Quaestio 1

ARTIC. I. An malum sit aliquid Conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 1. p. q43. at. 1. Et 2. 8tut q. 3u4. 1.at. 1. Riep 34. q. 1. Biel. d. 34. q. 1. Tho. Arg. d. 34. q. 1. ar. 1. & 4 Dur. d. 34. q. 2. Capr. d. 34. q. 21.

AD primum sic proceditur: Videtur quod malum non sit. quia quicquid est, uel est ex istens, uel est in existentibus. Sed Dio. 4. de di no. ait quod malum nec est existens, nec in existentibus. ergo &c.

Praeterea videtur, quod malum non solum non sit quod rei, sed etiam, quod non sit quod rationis. quia quicquid est uel est rei, uel rationis, uel est in existem tibus, uel non in existentibus. Sed. ut ait Dio. 4. de di. no. malum non est in existentibus, neque in non existentibus. Et subdit, quod malum magis ab ipso non existente, quam ab existente abest, id est elongatur.

Praeterea si malum esset, posset de hoc for¬ mari propositio affirmatiua, uel negatiua. sed secundum Dio. de mystica theol. cap. quod sit diui¬ na caligo, ait in Deo esse omnes arfirmatio¬ nes, & magis proprie omnes negationes, sed in Deo non est malum Ergo nec sub afsirmatio¬ ne, nec sub negatione potest reponi malum.

Praeterea omne illud, quo polito, ponitur eius destructio, esse non potest: & ion non possunt ueri¬ ficari contradictoria. quia qui ponit ea uerifica¬ ri, destruit, & negat ea ueri ficari sic, quia positio mali est destructio mali: dicente Philosopho: Malum seinsum corrumpit, & si integrum sit, importabile sit ergo &c

Praeterea omnis artifex prouidus propellit & uitat malum ab opere suo, quatum potest, sed Deus etm omnium artifex prouidus: quia ut dicitur Sap. Deus omnium est enim artifex: omnem hanes uirtutem, omnia prospiciens, id est prouidens: si ergo Deus est omnium artifex prouidus, & omnia reguntur sub diuina prouidentia, ab omnibus rebus propellit malum, nt omnino nihil sit ma lum.

IN CONTRARIVM est, quia secundum Philosophum in principio Ethicorum bonum est, quod omnia appetunt: Ergo per locum ab opposito: malum est, quod omnia respuunt. sed multa sunt respuenda secundum rectam ratio¬ nem, ergo multa sunt mala. ergo.

Praeterea non potest aliquid agere nisi sit ali¬ quid, sed malum agit: quia corrumpit bonum. Ergo oportet malum aliquid esse.

RESOLVTIO. Malum habet esse, eo modo, quo habet priuatio: & magis, quam pura negatio, & ipsum nihil: hbabet tamen minus esse, quam esse per se.

RESPONDEO Dicendum, quod cum qua ritur an malum sit, quaeritur quomodo malum com¬ paratur ad esse ipsum. Dicemus ergo, quod sex modis potest aliquid comparari ad ipsum esse. Primo, quia suum esse est per se esse, & hoc modo comparatur ad suum esse in istis corporalibus substantia composita, quia ei competit per se esse, sic etiam ei competit per se sieri. quia cum fieri terminetur ad esse, illi soli competit per¬ se fieri, cui competit per se esse. Hoc autem est solum compositum. Et ion probatur in primo Phys. quod non fit per se nisi compositum: quia non haber else per se nisi compositum. Scdo mo comparat aliquid ad suum esse tanquoe id, quod dat esse & hoc mon hebet esse forma Nam forma dando esse, incipit esse. Nam dando esse materia, incipit esse forma. Non pfaetergo intelligi quod sit forma, nisi pe¬ comparationem ad materiam, & nisi sit in materia, loquendo de istis formis materialibus eductis de potentia materiae. Tertio modo comparatur aliquid ad esse. quia suum esse est sub esse & hoc modo con paratur ad esse ipsa materia, & non habet esse nisi, ut est sub forma: nec fit nisi quia fit sub forma. Et quia materia sub forma dicit quod compositum: ion materia non existit nisi existentia conpositi, nec fit nisi factione compositi¬ Et quod dictum est de materia respectu formae, ueritatem hebet de forma respectu materiae. Nam forma¬ non est nisi in materia, & non fit nisi in materia. & quia formai materia dicit ipsum conposuum: ion forma nec est, nec fit, nisi exillentia, & factione conpositi. Quarto me dir aliquod esse quia suum esse est in esse, & hoc modo sunt accidentia. Et ion dir de¬ accnnte, quod suum esse est in esse. Et Philosophus ait, in vii quod accnntia non sunt entia. nisi quia sunt entis 4i. subltantiae Sunt eni. accidentia entia per attribu¬, tionem ad subllantiam. Et ex hoc patere potest dictum Dio quod malum non est existens, nec in existentibus: Malum n. non est existens, quia non estsubstantia nec est in existentibus: quia non est accidens. Quinto modo dicitur aliquid esse: quia eius esse est ad aliquid esse, & hoc modo sunt re¬ lationes: quia illa dicuntur relatiua, quorum esse est ad aliquid se habere, & illa dicuntur ad aliquod, quae hoc ipsum, quod sunt, aliorum dicuntur. Sexto modo dicitur aliquid esse, uel conparatur ad esse. quia eius esse est ab esse, & hoc modo sunt priuationes, quia non sunt entia, sed defectus entium Nam priuatio non adest nisi quia aliquid abest ab esse: ergo alicuius rei est esse priuationis.

