Quaestio 64

ARTICULUS PRIMUS UTRUM OCCIDERE QUAECUMQUE VIVENTIA SIT ILLICITUM

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod occidere quaecumque viventia sit illicitum. Dicit enim Apostolus, ad Rom. XIII: Qui ordinationi Dei resistit, ipse sibi damnationem acquirit. Sed per ordinationem divinae providentiae omnia viventia conservantur: secundum illud Psalm.: Qui producit in montibus faenum, et dat iumentis escam ipsorum. Ergo mortificare quaecumque viventia videtur esse illicitum.

2. PRAETEREA, homicidium est peccatum ex eo quod homo privatur vita. Sed vita communis est omnibus animalibus et plantis. Ergo eadem ratione videtur esse peccatum occidere bruta animalia et plantas.

3. PRAETEREA, in lege divina non determinatur specialis poena nisi peccato P. Sed occidenti ovem vel bovem alterius. statuitur poena determinata in lege divina, ut patet Exod. xxi. Ergo occisio brutorum animalium est peccatum.

SED cowTRa EsT quod Augustinus dicit, in I de Civ. Dei:: Cum audimus, Non occides, non accipimus hoc dictum esse de fructetis, quia nullus eis est sensus: nec: de irrationalibus. animalibus, quia nulla nobis ratione sociantur. Restat ergo ut de homine intelligamus quod dictum est, .Non occides.

ResPoNDEO DICENDUM quod nullus peccat ex hoc quod utitur re aliqua ad hoc ad quod est. In rerum autem ordine imperfectiora sunt propter perfectiora: sicut etiam in generationis via natura ab imperfectis ad perfecta procedit. Et inde est quod sicut in generatione hominis prius est vivum, deinde animal, ultimo autem homo; ita etiam ea quae tantum vivunt, ut plantae, sunt communiter propter omnia animalia, et Y animalia sunt propter hominem. Et ideo si homo utatur plantis ad utilitatem animalium, et animalibus ad utilitatem hominum ?, non est illicitum: ut etiam per Philosophum patet, in I Polit. Inter alios autem usus maxime necessarius esse videtur ut animalia plantis utantur in cibum, et homines animalibus: quod sine mortificatione eorum fieri non potest. Et ideo licitum est et plantas mortificare in usum animalium, et animalia in usum hominum, ex ipsa ordinatione divina: dicitur enim Gen. 1: Ecce, dedi vobis omnem herbam et universa ligna, ww sint. vobis in escam et cunctis animantibus. Et Gen. ix dicitur: Omne quod movetur et vivit, erit vobis in cibum.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod ex ordinatione divina conservatur vita animalium et plantarum non propter seipsam, sed propter hominem. Unde ut Augustinus dicit, in 1 de Civ. Dei, iustissima ordinatione Creatoris et vita et mors eorum nostris usibus subditur.

AD SECUNDUM DICENDUM quod animalia bruta et plantae non habent vitam rationalem, per quam a seipsis agantur, sed semper aguntur quasi ab alio, naturali quodam. impulsu. Et hoc est signum quod sunt naturaliter serya, et aliorum usibus accommodata.

AD TERTIUM DICENDUM quod ille qui occidit bovem alterius peccat quidem, non quia occidit bovem, sed quia damnificat hominem in re sua. Unde non continetur sub peccato homicidii, sed Sub peccato furti vel rapinae.

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM SIT LICITUM OCCIDERE HOMINES PECCATORES

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod non sit licitum occidere homines peccatores. Dominus enim, Matth. xii, in parabola, prohibuit extitpare zizania ^, qui sunt filii nequam, ut ibidem dicitur. Sed omne quod est prohibitum a Deo est peccatum. Ergo occidere peccatorem est peccatum.

2. PRAETEREA, iustitia humana conformatur iustitiae divinae. Sed secundum divinam iustitiam peccatores ad poenitentiam reservantur: secundum illud Exech. xvuu: Nolo mortem. peccatoris, sed ut ? convertatur et vivat. Ergo videtur esse omnino iniustum quod peccatores occidantur.

