Quaestio 2

ARTIC. I. An modus, species, & ordo per peccatum corrumpantur. Conclusio est affirmatiua.

D. Th. 1. 2. q. 8. art. 4. Et 2. sent. d. 35. q. 1. art. 5. Tho. argu. d. a5. art. 3. Ric. d. 33. q. 3. Q 7. &.

AD PRIMVM sic proceditur: vi¬ detur, quod haec tria: Modus species, & ordo: non corrumpantur per peccatum. Nam Au¬ gust. in de natura Boni loquens & de modo, specie, & ordine, di¬ cit, quod vbi haec tria: modus, species, & ordo magna¬ sunt: magna bona sunt. vbi parua: parua bona sunt. Vbi nulla: nullum bonum est. Sed pecca¬ tum, vel quodcunque malum non tollit totum bonum: ergo non tollit, nec corrumpit haec tria.

Praeterea peccatum non semper caret specie, quia potest quis peccare appetendo, quod bonum est: & quod est bonum sibi: si appetat illud bonum eo modo, vel eo ordine, quo non debet: Sicut dicitur peccasse Diabolus, quia peccauit appetendo bonum, & appetendo illud, quod, si stetisset habuisset, ut dicta Sanctorum sonant, ergo peccatum Diaboli non caruit specie.

Praeterea videtur, quod peccatum non possit carere modo, quia si careret modo, esset sine modo, & esset intolerabile. luxta illud Philosophi, quod supra diximus de malo, quod si integrum sit: importabile fit.

Praeterea uidetur, quod peccatum non sit. si¬ ne ordine. quia non est sine ordine illud, quod potest bene ordinari. Sed secundum August. in Ench. 11. malum bene ordinatum, & suo loco posi¬ tum eminentius commendat bona: ergo &c.

IN CONTRARIVM est August. in de na¬ tura boni, qui vult, quod malum nihil aliud sit, quam corruptio, vel modi, vel speciei, vel ordinis.

Praeterea Dio quarto de di. no. vult, quod malum sit praeter ordinem, preter voluntatem, & prae¬ ter causam. & quia, semper quod est a causa, est aliqua forma, & aliqua species, & semper voluntas bona tenet debitum modum in uolendo. Si malum est praeter voluntatem: praeter causam, & praeter ordinem: tollit modum, speciem, & ordinem.

RESOLVTIO. In omni peccato, nodis, specit, & oro per pee¬ catum corrumpuntur: quatenus tripliciter ad Deum refertur, & tripliciter peccator se a Deo auertit: hoc tst: a Deo cdusante, conseruante, & continente.

RESPONDEO dicendum, quod peccatum ni¬ hil est aliud, nisi quidam actus inordinatus auertens a Deo. Sed Deus est causa rerum in triplici genere causae, vt dicit Commentator in 10. Me¬ taphysicae: videlicet in genere causae efficientis, formalis, & finalis. Est enim actus purus nihil habens admixtum de potentia. Sunt enim haec verba Commentatoris in allegato libro, quod declaratum est in Physicis, Primum motorem esse:. aeternum, & absolutum ab omni materia: h non solum est principium, tanquam motor, sed tanquam forma, & finis.

Et subdit, quod est actus vltimus, cni non es admixta potentia omnino. Hoc ergo modo declarabimus, quod Deus est causa efficiens formalis, & finalis omnium. quia ipse est esse purum, & se¬ paratum tot modis participabile a rebus: quot sunt, & quot possunt esse species rerum, & &x hoc oportet, quod sit aliquis modus in omnibus rebus, quia oportet, quod sit in eis modus ille, secundum quem participant essediuinum. Si enim esset albedo separata, oportet, quod in ea esset omnis ratio, & omnis modus albedinis.

Sed quia albedo est perfectio recepta in materia, vel in subiecto: & omne, quod recipiturin ali¬ quo, recipitur secundum modum recipientis: oportet, quod secundum maiorem, & mino rem dispositionem subiedti magis, & minus perfecte recipiatur ibi albedo.

Et si esset uera opinio Platonis ponentis qui¬ ditates rerum separatas, si esset dare, hoc modo albedinem separatam: oporteret ab illa albedine esse omnes alias albedines, sic & in proposito es¬ se diuinum est quoddam esse separatum: Propter quod in illo esse reseruatur omnis modus, & omnis ratio essendi. propter quod ab illo esse est omne aliud esse. Et est quoddam bonum separa¬ tum: ideo ab illa bonitate est omne aliud bonum. Ideo Dio. quarto de Ang. Hierarchia loquens de esse, & de bonitatediuina ait, quod est esse omnium, & bonitas super omnia. Et idem ibidem dicit, quod omnia existentia eius esse participant. Et idem ibidem ait, quod es¬ se omnium est super esse Deitatis. Super esse er. go deitatis, id est, super esse, quod habet Deitas, est esse omnium. Hoc ergo modo Deus est causa efficiens omnium. quia omne, quod agit, & quod facit aliquid, agit, & facit, vt est in actu, & vt habet esse. Illud ergo, quod habet omne esse: est omnia agens, & omnia faciens, & est causa effi¬ ciens omnium. sunt ergo in Deo omnes modi essendi. Omnia ergo reseruntur ad Deum, tant quam ad causam efficientem, vt habentcertum, & determinatum modum essendi ab ipso.

Rursus: Non solum Deus est causa efficiens, sed etiam est causa perficiens, & formalis omnium. Nouit enim Deus per suum intellectum omnes istos modos essendi, quibus est imitabilis a rebus. Isti ergo modi essendi, quibus Deus est imitabilis a rebus, vt sunt in intellectu, & in mente diuina sunt quaedam Ideae, id est quaedam¬ formae, & quaedam rationes rerum. Vnde Aus S.quaestionum quaestone de ideis ait: Ideas ergo¬ latine possumus, uel formas, uel species dicere, vt verbum de verbo transferre uideamur. Sic ergo a forma arcae, quae est in anima, est forma arcae, quae est in materia, ut potest haberi ex Meta. Sic ab ideis, & a formis, quae sunt in mente diui¬ na, sunt formae in istis exterioribus rebus, ut hoc modo dicatur Deus non solum causa efficiens, vt est primum esse dans omne esse, sed causa for¬ malis omnium, prout in eo sunt formae, & ideae omnium, a quibus sunt formae, & species in omnibus.

