Quaestio 15

¶ Distinctionis decime quinte questio decima quinta. Irca eandem quintam decimam distinctionem quaram quintam decimam quaestionem in ordine de homicidio et bello. Et quaero hanc quaestionem an licet oc cidere et rapere in bello.

Pro solutione quaestionis nonbis et communiter dicatur bellum dicitur a bellus bella bellum per antiphrasim vt de talibus contingit lucus et officium bellum libitinaque perce. Ista per antiphrasim dicintur nomina monsque etiam dicitur pugna quia antiquitus pugnis calcibus et di bus pugnatum est postea armorum vsus a tubalcaym et lacedemoniis inuentus est. Se augusti. dati in suo li bello de nouem verbis qui vulgatam multorum opinionem ostendere elaborat quod bellum a bellua ducatur et lucus non per contrarium et in hoc quintilianum et beatum hiero. rephendit sed non est theologis insistere a quibus fontibus huiuscemodi riui scateant frequenter illud verum continet gran matici certant et adhuc sub iudice lis est de multis vo cabulis vtcumque res se habeat. vel dicitur a bellua vel per contrarium honesti non refert de denominatione nouum col legium oxonie est antiquius collegio magdalene. Tn bellum capitur in bonam partem et est honestum et malam: aliquod bellum est actus fortitudinis et aliquod bellum est actus audacie et sic de militia / licet fortitudo milita ris secundum aristo. iii. ethi. viii. non est fortitudo neque vii tus est secunda sepines fortitudinis methaphorice secundum aristo. fortitudo bellica est vtus cardialis. iii. ethi. et. i. rethorice. et vbicumque de ea loquitur quamquam martinus voluerit fortitudinem bellicam esse eius speciem et aliam acceptionem fortitudinis vtutis cardinalis effinxerit propter partes potentiales fortitudinis vt magnani mitatem et similes seruaret partes subiectiuas fortitudis sed hoc in tertio fictitium laboro ostendere. Fortitudo est actus vel habitus quo quis vult belligerare secundum quod ratio dictat. iii. ethi. vii. fortis itaque est impauidus vt homo atque timens quidm vt humisce res formidolosas verum vt oportet et vt dictat ratio tollerabit honestatis causa hec enim ipsius vertutis est finis eius conditio est ante bellum esse quietum. tempore belli esse feruidum: dicente aristo. fortes autem in ipsis operibus feruidi sicut antea vero quieti maro. i. eney. non solum describens fortitudinem enee sed heroicum virum dicit exemplo enee soluuntur fri gore menbra. vbi seruius id exponens dicit eum fuisse ti more percussum. et tullius. i. officiorum. Sed fugiendum etiam illud ne offeramus nos periculis si ne causa quo nichil potest esse stultius pricipes ple no ore laudati vbi par erat de lite stabant vt de mul tis facile est ostendere. Audacia est actus vel habitus quo quis bella gerit plusquam oportet terribile ausibile reputat vt de celtis loquitur aristoteles qui non formidant tonitrua ante pericula audaces sunt precipites et volunt ea sed cum in ipsis sunt tergi uersantur vecordia est extremum in defficiendo.

¶ Ex his infero propositiones. Prima est: imper tinens est viro forti esse robustum corpore vel neruosum licet interdum vocitemus talem fortem tamen hoc non est in sermone moralis philosophie: patet correlarium stat aliquem talem esse timidum et aliquem fortem fortitudine morali vt de achille et hectore contigit: aliqui ab ineunte etate sunt aptiores ad bellum quam alii non solum a natura vt de bene natis loquitur aristoteles sexto ethico. sed ab as suefactione grauium laborum et frugalitate victus parcitate somni et propterea vegetius primas par tes ante nobiles videtur impartire agricolis sed glo ria et infamia que stimulant ad laudem sunt maiores in nobilibus vt lucanus de cesare et pompeio dicit stimulos dedit emula virtus fabris laniis non horrentibus effusionem sanguinis fortitudo militaris facile alludit angeli vti intelleximus remnuunt capere lanios in eorum iudicio in causa mortis: calcifiaces / sertores / tonsores ab eorum arte sunt spurii mentis nec nati in tratia que proportio acus vel no uacule ad lanceam vel ensem. dixi ab eorum arte non eo inficias aliquos istorum a natura aliquibus curialistis vel agricolis prestare molliter educati magis sunt milites veneris quam martis: sicut hector paridi improperauit fugienti a menelao vt est apud homerum tertio illiados inquiens: at enim in hoc belli puluere nihil ad victoriam faciunt cithare cantus dignitas forme compti capilli veneris dona cetera que huiusmodi. effinxere poete achillem alitum ex neruis boum et non perdicum vel phasianorum: et guillermus vallas vt nostri an nales perhibent partes illas boum quas nouem pli cas vocant dilexit.

