Quaestio 1

ARTIC. I. An fides vniuersaliter dirigat in¬ tentionem. Conclusio est affirmatiua. Drhaontdat q. 1. art4. D non 4. ai Durd. na4t.

AD primum sic proceditur. vide. tur, quod fides non dirigat vniuer¬ saliter intentionera: quia mensura, cuius erit dirigere mensu¬ ratum: debet esse homogenea mensurato: sed virtutes sunt multae, & variae: fides ergo non potet dirigere intentionem vnius cuiusque virtutis.

Praeterea rationis est dirigere intentionem. Nam illa est recta intentio, quae a recta roe dirigitur: directio ergo intentionis non pertinebit ad fi¬ dem, sed ad rationem.

Praeterea prudentia dicitur auriga virtutum. sed ad aurigam pertinet dirigere totum currum. Ad prudentiam ergo spectabit dirigere totum currum virtutum, & omnem intentionem virtutum: non ergo spectabit haec ad fidem.

Praeterea illud est rectum, quod est conforme legi, Sed ad iustitiam spectat se conformare legi. Ideo di¬ cit in 5. Ethicorum, quod ad iustum legalem spectat age¬ re opera omnium virtutum. Talis ergo directio, & talis confotmatio non spectabit ad fidem.

Praeterea Christus non habuit fidem: quia non habuit cognitionem enigmaticam: si ergo sine fide non potest esse intentio recta. Ergo Christus non habuit intentionem rectam. quod est inconueniens dicere.

Praeterea virtus inclinat i modum naturae, ergo quaelibet virtus est directiua sui actus: quia naturae est directe tendere in finem: ergo hoc, scilicet dirigere intentionem non spectat ad fidem, sed ad quamlibet virtutem.

IN CONTRARIVM est: quia illius est dirigere in finem, cuius est ostendere viam, per¬ quam itur in finem, & cuius est ostendere ipsum finem: sed hoc est ipsius fidei: cum fides dicatr substantia, & fundamentum, & inchoatio rerum sperandarum. Ipsae enim res sperandae in quas tendimus tanquo in finenm: inchoantur in fide, & fundant in fide, & per fidem dirigimur in eas.

Praeterea a primo est rectitudo in omnibus aliis: sed fides a prima virtus: quia primo intrat campum propugnatura fides: ergo sidei est diri¬ gere omnes alias virtutes, & intentionem omnium aliarum virtutum.

RESOLVTIO. Fides nor dirigit in finem, vel in ea, quae vltimo spe¬ rare debemus.

RESPONDEO dicendum, quod cum dirigere sit idem, quod in finem tendere, vt in superioribus est declaratum. Si scire volumus, cuius est intentionem dirige¬ re, & cuius est dirigere nos i finem: primo oportet, nos distinguere de ipso fine: quia finis sumi potest multis modis. Secundo oportet nos distingue¬ re de ipsa directione: quia multis modis potest sumi directio. Tertio ex his duobus poterimus respondere ad quaestionem quaesitam, quomodo ad fidem spectat dirigere intentionem.

Propter primum sciendum, quod finis humanus potest¬ sumi dupliciter, vel secundum naturam: vt dicatur ille finis humanus, ad quem potest homo pertingere per naturam, secundum quem modum de fine, & felicitate humana locuti sunt Philosophi. vel potest sumi finis humanus supra naturam, vt ille dicatur finls noster, ad quem non possumus pertingere per naturam secundum se: sed vt est perfecta per gratiam. Et hoc modo finis noster est ipse Deus. Iuxta illud August. circa princip. Confes. "Ad te nos fecisti domine, & inquietum est cor nostrum, do nec requiescat in te". Et hoc modo de fineloquir Scriptura sacra, & loquuntur Theologi, secundum quem modum in visione Dei, vt includit dilectionem Dei, consistit vita aeterna, & felicitas nostra. Quia dato per impossibile, quod videremus Deum, & non diligeremus ipsum: non essemus felices, sed potius in felices. Ideo vulgariter dicitur quando quis videt aliquem non dilectum, vel non placentem, sed displicentem, & ipse odit oculos suos quando videt eum. Ergo secundum quod multiplici¬ rer accipit finis, multipliciter loquendum est de & rectione. Si ergo loquamur de fine, vel de felicita¬ te nostra, secundum quod de ea locuti sunt Phi¬ sophi; Dicemus, quod finis, & felicitas nostra, vt patet in 1. & 10. Ethicor. est operatio animae secundum virtutem perfectam. Nam in optimo, vel in operatione optimae virtutis poni debet felicitas nostra. Et quia duo sunt genera vir¬ virtutum: Iuxta illud in principio secundi Ethicorum duplici quidem virtute existente: hac quidem intellectuali, hac autem consuetudinali, id est morali. Ideo oportuit, Philosophos ponere duo genera felicitatum: videlicet selicitatem politicam, quae est actus optimae virtutis moralis, id est prudentiae: & felicitatem contemplatiuam, quae est actus optimae virtutis intellectualis. est sapientiae, siue Metaphysicae. Dixerunt ergo Philo¬ iophi illum esse felicem politice, qui sciebat re¬ gere se, & alios secundum prudentiam: & illum esse felicem contemplatiue, qui sciebat optime speculari secundum sapientiam, id est Metaphy¬ sicam. Et adeo erat hoc commune apud Philosophos, vt etiam Poete hanc duplicem felicitatem describerent, quia quantum ad felicitatem politicam, siue ad prudentiam dicit Poeta: Felix quem faciunt aliena pericula cautum: quia hoc est magnae prudentiae extrahere serpentem de forami. ne cum manu aliena, & scire euitare pericula¬ propria per perioula aliena. Sed quantum ad felicitatem contemplatiuam dictum est per Poetam: Felix, qui potuit rerum cognoscere causas. Quod maxime potest sciens speculari secundum Metaphysicam, quae per Antonomasiam inter scientias humanas vocata est sapientia, vt patet ex primo Metaphy¬ Et quia sclentia Metaphysieae considerat causas rerum, secundum modum humanum: ideo su¬ mus felices contemplatiue sciendo Metaphysi¬ cam, quia per eam possumus rerum cognoscere can¬ sas. Ad talia ergo non dirigimur per fidem, sed p rationem, vel per intellectum. Vt est habitus principiorum, per quae habemus aditum ad ea, quae possumus cognoscere per naturam. ideo in Glo. ad Heb. 1. dite quod Deus inseminauit omni aiae initia intellectus, & sapientiae. quod quomodo intelligendum sit supra diffusius est expressum. Sic ergo dicendum est de fine, vel de felicitate, vel de intentione in finem, vel in felicitate: prout de ea loquuti sunt Philosophi: sed de intentiono in finem, vel in felicitatem, prout de¬ ea loquitur Scriptura sacra, & loquuntur Theologi, oportet aliter pertractare. Nam cum vltimus finis humanus sit ipse Deus, non vt sumus apti nati consequi ipsum per naturam, sed per gratiam: quae non ex meritis, sed ex infusione, & supra naturam habet esse in nobis, oportet, quod illud, quod diri¬ git nos in Deum sic sumptum, vt est nostra felicitas Vltima, & vt dicitur finis vltimus, sit aliquod supra¬ naturam ex infusione, & huiusmodi est ipsa fides.