Tertio Deus non solum est causa omnium esfi¬ ciens, & formalis, sed etiam finalis. Nam sicut ex ipso sunt omnia tanquam ex causa efficiente: sic per ipsum sunt omnia tanquam per causam for¬ malem: sic in ipso sunt omnia, & in ipso reducuntur omnia tanquam in rationem finalem: ut patet per Apostolum ad Roma. Quae verba exponens Augustinus ait, quod non sunt consuse accipienda. Habet enim se Deus ad res quadruplici¬ ter: quia est omnia producens tanquam causa efficiens: est omnia perficiens tanquam causa for¬ malis: est omnia ordinans tanquam finalis: Et est omnia haec saluans, & conseruans in omnibus. quia non solum est causa efficiens, perficiens, & ordinans omnia, sed est haec saluans, & conseruans in omnibus. Ideo Dionys. de di. no. comparat omnia ad Deum quadrupliciter: videlicet sicut omnes numeri ad unitatem: Sicut omnes naturae particulares ad naturam totalem: Sicut omnes lineae ad centrum: Sicut omnes virtutes corporales ad animam: omnia ergo comparantur ad Deum sicut omnes numeri ad vnitatem: quia sicut omnes numeri procedunt ab vnitate: sic omnia processerunt a Deo tanquam a causa efficiente. Et sicut omnes naturae. ist omnes formae parti¬ culares sunt per naturam, & per formam, sic omnia sunt per se ipsum, tanquam per formam totalem perficientem. Et sicut omnes lineae sunt in centro, & ordinantur ad centrum, sic omnia re¬ ducuntur ad Deum tanquam ad causam finalem omnia ordinantem.

Quarto omnia sunt in Deo tanquam virtutes corporales in anima, in qua omnes tales vir¬ tutes continentur, conseruantur, & saluantur: a ideo ait Philosophus in de anima, quod anima magis continet corpus, quam corpus animam: quia, recedente anima a corpore, corpus expirat, & marcescit Corpus ergo, & omnes vires, & vir¬ tutes corporis continentur in anima, saluantur, & conseruantur per animam: quia, recedente anima, corpus cum omnibus suis viribus, & virtutibus expirat, & marcescit. Et ideo ait Augustinus super Genes. quod si Deus non operaretur conti¬ nue in creatura, creatura non subsisteret. Sed iste quartus modus, quo omnia conparantur ad Deum, qui non solum omnia efficit, perficit, & ordinat: sed etiam omnia in esse conseruat, non facit in Deo quartum genus causae: sed vel reducitur iste quartus modus ad alias tres causas. quia omnia in suo esse conseruat, ut est causa producens, & efficiens, & omnia conseruat in sua perfectione ut causa formalis, & perficiens. Sic tertio omnia conseruat in suo ordine, ut causa finalis, & ordi¬ nans. Vel possumus istum quartum modum re¬ ducere solum ad causam efficientem. Sed distinguamus de causa efficiente, ut distinguit Auicen¬ na: quia aliquando causa efficiens est solum causa fieri rei, & talis causa non consetuat rem in esse. Et sic aedificator est causa domus: quia, eo recedem te a domo non cessat domus esse. Quandiu. nm durat fieri domus, recedente aedificare, cessat illud fieri, & illud edificari: sed quaoed domus est iam facta, & aedificata, & habet esse, recedente aedificatore non cessat illud esse. ex quo patet, quod aedificator est causa fieri domus, non esse domus. Sed aliquumoe adest causa non solum fieri rei: sed esse rei. Talis est causa efficiens, & conseruans, quemadmodum sol¬ in illa parte aeris, quam illuminat, est causa fieri¬ luminjs, & esse luminis: quia recedente Sole ab illa parte statim illa pars aeris obtenebrat, & desi¬ nitibi esse lumen. Hanc autem materiam satis per¬ tractat Augustinus super Gen. quod Deus est causa rerum efficiens, & conseruans, cum declarat quo¬ modo homo sit iustus a Deo. Viso, quod Deus est causa rerum in triplici genere causae; Volumus ad hoc triplex genus cause reducere illa tria, quae sunt in omnibus rebus: videlicet, modum, specienm, & ordinem, ut sit in omnibus rebus modus, prout res sunt a Deo tanquam a causa efficiente, a qua habent esse, ut non habent illum modum essendi, scum quem participant diuinum esse: sed est species in rebus omnibus, prout Deus est causa forma¬ lis, & perficiens omnia, dans speciem, forman, & perfectionem omnibus. Quia a Deo non solum habent res esse: sed habebet esse perfectum. Iuxta illud: Dei perfecta suntopera. Sed tertio est in omnibus ordo: prout Deus est causa finalis omnium ad se reducens, & ordinans omnia. Peccatum ergo¬ auertens peccatorem a Deo, tanquam a causa effi¬ ciente corrumpit in peccatore modum, qui sumit ex esse rerum. Nam peccatum, cum sit priuatio, est non ens formaliter: licet sit ens, & sitin ente materialiter: sed ut auertit a Deo tamnquam a causa sor¬ mali, corrumpit in peccatore speciem, & perfectionem, quia peccatum non est effectio. sed desectio, scilicet prout auertit a Deo tanquam a causa finali: cor¬ rumpit in peccatore ordinem, qui sumitur respectu finis. Corrumpuntur ergo in peccatore haec tria: Modus, Species, & Ordo: prout peccator triplicitercomparatur ad Deum, & modo, quo dictum est, tripliciter auertitur a Deo, causante, continente, & conseruante.

REST. AD ARG. Ad primum dicendum, quod argumentum arguit de bono subiectiue & tota¬ liter, scmo quem modum nunquam malum tollit totum bonum. Potest enim tollere totum bonum, quod ei opponitur. sed non totum bonum, quod ci subiicitur: quia, vt pauit per Augustinum, malum non nisi in bono esse potest.