¶ Sequitur secundo: stat senem ne storem esse ita fortem sicut aiacem telamoneum imo est dubium. patet forte nestor habuit habitum intensiorem quam animax vel actum propter longam experientiam in re bus bellicis sed quia ad extra non ita patuit nec inua dendo troianos occidendo paridem et ledendo hecto rem nec expectando dicimus aiacem fuisse fortiorem nestore nec hac fortitudine plus pollebat hannibal dum saguntum obsideret vinginti quinque annos natus quam cum anthiocon sirie relinquerit iam septuagenarius.

¶ Tertio sequitur: vnus actus est vni fortitudo qui alteri esset temeritas: patet congredi cum hectore in du ello fuit aiaci thelamonio fortitudo melenao vel vli xi fuisset temeritas thedeo congredi cum quinquagin ta fuit fortitudo audacia tersiti. similiter expectare in vno loco est fortitudo in alio temeritas robertus bruse te mere egisset certando solus contra exercitum in campo qui solus opposuit se integro exercitui in pertram sitione vadi prudenter.

¶ Quarto sequitur: hec con sequentia nichil valet: nestor est fortior achille: ergo de bet vel potest pugnare cum hectore vel thelapho sicut achilles: sed pone quod habitus vel actus quem fortis habuit sit corruptus an talis sit fortis dicitur quod sic suf ficit habuisse et postea nunquam habuisse contrarium neque est simile de albedine et albo.

¶ Quinto sequitur quod fugere est actus fortitudinis: patet: recta ratio dictat quod quis debet interdum campum diserere sicut congredi. propterea aliqui nostratum inhoc non debent stare de aliquibus viris heroicis dicunt ipsos periculum subterfugisse et nunquam fugisse.

¶ Sexto sequitur quod cunctari est actus fortitudinis sicut aggredi: patet: interdum ratio dictat vt fecit fabius maximus contra hanibalem quod hostis non erat inuadendus sed alleuiandus: secundum illud maronis sexto eneyd. verba ennii recitantis. quo fessum rapitis fabi tu maximus ille: es vnus qui nobis cunctando restituis rem pro salute patrie gloriosus dux aspernatur rumores vulgi et lacerationem eius fame vt succurrat saluti reipublice. Quocirca marcus tul. pri. officiorum idem carmen ennii allegans carpit callicratidem ducen lacedemoniorum nolebat anteponere salutem reipublice rumori inani vulgi de attenuanda sua gloria secundum consilium magni pompei septimo pharsa lie: fortissimus ille est qui promptus metuenda pati si communius instent ex differre potest placet. hec tam prospera rerum tradere fortune. et in secundo eiusdem post orationem militibus habitam ad congrediendum cum cesare non videns eos animatos reliquit bellum inquiens. Sensit et ipse metum magnus placu itque referri. Signa nec in tante discrimina mittere pugne. sic diu iugurtha peregit contra vitellum et marium.

¶ Septimo sequitur: illi non sunt laudandi qui bellando alienas res publicis lacerant et vsur pant sed improbandi. patet tales in hoc sunt temerarii et auari homicide imputabiliter bellue crudeles bene tho meris capunt ciri locauit in vtere sanguinem sitiebat vt sanguinem biberit: stultum genus hominem grande facit tales indignos quorum anime finaliter sepeliuntur cum plutone. Ridiculum est alexandrum ma cedonem obdomi tum orbem extollere bene respondit pirata diomedes ego sum latrunculus tu autem maxl mus latro quas luebat penas ab antipatri filiis per emptus quem finem suum imperium habuit voluta vt nec superstites liberi vxor frater vel olympias ma neret. si exitum negocii considerasset opinor elegisset deffendere propria et non inuadere aliena nisi vbi ha puit iustam causam bellandi. secundum illud. ix. pharsalie. Illic pillei proles besana philippi felix predo iacet terrarum vindice fato raptus: et paulopost nulloque he rode relicto totius fati lacerandas prebuit vrbes. Quocirca baptista romulum introducit orantem pompeum tueri italiam et iura patrie et non cesarem et dicit erat melior cesare inquiens. magne meorum immor talis honos et gloria sumina nepotum et commune bonum ser ua quoniam hec tibi semper cura fuit: et paulopost: te extreml nostrique duces venerantur et ipse depositis odii causis liuore sepulto. te praefert cesar se melioremque fatetur. quando quidem pietas et nescia rumpere leges. dignior est sceptro et regni diademate virtus. Idem censeo de iu lio cesare et plerisque aliis quos inobile vulgus super astra euehit qui a tullio tyrannus reputabatur.

