Quaestio 2

ARTIC. I. An in stat innocentiae operae magis, quam nunc efficacia fuisssent. Conclusio est problematica.

DTh. 1p. q. 35. art. 4. Et 3. Sent. d. 19. q. 1.ar. 4. D. Bon. d. 29. a1t. 3. d. 2. Ric. d. 49. q. 1. N. r& d. a49. d. I. art. 4 Dur. d.9. q. 3.

POTEST de hoc esse quaestio: vtrum opera facta tunc, essent magis efficacia, quam nunc. Et videtur, quod magis sint efficacia nunc. Nam primus homo per originalem iustitiam non habebat aliquid, quod eum impelleret ad malefaciendum. Propter quod Magister 3 4. Distinct. dicit quod nobis est meritum resistendo tem¬ tationibus, quia habemus impellens ad malum: sed Adae non fuisset meritum: quia non habebat huiusmodi impellens. ergo pro illo statu, siue habendo gratiam, siue non, opera non suissent ita meritoria, sicut nune, propter multa impellentia nos ad malum.

Praeterea uirtus est circa difficile, ut potest haberi ex Ethi. ergo quanto magis per sunt opera difficilia: tanto sunt magis uirtuosa & per consequens magis meritoria.

Praeterea secundum Apossolum, ad Timot. Non coronabitur, nisi qui legitime certauerit. ergo ubi maius certamen, ibi maior corona, & maius meritum: sed nunc est maius certamen, cum¬ magis impugnemur, quam impugnaretur Adam, ergo &c.

Praeterea homo pro illo statu erat medius in. ter nos, & Angelos: immo quantum ad pugnam magis se tenebat ex parte Angelorum, quam ex parte nostra: quia sicut Angeli non habent in se motores contrarios, id est, sensum, & rationem: ita quod homo pro illo statu non habebat in se motores contrarios: quia sensualitas erat omnino subiecta rationi. Cum ergo in Angelis num quam inferior poterit ascendere ad meritum superioris, homo pro illo statu nunquam potuis¬ set ascendere, ut videtur, ad meritum alicuius An¬ geli. cum omnes Angeli essent superiores eo sed nos assumemur ad illam excellentiam An¬ gelorum: ergo opera nostra sunt magis meritoria,

praeterea: si dicas quod homine tunt sustat¬ assumpti ad ordines Angelorum sicut, & nunc: ergo saltem non fuissent tunc opera magis meritoria, quam nunc: sed econuerso, cum ad aequalem gloriam, & ad aequales ordines tunc fuissent assumpti homines, sicut & nunc.

IN CONTRARIVM est: quia meritum & demeritum sunt uoluntaria: quia secundum Augustinum in de vera Religione: Omne peccatum adeo est voluntarium, quod si non est vo. luntarium, desi nit esse peccatum. ergo, quanto quis magis uoluntarie male facit: tanto magis demeretur: & quanto magis uoluntarie bene: tanto magis meretur. sed tunc homines magis voluntarie fecissent bonum, cum non habuissent aliquod retractiuum, ergo &c.

Praeterea: omne, quod est magis purum, in genere tali est magis tale. ut in genere calidorum, quanto aliquid est magis purus ignis: tanto cali¬ dius: ergo in genere meritorum quanto meritum est magis purum: tanto est maius: sed in primo statu merita fuissent magis pura: quia non habuissent aliquid admixtum de demerito, sicut habent nunc, ergo &c.

RESOLVTIO. opera in statu innocentiae magis, quam nunt, tricacia fuissent ratione habitus, obiecti, & potentiae. natura enim magis pura, uoluntesqo minus impedita fuisset. sed alijs de causis quis aequemeli¬ toria negabireimmo nunc csficaciora ob excellentiam auxilii, difficultatem pugnae, & extellen¬ tiores personas, quis non dicet:

RESPONDEO dicendum, quod aliqui te¬ nentes hominem fuisse creatum in gratia gratum faciente, dicunt, quod simpliciter, & com¬ muniter loquendo, opera tunc fuissent magis meritoria, quam nunc. Quod, ut aiunt, ex tribus patere potest sicut meritum ad tria potest com¬ parari ad habitum, ad obiectum, & ad potentiam. In omnibus his tribus modis opera factain¬ primo statu, communiter loquendo, fuissent magis meritoria, quam nunc. Primo ratione habi¬ tus gratiae, uel habitus charitatis: quia in materia pura plus recipitur de forma, quam in materia non pura. & quia purior erat tunc natura hominis, quam sit modo, plus suisset ibi receptum de gratia, & de charitate, quam recipiatur modo.

