solo Deo, vbi omnia absoluta transeunt in naturam ergo non posse verti secundum electionem non competit creaturis spiritualibus, nisi per gratiam. quod soli Deo competit per naturam

Ad secundum dicendum, quod corpora coelesti¬ semper mouentur regulariter: sed ille motus non est naturalis, quod sit a natura coeli, vel sit a forma, quae dat esse coelo: sed hoc est a natura spirituali mouente coelum. dicitur tamen ille motus naturalis, vt supra patuit, quia quicquid est a causa superiori, potest dici naturale. Sic etiam & in pro¬ posito liberum arbitrium nostrum a causa superiori, vt a Deo, semper posset moueri regulari¬ ter: & si hoc modo poslet dici quod naturale, prout quicquid est a causa superiori est naturale. a Non acciperetur naturale, vt hic de naturali loquimur. Nam hic dicimus hoc naturale, quod poe¬ terit cieatura suis naturalibus dimissa, operante tamen Deo in ea, prout operatur in operibus naturae, non autem prout operatur in operibus gratiae, secundum quem modum omnis creatura spi¬ ritualis naturaliter est vertibilis secundum electio nem, & per consequens potest peccare.

Ad tertium dicendum, quod Angeli peccare ni possunt per gratiam: homines vero peccare pos¬ sunt, quia non habent illam gratiam, quae est gratia consumata, & quae est idem, quod gloria. Erit ergo differentia inter homines, & Angelos: quia homines possunt peccare, & non Angeli: sed haec differentia erit ex parte ipsius gratiae, non & pat¬ re naturae, modo, quo dictum est.

Ad quartum dicendum, quod omnes creaturae corporales sunt corruptibiles: modo, quo diximus, & omnes creaturae spirituales sunt vertibiles per electionem, & hoc modo peccabiles, modo, quo dictum est.

ARTIC. II. An hominem peccare, uel tentari¬ Deus permittere debuerit. Conclusio est affirmatiua.

D. Th.3.3. q. 165. art. 1Et2. Sent d. 3 3. q. 1. art 2. Drhon4 23. art. 1. q. 3. Ric. d. 23. q. 3. Biel d. 13. q. 1.

AD secundum sic proceditur: videtur, quod Deus non debuit hominem permittere peccare, vel tentari. quia ad iustum iudicem spectat non Epermittere debilem inuadia fsos¬ tiori: sed Diabolus erat fortior homine: ergo non debuit Deus permittere, quod Diabolus tenuareoxel inuaderet hominem.

Praeterea Deus non solum iustus iudex veue, sed etiam est pius, & bonus pater. Sed bonus pater non permitteret filium aggredi bellum, in quo sciret ipsum esse superandum, & vincendum: sed Deus praesciebat hominem esse superandum a Diabolo in illa tentatione, & in illo bello. erge non debuit permittere hominem sic tentari, & aggredi tale bellum.

Praeterea Deus non solum est iustus iudex, & bonus pater, sed etiam est sapiens artifex. Sed qui¬ libet sapiens artifex facit quantum potest suum opus competens suo fini & non permittit: sed quantum potest prohibet a suo opere deordinantia ipsum a suo fine. Cum ergo finis hominis sit beatitudo, non debuit permittere ipsum tentari sciens ipsum ex hoc deordinandum a sua beatitudine.

Praeterea quae habent vnum, & eundem finem habent vnam, & eandem facultatem perueniendi ad illum finem. Sed homo, & Angelus ordinantur ad eundem finem, & ad eandem beatitudinem. Cum ergo Angelus Luciser non fuit tenta¬ tus ab alio, non debuit Deus permittere hominem tentari ab alio.

IM CONTRARIVM est. Quia id, dequo De¬ laudatur, fuit faciendum: sed, vt potest haber¬ ex littera, permittere hominem tentari fuita laudem Dei, ergo &c.

Praeterea sdum Aug. viii. de Ciuit. Deus sic miniltrat res, vt eas proprios cursus agere sitat Non ergo debuit Deus ab homine tollere lbe¬ rum atbitrium, nec debuit impedire Diabolum, quod non tentaret hominem, quia non po¬ terat vincero, nisi volentem.

RESOLVTIO. Deus hbominem tentari, & peccare permisit, vt eum proboret, puniret, confunderet, erudiret, ac posteros terreret.

