Originalis

Ciginalis iusticia quare a iusticia et rectitudine dicitur Notandum primo secundum Guil. in. ii li. sententiarum. Iusticia accipi solet triplciter.

¶ Primo modo iusticia dicitur idem quod condecentia diuine bonitatis secundum quod iustum esse omne quod a deo fieri decet sicut dicit Aug. lib. quaedi. vetur. et no. legis. Omnia quidem potest deus sed non facit nisi quod conuenit vel condecet veritati eius et iusticie.

¶ Secundo iusticia capitur generaliter. pro qualibet virtute. Unde Anb. super Luca. Iusticia communis est virtus

¶ Terto capitur proprie vt est vna virtutum cardinalium. et sic disffinit Marcus Tullius quod est animi habitus bonus communi vtilitate seruata cuilibet quod suum est tribuens. Unde iusticia dicitur quasi iuris status.

¶ Notandum secundo vt idem Guill. dictat homo in statu nnocentiem a deo habuit rectitudinem per omnia secundum tilplicem potentiam. Intellectiuam: volitiuam et motiuam. Quo ad intellectum habuit rectitudinem veritatis et sine omni errore. Nam Ans. diffiniendo dicit Ueritas est re ctitudo sola mente perceptibilis. Item quo ad volitiuam habuit rectitudinem voluntatis et liberum arbitrium. quod est ptans seruandi rectitudine propter se vt idem Ans. dici. Denique tertio quo ad motiua habuit homo virtutes tales. quia cum secundum philosophum Rectum diffiniatur. Est inquit cuius medium non exit extrema: sed extrema creature sunt principium et finis. hoc est deus ipse qui dicit. Ego sum alpha et o Apoc. .ili. Unde in statu primario hominis erat in motiua rectitudo virtutis adeo quod nulla ade operatio diuerte bat a deo vt principio. nec vt fine quia omnia operabatur virtuose pro deo. Ideo Ecci. xvii. scriptum est. Deus de terra creauit hominem et secundum se vestiuit illum virtute secundum imaginem suam fecit illum et iterum conuertit illum in ipsam. Lyra scilicet maginem dando ei cognitionem actualem. Nam peus vestiuit hominem a principio virtutum habitibus: dando ei ad virtutes aptitudinem: et sicut fecit hominem perfectum in quantitate debita sic animam perfecit scientiis et virtutibus vnde adam sciuit nomina omnibus a principio iponere

¶ Item Eccs. vii. Deus fecit hominem rectum. id est in rectitudine naturali in qua omnes filii ade fuissent nati si adam non peccasset sic exponit Lyra. Tertio ad quesitum responsio: quod talis rectitudo ab origine humani generis merito dicitur iusticia et rectitu do originalis quocunque modorum dicatur iusticia scilicet rtione omnis virtutis. et rectitudo ratione recte se habendi quo ad omnia etc. Et originalis propterea: quia in primaria origine humani generis fuit a deo data.

¶ Sed an ex principiis nature erat Dicendum quod non: quia corpus huma num naturaliter ex contrariis compositum fuit corruptibile. ererat a deo datum a principio ne corrumperetur.

Sed quid fuerit realiter illa iuicia originalis data a deo homini in principio.

¶ Nota pro praeambulo secundum e. Guill. vbi. supra quod iusticia originalis accipi potest tripliciter

¶ Uno modo actiue. et sic deus dicitur iusticia originalis: quia ipse actiue eam efficit solus scilicet sapientiam et virtutes.

¶ Secundo modo ab origine productionis mundane vel creature. et sic angeli dicuntur habuisse originalem iusticiam: quia concreati fuerunt iusti. Sic etiam christus et beata maria quae pec catum nullum habuit: sed in gratia creati sunt. licet aliter et aliter: quia christus ex modo sue conceptionis in virgine: sed beata maria ex praeseruatione gratiae in anime sue sanctissime creatione.

¶ Tertio origialis iusticia accipitur vt dicit habitum supernaturalem alicui vnius generis creature condonatum pro sua posteritate scilicet a deo: qui vires inferiores anime et sensualitatis rectificaret rationi: et rationem deo. Et hoc modo iusticia originalis reperitur fuisse in Adam principio totius generis humani. quo stante posteri eius habuissent originalem iusticiam. non per traductionem: sed transfusionem. sed divina voluntate in quolibet data fuisset.

¶ Secundo ad quaesitum ergo respondetur secundum Scotor. cum doc. subti. et Guill. supra ac omnes Scotis. quod ista iusticia originalis fuit quaedam habitualis qualitas quae a solo deo data fuit et conseruabatur: per quam fiebat quod appetitus sensitiuus non praeueniebat rationem. nec reluctabat contra dictamen recte rationis: sed subiiciebater per omnia rationi: et ratio deo.

