Quaestio 2

ARTIC. I. An peccatorum radices a Magistro sint bene positae. Conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 1. 2. q. 84. art. 1. 2. &c. Et 42. Sent. d. 44. qon. 3. art. 1. Dur. d. 42. q. 4.

AD primum sic proceditur: videtur, quod prima distinctio peccatorum, data a Magistro, quod omne peccatum, uel est ex amore male inflammante, uel ex timore male humiliante non sit data per radices peccatorum: quia omnium peccatorum non sunt plures radices, sed una radix: Iuxta illud 1. ad Tim. Radix omnium malorum est cupiditas.

Praeterea idem vrtur esse radix, quod initium: quia arbor a radice incipit crescere. Sed, ut dirtu: Initium omnis peccati est superbia. Si ergo unum peccatum est initium omnium peccatorum. Et in arboribus idem est initium, & radix, non erit, nisi una radix omnium peccatorum

Praeterea radix idem est quod fundmme, sed peccata nullum hatnet fundamentum, quia de se sunt nihil. Vnde Augaexponens illud Io. 1. Sine ipso factum est nihil, id est peccatum: quia nihil fiunt homines, cum peccant.

Praeterea radix arboris, non est arbor: Radix ergo peccati non erit peccatum, sed cupiditas, quae ponitr una de radicibus, est pctine. Ergo &c.

Praeterea timor, quod ponit scda radix peccati nascitur ex amore, quia nullus timet, nisi quia amat Non ergo sunt duae radices. sed una radix.

Praeterea Aug. supe Gen. li. xi. distinguit duos amores: priuatum, & publicum, & uult, quod amor publicus costituit Ciuitatem Dei sed amor priuatus Ciuitatem diaboli Sed oia peccata pertinent ad ciuitatem diaboli: Ergo omnia non hanet, nisiunam radicem, uidelicet amorem priuatum.

Praeterea radices peccatorum sunt ea, quor sunt in mundo, unde oriuntur peccata. sed ea, quae sunt in mundo, sunt tria, ex quibus oriuntur omnia peccata, ut habetur prima Io. quia, uel est concupiscentia carnis, uel concupiscentia oculorum, uel superbia uite peccatorum. Ergo omnium sunt tres radices, non duae tantum.

IN CONTRARIVM est Magister in littera assignans praefatos duos modos.

RESOLVTIO. peccatorimn radices sunt duxc: Amor instammans: timorque male humilians. .lii uero tres posuerunt origines: alui unam tantum. Nonnulli autem quar vriaie: prccatorum dse dicernt, sed ali tenat que dictum ess.

RESPONDEO dicendum, quod radix proprie reperitur in arboribus, sed secundum quamdam similitudinem nomen radicis potest referri ad alia: uidelicet ad uirtutes, & ad peccata. Nam sicut omnes uirtutes fundantur in amore diuino qui dicitur charitas, quo est radix omnium uirtutum, & omnium bonorum operum, sic omnia mala, & omnia peccata fundantur in amore aliarum rerum a Deo, qui potet dici cupiditas. Vnde Cre. exponens illud uerbum: Hoc est praeceptum meum, &c. ait: Cum praecepta Dei multa sint, quid est, quod dominus de sola dil ectione: quasi de singulari mandato dicit: Hoc est praeceptum meum, &c. Et soluit quod praecepta dominica multa sunt, & unum multa per diuersitatem operum, sed sunt unum in radice dilectionis: quia non habet aliquid uiriditatis ramus boni operis, nisi remanserit in radice dilectionis, uel charitatis. Et quod dictum est de amore diuino, qui dite charitas, & est radix omnium bonorum, & omnium meritorum, potest dici de amore aliarum rerum, qui potest dici cupiditas, quod est radix omnium malorum, & omnium demeritorum: scdm quem modum uerificari paem uerba prallegati Apostoli. dicentis: Radix omnium malorum est cupiditas, si ergo uolumus hanec similitudinem sequi: uidendum est unde oriunt omnia peccata. Et si illa sint duo, ut dicit Magister in lra, erunt duae radices omnium peccatorum. Si uero sint plura, uel pauciora quia aliter, & aliter acceptae origines peccatorum sunt plures, uel pauciores, poterunt assignari plures, uel pauciores radices peccatorum. Vt ergo primo declaretur positio Magistri, quoo sint duo moni, & duae radices peccatorum; Dicemus quod radix omnium peccatorum, uel radix originis cuiussibet peccati fuit carentia originalis iustitiae, ex qua orta due rebellio uirium inferior um ad rationem, ut quia rote in Adam noluit esse subiecta Deo, tanquoe sub superiori, dignum fuit, quod uires inferiores rebellarent, & non obedirent ei tandum suo superiori, ut fupra probauimus per Aug. Radix ergo peccati, ut hic de radice loqui mur sumit ex rebellione sensualitatis ad rationem. Sensualitas auet, siue appetitus setm sitiuus diuiditu: in duo in concupiscibilem. & irascibilem. Et peccata omna diuidunt i duo: uidelicet prout ordinate prosequimur bonum, uel prout in ordinate fugimus malum. cum ergo bonum, prosequamur inordinate ex cupiditate, & malo amore inordinato nos male inffamante, & fugia mus malum inordinate ex timore nos male humilitante. IoOn congrue assignati sunt hi duo modi peccandi, qui psit dici duae radices peccatorum scdm quod Magister distinguit & probat per Aug exponentem illud: Incensa igni, & suffossa. Verum quia multis alijs modis assignantu origines peccatorum, quia aliquando assignantu tres hmonn origines, ut patet prima. Io. 2. ubi dir: Omne, quod est in mundo id est oemn quodcunque pctame, uel oritur ex concupia carnis, uel ex concupiscentia oculorum, uel ex superbia uitae, ut in arguende tangebatur. Aliquando uero huiusmodi origines assignantur duae, initium, & radix: superbia & cupiditas. Nam ex initio oritur sequentia, & ex radice oriuntur rami. Et ideo di Eccle. I0. Initium omnis peccati est superbia. Et prima ad Iim. ultimo: Radix omnium malorum est cupiditas secundum Magistrum in littera hae duae origines sunt amor, & timor. Aliquando uero omnium peccatorum non ponitur nisi una origo, quod, quantum ad praesens spectat, in uarijslocis scripturae sacrae sex modis ponitur omnium peccatorum una origo. Vt dicamus primo omnia peccata oriri ex errore. Iuxta illud Sapien. 5. Errauimus a uia ueritatis. Et iuxta illud psalDixi semper, hi errant corde. Secundo orige omnium peccatorum diur contemptus Dei. Iuxta illud, quod dicitur de malo: Qui anm contemnunt me, erunt ignobiles. Tertio origo omnium peccatorum potest dici apostasia a Deo: Iuxta illud Eccles. 10. Initium superbiae hominis apostare a Deo. Quarto origo omnium peccatorum freat dici amor sui. Iuxta illud Apostoli dictum in persona malorum: Omnes, quoam sua sunt quaerunt: non, quae Iesu Christi, ut in hoc sit totum malum hominis, quaerere quod suum est id est amorsui: & in hoc totum bonum, quaerere quae sunt Chrii, ut in hoc sit totum malum honis, quorere quod suum est i amor sui: & i hoc totum bonum, qurere quoa sunt Chrti & quae sunt Dei id est amor Dei. Quinto tota origo malorum potest attribui cupiditati, ut supra probatum est. Sexto tota origo malorum potest attribui superbiae, ut supra etiam probatum est. Videndum est ergo, quomodo omnia ista uerificentur. Sciendum ergo, quod radix, & initium patem dicere unum, & idem. Superbia, & cupiditas pretetat dicere unum, & idem. Timor, & amor ad unum reduci possunt. Timor mali, & amor boni ad idem tendunt, uel unum in aliud reducitur. sic etiam persecutio boni, & fuga mali idem dicunt, quia unum in aliud reducitur. patet autem, quod idem est radix, & initium, quia radix arboris est illud, unde initium sumunt alia, & initium, per quod arbor adhaeret terrae, & sumit nutrimentum ex ea, est radix. Et ideo Philosophus: ora mn animalibus assimilat radicibus in¬ plantis sic etiam superbia, & cupiditas, siue auaritia dicunt unum, & idem. Nam large accipiendo cupiditatem, & auaritiam nihil est aliud hoc, uel illud, quam inordinatus amor alicuius boni: Cum ergo superbia non sit aliud, quam ino dinatus amor propriae excellentiae, quam quis apprehendit, ut bonum: consequens est, quod superbia sit quaedam cupiditas, sic etiam timor mali, & amor boni quodammodo idem dicunt, quia unum in aliud reducitur. Nam quia aliquis amat aliquod bonum, quod habet, uel, quod sperat: Ideo timet illud perdere, uel timet illud non posse adipisci: Sic & fuga mali reducitur in prosecutionem boni. Nam nisi fugere malum reputaret quis bonum, nunquam fugeret illud. Igitur inordinatus amor boni, generaliter est origo omnium malorum. Ex his autem apparere potest quomodo origines malorum possunt dici tres: quomodo duae, & quomodo una: Nam si omnis origo malorum, & peccatorum sumitur ex inordinato amore boni, cum bonum sit triplex, duplex, & unum: Origines peccatorum poterunt assignari tres, duae, & una. Nam accipiendo bonum particulariter dicemus esse tria genera bonorum: quia omne bonum, uel est delectabile, uel utile uel honestum, id est honorabile: quia hoc est honestum, quasi honoris status. Si ergo aliquis inordinate uult bonum delectabile peccat per concupiscentiam carnis: Sed si inordinate uult bonum utile praeter concupiscentiam carnis, peccat per concupiscentiam oculorum, per quos uidet num mismata, & quae possunt numismate mensurari, quae concupiscunt oculi. Tertio uero inordinate uolendo bonum honorabile peccat per superbiam uitae, & sic diuidendo bonum in suas partes inordinate uolendo bonum, secundum tres origines peccatorum.