Dicemus ergo, quod rationis est nos dirigere in finem nostrum. sed cum ratio dicat ipsam nudam potentiam intellectiuam, quia a potentia nuda non potest exire actus pfectus, oportet, quod rote, vel intellectus non, vt est nuda potentia, sed vt est perfectus per¬ habitum dirigat nos in finem. Iuxta ergo triplico¬ habitum ipsa ratio, vel intellectus tripliciter diriget nos in finem. nam prout ratio est perfecta per prudentiam, ditiget nos in finem, qui est felicitas politica, secundum quam est aliquis aptus ad regendum se, & alios: & ad regendum villas, & castra: ciuitates, & regnum. Sed prout est ratio, est perfecta, id est per Metaphysicam dirigit nos in finem, quae est felicitas contemplatiua. De hac autem duplici felicitate locuti sunt Philosophi, secundum quos felicitas politica est operatio animae, vel operatio rationis perfectae per prudentiam. sed felicitas contemplatiua est operatio aiae, vel operatio rationis perfectae pe Metaphysicam, scudue quam nobis conuenit modo humano, & naturali rerum cognoscere causas: quia ad Metaphysicam pti¬ net considerare de ente in eo, quod ens, & considerare causas causarum. Sed praeter has duas felicitates, de quibus locuti sunt Philosophi, est dare tertiam felicitatem, de qua loquit scriptura sacra, & de qua¬ loquuntur Theologi. Et ista felicitas est operatio aiae, vel operatio rationis, vt est perfecta per fidem in via, non per fidem nudam, sed per fidem, vt est coniuncta charitati, vel vt est perfecta per fidem, prout fides per dilectionem operatur. Hoc enim modo sumus felices in via, prout sumus perfecti per fidem, prout fi¬ des per dilectionem operatur. Sed in patria erimus selices per aptam visionom, quae succedet fidei, pro¬ ut illi apertae visioni erit coniuncta perfecta sruitio charitatis, vt semper in dilectione perfectior sit se¬ licitas, quam in cognitione, vel in visione. Et qa fides dirigit nos in his, quae pertinent ad finem vltm mum, & ad felicitatem vltimam: ideo bene dictum est quod fides dirigit nostram intentionem: loquendo de intem tione, prout intendimus in finem vltimum, & supernaturalem

Viso quo multipliciter distinguendum est de fi¬ ne humano, volumus distinguere de ipsa directione, vt ex his duobus plene appareat tertium, quao est solutio quotonis, quomodo fides dirigit intentionem.

Dicemus, quod cum intentio semp sit de fine, quoad hoc est intendere quasi in finem rendere, vel in fine ire, & moueri; oportet quod triplic iter aliquid dicat dirigere nostram intentionem, vel diri gere nos in finem. Nam primo diete dirigere nos in finem i llud, quod finem ostendit. quia non possumus dirigi in finem, nisi fides a nobis cognoscat, vel nisi finis nobis ostendatur eo modo, quo potest melius ostendi.

Secundo dicitur nos dirigere in finem illud, quod in finem in clinat, quae si volumus applicare ad felicitatem, de qua loquir scriptura sacra, & de qua principaliter est nitna locutio; Dicemus, quod fides dirigit nostram in tentionem, & dirigit nos in finem, & lex diuina, & charitas dirigit nos in finem. Aliter tameu, & aliter, qua lex dirigit nos in finem praecipiendo nobis actus, pet quos in finen tendimus, & mouemur, siue sint illi actus affirmatiui, vt: Honora Patrem tuum: siune negatiui, vt: Non occides, Non furaberis, sed charitas dirigit nos in finem inclinando nos in huiusmodi finem: Ideo Aug, 13. Confes. Charitattm, vel amorem assimilat pote¬ deri, quia sicut pondus inclinat rem grauem, vt tendat in suum terminum, sic amor inclinat amantem, vt tendat in suum amatum, tanquo in suum terminum, & in suum finem. Ideo Augustinus in dicto libro, ait: Pondus meum, amor meus, eo feror quocumque feror.

Quod si volumus adaptare ad felicitatem politicam, & contemplatiuam, de quibus locuti sunt Philosophi; Dicemus, quod nostram intentionem, vel in nostrum fi¬ non dirigit nos prudentia, lex humana, & virtutes morales acquisitae. sed prudentia nos dirigit, finem cognoscendo, vel finem cognitum nobis ostendendo, vel finem illum eliciendo, quia felicitas politica est opa¬ tio aiae scudm prudentiam. sed lex humana dirigit nos in talem finem praecipiendo actus perquos itur in huiusmodi finem, quia praecipit oia opa virtutum, perquae itur in talem finem, sed virtutes morales acqusite dirigunt nos in talem finem inclinando nos in huiusmodi finem, quia onio virtus moralis est quidam amor boni inclinans not quasi per modum naturae in bonum finem. Tertio si volumus hoc adaptare ad felicitatem contemplatiuam.

Dicemus, quod ipsa sapientia humana, vel ipsa Me¬ taphysica dirigit nos in felicitatem contemplatiuam, vt est finis nite, ipsum finem cognoscendo, vel ipsum finem eliciendo. quia finis scientiae speculatiuae est cognitio sui subiecti. Ipsa ergo cognitio entis secundum Metaphy. est felicitas contemplatiua, de qua locuti¬ sunm Philosophi. Sed si volumus assignare, quod diri¬ git nos in felicitatem contemplatiuam praecipiendo actus, pr quos dirigimur in eam, vel quodem dirigit nos, inclinando nos ad eam, poterimus illa eadem assigna re, quor assignauimus in felicitate politica. N Ie humana praecipit actus, per quos nullus indebite molestat ab aliquo, quo facto possumus liberius vacare contemplationi, & scientie. Sic & virtutes morales nos dirigunt inclinando nos in scientiam, & con¬ templarionem. Et quia virtutes morales retrahunt nos abillicitis, & reddunm naturam nostram magis ex¬ peditam, quo facto quia omnes hoies natura scire desiderant, vt dituin principio Metaphysicae, cum qbus nisi impediatur perea, quae sunt contra naturam, vel¬ praeter naturam: Inclinetur in id, quod est secundum noturam, consequens est, quod sic expediti naturaliter in¬ clinabimur in his, quae sunt scientiae. Propter quodd Commen. in fine 7. Physic. facit quoddam adiunctum, vel quendam breuem tractatum, in quo virtutes mora¬ les ordinat ad scientiam, & ad felicitatem contemplatiuam.

Ex his ergo onibus patere potest, quo fides dirigit nostram intentionem, & dirigit nos in finem, & in felicitatem vltimam, vel dirigit nos in ea, quae vltimo spe¬ rare debmus. Ideo ditr ad Hebr. Tides est substantiaid est sustentamentum, & fundamentum, & quaedam inchoatio rerum sperandum id est vitae aeternae, & fruitionis eter nae, quae tanquam finem vltimum, & supernatura lem sperare debemus.

RESP. AD ARO. Ad primum dicendum, quod diuersorum secundum speciem non potest esse idem dire¬ ctiuum proprium, sed potet esse idem directiuum cone, & generale. Et hoc modo fides dirigit intentiones omnium virtutum ostendo illum finem vltimum conem, & generalem, in quomn omnes virtures debent tendere, & ad quem omnes virtutes debent ordinari, quod si ali¬ ter fiant, mentiuntur se esse virtutes.

Ad secundum dicendum, quod ratio pofecte non dirigit nostram intentionem, nisi, vt est perfecta per aliquem habi¬ tum. Sicut ergo roneo dirigit nostram intentionem in fi¬ nem, quae est felicitas politica, vt est perfecta per prudentiam, & sicut dirigit nos in finem, quae est feli¬ citas contemplatiua, de qua locuti sunt Philosophi, vt est pfecta per sapientiam, siue per Metaphysicam, sic tertio dirigit nos in finenm, quod est felicitas supernatura¬ lis, & vltima ipsa eadem ratio, prout est perfecta per fidem eo modo, quo est per habita declara¬ tum.