¶ Octauo sequitur: non est actus fortitudinis se occidere propter quancunque tristiciam: patet. iii. ethi. vii. mortem sibi con sistere ob fugiendam paupertatem aut amorem aut molestum aliquid non fortis est hominis sed timidi est enim mollitudi nis laboriosa fugere. Ex quo patet aiax thelamonius quem hector vincere non poterat molliter et timide egit suo mucrone se suffodens. xiii. mathamor. dicente ouidio. Hectora qui solus quiferrum qui ignemque iouemque: sustinuit totiens. idem patet de regina dido ne. quarto eneydos (si poetis adhibeatur fides) idem tidem de saule patet: male agit occidendo se cato vticensis quem tantopere nono pharsalie laudat lucanus inquiens. Ecce parens verus patrie dignis simus aris Roma tuis per quem nunquam iurare pudebit. Et quem si steteris vnquam ceruice soluta. suffi cit in illo actu molliter egit et lucretia que tantope re a romanis effectui vt arguit beatus augustinus in ciuitate dei: vel ipsa erat innocens vel nocens: si primum erat morte indigna male egit occidendo innocentem. si nocens auctoritate propria non debuit se occidere nolo mortem peccatoris se magis conuertatur et viuat. Exechielis. xviii. hoc est nolo vt se occidat: etiam in adulterio tarquinii superbi ipsa erat innocens. idem potest inferri de mitridate et sa gassismo pariter et bellicosissimo hanibale hamiltaris filio: sed laudenda est lucretia propter castitatem coniugalem quam viro seruabat sicut feruor castitas laudatur in origene sed non abscisio menbrorum secundum illud hora. nihil est ex omni parte beatum de saule quamquam digladientur aliqui: vt patet primi regum vlti. tamen si instinctu diuino se peremit tunc non peccauit / vt de sansone: iudicum. xvi. sed siue sic siue non pecca tum erat minus volebat se occidere ne esset ludibrium infidelibus sed eum non excusamus. beatus augustinus tenet eum dannatum in questionibus ve teris et noui testamenti cui lictera regnorum suffra gatur de beato marco qui amputauit pollicem apparet quod factum est instinctu spiritussancti cui mors et vita est debita in hoc laudatur vsaac volens patri parere dicens patri quod male ageret quod propterea fleret cui astipulatur baptista in calamitatibus. Quid patris et nati ante te nomnina terrent. Quid te falsa ligat stulte pietatis imago. Est pietas suprema deo parere nec vllum gratius est sacrum nec victima sanctior vlla. casus tamen ille non est trahendus in consequentiam. vii. questio. i. petisti qui abscindunt membrum a se nunc non sunt promouendi. xl v. distinctione per totum et hoc si scienter si ab extrinse co inferatur vel per accidens hoc est ignoranter vel amputando menbrum aliorum corruptiuum vel nihil mali est aliud tamen est de amissione oculi ex culpa quacumque praenia. patet. xlv. d. si euangelica vbi diaconus irritans praes biterum erat oculo priuatus a presbitero gelasius papa prohibuit hunc diaconum promoueri ad ordies

¶ Nono sequitur isti domi inter vicinos pugnantes non sunt fortes sed temerari et simee fortium est dicterium gallus pugnax in proprio: sterquillinio est inutilis in campo. idem de hominbus iactabundis intelli gas secundum quod dici solet bonus ascriptor numquam fuit bo nus equester verba ampulosa in abscentia periculo rum euomunt et in presentia eorundem penitus tabe scunt sicut improperauit aiax vlixi inquiens: tutius est igitur fictis contendere verbis quam pugnare manu in eis illud satyricum verificatur: parturiunt montes nascetur ridiculus mus: et tersites numerum non vi res auxit: athenas impos virtute garrilitate potens. Sed notabis quamquam apud aliquos dicatur repercutiens facit bellum et non primo pulsans hoc parum efficacie habet ratio quam vulgus assigent est hec si non repercuteret non esset bellum nemo solus bel lat profecto hoc est verum. sed hec ratio conclude ret pariter de primo cedente alium sine primo non tuisset ortum bellum primo inferens multo grauius pelinquit.

¶ Decimo sequitur: licet aliquis potest esse fortis qui nunquam bella gerebat tamen regulariter non exercentes bella non sunt fortes: primum pa tet. Fortitudo est actus vel habitus inexistens vel qui prefuit qui in absentia haberi potest sicut pauper potest esse liberalis saltem in aliquo gradu libe ralitatis. secundum patet: talis se non exercens non intromittit se multum in actibus fortitudinis belli te et fortasse non habet actus intensos et efficaces licet se habere existimet plerique existimarunt se ani mosos antequam congressi sunt (more sancti petri in ab sentia) postea auffugientes se meticulosos inglo riose pedem retraxerunt quando oculus videt que ante non viderat anima aliud cogitat et imaginatur vt aiunt plus mouet presentia ensis quam absentia pominorum non gratis ab aliquibus dicitur volitio patiendi mortem in absentia periculorum non susficit ad martyrium.