Secundo potest sumi bonum in comparatione ad suum oppositum, uidelicet per comparationem ad malum, prout fugere malum est quoddam bonum. Et sic erunt duae origines peccatorum, quarum una sumetur ex inordinata prosecutione boni, & alia ex inordinata fuga mali. Vel una sumetur ex inordinato amore boni: Alia ex inordinato timore mali. uel una origo sumetur ex inordinata cupiditate, id est, auaritia: Alia ex inordinata elatione, id est superbia, quae est quaedam auatitia, & quaedam inordinata cupiditas excellentiae propriae.

Tertio modo potest sumi bonum generaliter. Et sic potest assignari una origo omnium peccatorum, uidelicet inordinatus amor cuiuscunque boni commutabilis ad quem sequitur auersio a bono inconmutabili. Et sic assignata est sex modis una origo omnium peccatorum, quorum tres modi, uidelicet error, contemptus. & apostasia setenent ex parte conuersionis. Alii uero tres modi, uidelicet amor sui: auaritia, quae est radix omnium malorum, & superbia, quae est initium omnis peccati possunt accipi, ut se tenent ex parte. conuersionis: Aliter stamen, & aliter. Nam auersio ab incommutabilibone potest comparari, uel ad rationem, uel ad uoluntatem, uel ad ipsum Deum, qui est incommutabile bonum. Si comparetur talis conuersio ad rationem: sic dicitur error, quia auertendo nos a Deo erramus, secundum rationem. Et quia omnis malus ignorans, & errans; ideo non solum sumus mali hoc modo; sed sumus ignorantes, & errantes. Secundo modo si talis auersio comparetur ad uoluntatem, sic dite contemptus, quia non auertimus nos a Deo per uoluntatem, nisi despiciendo, & contemnendo eum¬

Tertio si talis auersio comparetur ad ipsum Deum, sic potest dici apostasia, quia hoc est apostatare a priori bono se auertere, & ad posteriora bona se conuertere: Ideotinitium superbiae, & cuiuscunque peccati est apostatare a Deo, id est auertere se a Deo, quod est bonum primum, & incommutabile, & conuertere so ad creaturam, quae. est bonum postremum, & commutabile. Enarratis tribus modis, secundum quos potest sumi una origo omnium peccatorum ex parte auersionis: Volumus enarrare alios tres modos, ex quibus potest sumi una origo omnium peccatorum ex parte conuersionis. Nam conuersio ad commutabile bonum uel hoc erit, quia aliquis se conuertit ad amorem sui ipsius, & talis conuersio dicetur amor sui uel se conuertit ad alia bona propter se non propter Deum, & talis conuersio dicetur auaritia, uel inordinata cupiditas aliorum bonorum. Vel tertio potest esse talis conuersio, prout est ibi ratio propria excellentiae: quia diligendo se, & habendo alia bona credit ex hoc excellere, & talis conuersio uocabitur superbia, quae est inordinatus amor propriae excellentiae. quae omnia si bene intueantur, quaestioni quaesiti, & plenarie satisfactum est.

RESE. ADARG. Ad primnum dicedum quod potest esse una radix, & una origo omnium Peccatorum, & plures radices, & plures origines, modo, quo dictum est.

Ad secundum dicendum, quod radis & initium possunt pro eodem accipi & omnia peccata possunt habere initium ex superbia & radicem ex cupiditate. Aliter tamen, & aliter, modo, quo dictum est.

Ad tertium dicendum, quod peccata non D bent radicem, id est fundamentum ex parte auersionis: quia nullus aspiciens ad malum agit, quod agit, sed habent radicem, & fundamentum ex parte conuersionis, quia conuertendo se ad bonum commutabile, quod appraehendunt, ut radicem, & fundamentum auertunt se ab incommutabili.

Ad quartum dicendum, quod radix arboris non est arbor, isic taliter potest sumiradix pcti, quod non est pomne. Non en. accipiet radix peccati pro ipso actu peccati, qui est peccatum, uel pro ipso habitu, qui generatur ex actu, sed pro ipsa pronitate ad peccandum, quae non est peccatum; sed est radix, unde oritur peccatum: sic etiam quia motus omnino primi patet dici non esse peccatum secundum se nisi, ut sunt uoluntarii Ideo tales primi motus, & tales primae passiones possunt dici radix peccati, quia nullo modo Sunt peccatum secundum se, sed ut sunt uoluntarij. Ideo hoc non obstante possunt dici radix peccati, quia inde potest oriri radix peccati, quia inde potest oriri peccatum.

Ad quintum quod timor est radix secunda peccati. Et ad sextum, quod non est nisi una origo peccati, uidelicet amor sui, uel amor priuatus. IEt ad septimum, quod tres sunt origines peccatorum secundum tria quae sunt in mundo. Patet soluto per iam dicta.

ARTIC. II. An peccatum in cogitationem, hocutionem, opus, consutetudtnemaque diuidatur. Conclusio est affirmatiua.

SECVNDO quaerit de distir ctione peccatorum accepta secundum actus, prout danet quatuor esse peccata, cogita. tionis, locutionis, operis, & consuetudinis. Nam cum peccatum sit unum genus, uel unum analogum: Oportet, quod habeat unum modum driarum, per quas diuiditur, ut animal quod est genus, diuidit per rationale, & irrationale. Ens, quod est analogum. diuiditur per decem praedicamenta: Ergo peccatum, siue sit genus, siue analogum non debet habere tot modos diuisionis.

Praeterea peccatum magis consistit in affectione, cum omn pctmae intantum sit peccatum inquantum est uoluntarium, quam in cogitatione, uel in cognitione. cum scire malum non sit malum. Cum ergo diuiditur peccatum per actus, magis debet ibi poni affectio, quam cogitatio.

Praeterea peccatum, quod est opus, est illud, quod fit per membra exteriora, sed inter membra exteriora etiam computatur lingua. diuidere ergo peccatum locutionis, quod fit per linguam, a peccato exterioris operis, quod fit per alla membra, non uidetur conueniens.

Praeterea consuetudo est quaedam circunstantia peccati, sed res non diuiditur in circunstantias tanquam in suas partes. Consuetudo ergo, quae est circunstantia peccati non potest diuide re ipsum peccatum, nec debet poni pars peccati.

IN CONTRARIVM est Magister in littera ponens huiusmodi diuisionem quadrimembrem,

RESOLVTIO. Peccatum ex quatuor actibus, id est, cogitationis, locutionis, operis, consuetudinisque non inconcinne diuiditur.

RESPONDEO dicendum, quod tota ista distinctio, uel totus tex. huius distinctio est notabilis. Hic ergo modo pcedemus in hac quotone, quia primo enumerabimus, quod sunt notabilia i hac distinctione. Sedo spanliter descendemus ad quaestionem propositam. Tertio narrabimus aliqua propter solutionem argumentorum.

