Pena

Ena del penalitas Quottuplex distinguitur pena Nota secundum Guil. in. ii dist. xxxvi. quod septuplenx pena nominatur ab Alano in maxis theologie seu de regulis fidi maxima seu regula. lxxviii. Prima dicitur in bono conseruans sicut fuit pena inflicta Paulo apostolo ne extolleretur reuelatione. Secunda pena dicitur bonum probans. sicut in Iobis probauit patientia eius bonitatem. Tertia purgans vt lepra in Maria sorore Moysi. Quarta in ma lo indurans. vt pena inflicta Pharaoni qua induratus est. Quinta sola acerbitate crucians. vt pena gehennalis. Sexta peccato maculans. vt dum peccatum pena peccati ponitur. Addit idem quod septima est ad maius bonum inuitans. Sed hec ad secundam pertinet.

¶ Utrum pena sit ipsi peccanti hoc quod peccat. Respondetur pro pambulo secundum Guill. supra ex dictis Tho. e. di. xxxvi. q. i. Notando quad peccatum est pena peccati in triplici genere cause. videlicet Primo in genere cause efficientis. Tum demeritorie. quia peccatum demeretur gratiam subtrahi. et per consequens labi. Tum dispositiue. quia peccatum relinquit in peccante quandam dispositionem inclinatiuam ad peccatum sequens. Secundo in genere cause materialis. quia vnum peccatum ex alio trahit materiam. sicut luxuria ex gula. et dissensio et auaricia. et iurgium ex superbia. Iuxta illud scriptum Inter superbos semper sunt iurgia. Tertio in genere cause finalis. sicuti siquis cum ad vindictam aliquem interficiat: ista interfectio que est finis illius vindicte est peccatum et pena peccati vindicte ipst met interficienti vt occidatur secundum leges. iuxta dictum saluatoris. Omnis inquit qui gladium accipit gladio peribit etc.

¶ Unde ad quesitum ponitur conclusio quod peccanti omne peccatum pena existit. Probatur per Aug. lib. Confes. dicentem Iussisti dmne et ita est quod omne peccatum pena sit peccanti. Ratio secundum doctu. subtilem. quia peccatum priuat in homine maximum bonum prae omni amissione cuiuscumque boni exterior vt patet per Ans. libro de concor. libe. ar. et predesti nationis. sed talis amissio exterior est pena. ergo etc.

¶ Sed quomodo potest dici talis priuatio vel carentia iusticie culpa et pena. Respondet Guill. cum Magistro. quod ista carentia potest considerari actiue inquentum a libera causatur voluntate. et sic habet rationem culpe. Uel potest considerari passiue inquantum recipitur in voluntate. et sic habet rationem pene quia non est in potestate voluntatis ista receptio causata deformitate. Unde illa deformitas peccati et carentia ordinis debiti pena existit in libera voluntate. Et ita nec ad momentum est dedecus peccati sine decore iusticie etc.

¶ Utrum vnum peccatu sit pena alterius peccati. Respondetursecundum e. Guill. supra quod sic. Probatio: quia eo ipso quod quis peccat meretur a deo derelinqui. Sed homo a deo relictus faciliter labitur in peccatum. ergo istud peccatum quodammodo pena extat praecedentis. Item probatur exemplo. quia vt dicit Augustius libro de vera reli. Ex eo quod quis in superbiam erigitur cadit in inuidiam ne a proximo superetur. et ita inuidia est pena superbie. Item dicit Isido rus quod deus cleri superbiam occultam vindicat per apertum peccatum luxurie vt confundatur. Unde patet quod aliquando in eodem genere peccatum est causa al¬ terius. sicut luxuria luxurie. Aliquando in diuerso. sicut superbia inuidie. Unde Apoca. vi. Qui in sordibus est sordescat adhuc. Et Grego. Inter primum peccatum apostasie et vltimam penam ignisterni media quae sunt et peccata sunt et pena peccati. Hec ille.

¶ Utrum culpa possit separari a pena id est esse sine pena. Respondet Guill. supra. quod non. Probatur primo ex parte hominis peccantis. quia quando homo peccat mortaliter perdit deum. et ita summum bonum. et adquirit bonum corpora le vel tem porale. quod est minimum. et a conscientia remorde tur. atque ita damnum patitur et guerram in se. Unde eo praeo quod peccat simul habet penam damni et conscientie. Secundo patet ex parte diuine sapientie que sic ordinauit quod culpa ordinetur per penam. ergo non est sine pena in mundo. Tertio ex parte diuine iu sticie. vt per talem ordinationem culpe ad penam reluceat iusticia dei. Unde mali licet in temporalibus aliqualiter letentur: tamen dum redeunt introrsus ad conscientiam torquentur. boni vero econuerso deo ordinante etsi exterius patiantur tamen interius consolantur. Psal. quam magna multitudo dulcedinis etc.