Rursus hoc idem patet ex parte potentiae, id est ex parte uoluntatis: quia tunc uoluntas magis uoluntarie ferebatur in actum volendi ali¬ quod bonum, quam nunc, cum nullum haberet tunc retractiuum. Tertio hoc idem patet &x parte obiecti: qula potentia non impedita, potest ferri in maius obiectum. ut intellectus non impeditus potest ferri in maius intelligibile. Propter quod ex parte obiecti potest concludi idem, quod prins. Sed cum Adam non fuerit in gratia gratum faciente: at in originali iustitia, per¬ quam poterat stare, sed non proficere: sicompa¬ remus opera Adae pro illo statu ad opera istorum pro isto statu; quantum ad stare, certum est, quod se habent, vt magis, & minus: quia Adam pro illo¬ statu omnino plus accepit quantum ad posse sta¬ re, & nos omnino minus: quia ille omnino poterat magis faciliter stare, vt supra declarauimus . per Aug. lib. 14. de Ciui. Dei. Sed si comparemus opera illa, & ista quantum ad proficere, non se habent, vt magis, & minus: sed vt nihil, & aliquid. quia Adam pro illo statu nullo modo poterat proficere: nos autem possumus proficere.

Sed dices, quod si non ponatur Adam creatus in gratia gratum faciente, vel si loquamur pro illo¬ statu, in quo non habebat gratiam gratum facientem, quaestio proposita non habet dubium. sed quia, vt vult Hugo, & est satis probabile, si Adam restitisset illi tentationi, Deus infudisset sibigra¬ tiam gratum facientem. Quo posito rationabili¬ ter dubitatur, vtrum si stetisset Adam, & habuisset gratiam gratum facientem, fuissent magis meritoria illa opera, quam ista. Ad quod per iam dicta responderi deberet, quod communiter loquendo, fuissent tunc opera magis meritoria, quam nunc. Sed istud stare non potest: quia cum homo¬ factus sit propter reparationem ruinae Angelicae, quamuis ista non sit tota causa: quia si nunquam peccasset Angelus, fuisset factus homo propter perfectionem, & completionem vniuersi; tamen¬ quantum ad propositum spectat, bona est assumptio propositionis propositae: quia per homines debet reparari ruina Angelica. quo posito, ita fuissent assumpti tunc homines ad ordines Ange¬ lorum, sicut & modo. Non possumus ergo scire, vtrum hic, vel ille fuisset assumptus ad hunc ordi¬ nem, vel ad illum: nec etiam in hoc statu hoc sci¬ re possumus: quia quare hunc trahat, illum autem non trahat: noli iudicare, si non vis errare, vt vult August. super Ioan. Et si, communiter loquendo, non descendendo ad hunc, vel ad illum, habuissent se opera hominum pro illo statu, secundum magis, & minus, sicut se habent modo: oportet soluere proposita, cum esset tunc natura magis pura, & voluntas minus impedita. Et cum videretur ex hoc posse consurgere in maius obiectum, vnde hoc potest contingere, quod opera nunc facta possunt, communiter loquendo, esse aeque meritoria, vel etiam magis, quam fuissent tunc Oportet enim dare aliquid, vel aliqua tria praefata, ex quo sumatur maior, vel minor magnitudo meriti. quod manifeste patere potest, si comparemus homines ad Angelos. Erunt enim homines post resurrectionem, iuxta veritatem Euangelicam, sicut Angeli Dei in caelis, & assumentur homines ad ordines Angelorum. Et secundum Aug. 12. de Ciuit. Dei: Homines, & Angeli facient vnam Ciuitatem. Cum ergo infimus, vel quicunque An¬ gelus habeat naturam magis puram, & perfectam, & vol antatem minus impeditam, & sit aptus na¬ tus tendere in magis arduum obiectum, quam quilibet purus homo secundum se consideratus, nunquam homines assumerentur ad aequalitatem Angelorum, vel etiam supra Angelos: quia Bea¬ ta Virgo exaltata est super omnes Angelorum choros, si solum secundum illa tria acciperetur magnitudo meriti, vel praemii. De hoc ergo mouebimus vnum vlterius, in quo ista poterunt declarari.

DVB. I. LAITERALIS. An magnitudo meriti, seu praemii a Dei voluntate oriatur. conclusio esi affirmatiua.

