Quaestio 3

ARTIC. I. An prima Adae poena fuerit ex¬ pulsio de Paradiso. conclusio est affirmatiua.

Pm4. 3. 4ie4 4t. art: seat d. 19 4.t.a4t. 3. Rie. d. 39. q. 5. Et de Malo q. 5. art. 4.

EXPVLSIO a Paradiso non vi¬ detur poena conueniens. Nam illa, vel ille Paradisus erat quoddam bonum corporale, vel temporale: sed talia bona sunt com¬ munia bonis, & malis: ergo a¬ missio talium bonorum non est infligenda pro¬ peccato.

Praeterea, si inconueniens videtur, quod aliquid sit factum propter hominem, & in nullo deseruiat homini: ergo ex quo homo deiectus est de Paradiso, & nullus homo potest illuc redire: quia huiusmodi locus dicitur factus inaccessibilis: Paradisus in nullo deseruit homini &c.

Praeterea propter peccatum hominis omnia deteriorata sunt. Ipse ergo Paradisus propter pecca¬ tum hominis deterioratus est: Ergo homini lapso post peccatum adhuc poterat competere Paradisus propter deteriorationem eius.

Praeterea, vt vult Comm. in 2. Meta. Inconueniens est, quod natura fecerit aliquid maximum visi¬ bile, vt Solem, & non fecerit aliquem oculum valentem ipsum videre. Sicut ergo natura fecit aliquid maximum visibile, vt Solem: ita fecit aliquod animal, quod irreuerberatis oculis respicit ipsiim, vt Aquilam. Ociose ergo fecit Deus, si fecit Paradisum locum maxime amoenum, & non fecit aliquos habitatores habitantes ibidem.

IN CONTRARIVM est: quia Angeli existentes in celo Empyreo, post peccatum fuerunt inde eiecti: ergo a simili primi Parentes in Paradiso post peccatum debuerunt inde eiici.

Praeterea, quantum aliquis se immiscet peccato, tantum est ei dandum afffictionis, & luctus: quia iuxta mensuram delicti debet esse plagarum modus. Cum ergo ille Paradisus diceretur voluptatis, non erat conueniens locus peccatoribus, quibus danda est afflictio, & pena.

RESOLVTIO. Adam, & Fua eiccti sunt a Paradisu: Idque ton¬ grue tribus de causis factum fuit: ratione conuersionis ad bonum vile: auersionisquae a Deo, qui est vita: & ratione denique morbi, cui succurrendum erat. Hint Dei aequitas, pretas, & misericordia spsendescunt.

RESPONDEO dicendum, quod primi Parentes peccantes debuerunt eiici de Paradiso propter tria, quae videmus esse in peccato. nam in peccato est conuersio ad bonum commutabile, quod est bonum vile. Secundo in peccato est auersio an bono inconmutabili, quod est Deus, qui est ipsa vita. Tertio peccatum, quandiu sumus in via, potest di¬ ci quidam morbus. Magis enim dum sumus in via peccatum, simpliciter loquendo, debet dici morbus, quam mors: vt quandiu sumus in via, possumus per medicinam paenitentiae a peccato tamquam a morbo resurgere. Propter ista tria debuerunt primi Parentes expelli de Paradiso. Nam cum Paradisus sit locus amoenissimus, non competebat eis, qui propter peccatum conuertendo se ad ves lia facti erant uilos.

Secundo hoc idem patet, si consideretur peccatum quantum ad auersionem. Auertit enim a Deo, qui est ipsa vita: Paradisus ergo terrestris, in quo erat lignum vite, per cuius esum, & si non perpetuari, tamen prolongari potuisset primorum Parentum vita, non erat locus conueniens post peccatum primis Parentibus. In his autem duobus, quantum ad expulsionem primorum Parentum de Paradiso, relucet diuina aequitas, vt dignum, & aequum fuerit, quod primi Parentes facti viles post peccatum non remanerent in loco honorabili, id est, in Paradiso. Rursus: quia se auerterunt ab ipsa vita, id est, a Deo: diuina iustitia, & aequitas postulabat, vt non remanerent in Paradiso, in quo erat lignum vitae, per cuius esum eorum vita poterat elongari.