Propter primum sciendum quod haec dist. continet 1o. notabilia. Primum notabile est de identitate, & diuersitate peccati. Vtrum actus iterior, & exterior panem dici peccata. Non est enim quon de actu interiori, prout hebet prer se fieri absque concomitantia exterioris actus; sed de actu interiori, prout pficitu & conpletur prorexteriorem actum, secundum quem modum, illi duo patem dici duo actus, & unus actus. Sunt em duo actus in gane entis; sed debent dici unus actus in gne moris, quia unum est ibi uelle, perquod reponuntur in tali gne. Et licet possint dici duo actus, & unus actus; non unm debent dici duo pctam; sed unum peccatum, quia non est aliqud peccatum proprie loquendo, ut hebet esse naturale & ut est in genere entis, sed, ut hebet esse uoluntarium, & ut est in gnne morum, secundum quem modum sicut sunt unus actus, ita debent dici uuum peccatum, quod est diligenter notandum: quia ad multa ualere potest.

Secundum notabile in hac distinctione, est de conparatione actus peccati ad reatum, ubi notandum est tria esse consideranda. Actum peccati, qui est culpa. Meritum peccati quod est obligatio ad poenam. Punitio peccati, quo est executio poenae. Reatus ergo uel obligatio ad poaenam est media inter peccatum, & poenam, quia est effectus pcti, per quod meremur paenam, & obligamur ad poaenam, & est causa pent quia preper obligationem ad penam infligitu nobis pena. Quod etiam est diligenter notandum, quia etiam ad multa ualere potest.

Tertium notabile in hac distinctione est distinctio peccati in sua ganmea. Nam cum in peccato sit semp conuersio ad conmutabile bonum, loquendo de peccato actuali, si illa conuersio sit perfecta, & conpleta semp ad eam sequitur auersio, & est ibi pctmne mortale: dum tamem ille actus de se sit morta lis; sed si illa conuersio sit, secundum quid, & imperfecta quantumcunque illud opus de se sit mortale, ut puta homicidium uel aliquid hmondi: Hoc tamnr non obstante si illa eonuersio ad tantum scelus sit secundum quid, & in completa; sic erit ibi peccatum ueniale, quod non erit mortale, & sic erit ibi aliqualis conuersio, & non erit ibi auersio. Distat ergo peccatum mortale a ueniali in infinitum saltem ex parte auersionis, quia unum auertit a bono infinito, aliud non auertit. Et propter hanc infinitam distantiam magis debent dici peccatum mortale, & ueniale duo genera peccatorum, quam unum genus, quia, ut dicitur in so. Metaph. corruptibile, & incorruptibile differunt genere, & ex hoc temporale, & aeternum differunt genere. Cum ergo mortale de se relatum ad suam paenam sit eternum: ueniale sit temporaleiSignam ter, & notabiliter loquitur Magister appellans peccatum mortale, & ueniale duo genera peccatorum.

Quartum notabise in hac dist. est distinctio peccatorum per modos peccandi: qui modi peccandi non sunt nisi quaedam origines peccatorum uel quaedam radices peccatorum. Nam licet radix proprie inueniatur in arboribus: tamen per quandam similitudinem transfertur ad peccata. Nam sicut arbor multipliciter generatur, quia generatur ex semine, & generatur ex arbore, quia multa genera arborum ex sola plantatione ramorum radicantur in terra, & fiunt arbores: Tamen siue arbor generatur ex semine, siue ex arbore: semper oportet, quod generatio arboris fiat ex radice. Nam nisi semen corrumpatur, & radicetur in terra nunquam inde gene rabitur arborum planta, & nisi ramus plantatus in terra emittat radices, & radicetur in ea, nunquam fiet inde arbor: nec poterunt inde produci fructus. Istae ergo uariae generationes arborum, proprie loquendo, sunt quaedam radicationes. sic modi illi peccatorum sunt quaedam generationes, & quaedam radices eorum.

Quintum notabile in hac di. est, quod nostra proposuit quaestio: quo pctmter diuiditur in quatuor partes, quantum ad actus. sed ad hoc propter sosutionem propositae quaestionis oportebit nos specialiter descendere.

Sextum notabile in hac dist. est, prout peccatum diuiditur secundum diuersa obiecta. Propter quod sicut distinctio peccatorum scom actus habebit quatuor partes: iuxta quatuor actus: sic haec distinctio peccatorum secundum obiecta, habet tres partes secundum tria obiecta, quia quicunque peccat, uel peccat in Deum, uel in se, uel in proximum. Sed dices, quod non est peccatum nisi in Deum, quia peccans in se non peccat propter aliud, nisi quia ipse est creatura Dei: & qui peccat in proximum, non peccat propter aliud, nisi quia proximus est creatura Dei: Peccatum ergo, & in se, & in proximum totum est referendum ad Deum: quia nec in se. nec in proximum est peccatum: nisi quia circa se, uel circa proximum non se habet quis secundum Deum. Ad quod dici potest, quod omne pctmter est quaedam iniustitia. Et quia iustitia est reddere unieuique, quod suum est, uel, quod sibi debet. Iniustitia erit detrahere ab aliquo, quod suum est, uel sibi debet. Dicemus ergo, quod omne peccatum est in Deum, sed aliud est peccare in Deum quia iniuste nos hebemus ad ipsum detrahendo ei, quae sibi secundum se deberentur. Et aliud est peccare in Deum: quia iniuste nos habemus ad creaturam de trahendo creaturae suae, quae ei debentur. Et ex hoc patet hanc di. Magistri esse notabilem, quia possumus distinguere iter ea, quo hon debet Deo, & quoad debet sibi, & quod debet proximo. Nam Deo debet amorem, & reuerentiam. sibi debet munditiam, & ordinationem: proximo debet ut ei faciat, quae sibi uellet fieri, & non faciat, quae sibi nollet fieri. Ex inde ergo est, quod hon ditr peccare in Deum: quad de trahit Deo, quod debet Deo. Et peccare in se: qunde detrahit sibi, quod debet sibi, uei detrahit proxi. mo, quod debet proximo, uel facit proximo, quod non debet facete proximo omniata hec redu¬ cuntur in Deum: quia homet, & proximus suus debent reduci in Deum.

Septimum notabile in hac dist. eti alia distinctio facta de peccato, prout consideratur positiue, uel negatiue, prout quis facit, quod non debet. Et hoc proprie uocatur peccatum: quia hoc est peccare, facere quod non debet. Et sic peccatum sumitur positiue, quia consistit in facere. sed potest pomte sumi priuatiue, uel negatiue, quia non facis, quod debes facere. Et hoc proprie uocat delictum: quasi derelictum. quia derelinquis facere, quod de bes facere. Et licet ista dist. uideatur esse secundum nona, ut Magr tamngit in lria: Tamen quauoen nonia sunt consona rebus talis distinctio secundum nonia est approbanda: non est reprobanda. quia ppter consonantiam rerum, ut est in proposito, dist. est magis realis, quam uerbalis. Et si uolumus hanc dist. reducere ad res, reducemus eam ad bonum, & malum, quoe sunt in rebus. Nam quis peccat positiue: quia facit, quod non debet facere: peccat quia facit malum, sed cum quis peccat negatiue, quia non facit, quod debet facere, peccat, quia non facit bonum, ad quod tenetur. Sed si uolumus haec duo reducere ad confirmationem, & ad aliquid positiuum, reducemus ea ad teneri, & obligari. quia ad utrunque obligamur: ad faciendum bonum, & ad non faciendum malum.

Octauum notabilei hac dist. est distinctio peccatorum in septem uitia, uel in septem peccata capitalia, de quibus ex ipsa arbore possumus exemplum assumere non qutum ad numerum septenarium: sed qua tum ad capitalitatem. Videmus. enim in ipsis arboribus aliquos ramos esse simplices, in quibus non fundantur alii rami, uel, ex quibus non oriunt alii rami. Et aliquos ramos esse capitales, in quibus fundantur, & ex quibus oriuntur alii rami. Sic & in uitijs, & in peccatis aliqua sunt capitalia: quia ex eis sunt apta, nata oriri alia uitia, prout possumus ponere exemplum de auaro. nam in auaro naturaliter est obduratio, ut non communicet alijs de bonis suis, etiam indigenti. Et sicut est in eo obduratio ad non conicandum sua alijs: sic est in ea fraus, rapina, dolor ad accipiendum, quae habent alii. Et si non quilibet auarus est talis, tane secundum auaritiam habet inclinationem, quod sit talis. quare ateam sunt septem capitalia uitia, & quo sumumn t: de hoc post hanc quonem erit questio specialis.