Ad tertium dicendum, quod prudentia est auriga¬ oium virtutum, prout virtutes ordinantur ad finen¬ naturalem. sed cum prudentia, vt hic de ea loquimur, sit acquisita ex nostris actibus naturalibus non est sufficiens ad dirigendum nos in ea, quae sunt supra naturam. Ideo fit per habitum fidei modo, quo dictum est.

Ad quartum dicendum, quo, vt patet per habita, ali¬ ter dirigit nostram intentionem, vel aliter dirigit nos in finem fides, & aliter lex, siue accipiatur lex pro¬ lege humana, prout est naturalis. Iuxta illud ad Ro. Gens, quae legem non habent, naturaliter ea, qu legis sunt, faciunt. siue pro lege diuina, quae est pe reuelationem, & inspirationem, & est supernaturalis. Nam fides dirigit nostram intentionem finem, in quem intendimus ostendendo. Sed lex humana, vel diuina facit hos actus, per quos in finem in¬ tendimus, praecipiendo.

Ad quintum dicendum, quod fides duo dicit. Nam dicit cognitionem, & dicit eam aenigmaticam, sed fides dirigit intentionem quantum ad id, quod est ibi cognitionis, quod perfectius, & pramplius fuu in Christo, non quantum ad id, quod est ibi enig¬ matis, & obscuritatis, quod negatur a Christo. Ad sextum dicendum, quod vt patet per habita aliter dirigit nos virtus, siue accipiatur pro charitate, siue pro virtutibus alijs, & aliter fides. Quia fides nos dirigit, finem nobis ostendendo, sed virtutes nos dirigunt ad actus, per quos in finen tendimus inclinando. Et ideo in huiusmodi actus inclinamur per charitatem, & per virtutes morales, vel in¬ clinamur per iustitiam; accipiendo iustitiam generaliter pro iustitia legali, quae agit actus omnium virtutum, quia lex praecipit opera omnium virtutum.

ARICULUS. II An ad meritorium opus faciendum, sufficiat intentio habitualis conclusio est negatiua.

Ric. d. 41. q. 1. 2.

SECVNDO quaeritur de intentione, prout conparatur ad meri¬ tum, vel ad opus meritorium. Et est quaestio: Vtrum ad hoc, quod mereamur, vel faciamus op¬ meritorium, sufficiat intentio ha¬ bitualis, vel requiratur ibi actualis.

Et videtur, quod sufficiat habitualis, quia aliter faciens aliquam peregrinationem nihil meretur in illa parte peregrinationis, in qua actu non cogitaret de Deo, quod communiter dicitur esse falsum.

Praeterea voluntas volendo finem mouet se ad ea, quae sunt ad finem. sed non oportet, quod in huiusmodi motu semper cogitet de fine, ergo non oportet semper habere actualem intentionem.

Praeterea cum quis dicit horas: dicit horas suas ad laudem Dei, & propter Deum, non semper cogitat de Deo: Sed aliquando cogitat alia. Oporteret ergo ad hoc, quod mereretur dicendo horas, quod quandocunque cogitat alia, quod ipse repeteret, qua¬ dixerat, quando alia cogitauit, & sic nunquam veniret ad finem de aliqua hora: ergo &c.

Praeterea Religiosus ppter votum habet quoddam meritum speciale faciendo opera illa, ad quae astringitur per votum, dato, quod non actu referat opera illa inillud votum: ergo &c.

IN CONTRARIVM est, quia praemium responder merito, sed praemium nostrum consistit in aperta Dei visione, & in perfecta eius fruitio¬ ne. sed haec dicunt quid in actu: ergo in merendo debet esse intentio in actu.

Praeterea si sufficeret solum habitualis intentio, cum intentio habitualis, secundum quod huiusmodi non sit principium boni opis: esset aliquod opus bonum, & & meritorium, cuius principium, & causa non esset intentio boni finis, quod est inconueniens.

RESOLVTIO. opus meritorium esse affirmamus, si ab actuali actio¬ ne, & quidem bona inchoetur, & in habituali finiatur: sed, si in actuali, melius censendum.

RESPOMDEO dicendum, quod quaestio proposita quaeritur de bono opere, prout per intentionem boni finis est meritorium: vtrum requiratur, quod illa¬ intentio sit actualis vel sufficiat quod sit habitualis: popter quod quaestio duo quaerit: quia primo quaerit de bono opere, quod est aliquid ad finem, quomodo printen¬ tionem referat i bonum finem: quia sine hoc non potest sciri veritas quaestionis. Secundo quaerit de intentione boni operis in bonum finem: Vtrum oporteat, quod sit actualis, vel sufficiat habitualis.

Propter primum sciendum, quod si volumus scire quo modo bonum, quod est ad finem per bonam intentionem, referatur in bonum finem: cum hoc non possit fieri sine motu voluntatis: Ideo oportet sci¬ re, quomodo voluntas mouetur per bonum, quod est finis: & quomodo per bonum quod est ad finem. Sciendum ergo, quod bonum, quod est finis tripliciter pot considerari. Primo vt est ab intellectu apprehensum. Secundo vt est a voluntate intentum. Tertio, vt est in re habitum & acquisitum. Primo ergo modo prout bonum, quod est est finis est ab intellectu apprehensum, & voluntati ostensum: tale bonum habet mouere voluntatem motu ad formam. Sed secundo modo, prout bonum, quod est finis, est a voluntate in¬ tentum, & est habitum in spe. Et tertio modo, prout est acquisitum, & est habitum in re, hebet mouere voluntatem motu ad finem: quia totus motus voluntatis secundum finem sumitur, prout incipit a bono, quod est finis, & est habitum in spe, &, vt terminatur ad bonum, quod est finis, vt est acquisitum, & est habitum in re. Imaginabimur enim sicut imaginatur Augustinus. 13. Confess. & 11. de Ciui. Dei, quod simile est de motu voluntatis per amorem: sicut est de motu grauium per pondus: quia non mouetur aliter nisi per amorem: sicut est de motu grauium per pondus: quia non mouetur graue, nisi per pondus. Sicut ergo amor voluntatis dicitur quoddam pondus respectu finis: quia per¬ amorem tendit voluntas in finem quasi per quoddam pondus: sicut pondus in corpore graui potest dici quodam amor respectu centri. quia graue per poedus, tanquam per amorem centri tendit in centrum.

Aduertendum autem, quod hoc pondus in corporibus, quod aeqpollet amori in spiritibus, oportet quod accipiatur large pro omni eo, quod est ratio, quare moueantur corpora in suum finalem locum, vel in suum finalem terminum. Sue sit leuitas, per quam mouetur ignis, & aer: siue sit grauitas, per quam mouetur aqua, & terra. Ipsa enim le¬ uitas, perquam mouetur ignis, licet secundum se sumpta sit leuitas: tamen, vt inclinat ignem, quod moueatur in talem locum, & non in alium, potest dici quaedam grauitas, vel quoddam pondus. Et sicut accipiendo large pondus pro omni¬ inclinatione, inuenimus duplicem motum, siue duplicem inclinationem: quia leuia inclinantur ad sursum: grauia ad deorsum. Sic & in spiritibus inuenimus duplicem amorem: malum, & bonum. Quia mali spiritus per malum amorem inclinantur ad malum finem, qui ratione malitiae potest dici deorsum. Sed boni spiritus ratione boni¬ amoris inclinantur in bonum finem, qui potest dic sursum. Nam secundum Aug. 12. super Gen. No. mine superi debet intelligi omne bonum: & no¬ mine inferi omne malum.

Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus., quod sit in corporibus, siue leuibus, siuegrauibus est duplex motus. Vnus ad formam, & alius ad vbi, tanquam ad terminum. Nam leue primo accipit formam leuitatis, & postea per leuitatem mouetur in suum locum, vel in suum terminum, Quare graue prius actiuatur per grauitatem, & mouetur a generante, vt habeat formam grauis, & postea per grauitatem mouetur in suum terminum. Et quod dictum est de corporibus utaetum ad motum naturalem, veritatem habet in spiritibus, id est in anima quantum ad motum voluntatis, Quia anima per voluntatem primo actiuatur, & mouetur ad formam grauis, id est amorem, & postea actiuata, & facta grauis per amorem mouetur in suum finem respondentem illi amori: per finem ergo, vt est bonum apprehensum, mouetur voluntas motu ad formam, id est ad a¬ morem, vt est quaedam actiuatio, & quaedam forma, & quaedam perfectio voluntatis: accipiendo perfectionem large pro omni actu potentiae siue ille actus sit defectiuus, & sit perfectio potentiae materialiter: quia omnis defectus, & omnis priuatio fundatur in aliquo bono, siue non sit defectiuus, & sit perfectio potentiae formali¬ ter. Bonum ergo apprehensum, siue sit apparens, siue sit existens monet voluntatem motu ad formam, quia causat in voluntate quendam amo¬ rem boni, per quem mouetur voluntas ad bonum, vel existens, vel apparens. Intellectus ergo¬ apprehendens bonum, & ostendendo illud voluntati, & ex hoc generans in voluntate quendam amorem, qui est quasi quaedam grauitas, & quasi quaedam forma grauis: se habet in anima respectu voluntatis: sicut se habet generans in corporibus respectu formae grauis, quia sicut generans in corporibus prius inducit formam grauis, & postea per illam grauitatem mouetur graue in centrum tanquam in terminum: sic intellectus apprehendens bonum actiuat voluntatem, & generat in ea quendam amorem boni quasi quandam grauitatem, & quandam formam grauem, per quem amorem, siue grauitatem voluntas mouet se ad actum suum, & mouet alias potentias, & actus eorum, & membra exteriora, & opera eorum in ipsum finem. siue accipiatur finis, vt est bonum intentum, & bonum habitum in spe, vel, vt est bonum acquisitum, & est habitum in re¬ Et hoc forte volunt dicere verba communia, quod intellectus mouet voluntatem motu a¬ formam: sed voluntas mouet seipsam, & intellectum, & omnia sibi subiecta motu ad finem: nunquam voluntas actiuatur a se, sed semper actiua¬ tur a bono apprehenso, & ostenso ab intelle¬ lectu: quia hoc modo mouetur motu ad for¬ mam. quia idem est mouetimotu ad formam, quia actiuari per aliquid, quod se habet, vt perfectio, & forma, siue sit ista perfectio existens, siue apparens. sed postquam est actiuata, & facta in actu per formam, mouet seipsam sic actiuata in finem. Hunc autem motum in finem non agit actiuando se, sed determinando se, vel complacendo sibi in fi¬ nem. nam bonum apprehensum ab intellectu, vel¬ apprehenditur sub omni ratione boni, & tunc ne¬ cessitatur voluntas, vt velit illud, quia quilibet ne¬ cessitatur, vt velit esse beatus. Vel sub omni ratio¬ ne mali, & tunc necessitatur, vt nolit illud, quia illud necessario miseriam respuit, vel illud bonum apprehensum ostenditur sub aliqua ratione boni, & sub aliqua mali, & tunc desistendo ab illo¬ ostenso, vt habet rationem mali, determinat se, vt sequatur illud, prout habet rationem boni. Et si econuer¬ so desistat, econuerso se determinabit. Determina re ergo se, vt saepe saepius diximus, prout spectat ad voluntatem, non oportet, quod dicat actum, sed sufficit, quod dicat desistere ab actu. quia quando ali¬ quid ostenditur voluntati vno modo sub ratione boni existentis, & alio modo sub ratione maliid est sub ratione boni apparentis, in potestate voluntatis est desistere ab hoc, vel ab illo, a quo desistendo determinat se ad hoc, vel ad illud. & sicut, prout vult, determinat se ad hoc, vel ad illud, sic mouet se ad hoc, vel ad illud, quod negantes negant voluntatem habere arbitrii libertatem.

Resumamus ergo omnia, & dicamus, quod voluntas potest comparari ad quatuor bona, & secundum quodcunque illorum bonorum aliquo modo comparatur ad motum. Nam vno modo comparatur ad bonum, vt est ab intellectu apprehensum, & hoc modo comparatur voluntas ad bonum tam quam ad illud, a quo actiuatur, & a quo mouet motu ad formam. Secundo modo conparatur ad bonum, non, vt est ab intellectu apprehensum, & ostensum, sed vt est a voluntate volitum. Quod tripliciter fieri potest. Primo, vt est illud bonum a voluntate volitum tanquame finis, & tanquoam habitum in spe, & sic est ipsum bonum, quod est finis, vt est a voluntate intentum, & tale bonum respicit motum voluntatis tanquae illud, a quo inchoatur morus. Secundo hoc esse potest, vt illud bonum, quod est a voluntate volitum non sit volitum tanquae finis, sed tanquae id, quod est ad finem, & tunc tale bonum non erit a voluntate intentum, sed erit a voluntate electum, quia intentio est ipsius finis: electio eorum, quae sunt ad finem. Tale ergo bonum conmparatur ad voluntatis motum tanquaead illud, perquod mancipatur effectui talis motus, quia sicut motus voluntatis, prout se, & alia mouet in finem, inchoatur ab ipso fine, prout est bonum intentum, &, vt est habitum in spe, sic effectui mancipiatur per ipsa bona media, & per ea, quae sunt ad finem.

Tertio potest accipi bonum, quod est a voluntate volitum, non, vt est a voluntate intentum, & habitum in spe, a quo voluntatis motus inchoat, nec, vt est bonum, quod est ad finem, &, quod est a voluntate non intentum, sed electum, per cuius¬ modi bona motus voluntatis essectui mancipia¬ tur, sed, vt est a voluntate volitum tanquam finis non, vt intentum, & habitum solum in spe: sed, vt est aequisitum tanquam bonum, quod est finis habitum in re. Et hoc modo tale bonum est illud, in quo voluntas quiescit, & motus voluntatis finitur, & terminatur. Aliter enim non esset bonum finale, & vlti¬ mum a voluntate quaesitum. Et non esset illud bonum fruibile, quod voluntas expectat, de quo¬ bono ait: Aug. in x. de Tri. Quod fruimur cognitis, in quibus voluntas delectata conquiescit. Patet ergo, quomodo voluntas per intentionem bona opera, vel alia, quae sunt ad finem, ordinat in fi¬ nem: patet etiam quomodo bonum, vt est ab intellectu apprehensum, & voluntati ostensum, habet actiuare voluntatem, & mouere eam motu ad formam: sed bonum, vt est a voluntate volitum tanquam finis habitum in spe, & tanquam id, quod est ad finem. Et tertio, quod est bonum tanquam finis habitum in re: isto triplici modo consideratum bonum a voluntate volitum tripliciter se habet ad voluntatis motum tanquam terminus, a quo tanquam medium, per quod, tanquam terminus in quem. Quae aliquo modo supra tetigimus, sed hic clarius, & dissusius declarauimus, & multa omissa suppleuimus. Esset autem vlterius quae¬ rendum: quia tacta sunt omnia praeambula ad quaestionem, quomodo opus meritorium comparatur ad intentionem habitualem, & actualem. Sed in proximo vlterius poterit de¬ clarari.

Dub. I. Lateralis. An opus per operationem, & intentionem sit meritorium, Conclusio est affirmatiua.