¶ Sed vbi vel in quo subiecto erat iusticia originalis id est in qua potentia subiectiue. Respondet Aureolus quod in sensualitate tantum. Tum quia Gen. iii dicitur. Erant ambo nudi: nec erumbescebant. Tum quia Aug. contra Iulianum dicit: quod homo priuatus est illa obedientia quae in membris suis fuerat. Et licet hec opi. possit sustineri: tamen valde probabilius

¶ Alia opinio doc. subti. dictat quam sequor cum Guil. vbi qsod quod principaliter erat hec iusticia in voluntate. Uolum tas enim acceperat istum habitum vt per ipsum subiugaret sibi sensualitatem. quia hoc donum rectificabat ipsam voluntatem in tantum quod longe delectabilius erat ei adherere deo quam appetitui sensitiuo cui erat coniuncta.

¶ Unde Ans. diffiniendo dicit: quod iusticia est rectitu qdo voluntatis. ergo est in voluntate.

¶ Sed habebat ne idem appeti tus sensitiuus aliquod donum tale originalis iusticie: vt libentius obediret voluntati quam a proprio suo traheretur appetibili. Iidem doc. praedicti Respondent quod ita oportuit. Unde verisimile est et oportuit vt tunc visus. licet de natura sua ferretur citius in ulcrum visibile quam in id quod imperasset ratio. tamen ex huiusmodi dono magis sequebatur rationem. Quamuis ergo ad aliud inclinaret illa iusticia. et ad aliud appetitus sensitiuus. tamen sine tristicia rationi obediebat. quia praeponderabat donum dei. Sicut et nunc patet in hominibus sanctis accensis amore dei etc. Patet etiam quod licet talis habitus mentis esset tunc vnicus et vna rectitudo originalis in voluntate actiue. qua dicebatur vna iusticia originalis. tamen plura dona efficere habuit rectificando omnes appetitus

¶ Utrum vltra iusticia originalem pe Adam habuerit a principio gratiam et virtutes

¶ Nocandum pro praeambulo secundum Guil. e. di. xxix. quod iusticia originalis a gratia bene distinguebatur etiam tunc et nunc si alicui daretur. Et distinguitur sicut gratia gratum faciens a gratia non gratumfaciente. Nam sola iusticia originalis sine gratia gratumfaciente non faciebat Adam gratum deo. Ideo sicut in angelis nature data excellentia fuit gratisdata: Sic in Adam talis fuisset ex cellentia. licet supernaturaliter ei collata sine gratia gratum faciente nisi caperetur hec iusticia largius inquantum fuit coniuncta gratie gratumfacienti superaddi te ipsi originali iusticie in Adam.

¶ Notandum secundo vt dictat Scotor. e. li. ii. di. xxix. ar. i. quod Adam non fuit a primo instanti creatus in gratia gratumfaciem te. sed in sola iusticia originali. Uerumtamen statim post creationem ante lapsum: habuit etiam gratiam gratumfacientem per tempus hoc quo stetit. Huius ratio. quia in his que sunt propinqua fidei. Et sunt de facto. tenenda est sententia sanctorum cum loquantur spiritus sancti inspiratione. Sed sancti determinant illa conclusionem. vi delicet quod Adam peccando perdidit gratiam et virtutes quas habuit ante lapsum. Nam super illud Luc. x. Qui etiam dispoliauerunt eum et plagis impositis abierunt etc. glo. dicit quod hominem primum expoliauerunt gratuitis et vulnerauerunt in naturalibus. Et Bernds. dicit. cum videret patrem nostrum emulus charitate circundatum et omni virtute vestitum. et hoc accepisse terrenum hominem quod ipse perdiderat inuidit insaniens homicida. Patet etiam per magistrum in. ii libro dist. xxix. Et Aug. inducit ibidem.

¶ Tertio ergo ad quaesitum Respondetur per conclusionem quod Adam ante peccatum gratiam habuit et virtutes. Probatio secundum Guil. quia habuit charitatem. ergo et gratiam. tenet consequentia. quia haritas et gratia idem sunt in re. vt dictum est vbi Gratia. § xvi. xvii. Anecedens autem per magistrum et sanctos supra.

¶ Ad hec infra. §. viii.