Nonum anem notabile in hac dist. est quia non solum Magister diuidit peccata secundum capitalitatem, sed etiam diuidit ea secundum generalitatem. Nam aliud est eesm aliquid capitale, & aliud generale. Nam ad esse capitale sufficit, quod multa oriant ex eo. Nam in arbore sunt multi rami capitales, quia sunt multi rami, in quibus fundantur, & a quibus oriuntur multi alii rami. sed truncus, & radix sunt generales, quia a radice oritur truncus, & omnia alia, & a trunco procedunt omnes alii rami. Truncus ergo est primus ramus, & est initium omnium aliorum ramorum. Sed id, in quo fundatur truncus, est radix omnium aliorum. Sic sunt duo peccata generalia, cupiditas, quae est radix omnium malorum, & superbia, quae est initium omnium peccatorum. Sed de his, cum quaeremus de speciebus superbiae, aliqua tangemus.

Decimum, & ultimum notabile est distinctio de speciebus superbiae, quae se habet ad superbiam, prout est uitium capitale. Sicut se habent rami simplices ad ramum capitalem, nel se habent ad superbiam, ut est uitium gener ale, sicut rami ad truncum, ex quo generaliter omnes oriuntur. Viso, quot notabilia sint in distinctione praesenti, uolumus specialiter descendere ad quaestionem propositam, uidelicet quomodo peccatum quantum ad suos actus diuiditur in quatuor partes, quia, uel est peccatum cogitationis, uel locutionis uel operis, uel consuetudinis, quae quatuor sic accipi possunt, quia peccatum primo pre interiorem actum, id est per cogitationem, uel per affectionem inchoatur. Ita, quod cum dicitur peccatum cogitationis. Ibi cogitatio stat pro actu interiori, uel non solum pro actu pertinente ad intellectum, qui est cogitatio, sed etiam pro pertinente ad effectum, qui est affectio: Postquam ergo per actum interiorem uel per actus interiores peccatum inchoatur. Secundo, ut commodius fiat per locutionem signatur, quia secundum Aug. 15 de Trinitate, verbum quod foris sonat, signum est uerbi, quod intus latet. Tertio peccatum opere adimpletur. Quarto, & ultimo per similia opera potest reiterari. Sicut ergo primum peccatum dicitur cogitationis. Secundum locutionis. Tertium operis; sic Quartum potest dici reiterationis, & consuetudinis. His itaque transcursis uolumus tertio addere aliqua ad solutionem argumentorum. Sciendum ergo quod sicut naturalia dicuntur entia ex eo, quod sunt entia, & ex eo, quod habent esse per formam, sic moralia dicuntur eo, quod sunt uolita, & ex eo, quod habent esse propter finem. Si ergo in naturalibus inuenimus tot modos diuisionum, quia genus diuiditur in differentias, quia animal aliud rationale, aliud irrationale. Et diuiditur in species, quia animal aliud est homo, aliud est bestia, licet homo sit species specialissima, & bestia sit species subalterna, sic etiam diuiditur in accidentia, quia animal potest esse album, uel nigrum, frigidum, & calidum, humidum, & siccum. Et si in naturalibus inuenimus tantas diuersitates, cum natura sit determinata ad unum, multo maiores diuersitates debemus inuenire in uoluntarijs, & in moralibus, cum uoluntas non sic fit determinata ad unum, & cum uoluntas possit comparari ad potentias, prout est mota ab eis. Et, ut mouet eas. quia intellectus mouet uoluntatem motu ad formam, & uoluntas mouet intellectum, & alias potentias motu ad finem: & non solum mouet potentias, sed etiam mouet menbra exteriora, ad quae omnia potest comparari, & secundum aliam & aliam comparationem paet uoluntaria, aliam, & aliam distinctionem suscipere, uel etiam diuisionem. Pont etiam uoluntas comparari ad suos actus, ad sua subiecta, & ad bonuin, quod debet prose¬ qui, & ad malum quod debet fugere. Et secundum omnia ista paet fieri diuersae, & uariae distinctiones tam meritorum, quam demeritorum, & omnium moralium, tam bonorum actuum, quam peccatorum.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod solutum est per iam dicta, quia propter diuersas, & uarias diuersitates, quae sunt in moralibus paem esse tot distinctiones peccatorum. Vel possumus dicere, quod peccatum uniuersaliter sumptum, respectu aliquorum se hebet, ut analogum, secundum quem modum praedicatur de peccato mortali, & ueniali, sicut ens de substantia praedicatur, quae hebet esse simpliciter: & de accidente, quod hebet esse, secundum quid: sic etiam respectu aliquorum se habet peccatum, ut genus, ut hoc modo sint plures modi distinguendi peccata.

Ad secundum patet etiam solutio per iam dicta. Nam ibi cogitatio stat pro omni inordinato actu interiori, secundum quem modum includit affectionem. Vel possumus dicere, quod si cogitatio est actus: Intellectus tame, ut est peccatum non stat ibi pro huiusmodi actu, secundum se, sed, ut deseruit affectioni, quia non possumus affici sine cognitione, uel sine cogitatione, cum actus uoluntatis praesupponat actum intellectus.

Ad tertium dicendum, quod aliter se habet locutio ad actum interiorem, quia signat illum: & aliter opus exterius, quia terminat, & perficit illum. Aliud est enim considerare peccatum, ut interius cogitatur, & aliud, ut uoce signatur, & exprimitur: & aliud, ut opere perficitur, & adimpletur: & aliud, ut consuetudine replicatur, & reiteratur, ut hoc modo homo sit distinctus secundum illos quatuor actus.

Ad quartum dicendum, quod reiteratio actus est circunstantia aggrauans, & non ponit in diuisione peccati tanquam aliquid diuisum contra actum secundum se, sed contra actum inconsuetum, ut hoc sit consuetudo: reiterare actum peccati, & addere peccatum supra peccatum, quod sine peccato esse non potest.

ARTIC. III. An peccatum in septem mrtia capitalia recte diuidatur. Conclusio est affirmatiua.

D. Tho. 1. 2. q. 34. ar. 4. Et 2. Sent. d. 42. q. 2. ar. 3. Ee de Malo. q. 3. ar. 1. Ric. d. 42. q. 7. Sco d. 42. q. 5. Dur. d. 44. q. 5. Nic. de Nijse tract, 3. p. 3. q. 3.

TERTIO quaeritur de distinctione peccatorum, prout peccatum diuiditur in sept uitia, uel in septem peccata capitalia: Videtur enim quod non sit ibi, nisi unum peccatum capitale. Nam iliud est peccatum capitale, & quo alia oriuntur: sed ex superbia oriuntur omnia alia peccata, & ipsa est quasi regina omnism pctonerum, ergo &c.

Praeterea peccatum aueniale non potest dici peccatum capitale. Sed aliqua peccata sunt ibi assignata, quae possunt esse uenialia, sicut Ira, & Cula, & Auaritia. Nam omnis modus Ire, uel Gulae, uel Auaritiae est non peccatum mortalei ergo &c.

Praeterea capiti respondent membra, & matri respondent filiae. Cum ergo uitijs capitalibus, quae tangit Magister, assignentur filiae: non debent dici capita uitiorum, sed matres pddtoterum.

Praeterea prouerbiorum. vi. dicitur. Sex sunt, quae odit Deus, & septimum detestatur: ubi vult Qlo. quod illa sunt peccata capitalia. sed illa septem non videntur esse eadem septem, cum istis, quae tangit Magister. ergo non solum sunt septem, capitalia uitia, sed etiam multo plura.

Praeterea capitale uitium dicitur, ex quo oriuntur alia, sed uitia, quae tangit Magister non solum sunt gignentia, sed etiam genita; quia inuidia oritur ex inanigloria, ut uult. Qreg. 31. moralium.

Praeterea uitia sunt multo plura, quam uirtutes, sed uirtutes assignantur septem, quatuor Cardinales, & tres Theologicae: ergo multoplura sunt uitia, quam septem.

Praeterea fides est fundamentum omnium uirtutum: ergo infidelitas erit fundamentum omnium uitiorum, & erit uitium capitale, sed inter ea, quae enumerat Magister non computatur infidelitas. Ergo saltem sunt octo talia uitia.

IN CONTRARIVM est Magister in littera assignans septem uitia capitalia.

RESOLVTIO. Septem esse capitalia uitia, a quibus alia oriuntur, quis non dicet e Nam ex inordinata boni prosetutione Inanis gloria, Auaritia, oula, & Tu Turia nascuntur. Ex inordinata autem mali fx ga. Ira, Accidia, Inuidiaque perpetrantur. AAlius modus perpetrandi peccatum non datur. Adde autem, quod quinque sunt spiritualia, duo uero carnalia dicuntur.