Ad secundum dicendum, quod si peccatum non semper caret specie, hoc potest contingere, prout species accipitur ex conersione, non ex auersione: quia aliquid appetendo, quod est bonum ex ge¬ nere potest peccare, si appetat illud modo, quo non debet uel ordine, quo non debet. Et per hoc patet solutio ad tertium. quia malum non potest esse integrum, quod tollat omnem modum. Vel pos¬ sumus dicere, quod argumentum arguit de modo, vt accipitur, vel ut potest accipi ex parte conuersionis: quia peccator se auertit a Deo, prout se conuertit ad commutabile bonum: ad quod pecca¬ tores multipliciter se conuertunt: quia aliqui hoc modo se conuertunt: aliqui alio modo: nullus tamen se conuertit omni modo, quo potest: quia tunc malum esset integrum, & esset importabile. Nos autem executi sumus quaestionem hanc de modo, specie, & ordine: prour sumuntur ex parte aduersionis, prout peccator sfuemdu quodlibet pecca¬ tum mortale se auertit a Deo, vt est causa efficiens, a quo sic se habente est esse in rebus, ut est in eis ille¬ modus essendi, secundum quem participat esse diuinum: sic etiam se auertit a Deo, ut est causa formalis omnium rerum, a quo habet esse forma, & spe¬ cies in rebus, & se auertit a Deo, ut est causa finalis: unde est ordo in rebus.

Ad quartum dicandum, quod peccatum de se est actus inordinatus: sed potest ordinari per diuinam iustitiam, per quam infertur poena peccatori propter peccatum suum. Et de tali ordine possunt ex¬ poni verba Augustini, quod malum bene ordina¬ tum, &c. Quia quando dicetur damnatis: Ite maledicti, magis apparebit, & elucebit commenda¬ bile, & laudabile bonum iustorum, cum eis dice¬ rur: Venite benedicti: quia opposita iuxta se po¬ sita magis elucescunt.

ARTIC. II An potentia anima per peccatum corrumpatur. Conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 1. 2. q. 87. ar. 1. Et 2 Sent. d. 354q. 1. art. 3. Et lib. 3. contra Gent. c. 12. Et de Malo q. 2. art. 11. Ric d. 37. q. 4&c

SECVNDO quaeritur de corruptione boni per peccatum, specialiter de potentijs animae: Vtrum corrumpantur per peccatum. Et vrtr quod non, quia secundum Dionys. de di. no. In Angelis peccantibus naturalia remanserunt integra: sed potentiae animae sunt quaedam bona naturalia. ergo anima peccante, adhuc remanent talia naturalia integra, & per consequens non corrupta.

Praeterea corruptum non manet idem specie. sed voluntas, & quaelibet alia potentia animae post peccatum remanet eadem specie. ergo &c.

Praeterea nihil corrumpitur nisi per suum contrarium: sed escudmum Philosophum in 1. Physicorum subiectum non opponitur alicui contrariorum: quia materia, nec opponitur formae, nec priuatio ni. Potentia ergo, quae est subiectum uirtutis, & malitiae, non corrumperetur per aliquod eorum.

Praeterea quodlibet agens agit ad corruptio¬ nem alterius, non ad corruptionem sui. Si ergo potentia anime, per quam anima committit pecca¬ tum, corrumperetur per peccatum, anima, uel potentia eius ageret ad corruptionem sui.

Praeterea peccatum consistit in actu, ut patet per Magistrum in littera: sed actus est perfectio potentiae: sed nihil corrumpitur per id, quod perficitur. ergo &c.

IN CONTRARIVM est Augustinus tertio de libero arbitrio, ubi uult naturam institutam fuisse integram, & per peccatum fuisse corruptam. Ipsa¬ ergo natura animae, & ipsa naturalia eius fuerunt corrupta per peccatum: sed potentiae sunt quaedam bona naturalia animae. ergo &c.

Praeterea secundum Philosophum in Ethi. 4 Malum seipsum corrumpit. sed non potest seipsum corrumpere cum sit ipsa corruptio, nis cor¬ rumpendo subiectum: ergo &c.

RESOLVTIO, peccatum est animae, & potentiarum, uoluntatisuoe praesertim corruptiuum: ut patet, si peccatum ad commutabile bonum, ad quod conuertit: ad Deum, a quo auertit: ad gratiam, quam tollit: ad uirtutem, cui opponitur: ad habitum, quem generat: & ad seipsum comparetur.

RESPONDEO dicendum, quod Philosophus in Physicis loquendo de virtute, & malia sacit u differentiam inter perfectionem, alterationem, & corruptionem. Vult enim quod non sit alteratio nisi in secundam & tertiam speciem qualitatis, uidelicet scum passionem, & passibilem qualitatem. Cum nm quis de albo tendit in nigrum, alteratur, & econtrario. Sed si quis tendat in virtutem non alteratur, sed perficitur: si in malitiam, non alteratur: sed corrumpitur. Est enim secundum Damas. Virtus secundum naturam. Vitium autem contra naturam. Sic etiam Aug. de Ciuit. Intantum aliquid vitium est, inquam tum contra naturam est: quia uitium contrariatur naturae. Est ergo intentio Philosophi, quod cum aliquid tendit ad id, quod est secundum naturam, tendat ad per sectionem: sed cum uadit in id, quod est contra naturam, uel deuiat ab eo, quod est scudmum naturam, uadit in corruptionem. Ex his autem possumus sex vijs declarare, quomodo peccatum est corruptio animae, & peccatorum, & specialiter uoluntatis, & aliarum potentiarum, ut sunt subiectae, & habent ordinem ad uoluntatem. Prima ergo uia sumetur prout peccatum comparatur ad bonum commutabile, ad quod conuertit. Secunda ut comparatur ad Deum, a quo auertit. Tertia ut comparatur ad gratiam, quam tollit. Quarta ut comparatur ad virtutem, cui opponit: Quinta ut comparatur ad habitum, quem generat Sexta ut consideratur secundum seipsum.