Idque principaliter: alijs causis non omnino explosis.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis, vnde sumatur magnitudo meriti, vel praemij; Dicendum, quod secundum tria, quae videmus, possumus triplici¬ ter assignare magnitudinem meriti, vel praemii¬ Videbimus en. primo Angelos. Secundo homines, quantum ad statum naturae institutae. Et tertio videbimus homines quantum ad statum naturae corruptae.

Si ergo comparemus ista tria quaelibet ad se ipsa, vt Angelos ad se ipsos, & homines ad seipsos in natura instituta, & tertio homines ad se ipsos in natura corrupta; Dicemus, quod in Angelis sumitur magnitudo meriti, vel praemii ex maiori puritate naturae, non quin in eis hoc sumatur ex alijs: sed quia ex hoc solo sequunturalia. Nam quicunque Angeli habuerunt puriorem naturam, magis conati sunt tendere in Deum, & ex hoc magis me¬ ruerunt, & adepti sunt maius praemium. sed homines quantum ad statum naturae institutae omnino rationale est, quod habuissent, si stetissent maius, & minus meritum, vel praemium: secundum maio¬ rem, & minorem conatum. Nam quod aliqui homines in statu naturae corruptae sunt ita hebetes, & rudes, quod etiam secundum maiorem conatum non possunt se ita disponere ad bonum; sicut aliqui habentes meliora naturalia, & magis perspicaces, hoc accidit ex aliqua corruptione praecedente in menstruo faeminae, vel in semine maris, ex quibus productus est faetus. sed quia iste corruptiones non fuissent in natura instituta, solum ex maiori, & minori conatu, possumus pro statu illo assignare maiorem, vel minorem magnitudinem meriti, vel prae¬ mij. sed in statu naturae corruptae oportet, quod ex u¬ trisque sumatur talis maioritas, vel minoritas. Nam ex solis naturalibus non potest hoc sumi: quia non semper habentes meliora naturalia sunt magis boni, immo in aliquibus praeuolat intellectus: sequitur autem tardus, vel nullus affectus. Nec possumus hoc sumere ex maiori, vel minori conatu tantum: quia aliqui rudes, & non sic dispositi ad bonum, etiam cum maiori conatu, non possunt se ita¬ disponere ad bonum, sicut alii habentes meliora naturalia cum minori conatu. Accipietur ergo in¬ talibus maioritas, vel minoritas meriti, vel prae¬ mii ex vtrisque, ex melioritate naturalium, & maic ritate conatus, vt secundum proportionem istorum duorum sumatur maioritas, vel minoritas meriti. Sed sic dicendo, licet sit bene dictum, non tamen soluitur quaestio. Nam quaestio primo mota¬ non est de statu nature corruptae secundum se, net de statu naturae institutae secundum se: sed de conparatione vnius status ad alium, vt vtrum homines in statu naturae corruptae absolute, & com¬ muniter loquendo, sint maioris meriti, quam fuissent homines in statu naturae institutae; dato, quod habuissent gratiam gratum facientem, quae quaestio potest moueri de hominibus, & de An¬ gelis, qualiter se habeant hic, & ibi.