RESPONDEO dicendum, quod de uitijs possumus loqui tripliciter. Primo quantum ad radices uitiorum. Secundo quantum ad uitia generalia. Tertio quantum ad uitia capitalia Possemus etiam superaddere quartum modum uitiorum, cuius modi sunt uitia simpliciter, quae nec sunt generalia, nec capitalia. Hoc ergo ordine procedemus in hac quaestione, quod primo ostendemus, quod Superbia, & Auaria possunt tripliciter accipi, & uno modo sumpta proprie non sunt uitia, sed radices uitiorum, uel initia uitiorum. Nam proprie loquendo radix arboris non est arbor: sic potest taliter sumi radix uitiorum, quod non est uitium, sed est quaedam aptitudo ad uitium. Secundo modo possunt sumi, quod erunt uitia generalia. Et tertio sumi possimnt. proerunt aliquo modo uitia capitalia. Qui¬ bus ostensis descendemus ad septem capitalia uitia, quomodo, & qualiter sumi debeant. Propter primum sciendum, quod auaritia, siue cupiditas potest sumi tripliciter. Vno modo, ut est quaedam pronitas ad concupiscendum, & sic accepta proprie non est uitium: quia sine omni peccato potest esse in nobis talis ponitas ex natura. Iuxta illud Proni sunt sensus hominis ad maium ab adolescentia sua. Et hoc modo sumpta cupiditas proprie non est uitium: sed radix, uel initium uitiorum. Secundo modo potest sumi cupiditas prout dicit concupiscentiam cuiuslibet boni, & sic est uitium generale, quia nullus aspiciens ad malum agit, quod agit, ut dicitur, quarto de di. nom. Semper enim appetitus est respectu alicuius boni. Nam bonum est, quod omnia apoettunt, ut dicitur in principio Ethi. Iste autem secundus modus acceptionis cupiditatis differt a primo modo, sicut actus ab aptitudine. Tertio modo potest accipi cupiditas, prout non est concupiscentia cuiuslibet boni, sed solum boni exterioris, & sic non est quodcunque uitium, sed est uitium capitale. Nam cupiditas uel auaria est omne uitium: quia quodlibet uitium est concupiscentia alicuius boni: Ideo super illo uerbo ad Roma. 7. Concupiscentiam nesciebam esse peccatum: nisi lex diceret: non concupisces. Ait glo. bona est lex, quae cum concupiscentiam prohibet, omnia mala prohibet. Sic ergo cupiditas est accepta generaliter, & est omne peccatum: sed si cupiditas restringatur solum ad concupiscentiam bonorum exteriorum: cuiusmodi sunt nummismata, & quae possunt nummismate mensurari, sic non est omne peccatum, sed est quoddam speciale, & potest dici peccatum capitale: quia ex tali peccato sunt apta, nata oriri plura peccata. Sic ergo tribus modis potest accipi superbia Nam superbia non est aliud, quam appetitus cuiusdam excellentiae. Hoc ergo poterit esse tripliciter, quia uel hoc erit secundum quandam pronitatem, uel aptitudinem, & sic proprie non est uitium. sed potest esse radix, uel initium uitiorum. Iuxta: Illud initium omnis peccati est superbia. Secundo modo potest accipi superbia prout non solum est quaedam pronitas & aptitudo ad concupiscendum excellentiam; sed etiam, prout act& concupiscimus aliquam excellentiam. Sic non est uitium speciale, sed generale: quia omnis peccator concupiscit aliquam excellentiam: cum concupiscat non subesse legi rationis, uel non subesse Deo. Et ideo haec duo uitia: superbia, & cupiditas, siue auaritia. dicuntur generaliter esse omnia peccata. Tertio modo potest accipi superbia, ut est concupiscentia: non cuiuslibet excellentiae: sed excellentiae honorabilis. Et sic non omne uitium est superbia: sed superbia est quoddam uitium speciale, & potest aliquomon dici uitium capitale. Dicimus autem aliquo modo, quia superbia proprie loquendo non est uitium capitale, sed huiusmodi uitium est inanis gloria, ut patet per Magistrum in littera. Et, ut patet per Gre. 31. Moral. ubi vult, quod ex supbia oriatur inanis gloria, quae est uitium capitale. Nam superbialicet materialiter sit aliquomodo idem, quod inanis gloria: Formaliter autem non est idem. Nam superbia accepta tertio modo, ut est circa excellentiam honorabilem, & circa illud idem, circa quod etiam inanis gloria quia utraque est circa excellentiam honorabilem. Ion materialiter sunt aliquo modo idem: sed formaliter dient, quia inanis gloria addit supra superbiam quandam claritatem, uel quaendam manifestationem. Nam secundum Isidorum in li. Ethym haec est gloria quasi claria, haec est inanis gloria, quasi inanis claria. Nam cupiditati inanem gloriam non sufficit hrte circa excellentiam honorabilem, sed uult eam hrie cum quadam claria, siue cum quadam manifestatione, uel cum quadam notitia aliorum. Ideo ex superbia oritur inanis gloria, quae dicitur esse uitium capitale, quia ex ea oriuntur multa alia uitia. Haec ergo: tria magnanimitas, superbia, & inanis gloria se haet circa excellentiam honorabilem, aliter tame, & aliter: quia magnanimitas respicit dignitatem illius excellentiae. Nam magnanimus directe loquendo non appetit proprie ipsum honorem, sed appetit dignitatem honorum, uel appetit esse dignum honore: Et ion est uirtus, cum honor sit exhibitio reuerentiae in testimonium uirtutis: Imo non solum est uirtus sed operatur magnum in omnibus uirtutibus. Nam ona opera uirtutum operatur magnanimus. Aliter tamen, & aliter. Nam uirtutes operantur sua opera quia delectantur in suis actibus, & in suis obiectis: Sed magnanimus operatur omnia opera sub alia rotene: quia uult esse dignus honore, & ion excellentiori modo operatur opera illa, quod proprie uirtutes. Nam sufficit casto abstinere a uenereis: sed magnanimus uult aliter abstinere, ut sit inde dignus habere honorem: ion faciet excellentiori modo opus castitatis, quam ipsa castitas. magnanimitas ergo uersabitur circa dignitatem excellentiae honorabilis. Superbus non curabit nisi de ipso honore, & magis appetete hebere honorem, quamuis sit indignus, quod esse dignum, & non hebre honorem. Magnanimus autem econuerso: magis appetet esse dignum honore, quo hebere: sed inanis gloria est circa ex cellentiam honorabilem cum quadam claritate, & cum quadam manifestatione. Et quia prius appetitum aliquid i se, quo manifestatio illius. lon ait Ore & bene, quod ex superbia tanqua ex priori oritur inanis gloria, quod est uitium capitale: Tamen unum ponitur pro alio propter quandam ident itatem materialem. His itaque transcursis, uolumus descendere ad septem uitia capitalia, quo sumuntur: Dicemus ergo, quod omne uitium, siue sit capitale, siue non: duobus modis commrttitur, uel quia inordinate prosequimur bonum, & sic sumuntur quatuor uitia capitalia: Inanis gloria, Auaritia, Qula & Luxuria, uel su talia uitia: quia inordinate fugimus malum. Et sic sumuntur alia tria: Ira, Accidia, & inuidia.