3. PRAETEREA, illud quod est secundum se malum nullo bono fine fieri licet: ut patet per Augustinum, in libro Contra Mendacium, et per Philosophum, in IL .Ethic. Sed occidere hominem secundum se est malum: quia ad omnes homines debemus caritatem habere; amicos autem volumus vivere et esse, ut dicitur in IX Ethic. Ergo nullo modo licet "hominem peccatorem; interficere.

SED CONTRA EST quod dicitur Exod. xxu: Maleficos non palieris vivere; et in Psalm.: n malulino interficiebam omnes peccatores terrae.

RrEsPONDEO DICENDUM quod, sicut dictum. est, licitum est occidere animalia bruta inquantum ordinantur naturaliter ad. hominum usum, sicut imperfectum ordinatur ad perfectum. Omnis autem pars ordinatur ad totum ut imperfectum ad perfectum. Et ideo omnis pars naturaliter est propter totum. Et. propter hoc videmus quod si saluti totius corporis humani expediat praecisio alicuius membri, puta cum est putridum et corruptivum aliorum, laudabiliter. et. salubriter abscinditur. Quaelibet autem. persona singularis comparatur ad totam communitatem sicut pars ad totum. Et ideo si aliquis homo sit periculosus communitati et corruptivus ipsius propter aliquod peccatum, laudabiliter et salubriter occiditur, ut bonum commune conservetur: modicum enim fermentum. totam, massam. corrumpit, ut dicitur L ad. Cor. v.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Dominus abstinendum mandavit ab eradicatione zizaniorum ut tritico parceretur, idest bonis. Quod quidem fit quando non possunt occidi mali quin simul occidantur et boni: vel quia latent inter bonos; vel quia habent multos sequaces, ita quod sine bonorum periculo interfici non possunt; ut Augustinus dicit, Contra Parmen. Unde Dominus docet magis esse sinendum malos vivere, et ultionem reservandum ^ usque ad extremum iudicium, quam quod boni simul occidantur. - Quando vero ex occisione malorum non imminet periculum bonis, sed magis tutela et salus, tunc licite possunt mali occidi.

AD SECUNDUM DICENDUM quod Deus, secundum ordinem suae sapientiae, quandoque statim. peccatores occidit, ad liberationem bonorum; quandoque autem eis poenitendi tempus concedit; secundum quod ipse novit suis electis expedire. Et hoc etiam humana iustitia imitatur pro posse: illos enim qui sunt perniciosi in alios, occidit; eos vero qui peccant aliis graviter non nocentes, ad poenitentiam reservat. ab

AD TERTIUM. DICENDUM quod homo: peccando ab ordine rationis recedit: et ideo decidit a dignitate humana, prout scilicet homo est naturaliter liber et propter seipsum existens, et incidit quodammodo in servitutem bestiarum, ut scilicet de ipso ordinetur secundum quod est utile aliis; secundum illud Psalm.: Homo, cum in homore :P«xom, vers 1 esset, non intellexit: comparatus est iumentis insipientibus, et similis factus est illis; et Prov. xi dicitur: Qui stultus est serviet sapienti. Et ideo quamvis hominem in sua dignitate manentem occidere sit secundum se malum; tamen hominem peccatorem occidere potest. esse bonum, sicut occidere bestiam: peior enim. est malus homo bestia, et plus nocet, ut Philosophus: dicit; in I Polit. et in. VII Ethic.

ARTICULUS TERTIUS UTRUM OCCIDERE HOMINEM PECCATOREM-LICEAT PRIVATAE. PERSONAE

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod occidere hominem peccatorem liceat privatae personae. In lege enim divina nihil licitum mandatur. Sed Exod. xxxu praecepit Moyses: Occidat unusquisque proximum suum, fratrem et amicum. suum, pro peccato vituli conflatilis. Ergo etiam privatis personis licet per catorem occidere.

2. PRAETEREA, homo propter peccatum bestiis comparatur, ut dictum est?. Sed occidere bestiam sylvestrem, maxime nocentem, cuilibet privatae personae licet. Ergo, pari ratione, occidere hominem peccatorem.