¶ Sed quare oportuit gratiam iponere originali iusticie in hominibus cum homo per solam originalem iusticiam sufficienter in deum ferretur. quia ipsa tenebat liberum arbitrium sanum et vires inferiores subiectas rationi. et rationem deo

¶ Item nullus sapiens dat alicui amico suo donum quod scit cito illum perditurum et ex hoc peccatum suum aggrauari. Sed Adam tunc fuit amicus dei. quia charitatem habuit. ergo non debuit ei do¬ num gratie dari: sed suffecit originalis iusticia.

¶ Respondetur secundum e. Guill. vbi. supra quod deus vltra iusticiam originalem dedit gratiam. non quidem vt hominnoceret: sed vt prodesset si ea bene vteretur. Sed quia homo sua peruersa voluntate fecit contrarium: Nihilo minus deus conuertit hoc melius in maiora bona ex inde eliciendo

¶ Denique dicendum ergo ad quaesitum quod homini opertebat gratiam tribuere propter hominis indigentiam: quia homo vt eternam consequeretur felicitatem et merita: non sufficiebat de condigno solaoriginalis iusticia: sed requirebatur gratia. Probatio secundum Guil. quia meritum de condigno dicit iusticiam dati et accepti ad minus secundum proportionem geometri cam: sed sequestrata gratia sola originalis iusticia non meretur. ergo. Maior probatur. quia in merito de comdigno exigitur reddi id quod vel quantum meretur secundum iusticiam distributiuam ex. v. lir. Ethi. et hoc fit secundum proportionem geometricam. Sed minor probatur. quia id quod meretur homo de condigno est supra posse hominis. videlicet celeste bonum. et ita homo non potest illud mereri nisi eleuetur per gratiam. Unde de licet homo per naturam habeat inclinationem ad virtutes: vt tangitur secundo Ethi. Et iuxta dictum Damasceni. manentes inquit in eo quod est in nobis secundum naturam in virtute sumus. scilicet inchoa tiue vel inclinatiue: tamen virtutem merendi hoc mo non habet a natura sed a gratia. loquendo de merito celestis praemii

¶ Ex quo patet quod si Adam implesset illa dei mandata tria que sibi deus praeceperat in paradiso: et tentationi diabolice restitisset sine gratia gratum faciente. tunc solummodo de congruo non de condigno meruisset. De illis autem tribus praeceptis habetur vbi Homo. §. vii

¶ Itaque homini oportuit vltra iusticiam originalem: vt dicit Magister: operantem apponi gratiam et etiam cooperantem. Nam et in angelis vltra naturalia c gratia collata: ita quod omnes angeli sunt conditi in gratia: a qua postea mali angeli exciderunt: vt dictum est vbi Angeli. §. lxxxi. Necessaria ergo fuit homini gratia. Tum propter merendum: vt dictum est. Tum propter perfectionem. quia licet Adam in statu nature esset perfectus in esse primo: non tameo in esse secundo: nisi per donum gratie. Tum propter anime ornatum perfectiorem supernaturalem

¶ Sed cui eorum maior fuit gratia collata vltra originalem iusticiam: an Ade anEue. Respondet idem Guil. eadem dist. xxix. quod vtique vir habuit ampliorem gratiam quam mulier¬

¶ Unde viro dominus multa occulta in sopore re uelauit: et per virum precepta dei mulier accepit etc. licet originalis iusticia eque fuerit in eisdem.

¶ Ad hec facit quod habetur supra vbi Homo. §. quadragesimoseptimo.

¶ In fuisset transfusa ab adam originalis iusticia. habetur vbi Homo. §. quadragesimosecundo.

¶ Utrum originalis iusticia prius fuit tempore in statu innocentie quam gratia Respondetur secundum Guil. e. di. xxix. per conclusionem quod sic. Et patet per ea qua dicta sunt supra. §. v

¶ Si obiicitur ex dicto Dama sceni. Deus inquit fecit hominem innocentem: rectum: virtuosum: sine solicitudine: sine tristicia: cum virtu: te decoratum in omnibus bonis ornatum. Et ita videtur quod a principio fecit hominem deus in gratia. Dicendum est secundum e. Guil. quod Damasce. loquitur de statu innocentie pro eo tempore quo post creationem data est homini gratia Na verum est quod habuit gratiam antequam peccaret homo vnde ista est imaginatio quod a principio sui status fuit homo conditus cum iusticia originali sola. In secundo postea fuit sibi apposita gratia. Sed quantum temporis fluxerit in ter hec duo deus nouit. In tertio postea fuisset homo confirmatus si tentationi restitisset. sed heu ad tertium non peruenit.