Possumus autem, & septimo modo compara re aliquid ad esse, ut dicatur aliquid esse: quia potest aliquo nomine nominari, secundum quem modum, & ipsum nihil est aliquid: quia potest ei imponi¬ nomen, & potest nomine aliquo nominari. Cum ergo quaeritur an sit malum: Dici potest, quod malum eo modo habet esse, quo habet esse priuatio: cum non sit malum, nisi priuatio boni: & eo modo habet esse, quo habet esse tenebra quae non est nisi priuatio luminis, & quo habet esse silentium, quod non est nisi priuatio uocis, ut potest patere per Aug. 12. de Ciu. Si ergo esse, quod habet malum, conparetur ad omnia alia esse, quae supra¬ tetigimus; dicemus, quod malum plus habet de esse, quam ipsa pura negatio, & quam ipsum nihil, sed minus habet de esse, quam omnia alia prae¬ tacta: nam si conparetur ad rem, quae est substantia composita, uel quae est substantia forma, uel¬ quae est materia, uel ad rem, quae est accidens, patet quod nulla talis res est pura priuatio: sed quaelibet istarum rerum est aliqua essentia. Malum aunet, sedm quod huiusmodi est pura priuatio, & non est aliqua essentia. propter quod minus habet de¬ esse, quod aliquod istorum quatuor. Sic etiam si com¬ paretur malum, quod est priuatio ad ipsam relationem, minus habet esse, quam relatio: quia re¬ latio reperitur in rebus summe perfectis, & quae maxime habent esse: quia reperitur in Deo, & in personis diuinis, immo quantum ad hoc longe¬ collocanda est, supra omne accidens: quia in Deo est ad aliquid, & relatio: sed nullum est ibi acci¬ dens, sed omnia talia, quae in creaturis dicunt accidens, in Deo dicunt diuinam substantiam. Propter quod Boe. de Irini. ait, quod in Deo non sunt nisi duo praedicamenta: Substantia quae continet unitatem, & relatio, quae multiplicat Trinitatem. His itaque transcursis dicamus, quod malum, cum sit priuatio solum respectu nihil habet aliquari excellentiam: quia priuatio non est pura negatio, & non potest uerificari de ipso nihil: propter quod Philosophus in 4. Metaph. dat differentiam inter priuationem, & negationem: dicens, quod priuatio est negatio in subiecto. Nam negatio, quantum est de se nilul praesupponit, & potelt uerificari de ipso nihilo, sed priuatio semper praesupponit aliquod subiectum, in quo griuat aliquid. Ex hoc ergo potest patere illud dictum Dio. quod Malum plus distat a non ente, quod ab ente; quia malum non potet esse in non ente, id est in nihiso, sed semper est in ente, id est in aliquo.

Sed forte quaeres: si malum aliquo modo collocatur sub ente, sub quo ente collocatur. Ad quod dici potest, quod Philosophus in5. Metaphi¬ sicae in cap. de ente ait, quod ens significat essentiam & ueritatem: prout significat essentiam significat figuras praedicamentorum: sed prout significat ueritatem, significat non solum essentias praedicamentorum, sed quae possunt secundum 1 ueritatem enunciari. Omnia enim praedicamenta, uel dicunt aliquam essentiam, uel aliquam ren¬ secundum se, uel dicunt aliquem ordinem realem, & tale praedicamentum est relatio. Et si dicatur, quod dominus non refertur ad seruum nisi secundum rationem; Dici potest, quod dominus, non refertur ad seruum, nisi quia seruus refertur ad dominum, & relatio serui ad dominum est vere secundum subiectionem, & dependentiam realem. Malum ergo, quod secundum se est ipsa priuatio non potest collocari sub ente per se, uel¬ sub ente essentiali, sed collocabitur sub ente per accidens, uel sub ente accidentali. collocabitur ergo non sub ente, ut dicit figuras praedicamentorum, sed collocabitur sub ente, ut dicit ueritatem enunciatorum: quia possunt uere enuncia¬ ri aliqua de aliquibus, quae secundum se non sunt entia, quia uere potest enunciari de malo, quod est priuatio boni. Ipsum tame malum secundum se non est essentia, sed absentia: quia uere hoc est malum absentia alicuius boni.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod, ut patet per iam dicta, malum non est existens: quia non substantia nec est in existentibus, quia non est accidens: uel malum non est existens, quia secundum se non est natura aliqua. & non est in existentibus quia non est in subiecto sicut natura aliqua, uel essentia, sed solum sicut priuatio.

Ad secundum dicendum, quod solutum est per iam dicta: quia malum non est ens secundum se, est tamen coniunctum enti, & habet esse in ente sicut priuatio, sed in non ente, id est, in nullo modo ente: nullo modo habet esse, & nullo¬ modo est ei coniunctum. propter quod secundum hunc modum dicitur magis distare a non ente, quam ab ente.

Ad tertium dicendum, quod in Deo sunt omnes affimationes perfectionum. Iuxta illud, quod habetur in 5. Metaphysicae, quod est all¬ quid rerfectum, in quo congregantur perfectio¬ nes omnium generum, & ista est perfectio primi principii secundum Commentatorem. Sunt ergo in Deo ons affirmationes omnium perfectio¬ nu, & sunt in Deo omnes negationes omnium imperfectionum: sed pepe hoc non concluditur malum non esse, quia malu non continetur sub affirmatione perfectionum, cum non sit aliqua perfectio, sed defectio: non continetur sub negatione simpliciter, sed sub negatione cum aptituumine, nulla autem talis negatio, quae est idem, epod priuatio, potest reperiri i Deo. hent ergo esse malu, ut priuatio, sed no ut negatio quae uerificet de Deo: quia tunc malum esset in Deo.

Ad quartum dicendum, quod malum non corrumpit seipsum: secundum se. sed rone lubiecti: quod corrumpst & quod priuat aliquo bono, & quo talis debet esse intellectus auctoritatis: patet per illud, quod se¬ quitur, quod si integrum sit, importabile fit: si enim malum esset integrum, corrumperetur omne¬ bonum, quod esset in subiecto, quod faciendo corrumperet ipsum subiectum, quod corrumpendo corrumperet seipsum, cum non habeat esse malum nisi in subiecto. Nam in non ente, id est in nullo modo ente non potest esse malum, ut supra patuit per Dionysium.

Ad quintum dicendum, quod prouidus artifex ab opere suo uitat, & expellit omne malum: uerum est, salua conditione sui operis. sed si ne¬ cesse sit in opere esse aliquem defectum melius est facere opus cum aliquo defectu, quam desi¬ stere omnino ab opere. Si ergo sic uolumus accipere malum large pro omni defectu; Deus non produxisset aliquam creaturam, si voluisset ab ea¬ uitare omnem defectum.

ARTIC. II.

An malum sit ens. Conclusio est negatiua.