3. PnAETEREA, laudabile est quod homo, etiam si sit privata persona, operetur quod est utile bono communi. Sed occisio maleficorum P est utilis bono communi, ut dictum est. Ergo laudabile est si etiam privatae personae malefactores occidant.

SED coNTRA EsT quod Augustinus dicit, in 1 de Qui sine aliqua publica administralione maleficum.interfecerit Y, velut homicida iudicabitur: et tanto amplius quanto sibi potestatem Deo non concessam usurpare non timuit.

RESPONDEO DICENDUM quod, sicut dictum est, occidere malefactorem licitum est inquantum ordinatur ad salutem totius communitatis. Et ideo ad illum solum pertinet cui committitur cura communitatis conservandae: sicut ad medicum pertinet praecidere membrum putridum quando ei commissa fuerit cura salutis totius. corporis. Cura autem communis boni commissa est principibus habentibus publicam auctoritatem. Et ideo eis solum licet malefactores occidere, non autem privatis personis.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod ille aliquid facit cuius auctoritate fit: ut patet per Diony- sium, xi cap. Cael. Hier. Et ideo, ut Augustinus dicit, in I de Civ. Dei, non ipse occidit qui ministerium debet ? iubenti sicut adminiculum gladius utenti. Unde illi qui occiderunt proximos et amicos ex mandato Domini, non hoc fecisse ipsi videntur, sed potius ille cuius auctoritate fecerunt: sicut et miles interficit hostem auctoritate principis, et minister latronem auctoritate iudicis.

AD SECUNDUM DICENDUM quod bestia naturaliter est distincta ab homine. Unde super hoc non requiritur aliquod iudicium an sit occidenda, si sit sylvestris. Si vero sit domestica, requiretur iu- dicium non propter ipsam, sed propter damnum domini. Sed homo peccator non est naturaliter distinctus ab hominibus iustis. Et ideo indiget publico iudicio, ut discernatur an sit occidendus propter communem salutem.

AD TERTIUM DICENDUM quod facere aliquid ad utilitatem. communem quod nulli nocet, hoc est licitum. cuilibet privatae personae. Sed si sit cum nocumento alterius, hoc non debet fieri nisi secundum iudicium eius ad quem pertinet existimare quid sit subtrahendum partibus pro salute totius.

ARTICULUS QUARTUS UTRUM OCCIDERE MALEFACTORES LICEAT CLERICIS

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod occidere malefactores liceat clericis. Clerici enim praecipue debent implere quod Apostolus dicit, I ad Cor. iv: Imitatores mei estote, sicut et ego Christi: per quod nobis indicitur ut Deum et sanctos eius imitemur. Sed ipse Deus, quem colimus, occidit malefactores: secundum illud Psalm.: Qui percussil Aegyptum cum primogenilis eorum. Moyses etiam a Levitis fecit interfici viginti tria millia hominum. propter adorationem vituli, ut habetur Exod. xxxi. Et Phinees, sacerdos, interfecit Israelitem coeuntem cum Madianitide, ut habetur Num. xxv. Samuel etiam interfecit Agag, regem Amalec; et Elias sacerdotes Baal; et Matha- thias eum qui ad sacrificandum accesserat; et 'rMachab, cap. in novo Testamento, Petrus Ananiam et Saphi ram. Ergo videtur quod etiam clericis liceat occidere malefactores.

2. PRAETEREA, potestas spiritualis est maior quam temporalis, et Deo coniunctior. Sed potestas temporalis licite malefactores occidit tanquam Dei minister, ut dicitur Rom. xui. Ergo multo magis clerici, qui sunt Dei ministri spirituadlem potestatem habentes, licite possunt malefactores occidere.

3, PRAETEREA, quicumque licite suscipit aliquod officium, licite potest ea exercere quae ad officium illud pertinent. Sed officium principis terrae est malefactores occidere, ut dictum est. Ergo clerici qui sunt terrarum principes, licite possunt occidere malefactores.

SED coNTRA EsT quod dicitur 1 ad 7zm. n: Oportet episcopum sine crimine esse, non vinolentum, non percussorem.