Prima via sic patet. Nam idem est locus totius, & partis. Ita tamen, quod pars naturaliter uadit ad totum, non econuerso. ut si sitgiebaaliqua terte se¬ pyrata ibit ad terram, non econnerso. Sed anima est quoddam bonum totale respectu istorum sensi¬ bilium: quia ista bona sensibilia suncbona particularia: sed anima per rationem tendit in bonum vniuersale. si ergo anima tendat in ista bona pari ticularia, & ponat ibi finem, erit motus contra naturam Propter quod ex hoc erit corruptio ipsius animae. quae tendit in ipsius potentia, per quam tendit in tale bonum.

Secunda via ad hoc idem sumirur ex parte Dei, a quo peccatum auertit: Nam sicut anima est quod: dam bonum totale respecturisforunsbonorum per¬ ricularium: Sic Deus est quoddam bonum tota¬ le respectu ipsius animae. Nathrale est ergo, quod a ni¬ ma tendat in Deum, sicut in suum totum, & contra naturam est, quod anima se auertat a Deo: quia hoc faciendo se auertir a suo roto. Et quia naturaliter tendimus in Daum, lnquierum est cor nostrum, donec quiescat in Deo. Proprer quod Au¬ i. gust. circa principium primi Confessiorum dicitur: Ad te nos fecisti domine, & inquierum est cor nostrum donec requiescatan to: Et quia motus contra naturam est quaedam corruptio; ideo peccatum cum nos contra naturam auertat a Deo: quaedam corruptio diet debet. Nam cum hoc sit generatio, tendere in naturam: quia generatio est uia in naturam. Hoc erit corruptio, deficere a naturap uel ab eo, quod est secundum naturam.

Tertia via sumirur, prout ipeccatum comparatur ad gratiam, quam tollit: uel ad quam inhabili¬ tat. Est n gratia perfectio ipsius narurae, uel ipsius essentiae animae. Iuxta illud Apostoli aaed Corint. Gratia Dei sum id, quod sum. Ipsum enam esse spirituale est a gratia. quae perficit essentiam: sed age¬ re spiritualiter est a virrutibus, quae sunt in poten¬ rijs. deficere ergo a gratia, uel inhabilitare se ad gratiam, quia semper fit per quodlibet peccatum mortale, est desicere, & deuiare a perfectione naturae sed omne tale est contra naturam, & est cor¬ ruptio naturae, & eorum, quae sunt secundum naturam; ldeo peccarum est corruptio, tam naturae animae, quam potentiarum, quae sunt quaedam naturalia animae, & specialiter illarum potentiarum, per quas habet committi peccatum.

Quarta via ad hoc idemssumitur: si comparer peccatum ad ipsam virtutem cui opponitur. Sed dices, quod peccatum non solum opponitur virtuti: sed gratiae. Ad quod dici potest, quod utrumque ali¬ quo modo opporiitur. Sed quendam specialem modum oppositionis habet ad uirtutem. eum peccatum sit quidam actus inordinatus: & actus, tanquam in subiecto, habet esse in potentia. In qua etiam habet esse virtus, & opposita sint apta, nata fieri cit ca idem. Peccatum ergo prout conmparatur ad uir¬ tutem, cui opponitur. quia virtus est secundum naturam, ut patuit per Drmas. Peccatum est contra naturam. Et quia, quod est contra naturam, est quaedam cor¬ ruptio, peccatum est quedam corruptio, tam naturae animae quam potentiarum eius. Corrumpit. enim naturam, & potentias inhabilitando eas ad bonum. immo Philosophus in Physi. specialiter intendit, quod malitia sit, quaedam cortuptio animae: quia op¬ ponitur virmuti, quae est quaedam perfedio.

Quinta via ad hoc idem sumitur prout peccatum comparatur ad habitum, quem generat. Nam, Vi patet ex secundo Ethicorum. Sicut ex bene agere simus boni, & adgenerantur in nobis boni habi¬ tus virtuosi. sic&x male agere fimus mali, & adge¬ nerenrur in nobis mali habitus uitiosi. Et quia habitus firmiter inchnat ad alteram partem. ut si est habitus bonus ad partem bonam, & ad perfectionem. si malus, adt malam & ad corruptionem. Peccatum ergo, utcomparatur ad habitum adgeneratum per ip¬ suminclinantem animam per suas potentias ad malumni, & ad corruptionem potest dici quaedam cor¬ ruptio mmanimae, quam potentiarum eius, &, vt loquamur eo modo, quo loquir Philosu phus in primo Ethicorum specialiter quodammodo peccatum, uel malitia debet dio quaedam corruptio¬ naturae, & nataralium bonorum. Nam secundum modum loquendi Philosophi malitia non alterat hominenm, nunc facitipsum alterum: sed facit ipsum alium, & corrumpit ipsum. Distinguit ni. ibi Philosophu¬ triplicenmuitam: Contemplatiuam: Poliritam, & Voluptuosam. Dper contemplatiuam uruit homo, ut Dous: per politicam, vt homo: per voluptuosam, vt bestia. Homo ergo yriuens uoluptuose & in peccatis non est homo. immo corruptus est in naturam aliam, & factus est bestia, quibus uerbis satis alludunt verba Physicorum quod virtus, & malitia non sunt alterationes: sed virtus est persectio, malitia corruptio. Quia, ut diximus, homo per peccatum fit bestia. Homo. nm per uitium perdit intellectum. quia omnis malus ignorans, & efficit bestia: quia viuit vita bestiali. luxta iliud Pial. Homo cum in honore esset, propter intellectum comparatus est iumentis, &c.