¶ Vndecimo sequitur fortis robore vel habens fortitudinem militarem est fre quenter vtilior in bello viro forti. patet plus potest ocere proximo et nouit an fractus bellicos decer tat armatus contra inermen vel sicut ludi magister contra adiscentem prudentia istis tantum conducit sicut pugnacitas cedunt arma toge secundum ci ceronem. propterea bene dixit vlixes aiaci thelamonio. xiii. methamorpho. qui nil nisi prella nosti. Quis tuus vsus erat nam si mea facta requiris ho tibus insidior fossas munimine cingo. Consolor so cios vt longe tedia belli: mente ferant placida. et re liqua: et paulopost recitatis factis eius conclusit. Que nisi fecissem frustra thelamone creatus. Bestat set leua taurorum tergora septem: et sequitur: tu vi ces sine mente geris michi cura futuri. Tu pugnare potes pugnandi tempora mecum. Eligit atrides et que sequuntur. experientia multum conducit et xxercitatio. non alias dicit vegetius romanos vicis se versipelles affros et totam bellicosam europam cum bona parte asie non alias cognoscitur plus prodesse percutere punctum quam cesum cum minor est resistentia stare in forma rotunda resistendo inuade re in forma piragmidali non tenere eundem situm dum ferit hostis vt minus solidetur ictus. et licet. viii politicorum dicit philosopus: bellicositas et industria men tis requirunt modum contrarium cum molles car ni sunt apti mente. secundo de anima. sunt delicatiores minus possunt proferre graues labores vt videre est in achille et aiace thelamonio quorum neuter visus est prudentissimus priori tam datur prima pars palme omnium qui interfuerunt bello troiano siue troianorum siue grecorum secundum apolinium vt patet tertio philostrati secundus in singulari duello integrum diem cum hectore pugnans vinci non poterat teste homero secundus inter quinque viros fortes venientes ad troiam numeratur ab eodem cuius nomen alexander macedo in cornu animalis maximi in india inscribi facit vt magne bestie viri fortis nomen inscriberetur secundum appollinium qui tamen sue agamenone et vlixe non euertissent troiam / britannigermani / galli / trionales et per consequens bellicosiores meridionalibus. vii. politicorum. hoc ponit auicenna fen secunda doctrina secunda primi canonis cap. xi. et secundum vegetium libus. i. cap. ii. superabantur tamen a cesare et romanis et hoc solum propter excercitationem et pruden tiam in disponendis aciebus per imperatores centuriones decanos et reliquos milites locandos in dextro cornu et sinistro aliqui cordati viri a natura redduntur ad bellum inabiles vt gaudentes mulieribus propteres puduit pompeum dormire cum lucretia propria vxore dicente lucano quinto pharsalie nam me iam marte parato Securos cepisse pudet cum coniuge sompnos maro. di cit eneam protrahere sedem datam teneris in italia propter amorem elisse ita quod vix diis suadentibus poterat auelli et menia carthaginis non erigebantur vt ab heri et nudiustertius a didone ob enee amorem non cepte essurgunt turres non arma iuuentus Exercent portus ve aut propugnacula bello. tuta parant pendent opera interrupta mineque Murorum ingentes equataque machina telo hoc liquet de holoferne et iudich et historiis innumeris sic animosus achilles primo iliados ob bre seidam a bello quieuit quae iactabat se plus animum vir fortis muliere posse quam posset vlixes aut nestor dicente ouidio in epistolis. plus ego quam phenix plusquam facundus vlixes. Plus ego quam teucri credite frater agam numquid amore polixene achilles sinebat grecos occidi vsque ad magnam destructionem nauium.

¶ Secundo notabis. duplex est bellum quoddam est iustum aliud iniustum. bellum iustum quod geritur auctoritate legis propter causam debitam intentione debita oppo sito moo est bellum iniustum: hoc est quocumque istorum defficiente bellum est iniustum. dixi legis et non principis vel legislatoris sufficit geratur bellum secundum legem nature / diuina vel humana. Exemplo legis nature vt vim vi repellere licet mox cum moderamine inculpate tu tele sicut quilibet in necessitate baptisat solus presbiter ex officio sic quilibet se deffendere potest in ne cessitate et occidere minister legis ex officio legis diuine vt in veteri testamento pueri israel pugnauerunt contra can aneos legis humane quando rex vocat suos tipendarios ad bellum.

¶ Istis notatis pono conclusiones.

¶ Prima est licitum et meritorium est bellare in bello iusto.

¶ Secunda conclusio surripiens res in bello iusto non tenetur ad restitutionem dummo capit secundum exigentiam culpe.

¶ Tertia conclusio princeps et primores regni peccant pugnantes in bello iniusto scito tali.

¶ Quarta conclusio sicut inferiores alicuius principis dubitantes an bellum sit iustum an ne excusantur a peccato sic non subditi in tali casu pugnantes peccant.