REsPONDEO DICENDUM quod non licet clericis occidere ,. duplici ratione. Primo quidem, quia sunt electi ad altaris ministerium, in quo repraesentatur passio Christi occisi, qui cum. perculeretur, non repercutiebat, ut dicitur I Pet. 11. Et ideo non competit ut clerici sint percussores aut occisores: debent enim ministri suum dominum imitari, secundum illud Eccíi. x: Secundum iudicem populi, sic et ministri eius.

Alia ratio est quia clericis committitur ministerium novae legis, in qua non determinatur poena occisionis vel mutilationis corporalis. Et ideo, ut sint idonei ministri novi Testamenti, debent a talibus abstinere.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Deus universaliter in omnibus operatur quae recta sunt, in unoquoque tamen secundum eius congruentiam. Et ideo unusquisque debet Deum. imitari in hoc quod sibi specialiter «congruit... Unde licet. Deus corporaliter etiam ?. malefactores occidat, non tamen oportet quod omnes in hoc eum imitentur. - Petrus autem non propria auctoritate vel manu Ananiam et Saphiram interfecit: sed magis divinam sententiam de. eorum morte. promulgaSacerdotes autem vel Levitae veteris Testamenti erant ministri veteris legis, secundum quam poenae .corporales infligebantur: et ideo etiam eis. occidere propria manu. congruebat.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ministerium clericorum est in melioribus ordinatum quam. sint corporales occisiones, scilicet in his quae pertinent ad salutem spiritualem. Et ideo non congruit eis quod minoribus se ingerant.

AD TERTIUM DICENDUM quod praelati ecclesiarum accipiunt officia principum terrae non ut ipsi iudicium. sanguinis exerceant per seipsos, sed quod eorum auctoritate per alios exerceatur.

ARTICULUS QUINTUS UTRUM ALICUI LICEAT SEIPSUM OCCIDERE

AD QUINTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod alicui liceat seipsum occidere. Homicidium enim est peccatum inquantum iustitiae contrariatur. Sed nullus potest sibi Si. iniustitiam facere: ut probatur in V Ethic. ergo nullus peccat occidendo. seipsum.

2. PRAETEREA, occidere malefactores licet habenti publicam potestatem. Sed quandoque ille qui habet publicam potestatem est malefactor. Ergo licet ei occidere seipsum.

3. PRAETEREA, licitum est quod aliquis spontanee minus periculum subeat ut maius periculum vitet: sicut licitum est quod aliquis etiam sibi ipsi amputet membrum. putridum ut totum corpus salvetur. Sed quandoque aliquis per occisionem sui ipsius vitat maius malum, vel? miseram vitam vel turpitudinem alicuius poiiniin Ergo licet alicui occidere. seipsum.,

4. PRAETEREA, Samson seipsum interfecit, ut habetur. Iudic. xv1:. qui tamen. connumeratur inter sanctos, ut patet Heb. xi. Ergo licitum est alicui occidere, seipsum.

5. PRaETEREA, ll Machab. xiv dicitur quod Razias quidam seipsum interfecit, eligens nobiliter mori polius quam subditus fieri peccatoribus et contra natales suos iniuriis agi. Sed nihil quod nobiliter fit et fortiter, est illicitum. Ergo occidere seipsum non est illicitum.

SED coNTRA EsT quod Augustinus dicit, in I de Civ. Dei: "Restat ut de homine intelligamus quod dictum est, Non occides. Nec alterum ergo, nec te. Neque enim aliud quam hominem occidit qui seipsum occidit".

RESPONDEO DICENDUM quod seipsum occidere est omnino illicitum triplici ratione. Primo quidem, quia naturaliter quaelibet res seipsam amat: et ad hoc. pertinet quod quaelibet, res naturaliter conservat se in esse et corrumpentibus resistit quantum potest. Et ideo quod. aliquis seipsum occidat est contra inclinationem naturalem, et con- tra caritatem, qua quilibet debet seipsum diligere. Et ideo occisio sui ipsius semper est peccatum mortale, utpote contra naturalem legem et contra caritatem. existens.

Secundo, quia quaelibet pars id quod est, est totius. Quilibet autem homo est pars communitatis: et ita id quod est, est communitatis. Unde in hoc quod seipsum interficit, iniuriam communitati facit: ut patet per Philosophum, in V Ethic.

