Quaestio 65

ARTICULUS PRIMUS UTRUM MUTILARE ALIQUEM MEMBRO IN ALIQUO CASU POSSIT ESSE LICITUM

AD PRIMUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod mutilare aliquem membro in nullo casu possit esse licitum. Damascenus menim dicit, in II libro, quod peccatum committitur per hoc quod receditur ab eo quod est secundum naturam in id quod est contra naturam. Sed secundum naturam a Deo institutam ? est quod corpus hominis sit integrum membris; contra naturam autem est quod sit membro diminutum. Ergo mutilare aliquem membro semper videtur esse peccatum.

2. PRAETEREA, sicut se habet tota anima ad totum corpus, ita se habent partes animae ad partes corporis, ut dicitur in II de Anima. Sed mon licet aliquem privare anima occidendo ipsum, nisi publica potestate. Ergo etiam non licet aliquem mutilare membro, nisi forte secundum publicam potestatem.

3. PRAETEREA, salus animae praeferenda est saluti corporali. Sed non licet aliquem mutilare se membro propter salutem animae: puniuntur enim secundum statuta Nicaeni ? Concilii qui se castraverunt propter castitatem servandam. Ergo propter nullam aliam causam licet aliquem membro mutilare.

SED coNTRA EsT quod dicitur Exod. xxi: Oculum pro oculo, dentem pro dente, manum pro manu, pedem pro pede.

RESPONDEO DICENDUM quod cum membrum aliquod sit pars totius humani corporis, est propter totum, sicut imperfectum propter perfectum. Unde disponendum est de membro humani corporis secundum quod expedit toti. Membrum autem humani corporis per se quidem utile est ad bonum totius corporis: per accidens tamen potest contingere quod sit nocivum, puta cum membrum putridum est totius corporis corrupti- vum. Si ergo membrum sanum fuerit et in sua naturali dispositione consistens, non potest praecidi absque totius hominis detrimento. Sed quia ipse totus homo ordinatur ut ad finem ad totam communitatem cuius est pars, ut supra dictum est; potest contingere quod abscisio membri, etsi vergat in detrimentum totius corporis, ordinatur tamen ad bonum communitatis, inquantum alicui infertur in poenam ad cohibitionem peccatorum. Et ideo sicut per publicam potestatem aliquis licite privatur totaliter vita propter aliquas maiores culpas, ita etiam privatur membro propter aliquas culpas minores. Hoc autem non est licitum alicui privatae personae, etiam volente illo cuius est membrum: quia per hoc fit iniuria communitati, cuius est ipse homo et omnes partes eius.

Si vero membrum propter putredinem sit totius corporis corruptivum, tunc licitum est, de voluntate eius cuius est membrum, putridum membrum praescindere propter salutem totius corporis: quia unicuique commissa est cura propriae salutis. Et eadem ratio est si fiat voluntate eius ad quem pertinet curare de salute eius qui habet membrum corruptum ^. Aliter autem aliquem membro mutilare est omnino illicitum.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod nihil prohibet id quod est contra particularem naturam esse secundum naturam universalem: sicut mors et corruptio in rebus naturalibus est contra particularem naturam eius quod corrumpitur, cum tamen sit secundum naturam universalem. Et similiter mutilare aliquem membro, etsi sit contra naturam particularem corporis eius qui mutilatur, est tamen secundum naturalem rationem in comparatione ad bonum commune.

AD SECUNDUM DICENDUM quod totius hominis vita non ordinatur ad aliquid proprium ipsius hominis: sed ad ipsam potius omnia quae sunt hominis ordinantur. Et ideo privare aliquem vita in nullo casu pertinet ad aliquem nisi ad publicam potestatem,' cui committitur procuratio boni communis. Sed praecisio membri potest ordinari ad propriam salutem unius hominis. Et ideo in aliquo casu potest ad ipsum pertinere.

AD TERTIUM DICENDUM quod membrum non est praecidendum propter corporalem salutem totius nisi quando aliter toti subveniri non potest. Saluti autem spirituali semper potest aliter subveniri quam per membri praecisionem: quia peccatum subiacet voluntati. Et ideo in nullo casu licet membrum praecidere propter quodcumque peccatum vitandum. Unde Chrysostomus, exponens illud Matth. xix, Sunt eunuchi qui seipsos casitravyerunt propter regnum caelorum, dicit: Non membrorum abscisionem, sed malarum cogitationum interemplionem. Malediclioni enim est obnoxius qui membrum abscidit: etenim quae homicidarum sunt talis praesumit". Et postea subdit: Neque concupiscentia mansuetior ita fit, sed molestior. Aliunde enim habet fontes sperma quod in nobis est, et praecipue a proposito incontinenti et mente negligente: nec ita abscisio membri comprimit tentationes, ut. cogitationis frenum.