Propter primum sciendum, quod cum bona mundana sint tria: delectabile, quod signatur per concupiscentam carnis: utile, quod signa¬ tur per concupiscentiam oculorum. Et tertio est bonum honorabile, quod signatur per superbiam uitae: secundum haec tria bona sumuntur praefata quatuor uitia capitalia: quia secundum bonum honorabile sumitur superbia, uel inanis gloria, quae licet non sint idem, sed diffetant modo, quo dictum est, communiter: tamen unum sumitur pro alio. Ex eo ergo, quodin ordinate appetimus bonum honorabile, sumitur superbia, uel inanis gloria: sed prout inordinate appetimus bonum utile, sumitur auaritia. Sed tertio prout inordinate appetimus bonum delectabile, & potissime secundum delectationem carnis, sumnitur Gula, & Luxuria. Aliter tamen, & aliter, quia gula sumitur secundum delectationem cibi, & potus, quae ordinauit natura ad conseruationem indiuidui. sed luxuria uersatur circa delectationem uenereorum, quae ordinauit natura ad conseruationem specieni. Sic ergo sumuntur quatuor uitia capita lia, prout inordinate prosequimur bonum, sed alia tria sumuntur prout inordinate fugimus malum. Nam fugere inordinate malum, uel hoc est cum quadam insurrectione, uel cum tristitia sine insurrectione. Si cum insurrectione: sic est ira, quia lupus per iram insurgit contra canem, uolens effugere malum, quod posset patiacane. Tamen Lupus hoc faciendo non peccat: quia rationem non habet, & irascibilis, & concupiscibilis in eo non sunt aptae natae obedire rationi: fed si fugiendo malum non insurgimus, sed solum tristamur, sic est accidia, & inuidia, aliter tame, & aliter quia per accidiam fugimus inordinate laborem corporalem. Nam haec est accidia, tristitia de bono spirituali, quia est impeditiuum quietis corporalis, ut hon tristatur surgere ad matutinum, qui est impedimentum somni, uel tristatur ire ad ecclesiam, quia taedet eum laborare, uel taedet eum dimittere aliquod solatium corporale, ut ludum, nel aliquod tale, circa quod tunc uersatur. Sed inuidia est tristitia non de re propria, sed de re aliena, siue de bono alieno, prout est impedimentum boni proprii. Diret ergo accidia ab inuidia: quia accidia uersatur circa rem propriam: Inuidia circa rem alienam directe. sed indirecte, & per redundantiam est circa propriam, prout bonum alienum est diminutiuum, & obfuscatiuum boni proprij, quia maiore lumine superueniente, minus. lumen obfuscatur. Et ideo bene die in Iob: Paruulum occidit inuidia, quia nullus inuidet, nisi prout reputat se paruulum, & prout reputat suum lumen, & suam gloriam obfuscari ex praesentia alterius luminis. Et quia non est proprie obfuscatio, nisi minoris luminis a maiori. Ideo semper inuidus se habet, ut paruulus, uel secundum ueritae tem, uel secundum quandam suam reputationomn, sed a ccidia etiam directe est circa rem propriam, prout quis tristatu de aliquo bono proprio, uel de aliqua sua propria quiete, quia impeditur in illa. quod impedimentum reputat aliquod malum. Sic & differt ira ab accidia, & inuidia. Nam quaelibet istarum trium potest dici quaedam tristitia: sed ira est tristitia cum quadam in surrectione. sed inuidia, & accidia possunt esse tristitia sine omni insurrectione. Assignata ergo sunt septem uitia capitalia uno modo. Possumus tamen assignare, uel enumerare ea alio modo, sicut assignat, & enumerat ea Greg. 31 moral. Propter quod sciendum, quod uitia capitalia secundum eum primo distinguuntur, quia quinque ex eis sunt spunalia uidelicet Inanis gloria, u Inuidia, Ira, Accidia, & Auaritia. Et duo carnailia: Quia: Luxuria. Quinque autem uitia capitalia spiritualia, sic accipiuntur, quod unum oritur ex alio. propter quod ait Greg. dicta quinque tanta sibi congregatione iungi, quod non nisi unum de alio proferatur. Vult enim, quod prima soboles superbiae sit inanis gloria: Superbiam ergo non computat uitium capitale, sed inanem gloriam, quae est eius soboles, & eius proles. Ponit eam primum uitium capitale ex autem tanquam a primo capitali uitio oritur inuidia e quae est secundum spirituale capitale uitium, propter quod ait, quod nimirum, id est certe dum aliquis uani nominis potentiam appetit, ne quis hanc alius adipisci ualeat, tabescit, id est inuidet. Ex inuidia autem: quae est secundum uitium spirituale capitale: oritur ira. ideo ait, quod inuidia quaeque iram generat. Et ex ira, quae est tertium spirituale uitium capitale: oritur tristitia, id est accidia, quia cum quis turbatur, in mente per iram turbatus taedio afficitur, & tristatur de omni spirituali bono, quod sibi incumbit agere. Ex accidia autem oritur auaritia, quae est cupiditas exteriorum bonorum, quia cum quis exteriori consolatione destituitur per cupiditatem possidendi exteriora bona, quod ad auaritiam pertinet, consolationem quaerit. Post haec autem quin que spiritualia capitalia uitia, non nisi duo carnalia uitia capitalia supersunt: uentris ingluuies, & luxuria, quorum unum ex alio oritur: quia luxuria ex uentris ingluuie, siue ex gula nascitur. Et sic sunt septem uitia capitalia: quinque spiritualia, & duo carnalia: quae dicta sunt capitalia, non quod unum non oriatur ex alio; nec quod ipsa capitalia non oriantur ex alijs, sed quia ex quolibet uitio capitali plura alia uitia oriuntur. Superbia ergo, ut idem Creg. ibidem innuit, est quasiregina in regno uitiorum. Et haec septem uitia capitalia sunt quasi duces, sub quorum quolibet plura alia uitia oriuntur, & multiplicantur. Nec est curandum quod scriptura sacra cupiditatem uocet radicem omnium malorum, & superbiam initium omnium peccatorum: quia Gre. pro eodem accipit radicem, & initium: unde & superbia uocat radicem omnis mali, & initium omnis peccati: Tamen si uellemus, secundum quandam appropriationem loqui, diceremus, quod cupiditas est radix omnium malorum. Et superbia est quasi truncus, & quasi initium omnium peccatorum. Nam ex cupiditate tanquam ex radice omnia uitia nutriuntur. Et ex superbia quasi¬ & trunco contra Deum eieco omnia alia peccata initium sumunt. peccatum enim est quid uolitum, & quid inordinatum: quia si non esset uolitum non esset peccatum, & si esset uolitum, & non esset inordinatum, non esset peccatum. Esse ergo uolitum magis pertinet ad conuersio nem, & ad cupiditatem, sed inordinatum, secundum quod huiusmodi, magis pertinet ad auersionem: quia hoc est inordinate se habere auertere se a fine, id est a Deo. Possumus ergo dicere, quod haec duo uitia etiam, ut sunt generalia, quodlibet est principale aliter, & aliter. quia cupiditas habet rationem principalitatis quantum ad conuersionem. Et ideo scriptura sacra specialiter designat eam per radicem: quae est infixa terrae, & conuersa ad terram tanquam ad commutabile bonum. Superbia uero habet principalitatem quantum ad auersionem Ideo initium superbiae dicitur esse apostatare a Deo, id est auertere se a Deo: tamen quia nullus se auertit nisi se conuertat, & quia se conuertendo ad bonum commutabile plene, & perfecte, se auertit a bono incommutabili, & aliquo modo est, & econuerso. Ideo cum hoc, quod potest superbiae quodammodo specialiter appropriari auersio, & cupiditati conuersio; utrunque tamen ad utrunque referri potest. Ex dictis ergo patere potest quomodo in regno uitiorum accipiendae sint radices eorum, & quomodo uitia generalia, & quomodo uitia capitalia, quia illa sunt capitalia uitia, ex quibus oriuntur alia. non obstante, quod illa oriantur ex alijs. Ex dictis ergo potest patere quartum qnomodo accipienda fint uitia simplicia: quia illa sunt talia, quae sunt apta nata oririex uitijs capitalibus.

RESPON. AD ARGVM.

Ad primum dicendum, quod non accipitur hoc uitium capitale ex quo oriuntur omnia alia pcame: quia hoc modo accipiuntur uitia generalia: Superbia, scilicet, & Auaritia, quae generaliter sumpta sunt radices, & initia omnium peccatorum, sed hic accipiuntur uitia capitalia, ex quorum quolibet multa alia uitia sunt apta nata oriri. Et ista sunt septem, prout in littera numerantur.

Ad secundum dicendum, quod illa peccata capitalia assignata eo modo, quae sunt peccata; habent ex eis oriri multa peccata, ut si sunt peccata uenialia, & incompleta, incomplete disponunt ad originem peccatorum, quae sunt apta nata oriri ex eis. Si autem sunt mortalia, & completa: magis perfecte, & complete ad hoc inclinant. Nam peccatum, quod est mortale ex opere operato potest esse ueniale ex opere operantis: quia peccans, & operans incomplete, & secundum quid se habet ad aliud.

Ad tertium dicendum, quod peccata capitalia dicuntur matres, prout generant alia peccata & dicuntur capitalia, prout sunt principalia re¬ speccu aliorum peccatorum: utroque ergo modo possunt nominari. possunt enim dici capita, & matres. sed uitia, quae nascuntur ex eis spetiali modo possunt dici filiae, quia idem est esse filium alicuius, & esse natum ex eo: uitia ergo principalia possunt dici capita & matres, quae oriuntur ex eis: aliter, & aliter sumpta possunt dici filiae, & membra.

Ad quartum dicendum, quod, quantum ad praesens spectat, uitium capitale potest dici dupliciter, uel a principalitate, & sic non omne peccatum mortale est capitale, sed illa sunt capitalia uitia, ex quibus alia oriuntur. Secundo modo potest dici capitale a punitione capitis, ut quia est dignum morte, & sic omne peccatum mortale est capitale. Secundo modo multo plura sunt peccata capitalia, quam illa, quae assignantur in littera.