Tertio, quia vita est quoddam donum divinitus homini attributum, et eius potestati subiectum qui occidit et vivere facit. Et ideo qui seipsum vita privat in Deum peccat: sicut qui alienum servum interficit peccat in dominum cuius est servus; et sicut peccat ille qui usurpat sibi iudicium de re sibi non commissa. Ad solum enim Deum pertinet iudicium mortis et vitae: secundum illud Deut. xxxii: Ego occidam, et vivere faciam.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod homicidium est peccatum non solum quia contrariatur iustitiae, sed etiam quia contrariatur caritati quam habere debet aliquis ad seipsum. Et ex hac parte occisio sui ipsius est peccatum per comparationem ad seipsum. Per comparationem autem ad communitatem et ad Deum, habet rationem peccati etiam per oppositionem ad iustitiam.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ille qui habet publicam potestatem potest licite malefactorem occidere per hoc quod potest de ipso iudicare. Nullus autem est iudex sui ipsius. Unde non licet habenti publicam potestatem seipsum occidere propter quodcumque peccatum. Licet tamen ei se committere iudicio aliorum.

AD TERTIUM DICENDUM quod homo constituitur dominus sui ipsius per liberum arbitrium. Et ideo licite potest homo de seipso disponere quantum ad ea quae pertinent ad hanc vitam, quae hominis libero arbitrio regitur. Sed transitus de hac vita ad aliam feliciorem non subiacet libero arbitrio hominis, sed potestati divinae. Et ideo non licet homini seipsum interficere ut ad feliciorem transeat vitam.

Similiter etiam nec ut miserias quaslibet praesentis vitae evadat. Quia ultimum malorum huius vitae et maxime terribile est mors: ut patet per Philosophum, in III Erhic. Et ita inferre sibi mortem ad alias huius vitae miserias evadendas est maius malum assumere ad minoris mali vitationem.

Similiter etiam. non licet seipsum occidere propter aliquod peccatum commissum. Tum quia in hoc sibi maxime nocet quod. sibi adimit necessarium poenitentiae tempus. Tum etiam quia malefactorem occidere non licet nisi per iudicium publicae potestatis.

Similiter etiam non licet mulieri seipsam occidere ne ab alio corrumpatur. Quia non debet in se committere crimen maximum, quod est sui ipsius occisio, ut vitet minus crimen alienum (non enim est crimen mulieris per violentiam violatae, si consensus non adsit: quia non inquinatur corpus nisi de consensu mentis, ut Lucia dixit). Constat autem minus esse peccatum fornicationem vel adulterium quam homicidium: et praecipue sui ipsius, quod est gravissimum, quia sibi ipsi nocet, cui maximam dilectionem debet. Est etiam periculosissimum: quia non restat tempus ut per poenitentiam expietur.

Similiter etiam nulli licet seipsum occidere ob timorem ne consentiat in peccatum. Quia non sunt facienda mala ut veniant bona, vel ut vitentur mala, praesertim minora et minus certa. Incertum enim est an aliquis in futurum consentiat in peccatum: potens est enim Deus hominem, quacumque tentatione superveniente, liberare a peccato.

AD QUARTUM DICENDUM quod, sicut Augustinus dicit, in I de Civ. Dei, "nec Samson aliter excusatur quod seipsum cum hostibus ruina domus oppressit, nisi quia latenter Spiritus hoc iusserat, qui per illum miracula faciebat". Et eandem rationem assignat de quibusdam sanctis feminis quae tempore persecutionis seipsas occiderunt, quarum memoria in Ecclesia celebratur.

AD QUINTUM DICENDUM quod ad fortitudinem pertinet quod aliquis ab alio mortem pati non refugiat propter bonum virtutis, et ut vitet peccatum. Sed quod aliquis sibi ipsi inferat mortem ut vitet mala poenalia ?, habet quidem quandam speciem fortitudinis, propter quod quidam seipsos interfecerunt aestimantes se fortiter agere, de quorum numero Razias fuit: non tamen est vera fortitudo, sed magis quaedam mollities animi non valentis mala poenalia sustinere, ut patet per Philosophum, in III Ethic., et per Augustinum, in I de Civ. Dei.