Propter quod oportet plus addere, vt non solum, quomodo personae eiusdem status se habeant ad maioritatem, & minoritatem meriti: sed ctiam quomodo diuersi status se contingant habere. Dicemus ergo, quod aliquo modo est simile de materia, quantum ad receptionem formae magis, & minus perfectae, & de natura quantum ad receptionem maioris, vel minoris gratiae. Est enim forma actus, & perfectio materiae: & gratia est actus, & perfectio naturae rationalis, & intellectualis. Et quia actus actiuorum sunt in patiente, & disposito; sicut secundum maiorem, & minorem dispositionem materiae, oportet dare maius, & minus perfectam formam; sic secundum maiorem, & minorem dispositio¬ nem naturae rationalis oportet dare maiorem, & minorem gratiam. Dicemus autem, quod quantum ad materiam in naturalibus: Materia omni¬ no prima considerata sine omni forma per indifferentiam est eadem secundum essentiam in su¬ per caelestibus, elementis, & mixtis, in quibus omnibus sunt multi gradus. quae omnia si volumus referre ad primam creationem rerum, ex sola voluntate Dei faicta est diuersitas elementorum, in quibus est tanta diuersitas formarum iuxta diuersitatem locorum. Nam quantum agens dat passo de forma, tantum dat ei de loco, & e conuerso. Vt sicut elementa superponuntur sibi ipsis secundum locum; sic superponuntur sibi ipsis secundum perfectionem. Vt sicut ignis inter elementa est summus, terra infima, aer, & aque media, & aer est superior aqua; sic secundum perfectionem formae ignis inter elementa habet formam perfectissimam: aor, & aqua media mi¬ nus perfectam: ita tamen, quod aer habet perfectiorem formam, quam aqua: quia secundum naturalem situm est perfectior ca. & quod dictum est de elementis, veritatem habet de mixtis: quia vnum mixtum est multo perfectius a¬ lio, & habet perfectiorem formam. Et quod dictum est de elementis, & mixtis, veritatem habet de supercelestibus: quia secundum quod ex¬ cedunt se celestia situ; ita probabile est, quod so excedant perfectione. licet in eis duplici modo opossit perfectio accipi: Vna ex natura, alia e aggregatione naturae. Perfectio autem ex natu¬ ra accipienda est in supercaelestibus a situ, vt illa, quae sunt sublimiora secundum situm, sunt per¬ t fectiora secundum formam. Et ideo Philosophus de Caelo, & Mundo, dicit Lunam esse quasi totam terrestrem: quia est in infimo coelo, & est propinquior terrae: sed maior, & minor perfectio ex aggregatione naturae coelestis colligitur, vt probatur apud nos, qui semper ex effectibus procedimus in cognitionem causae, ex maiorita¬ te, & minoritate luminis. Nam nihil est aliud Stella, secundum Philosophum, quam aggregatio luminis in orbem, & Stellae, & Planetae, vt Sol¬ & Luna, & alii planetae, sunt spissiores partes suorum orbium. Si ergo ex sola voluntate Dei¬ in eadem materia videmus tantam perfectionum diuersitatem, quantum ad coelestia elementa, & mixta, multo magis secundum voluntatem Dei quantum ad gratiam receptam in naturis rationalibus poterit esse tanta diuersitas, vt homines aequentur Angelis, vel etiam excellent eos quantum ad aliquas personas: & homines in statu naturae corruptae aequentur, vel excellant eos, qui¬ fuissent in statu naturae institutae.

Sed dices, quod comparando na turalia ad gratuita in naturalibus est vnitas ex parte recipientis, & maioritas, & minoritas ex parte formarum receptarum. sed in gratuitis est diuersitas ex parte vtriusque, videlicet ex parte naturarum recipientium: quia vna natura est nobilior alia, vel¬ secundum seipsam, vel saltem quantum ad sta¬ tum: secundum seipsam quidem, sicut est diuersitas in natura Angelorum: quia natura vnius Angeli non est eiusdem speciei cum natura alterius: in hominibus autem, quantum ad naturam institutam, & corruptam, non est diuersitas in na¬ tura secundum se, quia omnes fuissent eiusdem speciei; est tamen ibi diuersitas secundum: sta. tum: quia alium statum habuit natura instituta, & alium habet natura corrupta. Est etiam alia diuersitas hic, & ibi: quia semper materia perfectior habet perfectiorem formam. sed in gratuitis perfectior natura non semper habet perfoctio rem formam. quia natura lumana, quae est imperfectior, & inferior natura Angelica, potest esse perfectior secundum gratiam.. Aliter enim non possent assumi homines ad ordines Angelorum, vel etiam collocari super omnes Angelorum Choros. Propter quod dixim us, quod si hoc est in naturalibus secundum vnitatem materiae ex sola voluntate Creatoris, secundum quam manifeste patet, quod in prima productione rerum fuit creata diuersitas naturarum, & formarum receptarum in illa materia ex sola voluntate Creato¬ ris; multo magis in his, quae sunt gratiae non solum in vna, & eadem natura, vel in vna, & cadem specie: sed etiam in diuersis naturis, & in diuersis speciebus potest esse maioritas, & minoritas gratiae. Et quia hoc totum dependet ex ooluntate Creatoris, otiam in natura superiori; vt in aliquo Angelo potest esse minus de gratia, quam in ali¬ quo homine: immo in aliqua persona humana, & pure humana potest esse plus de gratia, quam in aliquo Angelo, & totum fit ex voluntate diui¬ na. Nam illi, qui primo operati sunt in vinea, & credebant se plus esse accepturos, non allegauit Dominus vineae, nisi voluntatem suam, dicens: Volo huic nouissimo dare, sicut & tibi. Ita potuisset dicere, & licuisset ibi facere: Volo huic nouissimo dare plus, quam tibi. Si ergo murmurarent Angeli, qui sunt primi, & priores no¬ bis quantum ad formationem, quia primo for¬ mati: nos autem vltimo. quia post productionem omnium dictum est Faciamus hominem, &c. sunt primi, & priores quantum ad naturam: quia in¬ fimus Angelus habet simpliciorem, & perfectio rem naturam quolibet puro homine. Si ergo Angeli tales existentes, & sic primi vellent dice¬ re se plus esse accepturos de praemio: posset Deus respondere: Volo huic nouissimo dare, quantum tibi, & plus, quam tibi. Propter quod vnus modus soluendi propositam quaestionem, comparando naturam corruptam ad naturam institu¬ tam, siue comparando totam naturam huma¬ nam ad naturam Angelicam: potest ibi esse ma¬ ioritas, vel minoritas praemij, vel meriti secundum voluntatem, & ordinationem diuinam: vt sicut voluit conducere operarios in vineam suam; sic potuit eis statuere praemium, vt nouissimis daretur quantum primis, vel etiam plus, quam primis. Dicetur ergo vinea totus status viae, vbi¬ est tempus merendi, vt postea post statum viae sit tempus recipiendi mercedem, & recipiendi¬ praemium. secundum quem modum & Ange¬ si sunt operarii: quia fuerunt prius viatores, quam comprehensores, & homines tam in statu naturae institutae, quam corruptae possunt dici huius¬ modi operarii.