Sexta, & vltima via ad hoc idem sumitur ex it¬ so peccato considerato secundum se. Nam pecca¬ tum, quod est malum cul pae & quodlibet aliud malum consideratum escudu se, non est nisi quaedam priuatio boni, ut omnia scripta clamant: propter quod malum non opponitur bono contrarie: sed potius priuatiue: quia quodlibet contrariorum alquid ponit, & dicit aliquam naturam, uel essentiam: sed malum nullam naturam, vel essentiam dicit, sed ipsam priuationem. Et modo, quo locuti fuimus supra¬ dicit minus, quam priuationem. Alteratio ergo, quae est de contrario in contrarium semper est de¬ ente in ens, licet unum illorum entium sit persectius alio: sed peccatum dicit motum de ente in non ens. Et ex hoc potest patere uerbum Philosophi, quod malitia non est alteratio, sed corruptio. Qua omnis alteratio est motus entis in ens: sed pecca¬ tum est motus entis in non ens. Ideo ecumu se talis motus, uel talis mutatio non debet dici alteratio, sed corruptio: immo si uolumus sequi modum loquendi Aug. non est corruptio sed ad nihilatio, Est enim peccatum aliquid ratione subiecti: quia fundatur in aliquo sed de se, cum sit ipsa priuatio est nihil. Et ideo Augustinus exponens illud loan. & habetur in littera. Sine ipso factum est ni ioin hil, id est peccatum. quia, ut ait, Nihil fiunt homines, cum peccant.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum, quod persectiones naturales id est ipsae potentiae animae, quae sunt perfectiones essentiae, dupliciter possunt considerari, uel quantum ad esse primum, prout voluntas est voluntas, & intellectus est intellectus. Et sic remanent integrae: quia pro nullo quantumcunque magno peccato, & pro quantiscunque peccatis voluntas desinit esse voluntas. nec intellectus desinit esse intellectus: sed quantum ad esse secundum: & quantum ad perfectionem ali¬ quam, prout ordinantur ad finem, vel quantum ad habilitatem: secundum talem ordinem sic possunt variari specie, & plusquam specie. Nam licet album, & nigrum differant secudmu se, & sic in eodem gene¬ re: quia quodlibet dicit aliquam entitatem in genere coloris: perfectum tamen, & priuatum perfectione differunt plusquam genere. Et si ista sunt in eodem genere, hoc non erit per praedicationem: sed per reductionem. Nam licet album, & nigrum sint in eodem genere per praedicationem: quia utrunque est coloratum: coloratum tamen, & priuatum colore non sunt in genere coloris per praedicatio nem: quia de non colorato non praedicatur colo¬ ratum. Possunt tamen essein eodem genere per reductionem: quia cum non possit intelligi non coloratum nisi intelligendo coloratum: oportet quod ad idem genus reducatur negatio cum affirmatione, & priuatio cum positione, ut potest patere per Aug. 5. de Trinita. vbi vult, quod genitum, uel in¬ genitum, vel affirmatio, & negatio sint in eodem o,genere. Vel si volumus facere uim in hoc, quod dicitur integrum; Dicemus sicut diximus in quaestionibus litteralibus praecedentis Distinctionis. Quod non remaserunt naturalia in homine post peccatum: sicut remanserunt in Angelo.

Ad secundum dicendum, quod solutum est per iam dicta: quia potentiae animae quantum ad esse primum remanent eaedem spaecie, cum uoluntas re¬ maneat voluntas, & intellectus intellectus: sed quantum ad esse secundum: quia ante peccatum tales potentiae erant perfectae, & habiles. post peccatum sunt impersectae, & inhabiles: hoc modo conside¬ ratae tales potentiae, quia affirmatio, & negatio, vel positio, & priuatio non solum non sunt in ea¬ dem specie, sed etiam non sunt in eodem genere per praedicationem: licet sint in eodem per reductionem: tales, inquam, potentiae sic consideratae non remanent propriae, & per praedicationem in eodem genere.

Ad tertium dicendum, quod subiectum ad contraria dupliciter potest considerari: quia, vel vtrun¬ que est sibi debitum per naturam: quia materia per naturam suam est apta nata esse sub forma¬ ignis, & sub forma aquae, & esse sub forma calidi, & sub forma frigidi: ideo nullum istorum videt contrariari suo subiecto, & maxime cum quodlibet istorum sit ens. Aliquando vero vnum oppositorum est aptum natum esse in subiecto secundum naturam, vt virtus. Aliud contra naturam, vt vitium: & talium oppositorum vnum est subiecti corruptio: Aliud vero salus, & persectio.

Ad quartum dicendum, quod nullum agens agit ad corruptionem sui. Verum est per se, & directe, & per intentionem: sed per accidens, & indirecte, & praeter intentionem potest agere ad corruptio¬ nem sui tam corporalem, quam spiritualem, ut infirmus comedens, quae uetat ars Medicinae, agit ad corruptionem suam corporalem: licet non in¬ tendat talem corruptionem: sed intendat in cibo aliquam delectationem. Sic & peccator apenes contra legem diuinam agit ad sui corruptionem spiritualem: licet non intendat talem corruptio. nem: sed in bono commutabili intendat ali¬ quam delectationem..

ARTIC. III. An sit maius peccatum, quod lol¬ lit matus bonum. Conclusio est affirmatiua.

DTho. 1. 2. q. 1B. art. a..

TERTIO quaeritur de corruptione boni, prout bonum habet esse aliquod maius, & ali¬ quod minus: Vtrum, quod tollit maius bonum, sit maius peccatum. Et videtur, quod non. Quia tunc peccatum primum esset maius, quam secundum: quia peccatum primum semper tollit gratiam, quam non tollit secundum: sed hoc est falsum: quia potest esse secundum peccatum grauius. Primo ergo &c.

Praeterea secundum Apostolum, ad Corinth. Nunci manent Fides, Spes, & Charitas: tria haec: Maior autem horum est Charitas, & tamen odium, quod opponitur charitati non dirtu esse maius peccatum, quam infidelitas, & desperatio. Ergo &c.

Praeterea seiens, & ignorans per accidens se vi¬ dentur habere ad peccatum: quod opponitur maiori bono, uel minori. si ergo ex hoc solum acciperetur maior, & minor grauitas peccati, quia opponitur maiori bono, videretur, quod magis non peccaret sciens, quam ignorans, quod est falsum. Ergo &c.

Praeterea quantitas culpae mensurari debet secundum quantitatem poenae: sed videmus aliqua peccata opposita minori bono, fuisse magis punita, etiam per ocripturam sacram, quam peccata opposita maiori bono. Nam in Leuit. Peccatum blasphemiae punitum est simplici dilapidatione: sed Nu¬ meri: Peccatum schismatis punitum est per inconsuetam mortem multorum: cum ergo blasphemia opposita sit maiori bono, quam schisma, cum schisma punitum sit grauius. ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quod secundum re¬ gulam Philosophi in Topicis simpliciter ad simpliciter, & magis ad magis, & maxime ad maxime: si ergo peccatum simpliciter loquendo opponitur bono, maius peccatum opponitur maiori bono. ergo &c.