ARTICULUS SEXTUS UTRUM LICEAT IN ALIQUO CASU INTERFICERE INNOCENTEM

AD SEXTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod liceat in aliquo casu interficere innocentem. Divinus enim timor non manifestatur per peccatum: quin magis fimor Do- mini expellit peccatum, ut dicitur Eccli. 1. Sed Abraham commendatus est quod timuerit ? Dominum; quia voluit interficere filium innocentem. Ergo potest aliquis innocentem interficere sine peccato. 2. PRAETEREA, in genere peccatorum quae contra proximum committuntur, tanto videtur aliquid esse maius peccatum quanto maius nocumentum infertur ei in quem peccatur. Sed occisio plus nocet peccatori quam innocenti, qui de miseria huius vitae ad caelestem gloriam transit per mortem., Cum ergo liceat in aliquo casu peccatorem occidere, multo magis licet occidere innocentem vel iustum.

3. PRAETEREA, illud quod fit secundum ordinem iustitiae non est peccatum. Sed quandoque cogitur aliquis secundum ordinem iustitiae occidere innocentem: puta cum iudex, qui debet secundum allegata iudicare, condemnat ad mortem eum quem scit innocentem, per falsos testes convictum; et similiter minister qui iniuste condemnatum occidit obediens iudici. Ergo absque pantaio potest aliquis occidere innocentem.

SEp coNTRA EST quod dicitur Exod. xxui:. Innocentem et iustum non occides.

RESPONDEO DICENDUM quod aliquis homo dupli citer considerari potest: uno modo, secundum se; alio modo, per comparationem ad aliud. Seeundum se quidem considerando hominem, nullum occidere licet: quia in quolibet, etiam peccatore, debemus amare naturam, quam Deus fecit, quae per occisionem corrumpitur. Sed sicut supra dictum est, occisio peccatoris fit licita per comparationem ad bonum commune, quod per peccatum corrumpitur. Vita autem iustorum est conservativa et promotiva boni communis: quia ipsi sunt prineipalior pars multitudinis. Et ideo. nullo. modo. licet occidere innocentem.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Deus habet dominium mortis et vitae: eius enim ordinatione moriuntur et peccatores et iusti. Et ideo ille qui mandato Dei occidit innocentem, talis non peccat, sicut nec Deus, cuius est executor: et ostenditur Deum timere, eius mandatis obediens.

AD SECUNDUM DICENDUM quod in pensanda gravitate peccati magis est considerandum illud quod est per se quam illud quod est per accidens. Unde ille qui occidit iustum gravius peccat quam ille. qui occidit peccatorem. Primo quidem, quia nocet ei quem plus debet diligere: et ita magis contra caritatem agit. Secundo, quia iniuriam infert ei qui est minus dignus: et ita magis contra iustitiam agit. Tertio, quia privat communitatem maiori bono. Quarto, quia magis Deum contemnit: secundum illud Luc. x:. Qui vos spernit, me spernit. - Quod autem iustus occisus ad gloriam perducatur a Deo, per accidens se habet ad occisionem.

AD TERTIUM. DICENDUM quod iudex, si scit aliquem esse innocentem qui falsis testibus convincitur, debet diligentius examinare testes, ut inveniat occasionem liberandi innoxium, sicut Daniel fecit. Si autem hoc non potest, debet eum ad. superiorem remittere ? iudicandum. Si autem nec hoc potest, non peccat secundum allegata sententiam ferens: quia non ipse occidit innocentem, sed illi qui eum asserunt nocentem. - Minister autem. iudicis condemnantis innocentem, si sententia intolerabilem errorem contineat, non debet obedire: alias excusarentur carnifices qui martyres occiderunt. Si vero non contineat manifestam iniustitiam, non peccat praeceptum exequendo: quia ipse non habet discutere superioris sententiam; nec ipse occidit innocentem, sed iudex, cui ministerium adhibet ^.