Est etiam nihilominus tertia causa, quare non debuerunt in Paradiso remanere post peccatum, prout peccatum est quidam morbus, cui succurrendum est per medicinam, & in hoc relucet di¬ uina pietas, vel misericordia. Nam propter hoc expulsi sunt de Paradiso, vt memores loci tam a¬ moeni, & tam boni, in quo erant collocati: inde per peccatum eiecti peniterent de peccato, & per¬ penitentiam adhiberetur medicina morbo, & re¬ cederent a peccato.

ARTIC. II. An Mors congrue inflicta fuerit Ade propter peccatum. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 2. 3 q. 1G4. art. 1Et 1. 3. q. 85. art. 5. Et 2. sent. dist. 30. q. 1. art. 1. Et 3. sent. d. 1c. q. 1. art. 1. & 4. Et de Malo q. 5. art. 1. Et Onusc. 3. c. 197. 198. 199. Ric. dl. 19. q. 6. Duran. d. 30. q. 1. Capr. d. 30. q. 1. art. 1. & 3.

SECVNDO quaeritur de secunda poena, quae dicitur infficta per peccatum, cuiusmodi poena est mors, vel necessitas moriendi. Haec enim duplex pae¬ na, videlicet, expulsio de paradiso, & mors, dicitur esse inflicta Adae propter peccatum. Sed, vt videtur, haec poena, quae est mors, non est inflicta primis Parentibus propter peccatum. Nam, quod est alicui naturale, non est inflictam ci pronter pneccatum: sed mors est bho¬ nimni quid naturale: ergo &c.

Praeterea illud, de quo non est multm curandum, non videtur esse inflictum propter pecca¬ tum: sed vt vult August. 1. de Ciuita. Dei. Non itaque multum curandum est eis, qui necessario morituri sunt, quid accidit, vt moriantur: sed moriendo, quo ire cogantur.

Praeterea illud, quod non fecit Deus: non dici¬ nyr Deus inflixisse alicui: sed Deus mortem non facit, vt dicitur Sapien. orgo &c.

Praeterea, quod homo sibi ipsi facit, non infligit ei Deus: sed homo sibi ipsi fecit mortem, & Per peccatum perdidit originalem iustitiam, per¬ quam seruabatur a morte; ergo &c.

IN CONTRARIVM est: quia illud stipendium, quod reddit Deus pro peccato, dicitur Deus infligere pro peccato: sed huiusmodi stipendia reddita a Deo pro peccato est mors. Iuxta illud ad Roma. Stipendia peccati mors est, ergo &c.

RESOLVTIO. Si natura sibi derelicta consideretur, quatenur animal ex tontrarijs componitur; mors necessitati materiae adscribi potest: si autem sumatur Na¬ tura originali iustitia praedita; mors non nisi peccato est tribuenda. Hinc congruam poenam esse dicimus, ob peccati causam, & effectum, & ob ipsum peccatum.

REPONDTO dicendum, quod Philosophi totam causam mortis attribuunt necessitati materiae, vel contrarietati: vt quia animal com¬ ponitur ex contrarijs; ideo de necessitate corrumn¬ pitur. Sed Scriptura sacra necessitatem mortis attribuit peccato primorum Parentum: sed Deus mortem non fecit, sed inuidia Diaboli, qui induxit primos Parentes ad peccandum: mors introiuit in orbem terrarum. Vtrumque ergo dictum aliquo modo habet veritatem. Nam si conside retur natura humana sibi derelicta: quia quantum ad corpus composita est ex contrarijs; ideo ex necessitate materiae, id est, corporis sic compositi, corrumpitur homo: sicut alia animalia. Seo si consideretur natura humana non sibi derelicta: sed vt est condita, quia condita est cum quadam gratia, id est cum originali iustitia, quam primi¬ Parentes nisi perdidissent per peccatum, non fuissent mortui, veritatem habet, quod dicitur in Scriptura sacra. Videlicet, quod per vnum hominem peccatum intrauit in mundum, & per peccatum mors.