DVP. II.LATERALIS. An meritorum diuersitatis causae sint diuerse. conclusio est affirmatiua.

Biel distinct. 29. quaest.

Memorum duedo, a po qolunnte qunui: principa¬ liter dependeat: in Angelis tamen id a maiori, & mino¬ ri naturae perfectione oriri non negamus. In natura instituta a maiori, & minori conatu: in statu corrupto a pugnae difficultate, & Capitis merito.

VLTERIVS forte dubitaret aliquis: Vtrum possit assignari alia causa huiusmodi diuersitatis; Dicendum, quod omnia ista principaliter dependent ex diuina voluntate. Nam quis es tu, qui respondeas Deo, quia omnes nos in manu Dei, sicut lutum in manu figuli: Sed nonne licet figulo¬ ex eadem massa, & etiam ex alia, & alia massa facere aliud vas in honorem, aliud in contumeliam: sed, vt quietemus intellectum hominum, supposita principali causalitate ex voluntate Dei, in quo est altitudo diuitiarum sapientiae, & scientiae eius, vbi sunt viae inuestigabiles, & incomprehensibilia iudicia, respectu cuius non debe¬ mus altum sapere, sed timere: qui si naturalibus ramis non pepercit, ne forte nec nobis parcat. Assignabimus nihilominus quasdam rationales declarationes, quare homines, quantum ad gratiam, possint praeponi Angelis, & quare homines in statu naturae corruptae possint praeponi¬ quantum ad gratiam, hominibus in statu naturae institutae; polito, quod durassent homines in illo statu, & habuissent gratiam gratum facientem. Nam praeter illam distinctionem iam factam, quod in Angelis fuit maius, & minus me¬ ritum, secundum maiorem, & minorem perfectionem naturae, vel naturalium: in hominibus, secundum statum naturae institutae, secundum maiorem, & minorem conatum: In statu naturae corruptae per comparationem vnius ad alterum, videlicet naturalium ad conatum, possumus ad¬ dere duo membra, videlicet difficultatem pugnae, quam sentimus, & excellentiam capitis: vt si Deus setiam vt apparet nobis rationi conso¬ num, vult acceptare plus hoc minus, quam aliud maius: erit illud minus maioris meriti, quam aliud maius: vt si plus acceptauit Deus, quod misit illa Vetula in Gaxophilacio, videlicet duo minuta, quam missionem aliorum maiorem; plus meruit illa Vetula ex sua missione, quam alius, ex maiori missione, nec hoc est praeter rationem. Nam illa Vetula secundum se plus dedit, quam alii: quia erat pauperior alijs. Nam secundum Philosophum in Ethicis, cap. de Liberalitate: Nihil prohibet minora dantem liberaliorem esse, si a paucioribus accipiat. Et sicut Deus plus acceptauit modicum illius Vetulae, quia difficilior erat ei liberalitas, quam alijs; sic acceptat istud modicum nostrum: quia plus impugnamur in bono nostro, quam primi Parentes, & quam An geli. Si ergo Adam in primo statu tanto maio rem iniustitiam commisit, quanto faciliori ob¬ seruantia poterat mandatum diuinum, & iustitiam custodire, vt supra diximus per Augusti¬ num: Sic a contrario sensu: nos vincendo: tam¬ difficilem pugnam, quam continue sentimus, tanto nobis ad maiorem iustitiam reputari debet, quanto difficiliori modo possumus in iustitia prae¬ seruari. Secundum quod in hac materia attendenda est excellentia Capitis, vel meritum passionis Christi. Nam caput dirigit omnia membra, & dirigendo ea impellit ipsa ad bonum me¬ ritum. ergo passio Christi, & impulsio eius ad bonum: quia sine ipso nihil possumus facere, & quia semper stat ad hostium cordis nostri, & pulsat, vt aperiamus ei, vt intret ad nos, & coenet nobiscum, & reficiat nos gratia sua: & impellit nos ad bonum: ideo propter haec duo, videlicet, propter difficultatem pugnae, & propter excellentiam Capitis, id est, Christi, qui passus est pro¬ nobis, & semper impellit nos ad bonum, nos superamus primos Parentes.