¶ Quinta conclusio licet aufferens alienum intentione inordinata in bello alias iu sto peccet in aufferendo non tamen tenetur ad restitutionem ex quo consequens est non restituendum est omne ablatum in bello iniusto hoc modo. Pria conclusio pro batur. omnis actus deliberatus cadens super obiectum debitum deliberatus cum ceteris circunstantiis requi sitis est bonus suppono existentam quare bellum est huiuscemodi: igitur: bellum proprie est actus voluntatis pugnandi vt de aliis virtutibus contingit minor patet. est actus fortitudinis. Insuper illud est meri torium in habente gratiam in quo homines a studiosis laudantur bellum aliquid est huiuscemodi: igitur. In hoc abraham / dauid / sarolus magnus illustris / go dofridus de billon et eius fratres princeps dauid de humtintoldum sanctus ludouicus famam percelebrem consequuti sunt istam militiam licitam ostendit iohan nes baptista. luce. iii. petentibus militibus quomodo saluarentur. Respondit eis neminem concutiatis neque calumniam faciatis et contenti estote stipendiis vestris duo prohibuit scilicet oppressionem pauperum et calumniam imponi diuitibus pro acquirendis eorum diuitiis in iuste. tertium honestum admisit et essent contenti stipen diis suis. idem tenet beatus augustinus ad bonifacium communiter noli existimare neminem deo placere posse qui armis bellicis ministrat quid enim culpa tur in bello an quia morimur quando morituri vt deuenietur in pace victuri hoc reprehendere timidorum est non religiosorum hoc patet. xxii. contra faustum cap. lxxiiii. iusta causa bellandi est pro deffensione cultus diuini sicut viri prefati fecerunt et adhuc superstes ferdinandus aragonum rex qui spureos machometanos eu ropeos bellicosos bello diuturno de regno grannati expulit deffensio ecclesie est iusta causa etiam des fensio paterie vel innocentum dicente cathone. Pugna pro patria: et maro dat eis altum locum in elesiis cambis dicens. Hic manus ob patriam pugnando vulnera passi. Horum filii sicut alendi a re publica et hyp podamus docuit policiem. vi. dixi a viris studiosis et prudentibus laudantur isti qui terras aliorum lace rant et substrahunt solum a malis qui se faciunt exlonunt se magno discrimini primo si occidantur in bello tali pereunt corpore et anima secundo est perdiffici le restituere regna et dominia et honores homineis impel lunt ad infinita nociua. vn marcus tullius. iii. officiorum reprehendit cesarem eo quod in ore semper habebat grecos versus euripidis de phenissis nam si violandum est ius regnandi gratia violandum est in aliis re bus pietatem colas certe insensate istud erat dictum vnde iustum bellum est contra rebellem regi vt. ii. regum. xx. contra sibam filium bocri: vel si malefactor deffenditur vt iudicum. xx. debello moto contra gabaa vel pro iniuria magna illata principi vt dauid contra regem ammon. ii. regum. x. qui fecit radi barbas nunciorum dauid in eius contemptum vel contra illum per quem ho stis roboratur. ii. regum. viii. de bello dauid contra siriam damasci eo quod ferebat auxilium adademe. Secunda conclusio est perspicua cum tertia. Quarta conclusio pro batur debent ipsi supponere maiores regni inquisitionem de bello iusto inquisiuisse alioquin oporteret eos inferiores facere vlteriorem indaginem quod ad eos non spectat. Et confirmatur quando inferior dubitat de sententia iusta superiorum in causa criminali in vltimo supplicio debet exequi mandatum superioris alioquin lictoris erit facere nouam indaginem quod penitus est absurdum tandem non erit finis rei nec inferior debite obedit dixi quando dubitat si inferior sci ret bellum esse iniustum parere non debet tunc parendum est deo relictis hominibus. vne beatus augustinus con tra manicheos: vir ergo iustus si forte sub rege etiam homioni sacrilego militet recte potest illo iubente bellare si vice pacis ordinem seruans quod sibi iubetur: vel non est contra dei preceptum licet superior peccet precipiendo quando non constat de opposito ipi inferiori inferior parens non peccat. illud patet extra de iure iuran. debitores. xix. d. in memoria. secunda pars pa tet de non subditis cum obedientia non est pro eis sicut pro subditis qui parere habent. Quinta conclusio patet dummodo bellum est in dictum pro rationabili causa ab ha pente potestatem dummoo moderate auffertur inten tione tamen deprauata.

¶ Contra primam conclusionem argumentor. probando quod non licet bellare. math. v. Si quis te percusserit in vnam maxillam praebe ei et aliam et qui angariauerit te mille passus vade cum eo duo milia et mathei. xxvi. christus dicit petro conuerte gladium tuum in vaginam. mathei. xi. si vos persequunt sunt in vna ciuitate fugite in aliam exemplo christi qui fugit ab herode. mathei. ii. cum resistere poterat et iohannis. xviii. respondit pilato. Regnum meum non est de hoc mundo. multe similes auctoritates in troduci possunt pariter et facta martirum qui resistere poterant tirannis mediate vel immediate.