Qui nam ergo dicant melius, tan Philosophi, an Compositores Sacrorum librorum; Dici debet quod Compositores Sacrorum librorum melius dicunt propter tria. Quia dicunt verius. Secundo, quia dicunt, quod est aequius. Tertio, quia dicunt, quod est vtilius.

Primo dicunt melius, quia dicunt verius, vel¬ dicunt, quod verum est. Nam quando aliquid potest duobus modis fieri, ut puta quia aliquis potest transire aquam per nauem, & per pontem; ilo modo aliquis dicit verum de aliquo transeun¬ te aquam: si dicat illo modo, quo transiuit: sed quia natura humana non est condita, vt sibi dere¬ licta, sed est eondita, vt producta sub originali iustitia, quam non perdens homo per peccatum non moriebatur a & cum hoc modo sit introducta mors, quia per peccatum perdidit homo illam originalem iustitiam: verius loquuntur de morte Theologi, quam Philosophi loquantur de ea eo modo, quo introducta, quia res sicut se habet ad esse, ita se habet ad veritatem.

Secundo, Theologi dicunt melius, quia dicunt aequius. Credendum est enim, quod quicquid facit Deus, facit aequiori modo, quo potest fieri, omnibus computatis: & in hoc, quod Deus condidit naturam humanam non sibi derelictam, sod originali iustitia decoratam, qua peterat homo non mori; relucet sibi quaedam magna aequitas diuina, quod animae incorruptibili non associauit corpus de necessitate corruptibile, uel mortale: sed corpus, quod poterat perpetuari in vita, si homo non peccasset.

Tertio dicunt melius Theologi. quia dicunt, quod est vtilius. Nam multum vtile est homini, quando audit, quod primo habust corpus, quod poterat non mori, & ex hoc aspiret ad illam aeternam vitam, in qua habebit corpus, quod non poterit mori.

Postquam ostendimus quantum ad mortem dictum Theologorum esse melius, quam dictum Philosophorum, volumus ex hoc descendere ad solutionem quaestionis; vtrum mors in primis Parentibus fuerit congrua poena peccati. Possumus autem hanc congruitatem colligere ex tribus.

Primo si consideremus causam peccati. Secum do si consideremus ipsum peccatum. Tertio si consideremus effectum peccati. Peccatum autem non habet causam efficientem, sed deficientem: vt potest haberi ab August. 12. de Ciu. Dei. Vt ipsum deficere a Deo, vel auerti a Deo est principalis causa peccati. & quia a Deo est omnis vita spiritualis, & corporalis; ideo competens poena peccati in primis Parentibus fuit utraque¬ mors: spiritualis, & corporalis, vt vult Augusti¬ nus 13. de Ciui. Vnde ibidem ait, quod non lege naturae, qua nullam mortem homini Deus fecit: sed merito peccati mortem esse inflictam.

Secundo hoc idem patet si consideremus ipsum peccatum. Nam ipsum peccatum nihil est aliud, nisi quaedam iniquitas, id est, quaedam non aequitas, & quaedam iniustitia. Ergo non solum conliderando causam, quae est se auertere a Deo, qui est vita vitarum, vt vult August. 3. Confes¬ Congrua poena peecati est mors. Sed si conside¬ mus ipsum peccatum, quod est quaedam iniustitia, congruum fuit, quod perderet Adam illam originalem iustitiam, quam perdendo mortuus est in anima spiritualiter, & incurrit necessitatem moriendi corporaliter.

Tertio hoc idem patet, si consideremus effectum peccati, vel reatum peccati, per quem obligamur ad poenam propter peccatum: Huiusmodi autem poena debita est mors, quia, vt dictum est, stipendia peccati mors.

RESP. AD ARG. I. ART.

AD PRIMVM primum dicendum, quod licet bona temporalia possint esse communia bonis, & malis: nihilominus etiam huiusmodi bona propter peccatum aliquando iuste subtrahuntur a malis, & huiusmodi fuit subtractio Paradisi a primis Parentibus.