D. Tho. 1. p. q. 43. arti. 2. Et 2. sent. d. 34. q. 1. ar. 1. piel. dist. 54. q. 1. Re. d. 34q. 4. Capr. d. 3. q. 1.

SECVNDO quaeritur de malo quantum ad quiditatere quid sit. Et uidetur, quod sit aliquod ens. Nam omne genus, quod habet species, & differentias, est aliquod ens: quia non entis secundum Philosophum nec sunt spe¬ cies, nec differentiae. sed bonum. & malum non sunt in genere: sed ipsa sunt genera aliorum, ut dicitur in praedicamentis. si ergo sunt genera aliorum habent species, & differentias: propter quod quodlibet eorum habet rationem entis.

Praeterea contraria sunt in eodem genere: se bonum, & malum sunt contraria, ut dicitur in litera: ergo quodlibet eorum participat naturam sui generis, & quodlibet eorum est ens.

Praeterea nihil pugnat, aut corrumpit, nisi agendo. nihil agit, nisi natura aliqua. malum autem corrumpit, & agit contra bonum, ergo &c.

Praeterea omnis digrerentia constituens spem¬ est natura aliqua, sed malum, & bonum, ut patet ex praedicamento qualitaris, sunt diu ersae differentiae conltituentes diuersas species habituum. ergo, &c.

IN CONTRARTVM est: quia ut ait Dam¬ libro 2. capitulo quarto: Nihil, enim aliud est malum, nisi priuatio boni: sicut & tenebrae luminis, sed priuatio de se est non ens, ergo &c.

Praeterea si malum esset ens: esset a primo ente aquo sunt omnia entia, sed a primo ente non est aliud malum: Iuxta illud quo. Vidit Deus &c. ergo malum non habet rationem entis.

RESOLVTIO. Malum proprit, & secundum se non habet esse quid rei, sed ratione tuntum subiecti, hoc est, concreti. uo, non abstraciiue.

RESPONDEO dicendum, quod cum quaeritur, quid est malum. Potest breuiter responde ri, quod malum non habet quiditatem. propter quod non potest de ipso responderi ad quaestio¬ nem quid est, licet possit responderi de ipso ad quaestionem, an est. Nam quod quid est, siue q¬ ditas est obiectum intellectus. Duobus ergo modis possumus loqui de quiditate, uel secundum id, quod est, & sic est quaedam essentia, uel natu¬ ra: vel secundum quod est obiectum intellectus & sic est quoddam ens, uel esse. Nam primum quod ab intellectu concipitur secundum Auic. est ens, & esse. Si ergo uolumus loqui de qui¬ ditate, ut est obiectum intellectus, malum secundum se non habet quiditatem. Nam intellectus intelligendo intelligit obiectum suum: sicut uisus uidendo, uidet obiectum suum: & auris audiendo audit obiectum suum: sed intellectus intelligendo non intelligit malum, habet enim se malum ad intellectum, secundum Augu. 12. de Ciuitate, sicut tenebrae ad oculum, uel ad uisum, & si¬ lentium ad aurem, siue ad auditum, quamdiu enim oculus uidet: non percipit tenebram. sed quando nihil uidet, tunc dicitur percipere tenebram, sic auris, quamdiu audit iudicat non esse silentium: sed quando nihil audit, tunc dicit esse silentium. Sic quamdiu intellectus intelligit: hoc fit intelligendo aliquam naturam & aliquod ens, sed cum malum nihil sit, nisi priuatio boni, &p consequens priuatio entis: quia bonum dir agqua¬ liter enti, ut habetur primo Ethi. tunc incipit intellectus intelligere malum, quando desinit intelligere bonum, & ens: cum malum nihi sit nis¬ absentia boni, & entis: entia ergo, & bona intelligendo intelliguntur. Mala autem, peccata, & delicta non intelligendo intelliguntur. propter quod Aug. praefatis li. & cap. ad probandum, quod delicta, & mala non intelligendo intelliguntur. Adducit auctoritatem Psal. Delicta quis intelligit a Malum ergo non habet quiditatem: prout quiditas est obiectum intellectus: nec hebet qui¬ ditatem, prout quiditas in se est aliqua essentia uel natura, uel prout est aliquid politiue: quia malum non est essentia, sed absentia: non est ali¬ quid positiue, sed priuatiue. Non habet ergo¬ malum quiditatem: quia non est aliquid nisi ratione sui subiecti. habeten. pro subiecto aliquod ens, uel aliquod bonum, ratione cuius potest ranende¬ ri de eo an sit, quia est in ente, & bono defectiuo, & est defectus, & priuatio alicuius entis, uel¬ boni. His itaque transcursis: dicemus, quod malum non habet quiditatem proprie: habet tamen quiditatem large. Nam de quod quid est possumus loqui dupliciter, ut patet per Philosophum in primo posteriorum: quia loquimur, uel de quod quid nois, uel de quod quid rei: Malum n habet, quod quod nois: quia hebet nomen sibi impositum. quia nomen eius est malum. Et possumus intellige¬ re, quid est, quod dimr per hoc nomen malum. Nam hoc modo habet quid nois ipsum nihil. quia pos¬ sumus intelligere quid est, quod dirum per hoc nomen¬ nihil, quia dicitur & signifi catur per tale nomen, ab sentia omnis entitatis. Alio modo possumus loqui de quod, quid rei: & hoc dupliciter, uel secundum se, quia est aliqua res secundum se, & hoc modo malum non habet quid rei, quia non res aliqua nec essentia aliqua secundum se, sed est sola priuatio. Alio modo possumus loqui¬ de quod quid rei, non ratione sui, sed ratione subiecti, & hoc modo malum hebt quid rei, quia est in aliqua re, & in aliquo ente tanquam in subiecto, & ideo ab aliquibus dirm hoc per alia uerba, quod Malum non est aliqua res abstractiue, quia a malum cum sit priuatio, non est aliqua res, sed est aliqua res concretiue. quia aliqua res est mala¬ & est priuata aliquo bono. malum ergo non est ali¬ qua res, sed subiicitur ei aliqua res, quoa dicitur mala.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod genus potest accipi dupliciter: Propric, & sic bonum & malum non sunt genera, sed sunt transcendentia. nam, ut dictum est, bonum dicitur aequaliter enti, ergo malum dicetur aequali¬ & ter priuationi entis. Alio autem modo potest ac cipi genus omne illud, quod sua conitate multa a ambit & sic bonum, & malum sunt genera aliorum contrariorum. quia omnium contrariorum vnum habet rationem habitus, & rationem positiui: aliud habet rationem priuationis, ut patet ex primo Physicorum. propter quod unum habet rationem boni & aliud rationem mali: Sed hic oportet large loqui de malo, ut accipiatur malum, & priuatio non simpliciter, sed respectiue. quia alia est oppositio priuatiua, & alia contraria. Oppositio enim priuatiua quantum est ex par¬ te priuationis, est non ens. sed oppositio contraria non sic: Nullum enim contrariorum secundum se est non ens, sed est aliqua natura, & es¬ sentia, & est aliqua participatio naturae sui generis. uerum quia semper unum contrariorum est perfectius alio, ideo minus perfectum di¬ habere rationem priuationis respectu magis perfecti, ut ex hoc non concludatur, quod malum secundum se habeat rationem entis, & quod priuatio scduem se sit ens;: sed quod imperfectum, quod non est ipsa priuatio simpliciter, sed per conparationem ad aliud, potest habere rationem entis.