Ad quintum dicendum, quod peccata capita lia haec uocantur, ex quorum quolibet plura alia oriuntum, sicut possunt dici rami capitales omnes illi, ex quorum quolibet oriuntur plures rami, sicut dicuntur rami simplices, ex quibus non oriuntur alii: hoc tamen non obstante potest ramus capitalis oriri ex alio, ut ex trunco: sufficit ergo, ut sit ramus capitalis, quod ex eo oriantur plures alii. Sic etiam uidemus in uitijs, quod inanis gloria oritur ex superbia: tamen est uitium capitale, quia ex inani gloria oriuntur plura peccata, uel uitia.

Ad sextum dicendum, quod uitia sunt plura, quam uirtutes: quia uno modo contingit percutere signum, sed multis modis contingit deuiare ab ipso: tamen uitia capitalia non oportet, quod sint plura, quam uirtutes. Vel possumus dicere, quod si accipiuntur uitia capitalia: debent accipi uirtutes cardinales, quia sicut illae sunt cardines uirtutum. Ita uitia capitalia sunt capita uitiorum, & hoc modo uerum est, quod dicitur, quod uitia capitalia sunt septem. uirtutes cardinales non sunt nisi quatuor. Vel possumus dicere, quod si accipiatur uitium capitale a punitione capitis, secundum quem modum omne peccatum mortale est capitale: possunt dici plura uitia, quam uirtutes.

Ad septimum dicendum, quod non oportet, si sides est fundamentum uirtutum, quod infidelitas sit uitiorum: quia fides dicit cognitionem, & ex bona cognitione possunt oriri bone affectiones, sed infidelitas de se non dicit cognitionem, sed ignorantiam. Ex ignorantia autem non possunt oriri peccata nisi per accidens, quia omne peccatum de se est uoluntarium: & ignorantia de se tollit uoluntarium, tamen eo modo, quo ignorantia potest esse causa peccatorum. sed infidelitas, & idolatria possunt dici causae uitiorum: & uitia capitalia non sumuntur ex eo, quod elt per accidens, sed ex eo, quod est per se.

ARTIC. IIII. An species superbia a Aagiffre sint bene data. Conclusio est affirmatiua.

nrao, squiea da2 quan. 3. atuia4.

QVARTO quaeritur de quarta distinctione, uidelicet de speciebus superbiae positis in lit tera, quae dicuntur esse posite a Greg. Nam prima species est quaden bonum, quod quis hebt, sibi attribuit sed hoc non vr species superbiae: sed in fidelitatis: cum sit articulus fidei, quod debeamus credere, Deum Creatorem omnium bonorum uisibilium, & inuisibilium.

Praeterea secunda species superbiae assignata in littera est, cum quis credit a Deo sibi esse datum aliquod bonum, & pro suis meritis, sed hoc non vrn esse species superbiae, quia non uidetur esse peccatum, credere, quod uerum est. Nam multa bona habemus a Deo per nostris meritis.

Praeteterea tertia species superbiae assignatur in littera, cum quis se iactat habere, quod ne habet: sed iactantia secundum Philosophum opponitur ueritati, ergo non opponitur humilitati cum unum non opponatur duobus, sed omnis species superbiae uidetur opponere humilitati, ergo &c.

praeterea quarta species superbiae assignata in littera est despicere alia, sed hoc non uidetur esse species superbie: immo uidetur esse uirtus magnanimitatis: quia magnanimo omniasunt parua, & ex hoc urm omnia despicere, ergo &c.

Preterea multae aliae assignantur species superbiae, uidelicet inobedientia, & ingratitudo ergo non sunt tantum quatuor, sicut dicitur in littera.

IN CONTRARIVM est, quod labent in littera.

RESOLVTIO. Superbiae species quatuor esse non dubitamus, ctre rae ueronon dirtcte, sed ex consequcutisipulss sbecies dicipossunt.

RESPONDEO dicendum, quod superbia nihil est aliud, quo quidam inordinatus appetitus honoris, & excellentiae, ut patuit supra cum agebatur de tertio modo acceptionis superbiae, secundum quem modum accipitur superbia proprie propter quod sciendum, quod aliud est honorari, & aliud est esse dignum honore. haec en. primo differunt secundum ea, quae uidemus in effectu, quod aliqui sunt digni honore, & non honoram tur: Aliqui uero honorantur, & non sunt digni honore. Differunt etiam quantum ad rem ipsam: quia aliqui habent in se uirtutes secundum speculabilia, cuiusmodi sunt scientiae, nel sed magi¬ bilia cuiusmodi sunt uirtutes morales. Vtrunque enim est bonum honorabile, tam scientia, qua moralis bonitas: cum honor sit exhibitio reuerentiae in testimonium uirtutis, quod non solum intelligendum est de uirtute morali: sed etiam de contemplatiua, cuiusmodi est scientia. Nam est notitia, id est scientia de genere bonorum honorabilium. Iuxta illud in principio de anima bonorum honorabilium notitiam opinantes. Et quia aliqui has res habent aliqui non habent, aliqui sunt digni honore: aliqui non. Tertio possumus dicere, quod aliud est esse dignum honore, & aliud honorari secundum maius & minus bonum. Immo scdem quod sunt diuersa ab inuicem, ut, quod honoretur indignus non proprie differunt secundum maius, & minus bonum sed etiam secundum bonum, & non bonum. Nam cuni dignus honore honoratur, utrunque bonum est uidelicet, quod est dignus, & quod honoratur. sed mu to maius bonum est, quod quis est honore dignus, quia est bonum interius, id est, bonum uirtutis, quam, quod honoratur, quia hoc est bonum exterius, & est signum uirtutis. sed si ista diuidantur, quod unus sit dignus honore, & non honoretur: alius honoretur, & sit indignus. Dicemus, quod esse dignum honore est bonum: sed quod honoretur indignus non est bonum. Immo malum.

Ex dictis autem possumus dare quartam differentiam secundum appetitum, quia non debemus appetere honorari, sed esse honore dignos, quod etiam uerum est de ipsa praelatione, quia non debemus praelationem appetere, sed esse praelatione dignos: nisi forte tempore persecutionis, quando praelatio erat ad martyrium. Episcopo. secundum quem modum potest exponi illud Apostoli, Qui episcopatum desiderat, bonum opus desiderat: non, ut praesit, sed, ut prosit, quod potest intelligi etiam tempore pacis, quantum ad acceptationem. Nam si quis electus credit se esse utilem ecclesiae, non licet sibi procaciter respuere. Et si contingat eum acceptare, non debet hoc facere, ut praesit, sed ut prosit. Dimittamus ergo de ipsa acceptatione, quia pars debet se exponere periculo pro toto. sed ipsam prelationem desiderare: hoc faciens, uel est iniustus, vel est superbus: quia aut credit se meliorem, quibus appetit praeesse, aut non: si non credit est iniustus quia uult praeesse melioribus se. si credit: est superbus, quia magnae superbiae est credere se meliorem omnibus, qui sunt in tanta multitudine, sicut est multitudo unius ecclesiae. Ex dictis autem concludere possumus, quod nullus potest conqueri de Deo, si non praefertur ad praelationem aliquam. Nam si est dignus, non potest conqueri, quia plus fecit ei Deus, quia fecit eum dignum praelatione, quam si fecisset eum praelatum. Si non est dignus non potest conqueri, quia esset malus, & iniustus, si uellet praeesse indignus. Reuertamur ergo ad propositum, & dicamus, quod cum aliud sit honorari, & aliud honore dignum: Dicemus, quod circa unum istorum. [circa esse honore dignum principaliter uersatur magnanimus. Circa aliud, id est circa ipsum honorem principaliter uersatur superbus propter quod superbus est quidam improportionatus magnanimus. quia cum superbus non sit proportionatus ad alta, excellentia, & honorabilia: principaliter tamen appetit ea. Tot ergo erunt species superbiae, quot modis poterunt tales improportiones contingere. Nam primo potest hoc contingere per comparationem ad ipsam rem. quod contingit, cum quis non habet rem honore dignam, quam dicit se habere Et sic est tertia species superbiae, cum quis se iactat de eo, quod non habet. Magnanimo ergo hoc non potest contingere, cum ipse principaliter non desideret honorem, sed honore esse dignum.