Ad secundum dicendum, quod Paradisus terrestris, dato, quod nullus homo esset ibi, adhuc in aliquo, seruit homini, quia cum audit per Scripturam sacram inde hominem fuisse eiectum, inducitur, vt velit esse in illo Paradiso, id est, in Coelo Empyreo, vnde nullus abiicietur.

Ad tertium dicendum, quod propter pecca¬ tum hominis dignum est, quod deteriorentur omnia, prout sunt in vsum hominis: Non oportuit ergo ex hoc deteriorari Paradisum, cum post peccatum non esset vlterius in vsum hominis: sed in¬ de esset eiectus. Fuit ergo deteriorata terra, in qua collocatus est homo post peccatum, quia homini dictum est Gene. Maledicta terra in opere tuo. Volunt tamen aliqui, quod homine peccante omnia fuerunt deteriorata, quia Sol non luxit postea sicut lucebat, & sic de alijs. quod dictum non reprobamus: hoc tamen posito, non fuit Paradisus tantum deterioratus, quod esset locus homini competens post peccatum.

Ad quartum dicendum, quod Paradisus non est omnino priuatus hominibus, quia sunt ibi Enoch, & Helyas: dato tamen, quod nulli essent ibi: non esset inconueniens, cum homo propter culpam suam fecerit se indignum tam honorabili loco. Si ergo fecit natura Aquilam valentem videre Solem: posset tamen Aquila volendo per¬ tingere oculos ad aliquid, & per hoc fieri impotens ad videndum Solem: sic Deus fecit hominem, & posuit ipsum in Paradiso, sed ipse per culpam suam reddidit se indignum tam honorabili loco.

RESP. AD ARO. II. ART.

RESTAT ergo soluere argumenta secundae quaestionis.

Ad primum dicendum, quod mors competit homini naturaliter, secundum naturam sibi dere lictam: sed secundum naturam conditam cum originali iustitia, mors non competit homini naturaliter, sed propter peccatum, vt habitum est per Augustinum.

Ad secundum dicendum, quod de morte non est nullum curandum quantum ad habentes necessitatem moriendi, vt sonat littera August. sed quantum ad primos Parentes non habentes necessitatem moriendi, multum erat eis curandum, nc peccarent.

Ad tertium dicendum, quond Deus mortem non fecit, quia sic constituit hominem, vt si vel¬ let, posset non mori.

Ad quartum dicendum non esse inconueniens idem esse a Deo, inquantum est iuste puniens, & ab homine, inquantum per culpam suam, & per¬ factum suum est iuste punitus.

Dubitatio I Litteralis.

SVPER litteram primo quaeritur su¬ per illo verbo, quod homo ante peccatum indigebat gratia non solum cooperante, sed etiam operante: sed non per omnem modum. vult ergo, quod non indigebat ante peccatum gratia operante per omnem modum. Sed contra: Constat enim, quod Magister hic loquitur de gratia gratum faciente: sed illam nullo modo habebat sequendo opinio¬ nem Magistri, & sequendo veritatem: ergo omni modo tali gratia operante indigebat. Dicendum, quod Magister non loquitur hic de gratia gratum faciente, quod Adam ad aliquid, vel ad aliquod opus haberet de huiusmodi gratia. sed quia non indigebat omni operatione, vel omni¬ effectu huiusmodi gratiae. Nam gratia, & quae libet forma potest habere duplicem effectum, vnum in expellendo formam contrariam: alium in perficiendo proprium subiectum. Adam ergo ante peccatum non indigebat isto duplici ope¬ re gratiae. Non enim indigebat gratia quantum ad expulsionem culpae, vel quantum ad liberatio nem a culpa: quia ante peccatum nulla culpa¬ erat in ipso: ind gebat tamen gratia, quantum ad alium effectum, qui est perficere proprium subiectum.