ARTICULUS SEPTIMUS UTRUM ALICUI LICEAT OCCIDERE ALIQUEM SE DEFENDENDO

AD SEPTIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod nulli liceat occidere aliquem se defendendo. Dicit enim Augustinus, ad Publicolam.: De occidendis hominibus ne ab eis quisquam .occidatur, non mihi placet ctione teneatur, ut non pro se hoc faciat sed pro alus, accepta legitima potestate, si eius congruat personae. Sed ille qui se defendendo occidit aliquem, ad hoc eum occidit ne ipse ab eo occidatur. Ergo hoc videtur esse illicitum.

2. PRaETEREA, in I de Lib. Arb. dicitur: Quomodo apud divinam providentiam a peccato liberi sunt qui pro his rebus quas contemni oportet, humana caede polluti sunt? Eas autem res dicit esse contemnendas quas homines inviti amitlere possunt, ut ex praemissis patet. Horum autem est vita corporalis. Ergo pro conservanda - vita corporali nulli licitum est hominem occidere.

3. PRAETEREA, Nicolaus Papa dicit, et habetur in Decretis, dist. L: "De clericis pro quibus am consuluisti, scilicet qui se defendendo paganum occiderunt, si postea per poenitentiam possent ad pristinum statum redire aut ad altiorem. ascendere, scito nos nullam occasionem dare, nec ullam tribuere licentiam eis quemlibet hominem quolibet modo: occidendi". Sed ad praecepta moralia servanda tenentur communiter clerici et laici. Ergo etiam laicis non est licitum occidere aliquem se defendendo.

4. PRAETEREA, homicidium est gravius peccatum quam simplex fornicatio vel adulterium. Sed nulli licet committere simplicem fornicationem vel adulterium, vel quodcumque aliud peccatum mortale, pro conservatione propriae vitae: quia vita spiritualis praeferenda est corporali. Ergo nulli licet, defendendo seipsum, alium occidere ut propriam vitam conservet.

5. PRAETEREA, si arbor est mala, et fructus, ut dicitur Matth. vir. Sed ipsa defensio sui videtur esse illicita: secundum illud om. xiu: [Non vos defendentes, carissimi. Ergo et occisio hominis exinde procedens est illicita.

SED coNTRA EsT quod Exod. xxu dicitur: "Si effringens fur domum sive suffodiens fuerit inventus, et, accepto vulnere, mortuus fuerit, percussor non erit reus sanguinis". Sed multo magis licitum est defendere propriam vitam quam propriam domum. Ergo etiam si aliquis occidat aliquem pro defensione vitae suae, non erit reus homicidii.

RESPONDEO DICENDUM quod nihil prohibet unius actus esse duos effectus, quorum alter solum sit in intentione, alius vero sit praeter intentionem. Morales autem actus recipiunt speciem secundum id quod intenditur, non autem ab eo quod est praeter intentionem, cum sit per accidens, ut ex supradictis patet. Ex actu igitur alicuius seipsum defendentis duplex effectus sequi potest: unus quidem conservatio propriae vitae; alius autem occisio invadentis. Actus igitur huiusmodi ex hoc quod intenditur conservatio propriae vitae, non habet rationem illiciti: cum hoc sit cuilibet naturale quod se conservet in esse quantum potest. Potest tamen aliquis actus ex bona intentione pro- veniens illicitus reddi si non sit proportionatus fini. Et ideo si aliquis ad defendendum propriam vitam utatur maiori violentia quam oporteat, erit illicitum. Si vero moderate violentiam repellat, erit licita defensio: nam secundum iura, vim vi repellere licet cum moderamine inculpatae tutelae. Nec est necessarium ad salutem ut homo f? actum moderatae tutelae praetermittat ad evitandum occisionem alterius: quia plus tenetur homo vitae suae providere quam vitae alienae.

Sed quia occidere hominem non licet nisi publica auctoritate propter bonum' commune, ut ex supradictis patet; illicitum est quod homo intendat occidere hominem ut seipsum defendat, nisi ei qui habet publicam auctoritatem, qui, intendens hominem occidere ad sui defensionem, refert hoc ad publicum bonum: ut patet in milite pugnante contra hostes, et in ministro iudicis pugnante contra latrones. Quamvis et isti etiam peccent si privata libidine moveantur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod auctoritas Augustini intelligenda est in eo casu quo quis intendit occidere hominem ut seipsum a morte liberet.