VLTERIVS forte dubitare aliquis de quaestione principali¬ ter proposita, quomodo opus iest bonum, & meritorium, per icomparationem ad intentio¬ nem: Vtrum sufficiat intentic habitualis, vel requiratur actualis.

Dicendum quod ad soluendum, quod quaeritur adhuc: resumemus aliqua de praecedendi¬ quaestione. nam de motu voluntatis est simile, & dissimile. Simile quidem est: Nam sicut graut primo actiuatur per formam grauis, & mouetur motu ad formam, postea sic actiuatum, & factum graue per grauitatem illam mouetur in centrum quasi in suum finem: sic voluntas a bono sibi ostenso per intellectum actiuatur, & aggeneratur in ea quidam amor ipsius finis, quod est quodd in pondus, & quaedam grauitas, per quam sic actiuata mouetur in ea, quae sunt ad finem, & in ipsum finem. Amor ergo in voluntate est quoddam pondus respectu¬ finis: & grauitas in re graui est quidam amor re¬ spectu centri. Est ergo in hoc simile de motu volum tatis respectu finis, & d motu grauis respectucem tri: sed est ibi magna dissimilitudo. quia graue sic mouetur per granitatem in centrum, quod nullo modo mouetur a se, per se loquendo, sed solum mouetur a generante, vt patet per philo¬ sophum in Phisicis. Sed voluntas actiuata a bono apprehenso, & ostenso ab intellectu, & hoc modo facta grauis per amorem ipsius finis non solum mouetur a bono sic per intellectum apprehenso, & ostenso: sed etiam mouetur a seipsa, & sic actiuata, & facta grauis per amorem ipsius finis, mouet seipsam in ea, quae sunt ad finem, & in ipsum finem. Est ergo in ea duples motus: sicut & in graui. Vnus ad actiuationem, & ad gra¬ uitatam, quae est amor finis. Et alius est motus eius ad ipsum finem, & ad ea, quae sunt ad finem. Quantum ergo ad actiuationem non mouet se voluntas: sicut nec graue mouet se ad grauitatem: sed voluntas facta grauis per amorem finis mouet se ad finem, & ad ea, quae sunt ad finem. sed graue actiuatum per grauitatem, que est qui. dam amor centri non mouet se, per se loquendo, nec ad centrum, nec ad ea, per quae pergit in centrum: sed hoc modo per se loquendo solum dicitur moueri a generante.

Dicemus enim, quod voluntas actiuata pet amorem finis mouet se ad ea, quae sunt ad finem dupliciter: determinando se, & eligendo ea, quae sunt ad finem: sed etiam mouet se non solum se determinando, sed talia eligendo: & etiam talem motum volendo, vel tali motui consentiendo. Nam quia voluntas non potest moueri nisi voluntarie: consequens est, quod non possit moueri nisi motum volendo, & motui consentiendo. sed in ipsum fi¬ nem mouetur voluntas non proprie finem eligendo, & ad illum motum se determinando: quia cum¬ finis, vel felicitas, quae est vltimus noster finis, apprehendatur ab intellectu sub omni ratione boni: sufficienter determinatur voluntas ad talem motum: sicut deter minatur graue per ipsam grauitatem, vt moueatur in centrum. sic ergo voluntas mouetur ad ea, quae tendit in finem, & in ipsum finem, sicut graue mouetur ad ea, per quoae tendit in centrum, & in ipsum centrum. Sed graue secundum quencunque huiusmodi motum nec mouet se ad motum se determinando: quia sufficienter determinatur a natura, nec motui consentiendo, quia non est agens a proposito: sed voluntas actiuata, & facta grauis per amorem finis mouet se ad ea, quae sunt ad finem dupliciter videlicet ad motum illum se determinando, & motui consentiendo: & in ipsum finem non mouet se, nisi vno modo: quia non mouet se ad illum motum se determinando, quia sufficienter est ad hoc determinata per amorem finis, sed mouet se ad ipsum finem, motum illum vo¬ lendo, vel motui illi consentiendo. Hoc modo, vt videtur, magis mouet se in finem, quam in ea¬ quae sunt ad finem, quia magis consentit, & magis vult fi nem, quam ea, quae sunt ad finem. Et inde est, quod motus voluntatis in finem dicitur voluntas: quia per se voluntas mouetur in finem sed motus in ea, quae sunt ad finem, non dietn volunuas sed electio. quia illa non vult voluntas proptet se, sed propter sinem habendum, & acquirendum voluntas ergo videtur quod moueat se in finem illum volendo, vel illi motui consentiendo. Tamen quia velle finem est quid naturale, & consen¬ tiro motui in finem est magis consensus natura lis, quam deliberatiuus. quia respectu finis voluntas se habet, vt natura secundum Dam. li. 2. c a2. ideo voluntas hoc modo, & si aliqualiter potest dici se mouere, proprie tamen non debet di¬ ci mouens, sed mota, quia naturalia respectu suorum motuum proprie non debent dici mouentia, sed mota, vt patebit inferius in hac Dist. cum¬ disputabitur de motu voluntatis naturali, & deliberatiuo. Concludamus ergo, & dicamus, quod cum voluntas moueatur duplici motu, videlicet motu ad actiuationem & ad formam, & motu ad finem. Primo modo, proprie loquendo, se habet solum, vt mota ab intellectu, vel a bono apprehenso ab intellectu, sed in motu ad finem, & ad ea, quae sunt ad finem modo, quo dictum est voluntas non solum se habet, vt mota, sed etiam, vt mouens. Erit ergo hic motus hoc modo, quia talis motus incipiet a fine vt est intentus, vel, vt vt est in intentione: & fiet, vel mancipabitur effectui per bona, quae sunt ad finem tanquam pet¬ bona determinate electa, & consumabitur inip¬ sum finem, vt acquisitum, & habitum per huiusmodi executionem. Ex quibus apparet quo¬ modo omnia praemissa sunt ad declarationem huius articuli, & multorum aliorum, quia solum propter propositam quaestionem non multipli¬ cauissemus tot verba, nisi ad multa essent proficua. Cum ergo principalis quaestio nostra sit de¬ opere nostro, vt est meritorium: & cum omne opus sit meritorium, prout incipit a fine, vt est in intentione, & vt est habitus in spe, & de se sit aptum natum mereri illum cundem finem, vt est habi¬ tus in re, quia tale opus meritorium ab intontio¬ ne incipit. merito ergo quoritur, quae intentio suffi¬ ciat. Vtrum sufficiat habitualis, vel de necessitate requiratur actualis. Ad quod responderi pot¬ quod haec possunt quatuor mebra fieri. Nam tempus illud, quod mensurat opus meritorium, vel dicetur totum esse ab intentione habituali, vel totum ab actuali, vel partim ab actuali, partim ab habituali. E hoc dupliciter. Quia, vel fiet inchoatio talis operis ab intentione habituali, & prosecutio ab actuali, vel econuerso. Primus modus starae non potest, quod totum tempus illud, in quo fit o¬ pus meritorium, sit secundum intentionem ha¬ bitualem, quia cum opus meritorium computetur inter ea, quae sunt ad finem, quia per ipsun¬ meremur finem, & nunquam voluntas potes¬ actu velle ca, quae sunt ad finem, nisi primd actu intendat in finem, quia ex actuali intentione finis causatur, quod actu mancipentur effectui ea, quae suntad finem, oportet primum membrum esse omnino inutile. Sic etiam tertium membrum est inutile, videlicet, quod tetes, in quo fit opus meritorium: inchoetur scuedum intentionem ha¬ bitualem, & consummatur secundum actualem. quia oportet, quod primo sit actualis intentio finis, qua sit actualis inchoatio operis, quod est ad finem.