¶ Respondetur: circunstantia scripturarum illuminat inter lectum. christus non impleuit ista nec eius apostoli secundum so num verborum. propterea negatur quod primum sit de precepto vult christus per illud suadere pacientiam interiorem animi. vt beatus augustinus dicit in sermone de puero centurionis et expresse. xxii. contra faustum capite. lxxvi. dum percuteretur. iohannis. xviii. respondit / si male locutus sum testimonium perhibe de ma lo: si autem bene quid me cedis: ergo non praebuit aliam maxillam: possumus ergo cognoscere quod non est de pre cepto non repercutere. beatus paulus actuum. xxiii. percussus. Responcit principi sacerdotum. percutiet te deus paries de albate sedes me iudicare secundum legem et contra legem iubes me percuti. ad illud math. xxvi. omnis qui gladio percutit debet intelligi extre auctoritatem legis. Ad illud mathei. xi. quod fugiendum est de vna ciuitate in aliam. distingo vel si sit prosequutio personalis et sic conceditur exemplo beati pauli actuum. ix. in damasco tunc est prosequutio per sonalis quando queritur quia hec persona non quia fidelis si sit prosequutio quia fidelis et iterum distingo vel vn detur quod erit vtilitas ecclesie quod expectet et aliqui con uertentur ad fidem et tunc non est fugiendum sed intrepide mors tolleranda exemplo heroicorum martirum qui manserunt vel est verisimile quod erit solum derisio fidei et nullus profectus ecclesie et tunc dandus est locus ire sicut nunc contingit interdum inter machometistas non sunt proiiciende margarite inter porcos. mathei. vii.

¶ Secundo principaliter argu mentor. homo in acie belli. iusti videns se esse occi dendum si maneat erit causa sue mortis. ergo tunc bellare non est meritorium cum homo tenetur succur rere sue vite. Insuper fortitudo militaris est nisi for¬ titudo simulata et vicium secundum aristotelem. iii. ethicorum et tamen est habitus genitus ex inuasione et expectatione in bello: ergo fortitudo non est virtus.

¶ Ad primum vel homo in acie belli existimat quod ad eius fugam si pibit res publica et reliqui exercitus erunt partiti et ve risimile est relinquent campum in perniciem reipublice et tunc secundum aristotelem. iii. ethicorum expectandum est sicut recte dixit eneas. ii. eneidos. pulcrumque mori succurrit in armis et methiculosis addit ipothetum turpe inquiens pars ingentem formidine turpi scandunt rursus equum per carentiam timoris. dido sorrori anne probare nixa est eneam esse de genere deorum: inquiens degeneres aimos timor arguit. et audaces fortuna iuuat vbi crebro audacia pro fortitudie vsur patur et. xii. eneidos turnus dixit inturne. Terga dabo et turnum fugientem hec terra videbit vsque a deo me mori miserum est et primo officiorum marcus dicit cha ri sunt parentes chari liberi propinqui familiares. Sed omnes omnium charitates pateria vna complexa pro qua quis bonus dubitet mortem oppetere si sit profuturus. et marcus regulus obiectauit capunt suum periculis penorum in primo bello punito ratum habens quod atrocia supplicia non euaderet et in hoc non teme re egit vt tullius. iii. officiorum ostendit octo millia roi manorum in probe captorum ab hanibale noluit redime re senatus teste eodem tullio vt insitum esset militibus romanis aut vincere aut emori. timor viri fortis tur bat totam aciem quocirca lucanus excusat senatum quare reliquit romam formidine cesaris per timorem pompe magni primo pharsalie inquiens danda tamen venia est tantorum danda pauorum pompeo fugiente timent stimulus pro augenda gloria praerie non est exiguus phileni duo fratres carthaginenses pro ampliandis finibus reipublice se viuos sepelire permiserunt. non me fugit quin multi in hoc exuperant sed hoc nichil turpitudinis habet respectu proditionis praerie. magnus can tartarorum legem habet quod si quis ex suis effu giat talis proscribitur vt perhibent in solo lumine na turali loquendo expectandum est pro deffensione res publice a fortiori secundum veritatem nobis a deo reuela tam cum ponenda est vita post hanc vitam talis sic moriens est causa sed non imputabilis sue mortis praestat enum velle mori quam turpiter viuere. et cum in gloria est quotidiana mors auffugere vbi expectandum est. et licet bellare propter honorem vel ad fugiendum tur pitudinem non sit actus fortitudinis bellice sed po tius magnanimitatis tamen non videtur vitium sed virtus. vt aristoteles. iii. ethicorum ex homero allegat hector ne esset inglorius affugere noluit nec dio medes. iii. ethicorum. viii. dicit enim hector nam me polidamas ante omnes reprehendit et diomedes inter enim dicet troianos optimus hector Tittides metuens puppis confugit ad altas. si homo videt quod commode recedere potest ab acie belli et nichil male contingit exercitui nolo dicere quod perperam agat abeun do. Sed vbi non esset apparentia bellandi vt quia vnus exercitus in multitudine incomparabili et apparatu bellico alium exuperat ibi stare est dementis lues est et ignomina rei publice. hostis fit sic vincendo animosior. Secundo sequitur quod ille qui debet vti pace arma ferens vel alter vtens quam ratio postulat a fortitudinis latitudine delirat. Ex quo correlario sequitur praesbiteri in vtroque regno britannorum indecenter ferunt arma more armigerorum mltos inuenies qui promptius ense et clipeo accinguntur quam cum breuiario ista bene an decent sacerdotem deus nouit pra ces et lacrime sunt arma clericorum teste beato ambrosio licet hoc sit de vita non tamen de honestate clericorum et hoc potissimum quando domi quiescunt extre periculum. Ad confirmationem de fortitudine militari fortitudo militaris potest bifariam accipi. vno moo pro habitu quem habet miles pugnandi in bello iusto et tunc talis habitus est vera fortitudo. aristoteles sic non capit. Aliomodo capitur fortitudo militaris pro ha bitu quem quis habet potiendi victoria et non propter finem honestum. sed quando solum credit se habere victoriam et sic capit philosophus expectant quia alios ledere nouerunt et non leduntur: sed increbre scente periculo milites primo fugam corripiunt quod declarat per expectationem ciuium in herueo et fugam mili tum.