Ad secundum patet solutio per iam dicta. Nam bonum, & malum si accipiant pprie, non sunt contraria, quia sunt opposita priuatiue. sed si accipiantur respectiue, prout unum contrarium est perfectius, & aliud imperfectius, sic possunt opponi contrarie.

Ad tertium dicendum, quod malum non agit nisi uirtute boni, ut vult. Dio. quarto de Di. Nom. Igr ipse hon quo subiicitur malitiae, & est malus, potest facere multa mala, sed ipsa malitia scdem¬ se nibil mali faciet. Et si dicatur, quod ipsum malum sedmse corrumpit bonum; poterit dici, quod cor¬ rupit bonum formaliter, quia est quadam corruptio¬ boni, sed non effectiue, quod pese conepctatei agere

Ad quartum dicendum quod malum non poe¬ esse diia specifica, nisi ratione sui subiecti: actus malus, qui subiicitur malitiae, & ex alia, & alia deuiatione a fine potest ese differenti¬ specifica huius peccati, uel illius.

ARTIC. III. An malum sit in rebus Conclusio est affirmativa.

D. Tho. 1. p. 4. 44. 4r.2. Riedia4 4. 3. Qpt. d, 44. 1.

TERTIO qaeritur de malo quantum ad suum subiectum rea¬ le. Vtrum malum siti rebus. Et videtur quod non: Quia omnes res sunt bonae a bono Deo creatae ergo in rebus non est malum. Praeterea dicitur Gen. primo: Vidit Deus cuncta, quae fecerat, & erant ualde bona.

Praeterea ipsae res sunt existentes. si ergo malum esset in rebus, esset in existentibus: Cuius contrarium habitum est per Dionysium.

Praeterea quod est in rebus, vtue, quod sit res: quia si esset ratio tmnme non esset in rebus, sed esset inin¬ tellectu: malum autem non est res. ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quod dicitur Eccl etenim, quia non profertur cito contra malos sententia: absque ullo timore filii hominum perpetrant malum. Ergo malum est in hominibus appetentibus malum, sed ipsi homines sint quaedam res. ergo &c.

Praeterea in rebus ipsis alijs ab homine vi¬ quod sit malum. Nam philosophus in. vi Metaphysicae dans differentiam inter uerum, & falsum: & bonum, & malum ait, quod Verum & falsum sunt in anima: Bonum, & malum sunt in rebus.

RESOLVTIO. nalinetinrebts. qiit rei ,man sibitgioqqe possunt, quatenus alicuius bonitatis deseciihus subiici ualent: uel causaliter, quatenur aliquorum defectuum possunt esse causae. Id quodetian planum fiet, si ad negationem, suum uniuersale. priuatio ad se ipsam; adeius oppositum, & ad uoluntatem, cuius esttendere in finem, ut in bonum.

RESPONDEO dicendum, quod quinque modis inuestigare possumus malum esse in rebus. Nam malum non est nisi quadam priuatio, sed priuatio potest comparari ad. 7. Primo ad suum uniuersale, quod est negatio. Est enim negatio in plus, quam priuatio. quia negatio potest uerificari etiam de ipso nihilo, sed priuatio de nihilo uerificari non potest. Secundo potest comparari priuatio ad seipsam, quia secundum se dicit quamdam aptitudinem. Tertio ipsa priuatio, quae est malum, potest comparari ad suum oppositum id est ad bonum. Quarto priuatio, quae estma¬ lum, & quae opponitur bono, potstcomparatiad uoluntatem, cuius est tendere in bonum, & fuge¬ re malum. Quinto potest comparari malum ad ipsum finem. quia nihil est aliud malum, nisi quaod dam deuiatio a fine.

Prima uia sic patet. Nam philosophus Quarto Metaphysicae, ut supra diximus, dat differentiam inter negationem, & priuationem dicens, quod priuatio est negatio in subiecto. Addit ergo priuatio supra negationem rem aliqua, & subio¬ ctum aliquod, in quo fundatum. Et quia quicquid addit supra aliud emtm particularius illo. priuatio, quo addit supra negationem, est quod particularius negatione. ois ergo priuatio est quodam negatio sed non econuerso. Non enim omnis negatio est priuatio, sed solum illa negatio. cui responedet ali¬ qua res, & aliquod fundamentum, uel quo est in ali¬ qua re, tanquo in fundamento: Cum ergo malum non sit negatio absolute: sed sit priuatio, oportet quod sit in rebus, & quod habeat ipsas res pro fundamento.

Secunda via sic patet: Nam priuatio secundum se dicit quandam carentiam cum aptitudine: quia si nulla esset ibi aptitudo: non esset ibi. priuatio. Non enim drlapis priuari uisu, nec dir caecus quia non est aptus uidere. oculus autem potest dici, quod sit priuatus uisu, & potest dici caecus: quia est aptus natus uidere. Et quia in nihilo non potet esse ali¬ qua aptitudo: sed oportet esse rem aliquam, quod di¬ cat apta; Ideo oportet, quod malum sit in rebus: quia est quidam defectus rerum habentium aptitudinem ad aliquid, quo carent. propter quod supra dixi¬ mus per Dio. quod malum magis abest a non ente, quoam ab ente. est enium malum quaedam abfntia, & quidam defectus. sed ista absentia, & iste defectus non potet esse in non ente, id est in nihilo, sed est in ali¬ qua re, & i aliquo ente. Malum ergo magis abest, id est elongatur a non ented est a nihilo, quo ab ente, quia a non ente d est a nihilo elongatur semper, quia nunquo est in nihilo, sed ab entibus, uel a rebus non elongatu semper. quia est in multis entibus, & in multis rebus.