Praeterea hoc idem vult Philosophus Eth. quod sicut bono opponitur malum: ita optimo opponitur pessimum. ut regno opponitur Iyrannides. Eandem etiam comparationem facit Philosophus in bonis in Topicis, ut si equus simpliciter est melior asino, optimus equus erit melior optimo asino. ergo &c.

RESOLVTIO. Alem alcro gauiu elpeccamm: oonot: circunstantia: & AAgente.

Responsio dicendum quod potesiadicati peccatum grauius alio, uel ex genere, vel ex agente, vel ex circunstantia. Exgenere, quidem iudicatur ex parte actus, vt tendit in obiectum. Nam peccatum formaliter, & secundum se, & ex genere iudicatu, prout magis, & minus auertit a Deo. Nam ratio¬ in peccato principalius, & secundum se consistit in auersione. Proprer quod illud est grauius, quod magis auertit. & quia magis auertit pecca¬ tum, per quod contennitur Deus in se ipso, quam per quod contemnitur Deus in suo simili: ideo peccata contra praecepta primae Tabulae, quae ordinant hominem in Deum, sunt maiora secunden¬ se, quam peccata contra praecepta secundae Tabulae, quae ordinant hominem in proximum, & in quo est similitudo Dei: quia maius bonum est Deus in seipso, contra quem peccamus agendo contra praecepta primae Tabulae, quam sic ut est in proximo, uel in suo simili, contra quem peccamus agendo contra praecepta secundae Tabulae. Rursus ipse proximus, ad quem ordinant praecepta secundae Tabule, maius bonum est, ut est in seipso actualiter, contra quem agimus per homicidium, quam sit, ut est in seipso potentialiter, contra quem agimus per moechiam. Nam occidendo proximum agimus contra hominem in actu: sed moechando agimus contra hominem in potentia: quia de fi¬ lijs natis ex illicito coitu non habetur tanta diligentia, quanta de natis ex coniugio. Et si dicatur, quod aliquando habetur maior. Dicemus hoc esse per accidens: quia, per se loquendo, habetur maior diligentia de filijs legitimis, quam de aliis. Tertium autem gradum peccata contra proximum tenent, cum peccatur contra res proximi. vt puta furtum: ita quod homicidium per se loquendo, & caeteris paribus, est maius, quam moechia, & moechia, quam furtum. Pollumus etiam si uolu¬ musde peccatis in proximum aliter distinguere: quia peccat, qui non facit bonum: sed magis peccat, qui non solum non facit bonum, sed etiam facit malum: propter quod peccatum commissionis, caeteris paribus, quod est facere proximo malum: est grauius peccato omissionis: quod est non facere bonum. Ideo facere contra: Non occi¬ des, vel moechaberis. ist occidere, uel moechari sunt grauiora, quam facere contra: Honora Parentes. Possumus autem, & tertio distinguere. Nam face¬ re contra praeceptum affirmatiuum, est commit terebonum: sed contra negatiuum est commit tere malum: de qua commissione mali possumus distinguere: quia uel peccamus opere, uel ore, uel corde. Si opere: sic sunt tria praecepta. Vnum de proximo in se: Non occides. Aliud de persona coniuncta: Non maechaberis, uel, vt diximus, vnum de proximo, ut est in actu: Non occides. Aliud de¬ proximo, ut est in potentia: Non moechaberis. Tertium est de re proximi: Non furaberis. Quantum ad peccatum oris est unum praeceptum: Non falsum testimonium dices. Sed quantum ad peccatum cordis sunt duo praecepta. Non concupisces personam coniunctam: Et non concupis sces rem proximi tui. Quae omnia si considerentur, semper grauitas peccatorum accipitur prout malum opponitur maiori bono: quia maius bonum est proximius, ut est in se in actu, quam, ut est in potentia: & maius bonum est ipse proximus in actu, uel in potentia, quam res possessa eius: & ceteris paribus, maius est facere contra proximum opere, quam ore, & ore, quam corde. Sic ergo accipitur grauitas peccatorum ex genere operis, uel ex obiecto, in quod tendit inordinatus actus. sed ex ipso agente potestaccipi, prout maius, & minus quis uoluntarie peccat. Ex ipsa autem cir¬ cunstantia potest accipi magis, & minus, sudmquod ipsa circunstantia est magis, & minus aggrauans

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, qod in peccatis potest accipi grauitas, uel formaliter, vel materialiter. Formaliter quidem accipitur, prout peccatum magis auertit hominem a Deo, uel magis inhabilitat hominem ad uirtutem, & gratiam: & sic secundum peccatum potest esse grauius primo. Alio modo potest accipi grauitas in peccato materialiter, & ratione subiecti, prout inuenit in subiecto aliquod bonum, quod non in¬ uenit aliud, & sic peccatum primum, quod tollit gratiam, estgrauius secundo, quod non tollit gratiam, quia non inuenit eam. Nam si inueniret tolleret. Illa ergo grauitas, quam habet primum peccatum respectu aliorum, est materialiter, & per¬ accidens

Ad secundum dicendum quod infidelitas & desperatio sunt magis contra charitatem quam odium. sicut eradicans arborem magis agit contra eam, quam amputans ipsam. Odium ergo amputat, & tollit Charitatem: sed infidelitas, & desperatio eradicant ipsam: quia tollunt sibi radices, ex quibus iterum potest oriri Charitas. Quia si homo¬ habet Fidem, & Spem, potest penitere, & hoc modo potest iterum redire ad Charitatem.

Ad tertium dicendum, quod operari scienter, & nescienter, non se habent per accidens ad pecca¬ tum: quia operans scienter hoc agit uoluntarie: sed nescienter, secundum quod huiusmodi, inuoluntarie. quae sunt potissime consideranda in peccato.