¶ Tertio argumentor. si conclusio prima sit vera sequitur quod aliquis occidens hominem auctoritate propria mereretur. consequens est falsum ergo et antecedens. probo consequentiam. bellum iustum vide tur in deffensione proprii corporis vbi homo non po test aliter euadere. et ponatur quod titius aufugit a sem pronio sed euadere non potest nisi eum occidat et non ponatur actus medius deliberatus inter bonum et malum. Preterea venit exercitus anglorum in scotiam et aufferet scotorum bona sortes scotus iterum tran siens cum scotis in angliam capit bona platonis an gli limitannei qui numquam nocuit scotis si ex belli iusti titulo sortes facit res suas per secundam conclusionem bellum iustum excusat virum a restitutione alieni.

¶ Responsio primum argumentum petit an licet oc cidere inuasorem et pro qua causa pro cuius solutione notabis. licet aliqui tenuerunt quod nulli licet occidere etiam pro propria vita deffendenda. vt hugo. l. distin. viii. si vero ita alii dixerunt clerico non licet bene tamen laico licebit. istud est preter rationem de iure gentium est vim propulsare scilfic. de iusti. et iure. Ii. vim dicit imperator vt vim atque iniuriam propulsemus nam iure hoc euenit vt quod quisque ob tutelam corporis sui fecerit iure fecisse existimetur non valet glo. acur sii iure fori non celi dico et fori et poli rationabilius est vt vita innocentis seruetur quam nocentis qui euadit es ordo caritatis suffragatur que incipit ab habente. hoc idem patet ad legem acquiliam: sed et si quecumque ide est ob tutelam rerum suarum. C. vnde. vi. I. i. tunc homo non tenetur aufugere vel quando est verisimile quia citius lederetur melius figitur ictus in fugientem quam in repercutientem si vnus canis auffugiat alter illum animose inuadit non autem contranitentem. homo hic non potest conqueri ad legislatorem. propterea ciui iliter in isto casu necessitatis datur sibi facere ius. ex il lo patet quod nobilis non tenetur auffugere a vili cum fama prestat rebus. homo debet propriam vitam praeponere vite alterius. dummoo hoc fit statim et cum mode¬ ramine inculpate tutele: hoc est non culpabiliter excedit resistatur secundum exigentiam inflictionis periculi si aliquis me percutere incipit pugno non debeo eum percutere ferro nisi alius esset talis quod me occideret ictu illo. vt de aristotele et milone: nec debeo expectare quod me primo percutiat si sit animosus sed pos sum eum primo ferire secus est quando est timidus post vulnus illatum non facio in protectionem meam sed vltionem nisi sit adhuc percutiens et hoc est quod communi ter dicitur in continenti debet fieri repulsio iniurie intelligito illate persone in furore post factum datur ve nia in parte dicitur in continenti respectu rerum aliter post res ablatas a domo mea possum amicos et subditos agregare et readducere res meas cuilet istud conuenit vitam protegere et presbitero et religioso quolibet tempore et loco vt in celebratione misse inchoatum officium propter impedimentum corporale su berueniens est relinquendum. vii. q. i. illud et nichil. Hic occurrit magnum impedimentum corporis scilicet mors sed pone quod sortes presbiter debet baptisare paruulum quem vidit protinus moriturum interim quia tirannus eum inuadit occidetur si expectet ad baptisandum quid debet facere. Respondeo verisimilis est quod te netur paruulum baptisare ne pereat anima perpetuo et pati penam corporalem potissimum si est curatus eius alio quin excusabis curatos non dantes sacramenta sub ditis tempore pestis et nego quod in illo casu est homi cida sui vel in causa illius culpabiliter et non solum pro seipro sed pro filio parentibus et amicis qui cha riores sunt sibi bonis fortune pro quibus occidit ra pientem. idem videtur de extraneo cum est innocens et inuadens nocens. et hoc patet. xxiii. q. iii. non inferenda. ixxxiii. d. error. sed si est michi verosimile quod cadit in pernitiem meam puta ero occisus in deffensione non debeo insistere. quo fit malus est modus ali cubi dummoo pugnatur vicini non mediant armati ad eos separandos sunt homicide omissiue poterant succurrere vite viri et tenebantur sicut in extrema necessitate de non dando pane vbi inuasorem possum tenere vel eloquio eum lenire non debeo percutere modus est inutilis in aliquibus partibus dum presbiter alium inuadit alius retrocedit ad vnum pedale vel duo et dicit inuasori