Secundo potest huiusmodi improportio contingere per comparationem ad alios homines, quia superbus omnes alios uult excellere, & ex hoc est aliorum despectus. Et sic sumitur quarta species superbiae, cum quis, caeteris despectis singulariter, uult uideri, sed hoc non potest conpetere magnanimo, cui est curae non de uideri, sed de esse. Nec uult, quod ex apparentia habeatur talis, sed ex existentia. Tertio & quarto modo potest contingere talis improportio ex modo habendi rem, quia uult superbus uideri habere a se, quod habet ab alio; quia excellentius est habere a se, quam abalio. Quod duobus modis potest contingere, uel effectiue, uel meritorie Si effectiue sic est prima species superbiae, cum quis bonum, quod habet ab alio, sibi attribuit. Si meritorie, sic est secunda spenes: cum quis credit bonum, quod habet a Deo, esse sibi datum, suis meritis. sed haec non possunt competere magnanimo, quia magnanimitas non solum est uirtus, sed operatur magnum in omnibus uirtutibus: Et quia uirtuosus uadit secundum ueritatem, non attribuit sibi aliquid, quod non habet siue effectiue, siue meritorie: Et si non potest uirtuosus, uel quicunque alius iudicare de se ipso secundum punctum ueritatis, quicquid sit de alijs; uirtuosi tamen de. se ipsis potius iudicant esse minus, quam magis in bonis, & meritorijs. In malis autem, & demeritorijs econuerso, quia bonarum mentium est ibi culpam agnoscere: ubi culpa non est.

RESP. AD ARG. Ad primum dicendum, quod peccatum superbiae non est in sola cogitatione, uel in sola credulitate: sed magis est in affectione, & in modo se habendi. Non credit enim superbus, quod aliquod bonum sit, quod non sit a Deo, sed ita afficitur ad suam excellentiam: quod de bono, quod habet, non magnificat Deum, ut debet, & ut habet ipsum a Deo: sed ita extollitu, ac si haberet tale bonum a seipso.

Ad secundum dicendum quod merita nostra insufficientia sunt ad ea, quae pro meritis nobis redduntur. Ipsorum ergo meritorum non sumus nos principalis causa, sed ipse Deus. Et ideo principaliter debemus ea recognoscere a Deo, quia Deus non remunerat in nobis, nisi, quod operatus est in nobis.

Ad tertium dicendum, quod iactantia, ut dicit quandam exteriorem ostensionem, uel exteriora uerba, siue exteriores gestus eius: quod intus non habetur, est oppositio ueritati, sed ut dicit quandam excellentiam prout homo seipsum extollit interius de eo, quod non habet, est oppositio humilitati, & est species superbiae.

Ad quartum dicendum, quod magnanimo omnia parua uidentur: non quia bona aliorum despiciat: cum eius principalis intentio non sit honorari, sed esse honore dignum. sed ditur omnia reputare parua: quia nihil est in humanis actibus, quod tanquam insolitum admiretur: cum magnanimus iit proportionatus ad maxima. peperquod dicit Philosophe, quod magnanimus nen est admiratiuus.

Ad quintum dicendum, quod inobedientia, & ingratitudo non sunt species superbiae, quasi superbiam essentialiter diuidentes: sed quia aliquod participant de superbia, & quia a superbia imperantur, & homo per superbiam fit aliquando ino bediens, & ingratus: ideo non directe, sed ex consequenti possunt dici species superbiae.

Dubitatio I. Litteralis.

SVPER Litteram primo quaeritur de illo verbo. Quidam dicunt vnum peccatum. Alii uero &c. Sed contra: Non oportet aliquam istarum opinionum esse ueram. Dicendum est utranque opinionem posse esse ueram aliter, & aliter: quia uoluntas, ut est separata ab actu exteriori, ut patet per habita: est aliud peccatum ab exteriori actu: sed ut est coniuncta actui exteriori: debet dici unum, & idem peccatum, ut superius est ostensum.

Dubitatio II. Litteralis.

Vlterius sorte dubitaret aliquis de eo, quod in iittera dicitur, ad quod illi dicunt diuersa esse mandata, sed si sunt diuersa mandata, oportet quod sint diuersa peccata: quia facere contra aliud, & aliud mandatum est conmittere aliud, & aliud peccatum. Dicendum, quod de actu interiori, ut est separatus ab exteriori sunt duo praecepta, uel quae inhibitiones, & sunt duo peccata, sed ut actus interior est coniunctus exteriori non est nisi una inhibitio, & unum peccatum.

Dubitatio 1II. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dite. Praeterea quaeri solet, &c. Nam cum ip peccato non solum sit act us, & reatus d est obligatio ad culpam, sed eteam sit ibi macula: vr Magister insufficienter procedere, cum de macula non faciat mentionem. Dicendum, quod primo est actus peccati. scdo ex actu, quia ille actus est defectiuus, & inordinatus. ex illo cfectu, & ex illa inordinatione homo contrahit maculam. Tertio exmacula contracta peccans incurrit reatum i est obligationem ad poenam. Macula ergo est media inter actum peccati, & reatum, & quia medium sufficienter datur intelligi in extremis. ideo &c.

Dubitatio TTTI. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera diu. Nec unquod est in aliquo pcmutem actu, quin sit etiam reatu preter originale. quomodo ergo originale in hoc differ at ab alijs pctis. Dicendum quod originale est exceptae actionis ab alijs pctis: quia in alijs peccatis, postquo homo satisfecit de culpa absoluitur a reatu: quia post satisfactionem non remanet reatus d est obligatio ad poenam, sed in peccato originali, postquo homo est Baptixatus, & ex hoc sufficienter satisfecit pro culpa. Ita quod si tunc moriretur, euolaret ad gloriam; Adhuc tamen remanet reatus id est obligatio ad istas poena temporales, cuiusmodi sunt infirmitates, dolores, &c. talia, quae inflicta sunt nobis pro originali peccato.

Dubitatio V. litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis deeo, quod in littera ditmu. quod duo sunt peccatorum genera: mortalium, & uenialium, quare pctmme mortale, & ueniale non dicuntur duae pctoterum species, sed duo peccatorum genera. Dicendum, quod diuisio peccati in mortale, & ueniale non est diuisio generis in species: sed anologi, uel equiuoci in diuersa genera. Dicimus autem anologi, uel equiuoci: quod logicus non distinguit inter analogum, & equiuocum: sed analogum uocat aequiuocum: quia secundum pe Logicum: Si quis omna entia uocet equiuoce non uniuoce nuncupabit. Constat tame quod ens, non est o aequiuocum, sed anologum. Dicemus ergo quod sicut substantia est ens simpliciter, & accidens secundum quid, uel sicut animal hon est animal simpliciter, sed animal quod pingit est animal scdem quod: sic peccatum mortale est petmem simpliciter. Veniale est peccatum incompletum, & secundum quid. Et sicut substantia, & accidens non sunt unum genus, sed diuersa genera, & animal uerum, & pictum non sunt unum genus, sed diuersa genera; Sic peccatum mortale, & ueniale non sunt unum genus, sed diuersa genera.

Dubitatio VI. lirteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dicitur: Praeterea sciendum, septem esse uitia principalia, uel capitalia. Contra: Superbia dicitur uitium capitale, & tamen non computatur ibi, sed computatur inanis gloria. Dicendum quod inanis gloria oritur ex superbia, & ut patet per habita: Inanis ploria debet dici uitium capitale, non superbia, nisi prout conmmuniter loquendo, inanis gloria accipitur pro superbia, & econuerso: proprie tamen loquendo superbia non est inanis gloria:ised formaliter differunt, & inanis gloria est soboles, id est filia supetbio ut uult Grego 31 Moralium

Dubiratio II. Litteralis.

Vlterius forte dubitaret aliquis de eo, quod in littera dtue: Sed utrumque recte esse dictum, &c. Vbi uult Magister, quod cupiditas, & superbia sunt uitia generalia quantum ad genera singulorum, non quantum ad singula generum: quia secundum Magistrum non est aliquod genus peccati, quod non possit oriri ex superbia, & auaritia. Contra: Nam omnia peccata non solum genera singulorum, sed singula generum uidentur habere ordinem ad utrunque illorum: tam ad auaritiam, quam ad superbiam. Dicendum quod auaritia potest sumi generaliter pro cupiditate cuiuscunque excellentiae, & sic sunt uitia generalia, & sunt omnia uitia: quia non est peccatum, quod non procedat ex cupiditate alicuius boni, & ex ambitione alicuius excellentiae: Sed si sumatur specialiter: prout auaritia, & cupiditas bonorum exteriorum, & superbia est ambitio excellentiae honorabilis: Sic potest habere ueritatem, quod Magister ait.