Tertia uia sic patet Nam malum opponitu bono, & opponitur priuatiue: Est. enim malum priuatio¬ boni. sed quia priuatio & habitus hatet fieri circa¬ idem: oportet, quod circa ea, in quibus habet esse bonum: habeat esse malum. Et huiusmodi sunt ip¬ saeres, quia Ipsae res sunt bonae, prout hatet in se bonitatem, uel pfectionem. Ergo ipsae res malae erunt, put hanet in se defectum bonitatis, & perfectionis.

Quarta uia sic patet: quia semper uoluntas ferit in bonum. Sic. ndiffinitm bonum primo Ethi o bonum est, quod oia appetunt. uoluntas ergo, & uniuersaliter omnis appetitus tendit in bonum, sed si uolumus accipere appetitum non generaliter, prout stat pro appetitu sensitiuo, uel naturali, sed specialiter prout stat pro appetitu intellecti uod est prouoluntate: Dicimus cum Philosopho¬ in 3o de anima quantum ad motiuum uoluntatis, quod non refert ad apparens bonum. Mouet ni. uoluntas non solum a bono simpliciter, & sconm se, quod est uere bonum, & quod uolendo uo¬ luntaadribona: sed etiam mouetur ab apparentibo¬ no, quod secundum se di malum. quod uolen¬ do uoluntas diur mala, iudicatur, & efficit mala¬ Cum ergo motus uoluntatis sit ad ipsas res, o portet, quod bonum, & malum sint i rebus. Ipsae ni res secundum Commentatorem in xii. habent duplicem forman: unam in aia, & aliam in re extra Suppo¬ namus n ut Philosophus ait in Tertio de aia, re¬ esse in aia, uel species. Illae ergo res, quao non possunt esse in aia per seipsas: sunt ibi per suas spenes. Lapis ergo non est in aia: quia non potest ibi esse pe¬ seipsum: sed est ibi per suam spem Sic etiam balneum non est in aia. quia non potet ibi esse per se ipsum, sed est ibi per suam speciem. habet ergo balneum duplicem spem, uel duplicem formam unam in aia, & aliam in seipsa, uel in materia illa, quae in aia est mouens, & agensid est mouet animam & mouet uoluntatem effectiue. sed illa forma balnei, quo est extra animam, & quo est in materia, mouet aiam, & mouet uoluntatem, ut finis, & ut bonum Ion Conmentator in Secundo Metaphy. ait quod finis, & bonum idem sunt: & qui tollit finem tollit om bonum. Si ergo forma rei in aia mouet uoluntatem solum, ut agens, & illa quoa est in re extra¬ aiam mouet uoluntatem, ut finis & ut bonum, & sic mouet, ut bonum secundum se, & ut est uere bonum: ita potest mouere, ut apparens bonum & ut est malum. Et quia non mouet hoc modo, ut est in aia: sed, ut est in re extra animam: consequens est quod bonum, & malum non sint in anima, sed sint in rebus extra animam.

Sed quures: Cum oporteat nos concedere, quod bonum, & malum sint in rebus extra animam; quia res, ut sunt in aia, non mouent, ut bonum neque¬ ut apparens bonum, quod est malum: sed hoc modo mouent, ut sunt in se ipsis extra animam: & ideo bonum, & malum sunt in rebus Vtrum possimus concedere, quod bonum, & malum sint in anima. Ad quod dici potest, quod in rebus est duo considerare. Ipsas res, & usus rerum. bonum ergo, & malum, uel bonum, & apparens bonum: de necessitate est in rebus, a quibus mouetur anima, id est uoluntas, quo est dana in regno¬ aiae: Tame si loquamur non de ipsis rebus mouentibus animam, sed de usu rerum, prout anima assumit res in facultatem suae uoluntatis: quia hoc est uti secundum Aug. assumere aliquid in facultatem uoluntatis: cum ipse usus, & ipsa facultas uoluntatis, & ipsum uelle sint in anima, hoc modo bonum, & malum sunt in anima.

Patet ergo ex ista quarta uia, quomodo bonum & malum sunt in rebus, quo mouent animam, tanquo bonum, uel tanquam apparens bonum, & quomodo ex usu rerum malo, uel bono est in aia bonum & malum. Ipsae ergo res, ut res bonae sunt, seo panet esse malae subiectiue, & causaliter: sunt n¬ res malae subiectiue inquantum subiiciuntur aliquibus defectibus Sic etiam sunt malae causaliter uel in rebus extra animam: quia non potet agens generare nisi corrumpat, & non potest inducere bonum formae propositae, nisi inducat priuationem, & malum formae oppositae: & sic res sunt malae cau¬ saliter: quia causant malum in rebus. uel est ma¬ lum in rebus causaliter inquantum mouent animam ad malum usum. & quia non potest hoc esse nisi anima uelit; ideo omnis talis malus usus rerum, quod est peccatum, & culpa. semper est uoluntarius & inde inoleuit illud commune uerbum dictum ab Aug. in de uera religione, quod omne peccatum a deo est uoluntarium, quod si non est uoluntarium, non est peccatum.

Cum ergo quaeritur utrum bonum, & malum sint in rebus, patet ex hac quarta uia, quomodo bonum, & malum sint in re. quia ipsae res possunt esse malae subiectiue, quia possunt esse subiectae ali¬ quibus defectibus bonitatis: & possunt esse ipsae res malae causaliter, quia possunt causare ali¬ quos tales defectus.