Dubitatio II. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis, quomodo an te peccatum indigebat gratia operante, & cooperante. Dicendum, quod vna & eadem gratia gratum faciens potest dici operans, & cooperans. Operans quidem inquantum dat esse: Cooperans autem inquantum dat agere meritorie. quantum ergo ad esse, forma dicitur operans, quia est opus, & iste est effectus cuiuslibet formae¬ dare esse proprio subiecto. Si ergo forma com¬ paratur ad esse; idicemus, quod esse est opus, vel effectus formae. Sed si comparatur ad agere, non dicemus, quod forma agat: sed quod est ratio agendi. Ipsum enim compositum est id quod agit, & quod patitur: sed agit per formam, patitur per materiam. Opus ergo meritorium est a gratia, & est a nobis. Propter quod gratia licet respectu esse gratuiti dicatur operans, respectu operis gratuiti dicitur cooperans, quia cooperatur nobis quantum ad opus gratuitum, & quantum ad opus meritorium. Adam ergo quia non erat creatus in gratia gratum faciente, indigebat gratiae operante ad perficiendam animam, & ad dandum ei esse gratuitum: Non autem indigebat ca ad expellendam formam oppositam. indigebat etiam gratia cooperante, vt proficere posset in opus meritorium.

Dubitatio III. Litieralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod Adam non habebat quo pedem mouere posset; quomodo sit hoc intelligendum. Ad quod intelligendum, dicendum est, quod debet intelligi de pedibus animae, id est, de affectionibus, quibus anima tendit in Deum, de quibus potest intelligi illud Au¬ gusti. 3. Confes. vbi ait, quod non itur ad Deum pedibus, aut spatijs corporis, sed affection ibus mentis. Anima enim potest comparari, vel ad motum gressibilium, secundum quod animalia per pedes tendunt in locum, & sic pedes animae sunt affectiones mentis. Et sicut animalia tendunt pedibus: sic anima tendit affectionibus, vt dictum est per August. in lib. Confes. Secundo potest comparari anima ad ipsa corpora inam mata, vtputa ad corpora grauia, quae per pondus tendunt in suum locum, secundum quem modum amor spirituum se habet, vt pondus corporum, vt vult August. 11. de Ciui. Dei. Adam ergo non habebat quo pedem posset mouere. quia, cum non haberet gratiam, non habebat pedes id est affectiones, per quas posset proficere, secundum quem modum non erat in eo pondus, siue amor, per quem posset mereri. Propter quod supra dicebatur, quod si habebant amorem, siue charitatem originalem, & talis erat illa originalis charitas, qualis erat originalis iustitia, per quam poterat stare, sed non mereri, vel proficere.

Dubitatio IIII. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod Adam non habuit virtutes, cum peccauit, sed ante. Sed contra: Nullus spoliatur eo, quod non habet: si ergo Adam non habuit virtutes cum peccauit: ergo per peccatum non fuit spoliatus virtutibus. Dicendum, quod in eodem instanti est inductio vnius, & expoliatio alterius, vt si ex aere fiat ignis, in illo eo dem instanti, in quo materia expoliatur forma¬ aeris, induitur forma ignis. Sic cum Adam peccauit, in illo eodem instanti, in quo fuit indutus culpa, fuit spoliatus iustitia, & virtutibus, vt ex hoc non posset argui, quod per peccatum non fuerit expoliatus virtutibus, & ex hoc etiam possit verificari dictum Magistri, quod ante peccatum habe¬ bat virtutes, & in illo instanti: in quo peccauit, fuit expoliatus virtutibus. Inter culpam ergo & expoliationem a virtutibus non quaeramus ordi¬ nem durationis, & temporis, sed ordinem naturae, & originis. Nam natura, & origine, quantum est ex parte agentis, prius est inductio, quam expulsio. quia agens non expellit, nisi in¬ ducendo, sed quantum est ex parte passi est econ¬ uerso, vt in habitis fuit pluries declaratum. & licet malum non sit nisi priaatio boni: tamen¬ haec priuatio praesupponit aliquem actum, & maxime, cum quis male facit, aliquid committendo. Aliquid enim commisit Adam, cum peccauit, & fuit expoliatus virtutibus.