ARTICULUS SECUNDUS UTRUM LICEAT PATRIBUS VERBERARE FILIOS, AUT DOMINIS SERVOS

AD SECUNDUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod non liceat patribus verberare filios, aut dominis servos. Dicit enim Apostolus, ad. Ephes. vi: Vos, patres, nolite ad iracundiam provocare filios vestros. Et infra subdit: Et vos, domini, eadem facite servis, remittentes minas. Sed propter verbera aliqui ad iracundiam provocantur. Sunt etiam minis graviora. Ergo neque patres filios, neque domini servos debent verberare.

2. PRAETEREA, Philosophus dicit, in X .Ethic., quod sermo. paternus habet solum. monitionem P, non autem coactionem. Sed quaedam coactio est per verbera. Ergo parentibus non licet filios verberare.

3. PRAETEREA, unicuique licet alteri disciplinam impendere: hoc enim pertinet ad eleemosynas spirituales, ut supra dictum est. Si ergo parentibus licet propter disciplinam filios verberare, pari ratione cuilibet licebit quemlibet verberare. Quod patet esse falsum. Ergo et primum.

SED coNTRA EST quod dicitur Prov. xui: Qui parcit virgae, odit filium suum; et infra, xxii; Noli subtrahere a puero disciplinam. Si enim percusseris eum virga, non morietur: tu virga percuties eum, et animam eius de inferno liberabis. Et Eccli. xxxui dicitur: Servo malevolo tortura et compedes.

REsPONDEO DICENDUM quod per verberationem nocumentum quoddam infertur corpori eius qui verberatur, aliter tamen quam in mutilatione: nam mautilatio tollit corporis integritatem, verberatio vero tantummodo afficit sensum dolore. Unde multo minus nocumentum est quam membri mutilatio. Nocumentum autem inferre alicui non licet nisi per modum poenae propter iusti- tiam. Nullus autem iuste punit aliquem nisi sit eius ditioni subiectus. Et ideo. verberare. aliquem non licet nisi habenti potestatem aliquam. super illum qui verberatur. Et quia filius subditur potestati patris, et servus potestati domini, licite potest verberare pater filium et dominus servum, causa correctionis et disciplinae.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod, cum ira sit appetitus vindictae, praecipue concitatur ira cum aliquis se reputat laesum iniuste: ut patet per Philosophum, in II Rhet. Et ideo per hoc quod patribus interdicitur ne filios ad iracundiam provocent, non prohibetur quin filios verberent causa disciplinae: sed quod non immoderate eos affligant verberibus. - Quod vero inducitur dominis quod remittant minas, potest dupliciter intelligi. Uno modo, ut remisse minis utantur: quod pertinet ad moderationem disciplinae. Alio modo, ut aliquis non semper impleat quod comminatus est: quod pertinet ad hoc quod iudicium quo quis comminatus est poenam, quandoque per remissionis misericordiam temperetur.

AD SECUNDUM DICENDUM quod maior potestas maiorem debet habere coactionem. Sicut autem civitas est perfecta communitas, ita princeps civitatis habet perfectam potestatem coercendi: et ideo potest infligere poenas irreparabiles, scilicet occisionis vel mutilationis. Pater autem et dominus, qui praesunt familiae domesticae, quae est imperfecta communitas, habent imperfectam potestatem coercendi secundum leviores poenas, quae non inferunt irreparabile nocumentum. Et huiusmodi est verberatio.

AD TERTIUM DICENDUM quod exhibere disciplinam. volenti cuilibet licet. Sed disciplinam. nolenti. adhibere est solum eius cui alterius cura committitur. Et ad hoc pertinet aliquem verberibus castigare.

ARTICULUS TERTIUS UTRUM LICEAT ALIQUEM HOMINEM INCARCERARE

AD TERTIUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod non liceat aliquem hominem incarcerare. Actus enim est malus ex genere aqui cadit supra indebitam materiam, ut supra dictum est. Sed homo, habens naturalem arbitrii. libertatem, , est indebita materia incarcerationis, quae libertati repugnat. Ergo illicitum est aliquem incarcerare.

2. PRAETEREA, humana. iustitia regulari debet ex divina. Sed sicut dicitur Eccli. xv: Deus reliquit hominem in manu consilii sui. Ergo videtur quod non est aliquis coercendus vinculis vel carcere.

3. PRAETEREA, nullus est cohibendus ^ nisi ab opere malo: a quo quilibet licite potest alium impedire. Si ergo incarcerare aliquem esset licitum .ad. hoc. quod cohiberetur a malo, cuilibet esset licitum aliquem incarcerare. Quod patet esse falsum. Ergo et primum.

SED coNTRA EST quod Levit. xxiv legitur quendam. missum fuisse in carcerem propter peccatum blasphemiae.