RESPONDEO dicendum quod Aug XI super Gen. assignat quinque rationes, quare permisit Deus hominem tentari. Vt sit prima ratio, vt hominem i probaret. Secunda, vt probatum conuinceret. Ter¬ ria, vt peccantem puniret. Quarta, vt eum consun¬ deret, & consundendo erudiret. Quinta, vt ex hoc ipsum, & alios suos posteros terreret. IHaec autem. quinque, ex quibus possumus sumere quinque rationes ad propositum: sic ad inuicem se habent. Nam permittere hominem rentari fuit permirtere hominem impugnari, & quasi ipsum exercirari in quodam bello. Primum ergo: quia hoc permisit Deus, vt hominem probaret, reserendum est ad ipsum¬ actum impugnationis. Nam quilibet cum actu impugnatur, & actu bellat, siue sit illa impugnatio, & illud bellum secundum actus corporales, vt apparet in duello, & in quocunque manuali bello, siue set sm impulsiones morales, vt apparet in pugna secundum tentationes nobis factas, semper in tali actu¬ pugnandi accipitur probatio, & experimentum de pugnante. Prima ergo ratio, quod Deus permisit hominem tentari, vt ipsum probaret. e de ipso acciperetur probatio, & experimentum, referenda est ad ipsum actum tentationis. Est tamen nihilominus ista ratio praegnans. Nam, quod quis coronetur, nisi¬ legitime certauerit, quod quis accipiat diadema victoriae, nisi bellet, non vrn conueniens. Voluit ergo Deus primum hominem esse actu in pugna, vt meritum acciperet ex illa pugna, si vinceret, & si cau deret, punirerur. Vnde Magister in littera ait, quod gloriosius est non consentire suadenti. ist tentanti, n quam tentari non posse. Prima ergo ratio de probatione potest accipi ex ipso actu pugnandi. Alit aunm possunt accipi ex defectibus, quos incurrimus, si deficiamus in pugna. Sunt autem huiusmodi defectus quatuor, secundum quod quatuor sunt potentiae: in oquibus habebet esse quatuor virtutes Cardinales, & possunt etiam in eis quatuor defectus esse habentes aliqualem oppositionem ad virtutes illas. Adam enim tentatus a Diabolo vel per mulierem deceptam a Diabolo, & ex hoc edems de ligno vetito incurrit temperantiae in concupiscibili, per quem erat conuincendus. defectum iustitiae in voluntate, per quem erat puniendus defectum prudentiae in intellectu, de quo erat consundendus, erudiendus, & defectum fortitudinis in irascibili, de quo multum erat sibitimen¬ dum, & de quo ipsi, & sui posteri multum erant terrendi. Quando enim primus homo creatus, & primus pugil noster tam modica impulsione succubuit, ipse, & alii sui posteridebuerunt terreri, ne in tentationibus succumbant. Haec autem quinque tangit Augustinus in dicto libro, quod Deus permisit tenta¬ ri hominem illa tentatione ad ipsum probandum conuincendum, puniendum, confundendum d est per con¬ susionem, & erubescentiam erudiendum, & terrendum. Ista ergo quinque, quae assignat Augustinus, propter quae permisit Deus tentari primum hominem: vt aliqualiter potest patere per habita, sic accipi pos¬ sunt: Quia primum, videlicet, quia Deus permisit tentari hominem ad probandum ipsum, referendum est ad ipsam pugnam, siue ad ipsam tentationem. quia quilibet per ipsam tentationem, probatur qualis pugnator sit. Reliqui vero quatuor refer ri possuntad quatuor defectus quatuor potentiarum, in quibus habent esse quatuor virtutes Cardinales, & vitia eis opposita in quibus omnibus de¬ secit Adam. Distinguuntur autem in anima tres partes coniter, videlicet concupiscibilis, irascibilis, & rationalis. Cum ergo concupiscibilis, & irascibilis nominent apperitum sensitiuum, proprie soquen¬ do, oportet, quod rationalis nominet totam illam partem animae, quae non est affixa organo, cuiusmodi sunt intellectus, & hiberum arbitrium, quod potest dici voluntas. erunt ergo quatuor partes animae, in quibus habent esse quatuor virtutes, & potissime Cardinales, concupiscibilis, irascibilis, intellectus & voluntas, vt superius tangebatu. quia in voluntate habet esse iustitia, in intellectu¬ prudentia, in concupiscibili temperantia, in irasci¬ bili fortitudo, permisit ergo Deus, Adam tentari¬ non solum ad ipsum probandum quod respicit ipsam pugnam, siue ipsam tentationem sed etiam ad conuincendum degula, vel de intemperantia quae opponitur temperantiae, & habet esse in concupiscibili, & ad puniendum de inobedientia, vel iniustitia, quia secit contra mandatum Dei, quae iniustitia opponitur iusuitiae, & habet esse in voluntate, vel ad confundendum cum, quia credidit aliquo modo Dia¬ bolo, quod fuit magnae insipientiae, quae insipientia opponitur prudentiae, & est quidam defectus eius & habet esse in intellectu. Permisit hoc etiam ad terrendum ipsum Adam, & alios posteros hoc audientes de tanta debilitate quod sic debiliter, & de. bili impulsu cecidit. quae debilitas oppomtur sor¬ titudini, & habet esse in irascibili. Est enim debilitas quaedam defectus fortitudinis, vel irascibilis, in qua¬ est fortitudo. Aduertendum autnet, quod praeter has quin¬ que rationes, vel causas assignatas xi. super Gen. qua¬ re Deus permisit hominem tentari, assignat Augustinus tres alias cansas xiiii. de Ciui. ca. penult. quare Deus hoc permisit. Quarum prima sumir, ex debilirate tentantis. Secunda ex effectu tentationis. Tertia ex natura tentati. Prima via ex debi¬ litate tentantis sumitur, quia Diabolus non poterat vincere, nisi volentem. Cum ergo primus homo fuisset in bona voluntate constitutus, quod solum confidens de adiutorio Dei, & nolens Diabolo consentire, Diabolum uicisset. Secunda ex effectu rentationis, sic patet: Nam, & si effectus illius tentationis fuit. quod Adam esta Diabolo superatus, praesciens hoc Deus, permisit hoc fieri: quia praesciebat, quod a semine, uel a posteris ipsius erat Diabolus gloriosus superandus. Tertia via ex na¬ tura tentati sic patet: quia permisit Deus homi¬ nem tentari, & nolebat ab eo auserre potestatem, liberi arbitrii, quae ipsi Adae naturaliter com¬ petebar.