Cum ergo quaeritur: vtrum opera primorum Parentum, si stetissent, & habuissent gratiam gratum facientem, fuissent magis efficacia ad merendum, quam opera nostra; patet, quod duo erant in primis Parentibus, in quibus nos excellebant, videlicet naturae puritas, & voluntatis libertas. Habebant enim naturam puriorem propter carentiam admixtionis contrarij, & habebant voluntatem liberiorem propter carentiam impedi¬ menti. Ex quibus duobus videtur sequi tertium, videlicet efficacia actus, vel operis ad tendendum in obiectum: & nos habemus duo, quae ipsi non habebant, videlicet difficultatem pugnae, & meri¬ tum capitis, siue auxilium eius. Ex quibus duobus videtur sequi idem tertium, videlicet efficacia o¬ peris ad tendendum in obiectum. est in Deum. Si ergo quaeratur, quae nam ex his praeualeant, patet, quod illa duo assignata in primis Parentibus prae¬ ualent nostris duobus ad standum, & ad se prae¬ seruandum. Sed vtrum nostra duo praeualeant illis duobus ad proficiendum, possumus distinguere, quod aut loquimur de profectu extensiue, vel intensiue. Si loquamur extensiue, certum est, quod propter facilitatem pugnae, nume¬ rus bonorum superasset numerum malorum, & ille status viae non durasset tantum, sicut status noster: quia cito tunc completus fuisset nume¬ rus electorum. Sed si loquamur intensiue, omnino credendum est, quod aliquae personae in sta¬ tu isto omnino excellunt personas quascunque futuras in statu illo propter excellentem comparationem ad Christum, & inter ipsas, & Christi Apostolos, qui perseuerauerunt cum Christo, & immediate fuerunt electi ab ipso, ex quibus non perdidit quemquam, nisi illum, qui abiit in locum suum, idest, in infernum. Sed si loquamur communiter, habebunt se sicut excedentia, & excessa: quia multi in primo statu propter facilitatem conatus in bonum, & plus meruissent, quam multi in illo statu, & multi in isto statu propter excellentiam auxiliorum. Primo, quantum ad difficultatem pugnae, secundum quam impugnamur a varijs tentationibus, in quibus habemus semper paratum auxilium diuinum. Quia fidelis Deus, qui non permittit nos tenta¬ ri supra id, quod possumus, vt exinde omne gau¬ dium existimare debeamus, cum in tentationes varias inciderimus. Secundo, quantum ad excellentiam capitis: quia tunc fuisset caput illorum Adam, qui purus erat homo, nunc spiritualiter est Caput nostrum Christus, qui est Deus, & homo, multi proficiunt plus nunc spirituali¬ ter, quam tunc profecissent. Secundum ergo hanc excedentiam, & excessum fuissent inaequalitates istae reductae, vt satis probabile, ad quandam aequalitatem, vt tot fuissent tunc saluati, & electi, quot nunc: & ad eos ordines Angelorum fuissent tunc assumpti, sicut & nunc. Non obstante, quod aliquae personae in illo statu sunt eleuatae super omnes choros Angelorum: quia priuilegium speciale aliquorum non tollit simpliciter communem legem. Si qua autem sunt hic om¬ missa, in solutionibus argumentorum intendimus declarare.