¶ Si ergo queratur que sit pena maxima anime rationalis. Respondetur quod licet peccator praesertim obstinatus non sentiat vtpote diabolicus: verumtamen vt dicit idem Guill. maxima pena est priuatio iusticie. quia perdit maximum banum scilicet deum. et cum hoc habet tormentum conscientie. De quo Ambro. de offi. et Bernd. dicunt quod nula pena grauior est quam interius vulnus conscientie. quod magis fugiendum est quam mors. quam dispendium: et exiliu. et quam omnis alius dolor. Probatur primo. quia conscientia mala existente nil boni potest homini prodesse. nec baptismus nec christi passio. Unde Cassiodorus in epistolis. Quid adquiri putatur vbi conscientia bona perditur. q. dicit nil boni. Secundo quia vt Isido. de summo bo. li. ii. c. xxvi dicit. De iudicio coscientie itur ad iudicium damnationis perpetue. Tertio quia punit pena perpetua in gehenna. Unde Esa. lxvi. Uermis eorum scilicet comscientie non morietur. Unde pena conscientie ama ra in presenti est amarior in morte. sed amarissi ma in inferno. Et ex hoc laudabilis est dei iusticia

¶ An pena sit proprie in volunta te. vide vbi Uoluntas. §. xi. et se.

¶ Utrum pena possit esse in aliqua qui nullo modo peccauit. Respondetur secundum eundem Guill. per conclusionem quod sic. Et patet in christo qui non peccauit et tamen multa passus est.

¶ Notandum tamen inquit est quod hoc verum est quod culpa debet praecedere penam. alias priusesset deus vltor quam aliquis esset peccator. contra Aug. sententiam di. quod deus non potest esse prius vltor scilicet puniendo quam aliquis sit peccator. ideo conceditur quod nulla fuisset pena in modo nisi precessisset aliqua culpa. verumtamen non opor¬ et quod semper precedat culpa in eo qui patitur dum non pro propriis peccati patitur sed pro alienis. sicuti fuit in christo. Similiter dum quis patitur ad augmentum meriti patientie. sicut fuit in Iob. Aut propter huiusmodi causas. Unde et Ioannis. ix. christus dixit de ceco nato. Neque hic neque parentes eius peccauerunt vt cecus nasceretur. sed progloria dei: vt glorificetur per miraculum illuminationis a christo. Similiter dum sancti patiuntur persecutiones hoc non fit pro peccatis propriis: sed ad exercitium permittitur a deo. sed eis omnia cooperantur in bonum secundum Apostolum.

¶ Si obiicitur. quia Hierony. dicit. quod quicquid mali patimur peccata nostra demeruerunt. Dicendum quod non aliud nisi hoc vult ibi dicere quod nullam penam pateremur si non peccassemus in primis parentibus. hec Guill.

¶ Sed quare est quod pena potest in aliquo inueniri sine culpa: sed non culpa sine pena. Respondet idem Guill. quia pena vt sic id est inquantum pena est aliquod bonum: maxime illa que est sine peccato proprio.

¶ Sed omne bonum habet ordinem in vniuerso. ideo non officit nec obest vniuerso pena si sit sine pectato. Sed culpa caret ordine: imo ordinem rumpit Ideo exigitur vt pena reordinetur. ergo sine pena esse nequit culpa. quia sic aliquid inordinatum relinqueretur in vniuerso sine decore iusticie.

¶ Utrum pena inquantum pena sit a deo. Respondetur secundum Guill. e. di. xxxvi. cum Bonauen. ar. iii. q. ii quod pena solet accipi tripliciter. Uno modo pro re ledente in punitione sicut pena reproborum dicitur ignis infernalis. Isto modo capiendo penam quando dicit positiuum conceditur esse a deo iusto: sicut et cetera positiua. Si autem dicat priuatiuum sicut dicitur Sapientie. ii. Excecauit illos malicia eo rum. Uel in Exo. Indurauit dominus cor Pharaonis etc. sic pena non est a deo nisi permittente aut deserente id est permisit deus indurari. Et similiter illud Rho. i. Tradidit illos deus in passiones ignominie id est permisit. Secundo modo ergo pena capitur prout est passio vel lesio patientis secundum quod dicitur. quod afflictio reproborum est pena eorum eterna. Tertio mopena dicitur defectus ex huiusmodi passione proueniens. sicut in reprobis defectus salutis et carentia pacis eorum. Et huiusmodi dicitur pena eorum. Et istis duobus vltimis modis pena non est a deo nisideserente propter demerita malorum et permissiue. Et ita habent intelligi quecunque autoritates in obipositum. vt illud Eccles. xi. Bona et mala vita et mors. paupertas et honestas a deo sunt. Et illud Deutero. xxxii. Ego occidam et ego viuere faciam. et similes pari passu soluuntur. quod omnis pena in quantum positiua et iusta est pena peccati. vt dicit Aug. pluribus libris. et a deo. Denique vide ad hec etiam vbi Malum. §. ix.