Secundum ergo membrum, videlicet, quod totum tpes, in quo fit opus meritorium, sit scudum intentionem actunlem. Et quartum menbrum videlicet, quod tale toaes inchoetur scuemum intentionem actualem, & perficiatur secundum habitualem, possunt esse vtilia ad propositum.

Dicemus enim, quod sufficit ad hoc, quod opus sit meritorium, quod inchoetur secundum bonam inrentionem actua. lem, & pficiatur escudu habitualem. nam si quis dicit horas propter bonam intentionem, & propter bonum finen, oportet, quod ille bonus finis sit primo actui intentus, qua actu incipiat horas: vt si dicat horas pr¬ laudem Dei, oportet, quod prius cogitet de laude Dei, quae fit propter horas, quai actu incipiat horas. Nam ad hoc, quod opus sit meritorium, oportet, quod sit op¬ bonum, quod fit, & intentio bona propter quam fit. Et si non esset actu illa bona intentio: non posset esse in effectu illud bonum opus, sed non oportet ad hoc, quod opus sit meritorium, quod semper actu consideret de tali intentione. Potest ergo esse opus meritorium secundum quartum menbrum, videlicet, quod opus meritorium inchoetur escudmu intentionem bonam, & actualem, & finiatur secundum habitualem. sed si fiat bonum opus modo, quo dicebat secundum menbrum: videlicet, quod bonum opus inchoetur, & finiatur secundum bonam intentionem actualem, non solum erit meritorium, sed etiam erit magis meritorium: ideo cum ahquid boni facimus, semper quao tum possumus, debemus habere nostram intentio¬ nem ad Deum, quem debemus intendere quantum possumus actu in omnibus bonis operibus niidis, quem quanto magis intendimus actu, caeteris paribus magis erunt mieritoria opera nostra. Et si¬ propter mobilitatem cogitationum nostrarum non possumus stare fixi in huiusmodi intentione pr¬ aliquam cessationem ab huiusmodi intentione, non propter hoc euacuatur opus nostrum a suo merito, tamen quantum possumus debemus sta¬ re fixi in tali intentione, vt sit ibi maius meritum

RESP. AD ARG. ART. Ad primum dicendum, quod non propter quamlibet cessationem a bona acti¬ uatione actuali tollitur a bono opere meritum: Tamen quantum possumus, debemus esse fixi in illa intentione de bono fine, & specialiter de bono¬ fine vltimo, qui est Deus, vt sit ibi maius meritum.

Ad secundum dicendum, quod cum intentio bona sit causa boni operis, quia aliter non potest esse opus meritorium nisi sit bonum, & a bona intentione causatum: oportet, quod saltem in principio sit talis bona intentio actualis, vt actu mancipetur illud bonum opus, & quod actualis intentio sit actualis causa illius operis. Nam quod non tangit, non agit: Cum ergo habitualis intentio non nctu applicet, & non actu attingat suum effectum, non poterit illud opus esse in actu, nisi actualis intentio illius operis saltem quantum ad suum¬ principium sit in actu.

Ad tertium dicendum, quod licet dicens horas proe pter Deum aliquando non cogitet de Deo, & hoc non obstante est ibi meritum, cum, si semper actu¬ cogitaret, esset ibi maius meritum. Possumus autem ponere exemplum de motu pilae, oportet, quod in primo actu impellatur pila ad hoc, vt moueatur, sed cessante impulsione non propter hoc cessat motus pilae. Sic a principio est actualis intentio, vt actu incipiat opus meritorium. Sed cessante illa actuali intentione non propter hoc cessat opus meritorium, & continuat ipsum iter ad ecelesiam cum desinit cogitare de Deo. Quare si non cessat tale opus meritorium, vel non oportet, quod cesset eum cogitare de Deo: esset tamen magis meritorium, si semper cogitaret de Deo,

Et per hoc patet solutio ad quartum, quia cum religiosus actu vouit: actu cogitauit de Deo. Et si propter illud votum meretur, cum aliquid boni¬ facit, etiam si non actu cogitet de Deo, tamen magis mereretur, si semper actu cogiuaret de Deo.

RRSP. ADTARTENIN CONTRARIVM.

AD primum in contrarium dicendum, quod in patria non erunt cogitationes volu¬ biles, vt sunt in via: Ideo in patria sem¬ per actu videbimus Deum, & fruemur Deo, sed in via non possumus cogitare de Deo.

Ad secundum dicendum, quod patet solutio per¬ iam dicta, qua sufficit, quod a principio sit intentio actualis, sed in prosequendo sufficit, quod sit habi¬ tualis ad hoc, quod sit ibi meritum, sed si esset actualis, esset maius meritum. Nam non solum intentio actualis includit finem intentum, & si non explicite, implicite tamen nam quandiu durat opus bonum & si non actualiter, virtualiter tame durat intentio bona, per quam inchoatum est opus bonum, sicut quandiu durat motus pilae, & si non naturaliter virtualiter durat impulsio pilae, per quam inchoa¬ tus est motus pilae.

Dub. II. Lateralis. An intentio actualis opus meritorium praecedere debeat. Conclusio est affirmativa.

VLTERIVS autem, quia intellectus hominis non quiescit, posset ali¬ quis dubitare quomodo oporteat intentionem actualem praecedere ante, quam opus meritorium in picendum, quod non potest opus esse meritorium¬ nisi sit in genere morum. Cum ergo semper opus morale praesupponat actualem intentionem ali¬ cuius finis, a qua causatur, non poterit esse mora¬ le opus, nisi ipsum tanquam suum effectum prae¬ cedat alicuius finis actualis intentio, tanquam causa. Sunt autem superius dicta tria de morali ope, ex quibus possunt sumi tres rationes, quo oportet sic esse. Primo quid dictum est de morali opere, quod sumit speciem a fine. Posset ergo opus aliquod, vel effectus aliquis habere sinem imaginatum. sicut ponebatur exemplum de fricatione barbe, sed tale opus vel talis actus non diceret esse in genere moris, nec, cuimdo quod huiusmodi esset meritorius, vel demerito¬ rius. Opus ergo morale, quod est meritorium, vel¬ demeritorium, oportet, quod siat cum deliberatio¬ ne, & a voluntate deliberariua. Et quia deliberatio, vel voluntas deliberatiua de necessitate prae¬ supponit actualem intentionem alicuius finis, quia actualis intentio finis quantum ad agibilia se hebet sicut quaedam lucerna in obscuritate noctis: sicut ergo sine lucerna in obscuritate noctis non potest, quis cognoscere, quid videndum, quid agendum, vel non agendum: Ita, & multo magis sine actuali¬ intentione finis non potest: quis de liberare, quid agendum. Ideo dictum est: Lucerna corporis tui est oculus tuus. Nam statim cum quis proponit sibi aliquem finem, & intendit aliquem finem: fit quidam oculus in aia sua, vt videre possit, quae sint agenda ad obtinendum illum finem: vel statim fit in eo quaedam lucerna lucens ad cognoscendum, quae sunt eligenda, vt finis ille obtineri possit, propter quod in¬ tentio finis oculus, & lucerna dici potest. Si enim moralia sumunt speciem a fine, si aliquod opus morale fieret sine actuali intentione alicuius finis; illud opus, quod dicitur esse morale, non esset morale, quia non esset in aliqua specie morum.