RESPONDEO DICENDUM quod in bonis coporis to per ordinem considerantur. Primo. quidem; integritas corporalis substantiae: cui detrimentum affertur per occisionem vel. mutilationem. Secundo, delectatio vel quies sensus: cui opponitur verbaratio; vel quidlibet sensum: dolore afficiens.. Tertio, motus et usus membrorum: qui impeditur per ligationem vel incarcerationem, seu quamcumque detentionem. Et ideo. incarcerare aliquem, vel qualitercumque detinere, est illicitum nisi. fiat secundum ordinem iustitiae, aut in poenam aut ad cautelam alicuius mali. vitandi.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod homo qui abutitur potestate sibi data, meretur eam amittere. Et ideo homo ? qui peccando abusus est libero usu suorum membrorum, conveniens est incarceratiorfis materia.

AD SECUNDUM DICENDUM. quod. Deus quandoque, secundum ordinem suae sapientiae, peccatores cohibet ne possint peccata implere: secundum illud Zob v:. Qui dissipat cogitationes malignorum, ne possint implere manus eorum quod coeperant. Quandoque vero eos permittit quod. volunt.? agere. Et similiter secundum. humanam iustitiam non pro qualibet. culpa homines incarcerantur, sed pro aliquibus.

AD TERTIUM DICENDUM quod detinere hominem ad horam ab aliquo opere illicito statim. perpetrando, cuilibet licet: sicut cum aliquis detinet aliquem. ne se praecipitet, vel ne. alium feriat. Sed simpliciter aliquem includere vel ligare ad eum solum pertinet qui habet disponere universaliter de actibus et vita alterius: quia per hoc impeditur non solum a malis, sed etiam a bonis. agendis.

ARTICULUS QUARTUS UTRUM PECCATUM AGGRAVETUR EX HOC QUOD PRAEDICTAE INIURIAE INFERUNTUR IN PERSONAS ALIIS CONIUNCTAS

AD QUARTUM SIC PROCEDITUR. Videtur quod peccatum non aggravetur ex hoc quod praedictae iniuriae inferuntur in personas aliis coniunctas. Huiusmodi enim iniuriae habent rationem peccati prout nocumentum alicui infertur contra eius voluntatem. Sed magis est contra hominis voluntatem malum quod in personam propriam infertur quam quod infertur in personam coniunctam. Ergo iniuria illata in personam coniunctam est minor.

2. PRAETEREA, in sacra Scriptura praecipue reprehenduntur qui pupillis et viduis iniurias inferunt: unde dicitur Eccli. xxxv: Non despiciet preces pupilli, nec viduam, si effundat loquelam gemitus. Sed vidua et pupillus non sunt personae aliis coniunctae. Ergo ex hoc. quod infertur iniuria personis coniunctis non aggravatur peccatum.

3. PRAETEREA, persona coniuncta habet propriam voluntatem, sicut et principalis persona. Potest ergo ? aliquid ei esse voluntarium quod est contra voluntatem principalis personae: ut patet in adulterio, quod »placet uxori et displicet viro. Sed huiusmodi iniuriae habent rationem peccati prout consistunt in involuntaria commutatione. Ergo huiusmodi iniuriae ? minus habent de ratione peccati.

SED cowTrRA Esr quod Deut. xxvm, ad quandam exaggerationem dicitur: Filii tui et ' filiae tuae tradentur alteri populo videntibus oculis tuis.

RESPONDEO DICENDUM quod quanto aliqua iniuria in plures redundat, ceteris paribus, tanto gravius est peccatum. Et inde est quod gravius est peccatum si aliquis percutiat principem quam personam privatam: quia redundat in iniuriam totius multitudinis, ut supra dictum est. Cum autem infertur iniuria in aliquam personam coniunctam alteri qualitercumque, iniuria illa pertinet ad duas personas. Et ideo, ceteris paribus, ex hoc ipso aggravatur peccatum. Potest tamen contingere quod secundum aliquas circumstantias sit gravius peccatum quod fit contra personam nulli coniunctam: vel propter dignitatem personae, vel propter magnitudinem nocumenti.

AD PRIMUM ERGO DICENDUM quod iniuria illata in personam coniunctam minus est nociva personae cui coniungitur quam si in ipsam immediate inferretur: et ex hac parte est minus peccatum. Sed hoc totum quod pertinet ad iniuriam per-. sonae cui coniungitur, superadditur peccato quod quis incurrit ex eo quod aliam personam secundum se laedit.

AD SECUNDUM DICENDUM quod iniuriae illatae in viduas et pupillos magis exaggerantur, tum quia magis opponuntur misericordiae. Tum quia idem nocumentum huiusmodi personis inflictum est eis gravius, quia non habent relevantem.

AD TERTIUM DICENDUM quod per hoc quod uxor voluntarie consentit in adulterium, minoratur quidem peccatum et iniuria ex parte ipsius mulieris: gravius enim esset si adulter violenter eam opprimeret. Non tamen per hoc tollitur iniuria ex parte. viri: quia uxor non habet potestatem sui corporis, sed vir, ut dicitur 1 ad Cor. vu. Et eadem ratio est de similibus. De adulterio tamen, quod non solum iustitiae, sed etiam castitati opponitur, erit locus infra agendi in tractatu de temperantia.