RESP. AD ARGVM. ARTIC. Ad primum dicendum, quod ponendo primos Parentes sine gratia gratum faciente, non habet difficultatem quaestio, nec quantum ad statum: quia longe facilius poterant illi stare, quam nos. Nec quantum ad meritum: quia illi non poterant me¬ reri: possumus autem nos mereri. Sed quaerendo de primis Parentibus habentibus gratiam gratum facientem, habent se, sicut excedentia, & ex¬ cessa. quia nos propter difficultatem pugnae magis meremur illis propter maiorem conatum: quia nihil habuissent, quod impediret eorum voluntatem: propter quod cum minori conatu voluntas eorum fuisset mota in bonum. sed quo¬ modo istae inaequalitates reducantur ad quandam aequalitatem, potest esse per habita manifestum, tamen, quod dictum est de Magistro, quod Adam non meruisset vincendo tentationem; potest duobus modis intelligi: Vel simpliciter, quia non habebat gratiam gratum facientem, sine qua nullum est meritum: Vel potest hoc intelligi secundum quendam modum: quia Adam, cum non haberet impellens ad malum, & si habuisset gratiam gratum facientem, quantum ad hoc defecisset a magnitudine meriti, cum non habuisset difficultatem pugnae: nos autem habeamus eam.

Ad secundum dicendum, quod arguere ex difficultate pugnae maioritatem meriti forte multi non concederent: sed dicerent, quod cum di¬ citur, quod virtus est circa bonum, & difficile, intelligendum est de difficultate rei, non de difficultate ex parte nostra: quia tunc perfecti es¬ sent minoris meriti, quam imperfecti: quia qui diu bene vixit, & bene castigauit passiones suas, &c est perfectus in virtutibus, & gratia, non sentit difficuiltatem pugnae, quam sentiunt imperfecti, nec propter hoc minus meretur, immo magis.

Ad quod dici potest, quod ista dubitatio cum magna maturitate est pertractanda. Nam in multis fallit: quia non est dubium, quod caeteris paribus, si difficultas pugnae solum veniat ex culpa pugnantis, non est maioris meriti, sed minoris. Vt quia dedit se illicitis actibus, & ha¬ bituauit se in malo: propter quod difficile est ei redire ad bonum, talis difficultas non auget me¬ ritum, immo minuit. Vel quod quis habeat familiaritatem multorum, & semper adest sibi facultas malefaciendi, & ex hoc sit sibi difficilius continere; talis difficultas non auget meritum immo minuit. Debemus enim in hoc pati, quod senes Troiae propter pulchritudinem Helenae, secundum Philosophum, patiebantur ad Helenam, dicentes: Abiiciamus eam. In talibus enim summum remedium est abiicere, & fugere. Propter quod ait Apostolus: Fugite fornicationem. Non enim est natandum in talibus contra impetum aquae. Iuxta illud: Ne innitaris contra impetum fluuii. Multi enim, cum incipiunt illaquea¬ ri amore alicuius, cogitant aliqua displicentia in persona illa: sed melius facerent si desinerent cogitare de ea: quia eo ipso, quod cogitat de illa, magis illaqueatur. Propter quod, vt diximus, summa cautela est fugere, & desinere cogitare, & ponere se in cogitationibus alijs bonis. Sicut enim cum natamus in aqua materiali tutius est citius exire fluuium, & non natare contra a¬ quas: Sic vt natamus in fluuio passionum, tutius est exire cogitationes illas, & non natare contra huiusmodi fluuium. Cum ergo ex culpa nostra, & ex operibus nostris incurrimus difficultatem pugnae, caeteris paribus, non est maioris meriti, sed minoris. sed vbi caetera non sunt paria, non item. vt puta, quia post aduentum Christi fuit tempus plenitudinis, & gratiae: cum ante ad¬ uentum esset tempus plenitudinis delictorum. Sed Christo adueniente, vbi abundauit delictum, superabundauit & gratia: Vt dicitur ad Roma¬ nos. sed vt arguit Apostolus postea in seqd cap. Quid ergo dicemus: remanebimus in peccato, vt gratia abundets absit. Nam, vt exponit Augu¬ Itinus, & habetur in Olo. ibidem: Non enim peccantis merito, sed superuenientis auxilio, id est, Christi auxilio superabundauit gratia, vbi abundauit delictum.

Aduertendum est ergo, quod non semper in difficultate pugnae sunt caetera paria: vt post ad¬ uentum Christi fuit magis tempus plenitudinis gratiae, quam ante aduentum, & caeteris paribus est magis tempus merendi. Si ergo ista volumus adaptare ad statum naturae institutae, & etiam ad statum post peccatum; dicemus, quod auxilio Christi vbi abundauit delictum, superabundauit & gratia: & quia ex abundantia gratiae sequitur abundantia meriti, opera post peccatum in vir¬ tute capitis, vel, vt credebatur venturus, & multo magis, vt nunc creditur, iam venisse, quantum ad hoc possunt esse magis meritoria, quam ante.