In quo etiam casu intelligitur auctoritas inducta ex libro de Libero Arbitrio. Unde signanter dicitur, pro his rebus: in quo designatur intentio. Et per hoc patet responsio ad secundum.

AD TERTIUM DICENDUM quod irregularitas consequitur actum homicidii etiam si sit absque peccato: ut patet in iudice qui iuste aliquem condemnat ad mortem. Et propter hoc clericus, etiam si se defendendo interficiat aliquem, irregularis est, quamvis non intendat occidere ?, sed seipsum defendere.

AD QUARTUM DICENDUM quod actus fornicationis vel adulterii non ordinatur ad conservationem propriae vitae ex necessitate, sicut actus ex quo quandoque sequitur homicidium.

AD QUINTUM DICENDUM quod ibi prohibetur defensio quae est cum livore vindictae. Unde Glossa dicit: Non vos defendentes: idest, Non sitis referientes adversarios.

ARTICULUS OCTAVUS UTRUM ALIQUIS CASUALITER OCCIDENS HOMINEM INCURRAT HOMICIDII REATUM

AD OCTAVUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod aliquis casualiter occidens hominem inPcurrat homicidii reatum. Legitur enim NW Gen. iv quod Lamech, credens interbestiam, interfecit hominem, et reputatum est ei ad homicidium. Ergo reatum homicidii incurrit qui casualiter hominem occidit.

2. PRAETEREA, Exod. xxi dicitur quod si quis percusserit. mulierem praegnantem et aborsum fecerit, si mors eius fuerit subsecuta, reddet animam pro anima. Sed hoc potest fieri absque intentione occisionis. Ergo homicidium casuale habet homicidii" reatum.

3. PRAETEREA, in Decretis, dist. L, inducuntur plures canones in quibus casualia homicidia puniuntur. Sed poena non debetur ? nisi culpae. Ergo ille qui casualiter occidit hominem, incurrit homicidii culpam.

SEp coNTRA EsT quod Augustinus dicit, ad Publicolam:. Absit ut ea quae propter bonum ac licitum facimus, si quid per haec, praeter nostram voluntatem, cuiquam mali acciderit, nobis imputetur. Sed contingit quandoque ut propter bonum aliquid facientibus homicidium consequatur casualiter. Ergo non " imputatur facienti ad culpam.

RESPONDEO DICENDUM quod, secundum Philosophum, in II Physic., casus est causa agens praeter intentionem. Et ideo,ea quae casualia sunt, simpliciter loquendo, non sunt intenta neque voluntaria. Et quia omne peccatum est voluntarium, secundum Augustinum, consequens est quod casualia, inquantum huiusmodi, non sunt peccata. Contingit tamen id quod non est actu et per se volitum vel intentum, esse per accidens volitum et intentum, secundum quod causa per accidens dicitur removens prohibens. Unde ille qui non removet ea ex quibus sequitur. homicidium, si debeat removere, erit quodammodo homicidium voluntarium.

Hoc autem contingit dupliciter: uno modo, quando dans operam rebus illicitis, quas vitare debebat, homicidium incurrit; alio modo, quando non adhibet debitam sollicitudinem. Et ideo secundum iura, si aliquis det operam rei licitae, ' debitam diligentiam adhibens, et ex hoc homicidium sequatur, non incurrit homicidii reatum: si vero det operam rei illicitae, vel etiam det operam rei licitae non adhibens diligentiam debitam, non evadit homicidii reatum si ex eius opere mors hominis consequatur.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod Lamech non adhibuit sufficientem diligentiam ad homicidium vitandum, et ideo reatum homicidii non evasit.

AD SECUNDUM DICENDUM quod ille qui percutit mulierem praegnantem dat operam rei illicitae. Et ideo si sequatur mors vel mulieris vel puerperii animati, non effugiet homicidii crimen: praecipue cum ex tali percussione in promptu sit quod mors sequatur.;

AD TERTIUM DICENDUM quod secundum canones imponitur poena his qui casualiter occidunt dantes .. operam rei illicitae, vel non adhibentes diligentiam debitam.