Patet etiam quomodo ex usu rerum malum, & bonum possunt esse in anima: nec refert quantum ad usum rerum; utrum res sint bonae, uel malae, & quocunque modo sint male, siue malo culpae. siue malo poenae. Nam utroque malo possumus bene uti, & mereri Nam malo poenae bene utebantur martyres, & utuntur omnes boni. Nam poenis, & tribulationibus, quas habent, bene utuntur boni habendo ibi patientiam, & exinde surgendo in laudem Dei. sic etiam bene utuntur malo culpae omnes poenitentes, & omnes diligentes Deum, abhorrendo tale malum, & detestando. Et¬ si boni bene utuntur malis, multo magis bene utuntur bonis; Boni ergo bene utuntur utrisque malis, & bonis. Sic etiam mali male utuntur vtrisque Bene ergo dictum est, quod dicitur ad Rom. Quod dili¬ gentibus Deum omnia cooperantur in bonum, quia omnibus bene utuntur. Et sicut bonis omnia coope¬ rant in bonum, sic malis omnia cooperantur in malum, prout omnibus male utuntur. Non dicimus, quod mali semper utantur male omnibus, quia malum si integrum sit, importabile fit; Tamen mali cooperantur in malum, tam bona, quam mala, inquantum utriusque male utuntur.

Quinta uia ad hoc idem quod malum sit in rebus, patet ex ipso fine. Nam nihil aliud est malum, nisi quaedam deuiatio a fine In ipsis ergo rebus naturalibus quia naturalia operantur propter finem, ut patet ex 2. Phys potest esse malum in¬ quantum deuiant a fine. Vnde, & monstra fiunt in natura in quibus est deuiatio a fine. Et quia malum, ut deuiat a fine, habet rationem peccati: ideo dicuntur monstra esse peccatum in natu¬ ra, idest in naturalibus rebus.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod omnes naturae rerum, & omnes res sunt bonae a bono Deo creatae. Hoc tamen non obstante, in hac sphaera actiuorum, & passiuorum res sunt defectiuae, & sunt corruptibiles, quia, ut dicit in 2 de generatione propter longe distare a primo principio est generatio, & corruptio in istis in¬ ferioribus. In omni autem re generabili est materia, forma & priuatio quae sunt principia omnium generabilium, & corruptibilium, ut potest patere ex 1. Physicorum: Vbicunque ergo est materia cum priuatione, ibi est aliquod malum, quia ibi est defectus alicuius boni apti nati inesse. In ipsis ergo rebus secundum se potest esse malum, & est malum; Sed ex usu ipsarum rerum habet esse bonum, & malum in anima. Ratione ergo formae est in rebus bonum: ratio¬ ne priuationis est in eis malum: ratione materiae est ibi subiectum utriusque. quandiu ergo durat generatio, & corruptio, res sunt subiectae uanitatibus, sed in fine mundi, quantum ad bonos & quantum ad alias res, quia cessabit gene¬ ratio, & corruptio, ipsa creatura liberabitur a tali seruitute, & a tali uanitate. Sed de hoc magis apparebit ueritas cum disputabitur: Vtrum bonum sit causa mali; Vbi declaratur, quomodo Deus est causa mali, & cuius mali.

Et per hoc patet solutio ad secundum. Nam bonitas rerum non est, nisi quaedam participatio bonitatis diuinae. Vnaquaeque ergo res in se bona est, quia in unaquaque re relucet bonitas di¬ uina. sed omnia simul sumpta sunt ualde bona, quia in omnibus simul sumptis summe relucet talis bonitas. quia ex omnibus constat uniuersi¬ tatis admirabilis pulchritudo, ut dicit Aug. En¬ chiri. Hoc tamen non obstante in rebus sunt particulares defectus, & particulares priuationes, ex quibus dicitur esse malum in rebus.

Ad tertium dicendum, quod in rebus, ut sunt existentes, non est in eis malum. quia quod est, in quantum est, bonum est; sed prout in rebus sunt defectus aliquarum rerum existentiarum, potest in eis esse malum.

Ad quartum dicendum, quod in rebus non solum sunt res, sed etiam sunt in eis priuationes rerum, & sunt tales priuationes reales. quia uere, & rea¬ liter res priuantur aliquibus bonis, & hoc est malum priuatio alicuius boni: Sic etiam in rebus non solum sunt reales perfectiones. sed etiam reales defectus perfectionum, qui defectus habent rationem mali, & specialiter, quando sunt defectus talium perfectionum quae sunt aptae natae inesse, & sunt passibiles inesse illi naturae. uel illi materiae.

ARTIC. IIII. An malum sit in bono. Conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 1. p. qo. 48. art. 3. Et 2. Sent. d. 34. q. 1. art. 4. Et de Malo q. 1. art. 2. D. Bon d. 34. art. 2. q 2. Biel d. 34. q. 1.

QVARTO quaeritur de subiecto mali quantum ad eius oppositum quod est bonum; Vtrum malum sit in bono. Et uidetur quod non. Quia non se habet malum ad bonum sicut ens ad ens, sed sicut non ens ad ens. sed ens non potest esse subiectum non entis, quia tunc simul esset, & non esset. ergo &c. Praeterea nullum contrarium est subiectum alterius contrarii: sed bonum, & malum sunt contraria, ut dicitur in Predicamentis, & ut dicit Au¬ gust in Ench. &ut dicit Magr inlra, ergo &c

Praeterea si dicatur, quod in hoc fallit regula dialecticorum dicentium, quod unum contrariorum non potest esse in alio, quia malum non nisi in bono esse potest: Contra: Prima oppositio est affirmationis, & negationis, & quia semper quam primum includitur in posteriori, si unum contrarium esset in alio, unum contradictorium es¬ set in alio & affirmatio esset in negatione, ue¬ econuerso, quod est impossibile.

Praeterea dicitur 1. Physic. quod materia, sub¬ stantia, cum forma est causa omnium accidentium, quae fiunt in ea. videtur ergo, quod subiectum sit per se causa omnium, quae sunt in eo. si ergo malum esset in bono, bonum esset per se causa mali, quod est inconueniens.

IN CONTRARIVM est, quod habetur in littera quod qui recte, actuque sapit non nisi in bono malum esse intelligit.

Praeterea Aug. 14. de Ciuitate ait, quod mala non nisi in bonis esse possunt.

RESOLVTIO. Malum est in bono non in ente, ut in actu, sed qua¬ tenus in potentia: & ut aliquo actu priuatum: & minus, quam priuatio dici debet.

RESPONDEO dicendum, quod in hac quaestione sic procedemus. quia Primo declarabimus quod malum est in bono tanquam in subiecto. Secundo ostendemus, quod malum plus abest ab ente, quam a bono & pluribus modis est in bono, quam in ente, non obstante, quod malum directius opponitur bono, quam enti. ex quo sequitur quod malum non est magis in bono, quam in ente, loquendo de bono, quod specialiter opponitur malo. Sed hoc est loquendo de bono, quod malo specialiter subiicitur. Iertio ex hoc poterit patere in quo bono habeat esse malum, & qua¬ liter in bono habeat esse malum.