Dubitatio V. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod Homo ante peccatum erat beatissimus, & auram capiebat aetheream, id est, coelestem. Sed contra: Si fuisset beatissimus, non potuisset cadere; ergo &c. Dicendum, quod erat beatissimus non simpliciter, & per omnem¬ modum, cuiusmodi est beatitudo patriae, a qua quis non potest cadere. Nec simpliciter, & per omnem modum, quantum ad statum viae, quia non habebat gratiam gratum facientem, sed erat beatissimus, quantum ad statum illum, id est, quam tum ad originalem iustitiam, quam babebat omni modo, quo haberi poterat, vt non possit vlterius augmentari: nec in illa originali iustitia, nec in virtutibus sequentibus eam. nos enim habentes gratiam gratum facientem, non sumus beatissimi, quandiu sumus in via, quia possumus augmentari in huiusmodi gratia, & in virtutibus sequentibus illam gratiam. Erat ergo Adam secundum statum illum originalis iustitiae beatissimus, & capiebat auram aetheream, id est, coelestem: quia pro illo statu inhaerebat conten¬ plationi diuinorum, secundum quod requirebat huiusmodi status.

Dubitatio VI. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod collocauit Deus ante Paradisum Cherubin, & flammeum gladium, atque¬ versatilem ad custodiendam viam ligni vitae. Sed contra: Paradisus est locus inaccessibilis: non ergo oportuit ponere ibi custodiam, ne homo ac cedat ad ipsum. Dicendum, quod secundum Magistrum hoc dictum potest intelligi ad litteram, & mystice: ad litteram quidem. quia ante Paradisum collocatus est Cherubin, id est, ministerium Angelorum, & gladius flammeus, versatilis. quia, vt ait Magister, ministerio Angelorum collocata est ibi quaedam custodia mouens, vel¬ vtens se, vt nullus possit illuc. accedere, nisi virtute diuina illuc transferatur, sicut dicit de Enoch, & Helya. Possumus magis substantialiter salua re hoc dictum, & ad litteram: vt dicamus Paradisum constitutum esse sub aequinoctiali, vt ex hoc sit temperatissima Regio: quia semper dies sunt ibi aequales noctibus: & fertilissima, quia sunt ibi duae aestates, & duae hyemes. est enim ibi¬ temperies non solum ratione qualitatis dierum, & noctium: sed etiam ratione altitudinis, vt ex¬ defectu reflexionis solarium radiorum sit ibi frigus, & ex propinquitate ad Podiacum, in cuius medio est cursus Solis, sit ibi calor temperans huiusmodi frgus, hinc ibi magna temperies. Cherubin ergo possunt intelligi quicunque Angeli, quia omnes Angeli sunt Cherubin, quia habent plenitudinem scientiae respectu nostri. Gladius ergo flammeus est ipse Zodiacus, qui est torrida Cona, & est versatilis, quia semper Coelum vortitur ministerio Angelorum, quo moto mouetur ipse Zodiacus. Per interpositionem ergo gla¬ dii versitilis, id est, torridae Zona, quae cotinue vertitur ministerio Angelorum: quia ex tali nimio calo¬ re, quasi ignitur ibi aer; dicitur esse ignea custodia se habens, vt gladius versatilis collocatus, an te Paradisum. Mystice autem, & spiritualiter exponit hic Magister, vt potest patere ex littera.

Dubitatio VII. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod habetur in littera, videlicet, primos Parentes per¬ aliquod tempus abstinuisse a ligno vetito, & propter praeceptum vsi fuerunt concessis. manda¬ tum enim fuit eis, quod de omni ligno, &c. Contra quod obiiciunt aliqui, quod praeceptum fuit affirmatiuum, & non obligabat, nisi pro loco, & tempore: Poterant ergo ex reuelatione diuina differre esum ligni vitae. Sed cum quaeritur: Vtrum primi Parentes comederint de ligno vitae ante eorum expulsionem: Magister tenet, quod sic propter praeceptum eis factum de omni ligno, &c. Alii tenent, quod non, respondentes ad obiectio nem Magistri, quia praeceptum erat affirmatiuum, & poterant ipsum ex rationabili causa differre. Magister etiam ad tenendam suam opinionem respondet quaestioni, quae posset fieri, videlicet, quod comederunt de ligno vitae: quomodo mortui sunt, dicens, quod esus illius ligni non saluabat a morte, nisi multoties sumptus. sed cum ista quaestio sit facti, teneat quilibet quod sibi placet.