Quod autem addebatur ex parte difficultatis pugnae, quod difficultas debet esse ex parte rei, non ex parte nostra, patet, quod ex parte rei maior difficultas est portare pondus diei, & aestus, quod fecerunt primi operarii, quam vna hora laborare, quod fecerunt nouissimi: & tamen voluit Dominus vineae tantum dare nouissimis, quantum & primis. Principaliter ergo loquendo, totum pendet ex voluntate Dei. Si ergo vult Deus istam difficultatem pugnae, quantumcunque sit difficultas ex parte nostra, computare nobis ad meritum, & si vult modicum laborem in vno ae¬ quare maiori labori in alio: vt si voluit Latronem illum, qui non plus dixit, quam Memento mei, &c. esse eadem die secum in Paradiso: quis es tu, qui¬ respondeas Deo:

Redeamus ergo ad propositum, & dicamus, quod ex benignitate Dei difficultas pugnae nostrae; posito, quod difficultas sit ex parte nostra, & maxime si non sit ex culpa nostra, nobis com¬ putatur ad meritum: vt si contrahemus difficultatem pugnandi per originalem culpam (quod non est ex opere nostro, sed ex opere ipsius Adae, in quo omnes peccauimus, si Deus istam difficu¬ tatem nobis computat ad meritum, non est contrarium rationi. Ex difficultate ergo pugnandi: & ex maioritate conatus, & ex auxilio Christi est status post peccatum maioris merit: & quia magis libere, & cum minori conatu poterat tunc voluntas humana non habens aliquod impedi¬ tiuum ferri in bonum; fuissent opera primorum Parentum, si habuissent gratiam gratum facientem, maioris meriti. Vt se habeant hoc modo status hic, & ille, vt excedentes, & excessi: & reducatur ista inaequalitas ad aequalitatem, modo, quo dictum est. Ex quibus possumus habere viam ad soluenda quecunque argumenta facta in hac materia: siue pro, siue contra.

Et ex hoc potest solui argumentum tertium, quod arguit ex difficultate resistendi: Et quartum, quod arguit ex difficultate pugnandi.

Ad quintum dicendum, quod illi duo status, videlicet, ante peccatum, & posti patct. quo modo fuissent aequalis meriti, & quomodo inae¬ qualis, vt ex dictis possint solui omnia argumenta facta ad vnam partem.

RESP. AD ARGVM. IN CONTR. AD primum argumentum in contrarium dicendum quod arguit primum statum fuisse maioris meriti, quantum ad conatum voluntatis: quia cum minori conatu, & magis voluntarie potuissent tunc homines ferri in bonum, quam modo. sed vt patet, hanc maioritatem meriti alia recompensant.

Ad secundum, quod magis purum in aliquo genere est magis tale; Dicendum, quod caeteris paribus magis purus ignis est magis calidus, tamen non magis calefacit: quia plus facit ferrum ignitum propter densitatem materiae, quam ignis in sua sphaera: quia non sunt hic, & ibi caetera paria. nam in vno est densitas materiae, in a¬ lio raritas.

Sic & in proposito meritum magis purum vbi non est de admixtione demeriti, quod fuisse in primo statu secundum se, videtur esse magis quam meritum in hoc statu, vbi semper est ali¬ qua admixtio demeriti, id est, aliqua admixtic peccati venialis, secundum quem modum dictum est: Si dixerimus, quoniam peccatum non habe¬ mus, &c. Sed si ista admixtio demeriti facit ad malus meritum: quia facit ad difficultatem pugnae, credentes arguere ex puritate meriti maius meritum, potius arguunt de admixtione de¬ meriti, & ex admixtione meriti maioritatem de¬ meriti. Cum, vt ait Hieronymus, ille laudetur, ille praedicatur beatus, qui statim cum coeperit cogitare, interficit cogitatus, & allidit eos ad Petram. Cum enim superueniunt nobis malae cogitationes, & statim interficimus e as, & allidimus eas ad Petram, id est, ad Christum: licet sit ibi aliquid de demerito, vel aliquod peccatum veniale, sine comparatione est ibi plus de merito. Propter quod ista admixtio demeriti augmentat meritum, & ex ista admixtio¬ ne demeriti debemus gaudium aestimare, & ad maius gaudium assurgere propter maioritatem meriti.