nunc venias in periculum tuum vel trahit lineam in medio talis potius alium irritat quam eum dul ci eloquio mulcet si sit clericus vel vilis homo sibi succurrat velocitate pedum. Ad secundum argumentum dico quod sortes aufferens bona platonis vel exercitus scotorum aufferens ab anglis qui nunquam intra runt scotiam eorum bona non tenentur ad restitutionem alii limitanei anglorum qui nunquam fuerunt in scotia prebent auxilum vel saltem non constat sco tis de opposito et ipsi prius erant suis rebus spolia ti. propterea tantumdem aufferentes vbi non possunt ha bere restitutionem alia via dummoo hoc auctoritate superioris faciunt non tenentur restituere tempore pelli. secus est si sortes parisius abstulit a me duodenum non debeo nec possum a quouis alio aufferre alium cum possum iuridice procedere qui sunt sub eodem rege non possunt illa tentare quia iuridice possunt procedere ex illo habes solutionem de represaliis quod sunt licite hoc presupposito quod iniuriatus non po test habere iusticiam in alio regno vel inutilem et facultatem habet a suo superiore dummoo est notabiliter grauatus et non capit ab alio vltra res suas istud contingit in bello iusto innocens capitur et punitur sic hic et est equiualenter bellum. Forte dicis: nemo potest alium occidere pro deffensione rerum suarum quilibet plus debet diligere vitam proximi quam opes pprias que sunt bona fortune et caduca ergo citius debet deserere res suas quam alium perimere. Insuper contra ter tiam conclusionem arguitur quia ex ea sequitur quod aliquod est bellum in parte iustum et in parte iniustum consequens est inconueniens: et patet consequentia vbi dubitatur an bes lum sit iniustum inferiores iuste bellant superiores iniuste imo ista via iuste pugnatur in duobus bellis oppositis tamen subditi dubitant de iusta causa bellige randi. Ad primum nego quod nulli licet pugnare pro deffensione rerum suarum. Et ad punctum argumenti pils debeo diligere vitam proximi quam res meas hoc est ve rum absolute quando debeo perdere res meas vel vicinum citius debeo succurrere vicino / vne si viderem res meas in periculo perditionis et proximum in periculum vite admittende nisi alteri succurratur vbi possum alteri tantum succurrere videtur qua citius debeo succur rere proximo nisi res mee sint michi necessarie tunc non respiciendum est ad solas opes sed etiam ad vitam meam et meorum quibus teneor subuenire. sco est in ablatione rerum mearum cum iniuria mea in mean parniciem et in reipublice luem. vnde. iiii. ethicorum primo videtur autem et praterimonii dissipatio interitus quidem ipsius propterea quod paterimonio viuitur facit michi in iuriam et reipublice multi illa via aufferrent. Et si dicas beatus augustinus dicit in de libero arbitrio quomodo apud diuinam prouidentiam peccato liberi erunt qui pro his rebus quas inuiti amittere possunt humana cede polluti sunt illa auctoritas sic dirigitur ad corpus sicut ad bona externa loquitur interrogi tiue et vbi homo potesi aliter euadere cum vita vel protectione rerum suarum vel facit nimio amore sui pri mo de libero arbitio dicit multo enim mitius est eum qui aliene vite insidiatur quam eum qui suam tuetur occidi. Ad secundum argumentum concedo quod aliquod bellum ex parte aliquorum est iniustum et ex parte aliorum iustum principi et superioribus bellum est niustum et subditis est iustum stat tamen vtrinque bellum esse iustum si vterque princeps post indaginem se existi mat habere iustum titulum sed casus est rarus: sed interdum contingere potest vt lucanus videtur dicere de bello inter cesarem et pompeium inquiens primo pharsalie quis iustius induat arma Scire nephas magno se iudice quisque tuetur. Sed contra: ergo subdi ti non tenentur restituere illa que capiunt in belloprinceps et extranei restituere tenentur. quod concedem dum est. subditis est ignorantia inuincibilis. an corebus arma grecorum induens vt grecus appareret dici te marone. mutemus clipeos danaumque insignia nobis aptemus dolus an vertus quis in hoste requirit rex henetus faciens quendam in tempesta nocte indue re squamas piscium vt suos animaret contra pirodominus thomas randol et dominus de donglas in gardiani poilra vt memorie proditum est a frosardo: hanibal fabius et temistocles peccabant vtendo insidiis inbel lo. habetur in. iii. super casu iosue. viii. in materia de mendatio distin. xxxviii.