¶ Ex dictis patet defectus sancti Thome qui eadem di. xxix. q. ii posuit quod Adam in primo instanti sue creationis habuerit gratiam. Uerior enim est opinio Bonauen. e. di. ar. ii. q. ii ponentis. Similiter et Scotistarum dicentium tempus fuisse medium inter creationem Ade. et appositionem gratiae eidem. Et hoc primo decuit ratione diuine sapientie vt sicut in toto vniuerso prius tempore sunt omnia distincta quam ornata sic fieret in homine qui non minus perfici debebat et ornari in anima quam in corpore. Sed in corpore fuit perfectus. ergo et in anima debuit perfici perfectione supernaturali apponendo gratiam. Secundo decuit ratione bonitatis diuine. quia er hoc magis homini apparere poterat quantum bonum erat gratia dei quam separatim a sua conditione. deus dona bat supernaturaliter. Si enim a principio creationis gratiam habuisset videretur quod esset donum naturale. Tertio ratione diuine iusticie vt Adam se praepararet de congruo ad accipiendam gratiam. et sic in eo impleretur illud Augu. super Ioannem dictum. Qui creauit te si ne te non iustificabit te sine te etc. Item de originali iusticia plura vbi Adam et vbi Homo et vbi Innocentie lapsus. et variis passibus.

¶ An originalis iusticia fuit perfectior quam gratia aut econtrario. Respondetur secundum e. Guil. cum doc. Subti. quod se habebant sicut excedens et excessum. quantum enim ad firmitatem excedebat iiusticia originalis. quia intantum fini coniungebat vt quidam dicunt quod non admittebat peccatum veniale. Sed inquantum gratia coniungebat fini vt bono supernaturali excedebat gratia. quia illa iusticia solum coniungebat illi fini vt conuenienti et delectabili. vn de simpliciter gratia censenda erat perfectior quam ipsa originalis iusticia

¶ Si queras. Cur ergo originalis iusticia illa non potuit recuperari per penitentiam ab Adam et hominibus vel per christi passionem. Cum tamen gratia que fuit perfecti us donum recuperata est. Si enim minus perfectum inon potest aliquo recuperar scilicet originalis iusticia que faciebat in hominibus immortalitatem et huiusmodi. non videtur quare magis perfectum scilicet gratia potuerit recuperari.

¶ Dicendum secundum e. Guil. et Scotor. quod alia ratio est de originali iusticia. alia de grtia. quare videlicet gratia potuit recuperari: sed origina lis iusticia non: quia gratia gratum faciens datur per sone pro seipsa. et sic aspicit personam que potest sibiipsi recuperare gratiam per poenitentiam ex meritis passionis christi. Sed originalis iusticia data fuit in adam protota natura humana. ergo recuperari non debuit postque per peccatum fuit tota corrupta. vt patebit infra de peeccato originali.

¶ Utrum maior cumulus gratiarum et virtutum fuit tunc datus cum iusticia origina li quam in vita praesenti post lapsum datus est homini. Respondetur secundum e. Guill. vbi. supra quod amplior datus est in statu praesenti: licet etiam pro statu innocentie fuerit multitudo virtutum et donorum collata. Sicut patet autoritate Grego. niseni: qui posuit quod adam tunc fuit quasi quidam rex in paradiso: praeditus omni virtute. Quod autem pro statu moderno amplior sit datus gratie cumulus patet: quia magis indiget homo nunc. ergo dei misercordia maius adiutorium dedit. Et quia aduocatum habemus apud patrem: christum Iesum qui interpellat pro nobis: cuius passionis meritis plus gratie consecuti sumus

¶ Si dicatur quod ille status erat surior: et sic magis capax et plus expeditus.

¶ Respondetur secundum e. Guil. quod opera meritoria ex triplicir radice prodeunt sicut et virtuosa. Primo ex voluntate. et secundum hoc in statu innocentie fuisset maius meritum simpliciter loquendo: quia magis expedita volun tas fuit l¶ Secundo ex arduitate virtutis. et ratione huius nunc est maius meritum: quia difficilius elicitur operatio virtutis. Unde propter carnis: mundi: et diaboli pugnam: nunc aureolas virginitatis et maxtyrii et predicationis habemus: quae tunc non fuissent

¶ Tertio ex gratia. et sic se habent secundum sub et supra: prout alque persone fuissent perfectiores aliquibus modernis. Simpliciter tamen quo ad hoc status praesens excedit: quia nec adam nec alius ad perfectionem beate marie in gratia et meritis peruenissent: quamuis praecipue adam perfectior fuisset quam moderni multi coniugati. videli cet Tacharias: Tebedeus: et similes. et ecouerso. moderni perfectiores. vt apostoli et huiusmodi: excessissent multos imperfectiores illius status.

¶ Quod dei bonitas laudabilis extat in misericordia exhibita nobis contra originalem culpam remediando.