Secundo autem dicitur de opere morali, vt patet ex habitis, quod essentialis differentia eius est bonitas, vel malitia moralis. quod non esset, nisi tale opus praesupponeret actualem intentionem finis. nam ideo dicitur malum opus morale, vel quia non est ordinabile ad bonum finem, sicut est opus, quod non est bonum ex genere, vel quia ex parte agentis non ordinatur ad bonum finem, sicut est opus, quod non est bonum ex fine, vel ex intentione. Oportet ergo ad hoc, quod opus sit bonum, quod sit ordinabile ad bonum finem, quod sine praecedente actuali intentione esse non potest. Cum ergo nostra locutio sit de opere bono, & meritorio, oportet, quod huiusmodi opus, bona, & actualis intentio¬ praecedat: Non tamen oportet, quod illa hona actualis intentio continuetur essentialiter, sed sufficit, quod continuetur virtualiter, sicut continuatur virtus impellentis, quandiu durat motus impulsionis. Si tamen continuaretur illa bona intentio non solum virtualiter, & implicite, sed actualiter, & explici¬ te opus esset magis meritorium.

Dicebatur aurem, & tertio de morali opere, vt patet ex antedictis. quia licet ex ratione operis possit opus esse idifferens, sicut est eleuare festucam, tamen ratione intentionis, quantum ad esse indi¬ uiduale, nullum est opus morale indifferens. quia semper fit propter aliquam intentionem actualem bonam, vel malam, vel aliter non esset opus morale, quia no procederet ex voluntate deliberatiua. Opus ergo morale bonum, & meritorium sem¬ per praecedit bona intentio act ualis: licet non o¬ portcabquod illa bona intentio semper continuetur actualiter, sed sufficit, quod continuetur virtualiter, vel habitualiter, vt possit ibi esse meritum: licet, si sic continuaretur, esset ibi maius meritum.

ARTIC. III. An omnis Infidelium vita sit peccatum. Conclusio est negatiua.

D Tho 2. sent. d. 41. q. 1. artic. 3. Tho. Arg. d. 41. q. 1. arti 3. Capr. d. 41. q. 1. & 2.

TERTIO quaeritur: Vtrum omnis vita, vel omnis actio Infidelium sit peccatum.

Et videtur, quod sic: quia, vt dicit ad Ro. Omne, quod non est ex fi¬ de, peccatum est. vbi vult Clo. quod omnis vita infidelium est peccatum.

Praeterea omnis actus bonus est actus rectus, sed omnis actus rectus procedit ab intentione secta. Cum ergo in distinctione praecedentur & in hac Dist. dictum sit, quod fides dirigit intentionem nihil potest esse rectum, vbi non est fides: Omnis ergo vita, & omnis actio infidelium, quia non est recta, peccatum est.1

Praeterea vt dicitur ad Hebr. "Sine fide impossibile est placere Deo". Nulla ergo actio infidelium est Deo placens ergo videtur, quod sit dilplicens, & quod sit peccatum.,

Praeterea illud est malum, quod caret aliqua perfectione, quam drbet habere. sed omnis actus humanus debet habere perfectionem vltimi finis, & debet esse ordinatus in. utimum finem cum¬ omnis actus infidelium xaraat tali persediousi ergo &c.

IN CONTRARIVM est: quia non est consilium, nisi de bono. sed infidelibus consuluntur aliqua de generatione bonorum: ergo &c.

RESOLVTIOI In fdelis bonum opns facaerae porest, srbon iprontio¬ ne in infidelitate siut, sed non simpliciter, quid nie¬ ritorium ossae non potaest, quantum ad viram ater¬ nam. Si antem ab infidesi opus bonum ad idnlum rcscratur, peccatimnest. fiinc opus bonumstdno bentfactum dici uobet.

RESPONDE dicendum, quod adlant quaestionem respondent scripta communia, q sicut in naturalibus vna perfectio superadditu¬ alteri: sic & in moralibus. Et sicut in naturalibus amota perfectione posteriori, remanet nrior¬ sic, & in moralibus. In naturalibus enim prin¬ perfectio est esse Secunda est viuere. Tertia est ser¬ ute. Quarta estsecuqdumn locum mno gli¬ Quinta est ratiocinari, & intelligere. Vndo Philosophus in 1. de anima assignat quatuor gradus aiatorum: vegetatiuum, sensitiuum, secundam locum motiuum, & intellectiuum: Qpor¬ tet ergo, quod sit dare quintum gradum etem in aiatis, cuiusmodi est esse, vel existere. Et sicut assignaui¬ mus 3. gradus in naturalibus: Ita possumus assi¬ gnare st gradus in moralibus, vt primus gradus, vel Prima per fectio sit ex essentia. Secunda ex materia. Tertia ex citcunstantia. Quarta ex fine. Quinta ex perfectione habitus id iest ex charitate. Sicut ergo in naturalibus nisi tollatur intellectiuum potest remanere scud locum motiuum, quo amoto potet remanere senfitiuum, & sic de alijs: sic & in moralibus, vt aiunt. Et licet scripta conia non omnia haec proponant, quae diximus: Tame simile intro¬ ductum per talia scripta non est sufficiens, nec suf¬ ficientet declarat quotonem propositam. Nam ex quolibet malo dicitur totum opus malum, vt si sit bonum opus, & mala intentio, vt si quis dat elemosinam pronter inanem gloriam: dicitur male agere, & peccare. Coinquinatur enim bonitas actionis ppe malitiam inanis gloriae. Et econuerso, vtputa, qui furatur, vt det eleemosinam: totum dicetur esse malum, quia coinquinatur bonitas intentionis pre¬ pter malitiam operis: Siuae ergo in talibus opus dicatur esse prius, & intentio posterior, siue econ uerso: non remanebit bonitas prioris propter malitiam posterioris, nec econuerso: Propter quode similitudo naturalium ad moralia secundum prius, & posterius non est conueniens morali negocio. Vtrum aunet hoc dictum commune conti¬ neat aliquam veritatem, in prosequendo patebit.

Dicamus ergo, quod Magister circa hanc quaestio¬ nem tripliciter se hebre videtur. Nam primo ait om n vitam infidelium peccatum esse, innixus verbis Apostoli: quia om quod non est ex fide: peccatum est. Et innixus expositioni Aug. quod ois vita insi lelium peccatum est: quia, vt ait, vbi deest conditio aeternae salutis: falsa virtus est. Secundo hanc sententiam primam contemperat distinguens inter age¬ re bonum, & bene: volens, quod si infideles possunt agere bonum: quoa paem facere multa de gane bonorum: tan non faciunt ea bene. Tertio etiam hanc secundam sniam contemperat volens, quod infideles possunt facere bona, & bene: sed non meritorie. Nam si quis etiam infidelis naturali pietate vestiat nudum: bonum facst, quia bonum est vestire nudum, & bene facit, quia facit hoc ex naturali¬ pietate, quia non propter inanem gloriam: tamen non meritorie facit: quia non habet charitatem, secundum quam est omne opus meritorium

Dicemus ergo, quod opera infidelium tripliciter possunt considerari: Primo, vt sunt infidelium, & secundum se tota. Et ad hunc modum videtur tendere prima sententia Magistri. Secundo considerati possunt opera infidelium, vt sunt infidelium, sed non secundum se tota: sed, vt sunt per partes di¬ uersa. Et ad hoc videtur ire secunda sententia. Magistri, quod infideles possunt facere bona, sed non bene. Tertio considerari possunt opera infidelium non ut procedunt ex intentione infideli: sed ex intentione alia bona, vt puta ex naturali pietate & in hoc stat tertia sententia Magistri, quod infie¬ deles possunt facere bona, & bene: sed non meritorie. Propter primum sciendum aliquos si npli¬ citer, & absolute sensisse om n actionem infi delium quocunque modo factim peccatum esse. Exponentes hoc modo verba Aug. Oenen vitam infidelium peccatum esse. Sed ista videtur nimis dura sententia, quod illud, quod faciunt infideles, & pagani, vel haeretici, vel iudaei non ex infidelitate sed ex nat urali pietate: dum tamen illud sit de genere bonorum; sicut est vestire nudum, vel pasce¬ re esurientem, quod sit peccatum. Verum est enim tale quid non esse meritorium. Qu a sic agentes, cuiusmodi sunt infideles carent fi de, & charita¬ te, sine quibus nullum est meritum. Nam, & ipsi fideles si sunt in peccato mortali carentes charitate: nullum bonum opus quandiu sic se haben¬ potest eis esse meritorium ad vitam aeternam. sed, quod ipsa bona opera, facta ex naturali pietate sint eis damnabilia, & demeritoria: dura es¬ set sententia.