RESP. AD AROVMENT. Ad primum dicendum, quod licet Diabolus secundum se sit fortior homine, quia habet excellentiorem naturam, quam homo: tamen in illa pupgna tentationis non erat fortior, sed longe debilior: quia non poterat eum vincere nisi volentem. Vnde Augustinus loquens de facilitate uictoriae in illa pugna 14. de Ciuit. ait, quod mandatum diuinum de non edendo lignum vetitum tanto maiori iniustitia violatum est, quanto faciliori poterat obseruantia custodiri.

Ad secundum dicendum, quod bonus, & pius pater non permittit filium suum pugnare, quae in bello praescit ipsum succumbere, nisi iustitia hoc exigat, sed si iustitia hoc exigat, non solum permittit ipsum succumbere in bello, sed & cruciari tormento. Nam Deus ita est pius pater prae¬ miando bonos, quod & est iustus iudex puniendo malos: & quia hoc exigit iustitia, quod non coronetur, nisi quilegitime certauerit, vt possimus mereri coronam, permittit nos impugnari, & tem¬ tari, iustitia &xigente, vt succumbentes puniamur, vincentes coronemur.

Ad tertium dicendum, quod sapiens artifex sic est propitius suo effectui, quod tamen uult suum effectum conseruare in sua natura, & non facere contra naturam eius, nisi sit dare rationabilem causam, quare hoc faciat, & quia homo naturaliter est liberi arbitrij, & liberum arbitrium in homine, & in omni creatura humana se habet ad bonum, & malum: ideo sic vult Deus esse propitius suis effectibus, vel suis creatutis, quod si sunt liberi arbitrii, quod sinat eos agere secundum liberum arbitrium, & si bene vtantur eo, dum sunt in via, post viam praemiantur, & confirmantur in bono. Si vero male, puniantur, vel ostinentur in malo.

Ad quartum dicendum, quod vnus est finis, & vna est beatitudo hominum, & A ngelorum propter quod Augustinus 12. de Ciuit. Dei, circa principium ait, quod boni Angeli, & homines non facient nisi vnam Ciuitatem Dei, & eo¬ dem modo ad istum finem comparantur homines, & Angeli: quia primo se habent, vt uiatores, postea, vt comprehensores: primo, ut pugnantes, postea, vt coronam recipientes. Vtrum autem huius¬ modi pugna, & huiusmodi tentatio sit a seipso, vel ab alio, nihil ad propositum. Vtroque enim modo potest vincere, vel vinci in pugna, vel¬ in tentationibus, quae surgunt ex seipso. sic victus fuit Lucifer, qui videns se¬ pulchrum, aliquod motiuum habuit ad superbiendum, si¬ ne hoc fit ex alio, sicut fuit victus homo.