Propter primum sciendum, quod, ut supra dicebatur, malum non est pura negatio, quia no¬ gatio potest uerificari de nihilo: sed malum non potet uerificari de nihilo, & ideo supra diximus per Dio. quod malum magis distat a non ente, id est a nihilo, quam ab ente. quia malum nullo modo potetesse in nihilo, sed potest esse in ente. Malum ergo non est pura negatio, sed est quaedam priuatio. & licet sic aliquo modo sit malum minus, quo priuatio, ut in prosequendo patebit, Tame non est pura negatio, sed est aliquo modo priuatio, & in hoc conuenit cum priuatione. quia sicut priuatio est negatio in subiecto, sic malum est negatio alicuius boni in aliquo subiecto. Et quia illud subiectum oportet, quod sit aliqua res, & aliquod ens, oportet quod malum sit negatio alicuius boni in aliqua re, uel in aliquo ente. Erit ergo malum in aliquo ente tanquam in subiecto. Sed, ut uult August. S3. quoenum lib. omnia, quae sunt, inquantum sunt, in tantum bona sunt quare si malum est in ente, tanquam in subiecto, erit in bono tanquam in subiecto, quod Primo proponebatur declarandum.

Verum, quia haec ratio probat malum esse ir¬ bono quia est in ente. Volumus ulterius declarare quod malum magis debnt dici esse in bono, quam i ente. quia, ut patebit, malum magis & pluribu¬ modis distat ab ente, quam a bono Nam dato quod aliquo modo possit negari malum esse in ente negari non debet malum esse in bono. Dicebamus enim quod magis, & pluribus modis malum distat ab ente quam a bono. Malum enim distat ab ente primo formaliter, quia non est ens, sed priuatio entis. Secundo distat ab ente materiali¬ ter & subiectiue, quia malum non solum non est ens, sed etiam nonest in ente, tanqu in subiecto. Dicebatur enim supra per Dio. quod malum non est existens nec in existentibus, quod idem est, quod non est ens nec in entibus. Vel si potest dici esse i entibus, hoc est large. Tertio malum distat ab ente, quia non est uia in ens. Et hoc modo malum est minus qam motus, uel, quam ipsum fieri, siue, quam ipsa¬ generatio, quia talia sunt uia in ens & uia in naturam Ideo dicit Dio. 4. de di. Nom. Quod malum est praeter uiam, & preter naturam, quia malum non solum non est natura, sed etiam non est uia in naturam, nec est motus aliquis, qui sit uia in alit naturam. Nam motus est aliquis actus. est eme actus entis in potentia. sed malum ratione sui¬ non est aliquis actus, sed priuatio adtus. Quarto modo malum deficit ab ente, quia non hebet rationem principii respectu entis: & sic malum est minus, quo priuatio, quia priuatio est principium respectu entis saltem generabilis & corruptib lis, quia talium entium in 1. Phys. assignantr tria principia: Materia, forma, & priuatio. omnibus ergo his quatuor modis malum excludit ens, sed non oibus his modis malum excludit bonum. Nam formaliter malum excludit bonum, quia non est bonum, sed priuatio boni: sed subiectiue malum, licet dici possit, quod excludit ens, & non sit in ente. Tame dici non debet, quod malum subiectiue excludat bonum, & non sit in bono tamquam in subiecto, & ista satis vrur esse uia Dio. qud repellit malum ab ente, dicens malum non es¬ se ens, nec in entibus: & non repellit ipsum sic a bono. Sed 4. cap. de di. Nom ubi pertractat materiam de malo ait, quod omnium malorum principium, & finis est bonum.

Sed dices, quomodo possit hoc esse, quod malum dici possit non esse in ente tanquam in subiecto; & tamen negari non debeat malum esse in bono tanquam in subiecto, cum bonum dicatur aequaliter enti secundum Philosophum, & secundum Aug. Omnia, quae sunt, inquantum sunt, bona sunt. Ad quod dici potest, quod non dicit Philosophus, quod ens dicatur aequaliter bono, sed econuerso, quod bonum dicitur aequaliter enti, quia bonum aequatur enti, quia dicitur de omni en¬ te, & excedit ens, quia dicitur de non ente. Nam ens omnino in potentia, sicut est ipsa materia, non est ens, & tamen est, quid bonum. Materia enim secundum Commentatorem est media in¬ ter ens, & nihil quia non est ens cum non sit ali¬ quid in actu, nec est nihil, quia est quid in potentia. Propter quod Aug. 11. Confes. uult. quod materia non est aliquid, sed est unde potest fieri ali¬ quid. Ipsum ergo ens in potentia, licet non pos¬ sit dici ens, quia, quod est in potentia non est. Tamen etiam simpliciter loquendo ens in potentia potest dici bonum, quia non solum bonum est esse actu sanum, sed bonum eteam est posse sanari, & non folum est bonum actu esse, & esse actu¬ ens, sed etiam bonum est posse esse ens. Addit etiam bonum supra ens, quia addit ordinem ad appeti¬ tum. Hoc est enim esse bonum, quod potest esse appetibile, & quod potest cadere sub appetitu, & ion Philosophus diffinit bonum pre conparationem ad appetitum, sed ista additio, quam facit bonum supra ens, non est restrictiua, sed ampliati¬ ua. Nam cum ens non dicatur simpliciter, nisi de¬ his, quae sunt in actu. quia quod est in potentia non est, tamen iste ordo ad appetitum extendit bonum supra ens, ut dicitu bonum, non solum de¬ ijs, quae sunt i actu, sed de his, quae sunt in potenti a, quia sub appetitu cadit non solum esse actu¬ tale, ut esse actu sanum, sed etiam posse esse tale, ut posse sanari.

Et si uolumus hoc referre uniuersaliter ad es¬ se; Dicemus, quod non solum cadit sub appetitu es¬ se, sed etiam posse esse. Posse enim esse secundum se cadit sub appetitu, quia secundum se est quid appet ibile. Ex his autem potest patere ueritas praetacta, uidelicet, quod malum potest dici non es¬ se in ente tanquam in subiecto, nisi enim conseruetur large, non debet esse in bono tanquam in subiecto. Et si potet dici de malo, quod nec sit ens, nec sit in ente tamen non debet dici, quod malum nec sit bonum, nec in bono Nam licet uerum sit quod malum non est bonum formaliter; Taer non est uerum, quod malum non sit in bono subiectiue, & tanquam in subiecto.