Possumus ergo hanc sic temperare sententiam, vt etiam alii temperant: Quia quicquid faciunt infideles, vt infideles, vel ex infidelitate, vel referendo ad infidelitatem: peccatum est, ut si infidelis vestiat nudum ex naturali pietate credens ex hoc placere Deo suod est idolo; quodcunque opus sit bonum, & factum aliquo modo bona intentione: quia ex naturali pietate: Tae propter illam malam credulitatem, vel intentionem: quia credit, & intem dit ex hoc placere Deo suo, id est idolo: habet ibi¬ esse peccatum.

Ad hoc ergo uadit prima Magistri sententia. uidelicet, quod omnis vita infidelium est peccatum &, quod omne opus eorum est peccatum, quod ueritatem hebet de omni opere, quod agunt, ut infide¬ les, uel, quod referunt ad infidelitatem considerando opera secundum se tota: Quia considerando ea, uel opera eorum diuisim, uel secundum partes: esset aliter dicendum, ut in secundo membro patebit. Secundo paeam considerari opera infidelium, ut sunt infideles, uel ut sunt relata ad ifideli¬ tatem credentes, & intendentes ex hoc placere idolo, quod credunt esse Deum. tame si considerentur huiusmodi opo¬ ra non secundum se tota: sed diuisim, & secundum partes potet¬ dici, quod bonum est, quod fit, sed non bene. Dicebat n. supra de bonitate operis, uel de pulchritudine hois: quia bonum opus constat ex tota sua causas Malum autem ex particularibus defectibus: Et pulchritudo hois constat ex pulchritudine omnium membrorum: Sed turpitudo potet constare ex turpitudine unius solius membri. ut si homo¬ habeat pulchros oculos, & pulchrum nasum: sed habeat os ualde turpe, totus homo dicetur turpis. Si ergo turpitudo consideretur secundum totum hominem: totus homo dicetur turpis ex turpitudine unius membri;: Sed si consi¬ dererpulchritudo diuisim, & sdo partes: turpito¬ do oris non tollet pulchritudinem nasi secundum se, nec pulchritudinem oculorum. Ponet enim quis hebnre pulchrum nasum: non obstante, quod habet turpeos. Sic & in proposito: si quis induat pauperem mala¬ credulitate, vel mala intentione, vt placeat ex hoc idolo: totum istud, scilicet induere pauperem proptet placere idolo est peccatum. Sed si consideretur hoc diuisim, & secundum partes; Dice¬ mus, quod placere idolo, non facit quin induere pauperem sit de genere bonorum: Induere ergo pauperem est bonum in se: Sed non est bonum huic initio, & est ei malum, qui facit hoc, vt placeat idolo. Ad hoc ergo potest referri secunda sententia Magistri, quod infideles etiam, vt agunt ex infidelitate possunt facere bonum: Quia pos¬ sunt facere aliquid, quod est de genere bonorum: Non tamen faciunt illud bene, vel pos¬ sunt facere aliquid, quod est bonum in se: Sed non est bonum eis: quia non saciunt illud bene. Ad hoc etiam potest adduci sententia Doctorum prius posita, quomodo amoto posteriori, remanet prius, vt si bonum ex genere est prius, quam bonum ex circunstantia: dato, quod opus sit malum ex circunstantia potest remanere bonum ex genere. Sed ista bonitas non erst secundum considerationem totalem: quia bonitas ex genero cum malitia ex circunstantia, & maxime si sit talis circunstantia, quae variet speciem, totum dicetur malum. vt si actus generationis est bonus: facere tamen hunc actum cum non sua: totum dicetur malum. Diuisim tamen loquendo potest amoueri bonitas posterioris, remanente te bonitate prioris.

Tertio, vt dicebatur, possunt considetari ope¬ ra infidelium, vt non procedunt ex infidelitate: sed ex alia bona intentione. Et sic verificatur tertia sententia Magistri, quod infideles possunt facere bonum, & quantum ad aliquid bene: Sec non simpliciter bene: Quia non meritorie, cum non fiat ex charitate. Possunt enim infideles facere bonum: Quia possunt facere aliquid de genere bonorum, vt vestire nudum, quod est de¬ genere bonorum. Et possunt facere aliquo modo bene: Quia possunt hoc facere: non, vt placeant idolo, sed solum naturali pietate: Tamen¬ non fiet hoc simpliciter bene, quia non fiet meritorie, cum careant charitate.

RESP. ADARG. Ad primum dicendum, quod illud dictum Apostoli potest refer ri ad conscientiam erroneam, ut dicat, vt dicit Glo. quod omne, quod non est ex fide, id est omne, quod est contra conscientiam, siue rectam, siue erroneam, peccatum est, vt supra patuit. Quod enim fit contra conscientiam, siue rectam, siue erroneam dicitur non esse ex fide, vel etiam dicitur esse con trafidem: quia est contra id, quod conscientia saluti credit expedire.

Vel si volumus hoc referre ad infideles: dice. mus, quod omnis vita infidelium est peccatum, & omnes actiones infidelium sunt peccatum Verum est de actionibus, quas agunt, vt infide¬ les, vel quas referunt ad infidelitatem modo, quo dictum est.

Possumus, & tertio soluere faciendo vim in hoc, quod dicitur vita, vt dicatunr quod omnis vi¬ ra infidelium est peccatum: quia nisi conuertantur ab infidelitate: quandiu viuunt, sunt in peccato infidelitatis,

Ad secundum dicendum, quod fides dirigit intentionem quantum ad finem vltimum, secundum quam directionem opera possunt esse meritoria, sine qua nunquam sunt meritoria: Quia sine fide non potest haberi charitas, per quam sunt opera meritoria. Sed quantum ad finem proximum potest intentio dirigi per rationem, vt est perfecta per virtutem, quae est prudentia. secundum hunc modum actio infidelium, licet non possit esse meritoria, potest tamen non esse peccatum, & esse non meritoria.

Ad tertium dicendum, quod licet actio infi¬ delium non possit esse Deo placens, & meritoria: quia carentes fide carent charitate: Tamen non oportet, quod semper sit displicens, & demeritoria.

Ad quartum dicendum, quod argumentum potest habere fulcimentum: Quia nulla actio est indifferens: Sed, vel est meritoria, vel deme¬ ritoria. Verum est, supposita charitate. Nam el¬ uans festucam de terra bona intentione, vt ex¬ hoc purget Ecclesiam, siue templum: illa actit est meritoria si fiat in charitate. Sed si desit charitas, secundum quod huiusmodi, non erit demeri¬ toria: Quia de se non erit mala: nec intentio mala de se: ergo erit meritoria. Et si non est meritoria: hoc non est de se, sed quia non fit in charitate: Sic de actione infidelium potest esse de genere bonorum, vel indifferens, & bona intentio¬ ne esse facta: quia ex naturali pietate, & si fieret in charitate, esset meritoria: Tamen quia deficit charitas: deficit esse meritoria.

Ad formam autem arguendi dici potest, quod ex illo desectu deficit illa actio esse meritoria: sed non oportet, quod sit dameritoria.