Ad quartum dicendum, quod poenae, quae infligentur a Deo in sutura uita, erunt secundum maiorem, & minorem grauitatem peccatorum Propter quod ibi unplebitur dictum Apostoli ad Roma. Scimus enim, quoniam iudicium Dei est secundum ueritatem in eos, qui talia agunt: Sed poena, quae in praesenti uita infligitur, non semper respondet grauitati culpae. Namnaliquando in hac uita a Deo, & ab homine propter aliquod periculum vitandum pro minori culpa infligitur maior poena.

Dubitatio I. Litreralis.

SVPER litteram Primo quaeritur de illo verpo, quod peccatum est volur¬ tas rerinendi, vel consequendi. Sed contra: Aliqua sunt peccata, in quibus peccans non intendit aliquid retinere, nec acquirere: sed solum intendit corrum pere, sicut homscidium. Sicut etiam aliquod peccatum, in quo homo non intendit sibi aliquod bonum acquirere, uel retinere: quia non est concupiscentia de bono suo: sed est tristitia de bono alterius, cuiusmodi est inuidia. Sic etiam ira non vtm appeti¬ tus esse alicuius boni sui, sed diffinitur ira, quod est appetitus doloris in conuerso. Dicendum, quod nullus aspiciens ad malum agit, quod agit. Per homicidium ergo intenditur aliqua gloria, uel aliqua¬ excellentia debitoria inimici. Est ergo homicidium uoluntas acquirendi aliquam gloriam debitoriam inimici: sed ad hanc uoluntatem, & ad hanc concupiscentiam sequitur mors, & corruptio inimici. sic etiam ira, & inuidia sunt appetitus cuiusdam excellentiae. Nam nullus irascitur, nec inuidet, nisi¬ quia videtur sibi suam excellentia esse diminutam. Potest enim excellentia aliqua, vel lumen aliquod dupliciter minui, vel per potentiam maioris lu¬ minis: quia maiori lumine superueniente, minus lumen offuscatur. Et hoc modo habet esse inui¬ dia. Quia, vt dicitur in lob: Paruulum occidit inuidia. Nullus enim inuidet alteri, nisi quia videt sibi, quod sit paruulus, & videtur sib suam excellentiam esse diminutam propter bonum alterius, & ideo dolet de bono eius. Alio modo potest diminui excellentia alicuius, uel lumen aliquod ex diminutione eius, in quo consistit. Nam quantum ad excellentiam dicitur aliquis diminutus, quando malefactum est in ipsum, & quando vitn sibi, quod sit paruipensus. Ideo diffinit Philosophus in Rethoricis: Ira est motus animi propter apparentem paruipensionem. In omnibus ergo his in¬ tenditur consecutio alicuius boni, ex quo resultat aliquod malum.

Dubitatio II. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de illo verbo, quod voluntas animi, ut in superioribus dictum est motus animi. Sed contra: Motus animi transit: sed voluntas semper manet. Semper enim habet homo voluntatem, & intellectum. sed non semper¬ habet motum animi. Dicendum, quod voluntas potest accipi dupliciter, vel, vt est quaedam potentia animae, & sic semper manet: vel, vt est actus illius potentiae, & est idem, quod velle, & sic est motus animi, & non semper manet. Consueuit enim homo dicere, quando vult aliquid: Haec est voluntas mea id est ego volo. vbi non stat voluntas pro potentia: sed pro actu, & pro motu voluntatis.

Dubitatio ITI. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis dae hoc, quod in littera dicitur, quod peccatum est praeuaricatio¬ legis diuinae. Contra. Praeuaricatio videtur importare actum. sed peccatum non semper consistit in actu, vel in commissione. Dicendum, quod praeuaricatio debet sumi large pro omni eo, quod fit contra legem Nam non solum facit contra legem, si quis furatur peccans commitiendo: sed etiam non honorans parentes peccans om¬ mittendo. Vel si volumus, possumus soluere, ut supra soluebatur, quod Ambrosius diffinit peccatum per duo: per transgressionem, & inobedientiam. Propter quod transgressio potest referri speciali¬ ter ad peccatum commissionis, quod fit contra praecepta negatiua. Inobedientia vero ad pecca¬ tum omissionis, quod fit contra praecepta affirmatiua. [ris uamen vtrunque potet sumni¬ pro vtroque.

Dubitatio TITI. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de illo verbo, quod non consisteret peccatum, si interdictio non fuisset. Contra: Multa sunt mala de se: non autem sunt mala, quia prohibita. ergo si nunquam fuisset ali¬ qua prohibitio, vel aliqua interdictio, adhuces¬ set peccatum. Dicendum, quod si non esset interdi. ctio, uel prohibitio. nullum esset peccatum. Nam primo non esset peccatum aliquod, quia prohibitum. Rursus nullum esset peccatum, quod esset dae se malum quia omne tale peccatum prohibet ratio, quae est in homine. Sed dices: Homo aliquando male¬ agit, quia ignorat: tale ergo peccarum non prohibet sibi ratio, cum peccet per ignorantiam. Dicendum, quod si ignorantia non est affectata, nec ex negligentia, uel si homo adhibuit totam diligentiam, quam potuit, si hoc modo male faciat per ignorantam non est sibi peccatum: sed si neplipat, & nolit intelligere, ut bene agat, & vt prohibeat sibi pecca¬ tum per rationem cognoscentem illud, peccat. Sed rale peccatum ad prohibitionem reducitur, uel quia fecit contra prohibitionem, uel quia noluit intelligere prohibitionem: sed oportet, quod prohibitio accipiatur large: quia ratio non solum prohibet non committere mala: sed etiam prohibet non omittere bona, vel non solum non facere mala. sed non omittere bona.

Dubitatio V. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur, quod non consistente peccato, etiam virtus fortasse non esset. Contra: Quia uirtus a malitia non dependet, sicut nec bonum a malo. Dicendum, quod in Sacra Scriptura aliquid dicitur sieri, & esse, cum innotescit ergo ignotu secundum Scripturam Sacram dicitur non esse: & quia vnum oppositum cogno scitur per aliud: ideo si non esset malitia, videretur, qdod esset virtus ignota: nam ex hoc laudamus bonos, & virtuosos: quia videmus multos malos, & vitiosos. Nam secundum Aug. ideo permittitur malus viuere, vel vt corrigatur, vel vt per ipsum bonus exerceatur, & lau¬ detur, & commendetur. Vel possumus dicere, quod opposita sunt apta fieri circa idem. Si ergo non esset malitia id est si non esset dare subiectum susceptiuum malitiae, non esset virtus id est non esset dare subiectum susceptiuum virtutis. nam virtus opposita vitio non habet esse, nisi in subiecto ex na¬ tura sua susceptiua malitiae.