Concludamus ergo, & dicamus, quod malum non est in ente ut est in actu, sed est in ente, ut est in potentia, & ut est priuatum aliquo actu. & quia ens in potentia non debet dici ens, debet di¬ ci bonum: Ideo malum licet non sit in ente tanquam in subiecto, quia non est in ente actu, ut est in actu; debet tamen dici esse in bono tanquam in subiecto, quia est in ente in potentia, ut est in potentia, quia ens in potentia, licet non debeat dici ens, debet tamen dici bonum. Et licet malum in hoc concordet cum motu: Taen est minus, quam motus, quia motus est actus entis in potentio. sed malum non est actus talis entis, sed est defectus talis entis. Ex his autem patere potest, in quo bono¬ hebet esse malum, & qualiter in bono hebet esse malum, quia non est in bono totali, sed particula¬ ri, nec est in bono, ut est in actu, sed, ut est in potentia, & diminutum ab actu. In bono eniam totali, ut est totale non hebet esse malum, siue sit hoc peo¬ essentiam cuiusmodi bonum est Deus, siue sit totale per participationem, cuiusmodi sunt Ange li, qui producti sunt pleni formis, & poductisunt rionionnibus rerfeetonibus natufalbus. Po¬ terant enim habere mali, & habuerunt boni ulteriorem perfectionem per gram: & mali potuerunt habere, & habuerunt defectum per culpam: sed quantum ad naturam fuerunt producti perfecti, loquendo de perfectionibus, quae paet naturaliter haberi: sic etiam corpora supercaelestia sunt ple¬ na formis, & sunt bona plena, & totalia quantum ad perfectiones eis possibiles per naturam pro¬ hoc statu, in quo sumus. Est ergo malum secundum Dio. in bono particulari, & defectiuo. Qumo aunem malum sit etiam minus, quam priuatio: cum ipsum malum dicatur formaliter quaedam priuatio, in sequentibus quonibus, cum disputabit de causalitate mali, poterit apparere.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum, quod malum non est simpliciter non ens: cum non sit pura negatio, sed est non ens in aliquo. Erit ergo malum non ens secundum se, et formaliter, sed erit ens subiectiue, et materialiter. quia sem¬ per hebet esse in aliquo ente, et in aliqua natura Ad formam autem arguendi cum ditm, quod ens non est subiectum non entis: Si haec accipiantur perfecte, et onino: uerum est quod drt. Nam siue ens, siue non ens accipiatur pfecte, et omino: nunquam unum erit in alio. quia in ente omnino pfecto¬ cuiufmodi est Deus, non potest esse non ens, quod est malum. sic si accipiatur non ens oino non po¬ terit esse in ente, quia si tale non ens est in ente, esset in ente negatio omnino, et purum, quod est impossibile.

Ad secundum dicendum, quod unum contrario¬ tum non est subiectum alterius accipiendo contraria secundum suam propriam rationem. Malum ergo non contrariatur illi bono, in quo hebet esse, accipiendo contrarietatem, secundum suam propriam rotn nem. Est n malum priuatio alicuius boni, & alicuius actus: sed bonum est aliqua perfectio, et alius actus, uel aliqua forma. sed est dare tertium, quod subiicitur priuationi, & formae, & tale¬ est ens in potentia. Tali ergo enti, et tali bono non contrariatu malum, sed contrariatur enti iA¬ actu, uel contrariatur ipsi actui, & ipsi pfectioni, cuius est priuatio: tamen si uolumus proprielo¬ qui, quia ens quod est in potentia, quod est subiectum mali, non potest dici ens proprie, sed potest di¬ ci bonum: malum, proprie loquendo, magis erit in bono quo in ente: non in bono, quod sibi contrariatur, quia illud hebteat rationem actus, & perfectionis. sed in bono, quod sibi subiicitur, quia illud hebet rationem potentiae, et imperfectionis.

Ad tertium dicendum, quod si accipiatur bonum, & malum secundum propriam contrarietatem, & secundum propriam oppositionem, non fallit regula Dialecticorum. quia malumnon est in bono, quod sibi proprie opponitur. quia talt¬ bonum est ipse actus, & ipsa perfectio, cuius defectus est malum. Sed si accipiatur talis contrarietas secundum acceptionem conem, quia bonum & malum sunt transcendentia, et non sunt in gen¬ re, sed ipsa sunt genera aliorum; oportet, quom bonum sic acceptum non secundum determinatem ronem, ut esthoc bonam. udl ilud, sed infage¬ neralitate hoc modo sub ratione boni continetur omnis perfectio, siue sit in actu, siue in potentia, quia bonum est non solum esse actu perfectum, sed posse perfici. Sic etiam malum accipietur pro omn defectu. Et quia sic loquendo ganealiter de perfectio¬ ne, & de defectu, quia malum non potet esse, nisi in bono, oportet, quod unum contrarium, uel unum oppositum sit in alio, sic loquendo generaliter de oppositione. Sed multi forte dicerent, quod tantus Doctor, & tantus Sanctus, & qui tiamen labo¬ rauit pro exponenda Scriptura sacra, non dixisset haec uerba, quod hic fallit regula Dialecticorum, quod bonum est in malo, & contrarium est in contrario, suffecisset prima solutio, quod malum non est in bono sibi contrario; sed est in bono subiecto sibi.

Ad quartum dicendum, quod mali non sunt quae¬ renda per se principia, & maxime quantum ad suum subiectum, sed defectus principiorum, quia semper hatet esse in subiecto defectiuo. sed hoc stare non potest. quia ipsum bonum in potentia, quod subiicitur malo, uincitur a malo. Nam ipsa natura uulneratur, & inhabilitatur per uitium, quia hoc est uitium, quod naturae nocet, etiam naturae, in qua existit. Propter quod secundum oppositionem generaliter sumptam possumus di¬ cere, quod malum opponitur bono, in quo exte stit. Sed de hoc in penultima quaestione litteralium quaestionum aliquid dicetur.