Dubitatio VI Litteralis Vlterius forte dubitaret aliquis deilio ve¬ bo: Quo circa diuersitates, &c. quomodo ex diuersitate verborum Aug. istae tres opiniones sunt exortae. Quarum prima est, quod peccatum est solum in actu interiori. Secunda est, quod in actu interiori, & exteriori. Tertia, quod in neutro consistit: quia omnis actus inquantum actus bonus est, & si est malus, hoc est ratione deordinationis, & priuationis; Dicendum, quod omnes tres praefatae opiniones ex diffinitionibus datis ab Aug. potuerunt originem sumere. Nam prima opinio, quod peccatum consi¬ stit in sola voluntate id est in solo actu interiori, potuit sumere occasionem, vel originem a secunda diffinitione data ab Aug. vbi peccatum per solam voluntatem diffinitur. cum dicitur, quod est voluntas retinendi, &c. Secunda vero opinio potuit sumere originem a prima diffinitione, vbi describitur peccatum non solum per actum interiorem, sed per exteriorem: videlicet, quod est factum, vel dictum, vel concupitum, &c. Secunda autem opinio potuit sume¬ re originem ex vtraque diffinitione. Considerauit n. quod in vtraque diffinitione esset formale. nam in prima diffinitione tanquam quid formale ponitur deor dinatio a lege Dei. In secunda deordinatio a iustitia. Et ex hoc forte moti tertii dixerunt pecca¬ tum non consistere in actu: sed in quadam deordi¬ natione, & priuatione. Primi ergo loquuntur de¬ peccato materialiter, quantum ad suum esse principale, quod est actus voluntatis. Secundi loquuntur de peccato materialiter, quantum ad suum esse principale, & concomitatiuum: quia principaliter consi¬ stit in actu voluntatis interiori: concomitatiue vero potest consistere in actu exteriori.

Dubitatio VII. Litteralis.

VLTERIVS autem dubitaret aliquis de hoc, quod dicitur, quod nihil fit casu in mundo. Contra: Agentia naturalia possunt deficere. Propter quod, licet, vt in pluribus, consequantur effectum intentum: in paucioribus tamen contingunt aliqua prae¬ ter intentionem, vel praeter praeuisionem, & in talibus habet esse casus in agentibus naturalibus, vel¬ fortuna in agentibus a proposito, vt patet ex Phys¬ Dicendum, quod aliquid potest fieri casu respectu ali¬ quorum agentium, quod non est casu respectu superioris agentis: vt si dominus habeat duos seruos, & vnum mittat ad partem vnam, & alium ad aliam: si vnusquisque istorum ignorat missionem alterius, si sibiinuicem obuiabunt, hoc erit a casu respectu¬ eorum: sed non erit a casu respectu superioris do¬ mini: quia bene praesciebat eos sibi inuicem ob¬ uiare debere. Sic & in proposito respectu particularium agentium, siue naturalium, siue a proposito multa possunt euenire casualia, & fortuita praeter intentionem eorum: sed respectu diuinae prouidentiae nihil est casuale, nihil improuisum. Nam si duo passeres asse veneunt, vnus illorum non cadit in terram sine patre nostro id est sine prouidentia Dei patris nostri.

Dubitatio VIII Litteralis.

VLTERIVS autem dubitatur de eo, quod di¬ citur, quod huiusmodi dictionibus aliquid ponitur, quomodo hoc sit intelligendum; Dicendum, quod, vt patet ex habitis, videtur fuisse opinio Magistri, quod in omissione, quae consistit in non facere, substernatur aliquod facere, vt si deberet ire ad Ecclesiam, aliquid facit, vel fecit exterius, quare non vadit, vel aliquid facit interius: quia contemnit ire, vel vult non ire, quod si intelligatur, quod isti non facere est subtractum: aliquod facere, quantum ad intellectum; Vera est locutio: quia non possumus intelligere non facere, nisi intelligendo face¬ re: sed si volumus intelligere istud facere, non quantum ad intellectum tantum, sed quantum ad actum realem, siue exteriorem: quia contemnit, & vult non ire ad Ecclesiam, siue quantum ad exteriorem in praeterito: quia nimis vigilauit: vel in praesenti: quia placet sibi magis ludere, vel alia negociari quam ire ad Ecclesiam. Vera est opinio, vt in pluribus: sed non oportet, quod sit vera, vt semper, sicut est superius declaratum. Dictum ergo Magistri re¬ ferendum est ad modum, secundum quem est verum. Vel possumus dicere, quod ille idem Magister, qui¬ fecit Sententias, glossauit epistolas, & in Olo. a& Rom. dicitur, quod large loquendo de facere ipsum non facere bonum, est facere malum, secundum quem modum loquendi, peccatum omissionis semper consistit in aliquo actu, loquendo large de actu.

Dubitatio IV. Litteralis.

VLTERIVS autem dubitatur de eo, quod di¬ citur: Potest autem quaeri, vnde procedat ista obiectio; Dicendum, quod in peccato duo sunt: actus, & malitia. Si ergo peccatum corruptio est boni, hoc erit, vel inquantum actus, vel inquantum cor¬ ruptio. Inquantum actus non, quia secundum, quod huiusmodi est quid ens, & quid bonum. Si dicatur, quod inquantum corruptio, quae se magis tenet cum malitia, quam cum substantia, actus, mquantum huiusmodi, videtur esse poena, & vi¬ detur esse a Deo: ergo peccatum inquantum peccatum, est poena, & est a Deo: quod Magister soluens ait, quod corruptio, quae fit per peccatum, si sumatur actiue, sic est peccatum: si passiue, sic est paena. Sed de hoc quomodo peccatum habeat rationem poenae in sequenti Distinctione latius osten¬ detur. Sequitur Dist. 36.