¶ Utrum penalitatis corruptio in bumana natura insit a principio conditionis. an ex peccato. Respondetur secundum Richar. in. ii. di. xxx. ar. ii. q. ii. Et Bonauen. ar. i. q. i. concor. Tho. quod si primo loquimur de humana natura eo modo quo deus ipsam potuit instituere. vtique deus bonus bene potuisset eam facere vt in ea ante peccatum esset penalitas. non secundum quod penalitas dicitur a punitione. sed secundum quod accipitur pro labore vel dolore siue angu stia. quia potuit a deo institui suis naturalibus relicta. Etsi tunc fuisset sic instituta: non potuisset in ea esse esuries: sitis: et alia huiusmodi penalitas loquendo naturaliter. aut saltem non ita graues fuissent huiusmodi penalitates sicut modo sunt post peccatum in nobis. Etsi deus bonus sic facere voluisset vtique fuisset ad bonum hominis ex dei voluntate. Nec fuisset iusticia vindicatiua. cum non praecessisset culpa. ergo nec cessisset tunc in penam: sed solummodo fuisset iusticia accipiendo iusticiam pro rectitudine voluntarie actionis dei. Sed secudo si loquimur de humana natura secundum quod fuit instituta a deo de facto: sic non potuit esse subiecta penalitati ante peccatum. quia fuit instituta in originali iusticia que secum aliquam non compatiebatur penalitatem. nec amitti poterat nisi per peccatum. Unde absque dubio natura humana deiecta est in penalitates per peccatum primorum parentum. vt scripture dictant.

¶ Si dicas. non repugnasset diuine iusticie hominem a principio fecisse penalitatibus subiectum. sicut fecit bruta et agnos innocentes. cum non sit maioris innocentie homo quam agnus etc. Respondet Bona quod non est simile de brutis et de homine. quia homini data est anima immortalis capax beatitudinis a principio nature condite. et per oppositum capax culpe et miserie. ergo hominem pati penam morti obligari ex culpa est. In brutis autem hec non habent locum. ergo passibilitas non repugnat in eis iusticie dei. Sed in homine repugnat etc.

¶ Sed dificultas est quia corpora composita ex quattuor elementis penalitati corruptionis sunt subiecta secundum ordinem vniuersi quem condidit diuina sapientia. Unde etsi nunc deus miraculose formaret vnum hominem ex quattuor elementis: ipse licet haberet suam naturam integram nec corruptam peccato: tamen suis naturalibus dimissus: similes nobis haberet passiones naturales. scilicet esuriem: sitim: concupiscentiam. et de necessitate per naturam aliquando corrumperetur. ergo videtur quod iste passiones penarum quas sustinemus naturam integram a principio conditam consequantur. et per consequens non sunt pene peccati

¶ Confirmatur. quia Actuum. xiiii. dicitur quod per multas tribulationes oportet intrare regnum dei. ergo cum homo sit a principio factus ad perueniendum in regnum dei: debuit sic institui a principio vt pateretur.

¶ Respondetur patrio secundum Bonauen. quod licet corpus hominis sit compositum ex quattuor elementis: tamen ex quo coniungi habebat anime immortali vt perpetuo bea¬ tificaretur homo in anima et etiam in corpore. Ideo debuit ex prima conditione habere corpus immortale et incorruptibile nisi peccasset.

¶ Secundo dicendum secundum Richar. e. distin. xxx. ar. i. q. ii. quod quamuis homo miraculose formatus ex elemen tis et suis naturalibus relictus esuriret et sitiret si cut nos. et interdum in eo concupiscentia moueretur ex feruore sanguinis. tamen illas passiones non ita inordinatas haberet sicut nos habemus. Nec tamen credendum est quod in tali homine esset iusticia originalis per sola naturalia. ita quod in ipso vires in feriores perfecte obedirent superioribus. et superiores rectam habitudinem haberent ad deum. quia hec originalis iusticia etiam stante innocentia in filiis Ade non potuisset haberi per sola naturalia

¶ Unde talis homo miraculose formatus pateretur huiusmodi passiones sicut nos nisi speciali gratia haberet a deo sibi datam iusticiam originalem. Denique tertio ad confirmationem dicendum secundum Bonauen. quod illud dictum Actuum. xiiii. Per multas tribulationes oportet intrare etc. intelligitur prostatu praesenti: videlicet post lapsum nature. sed si homo non cecidisset cum omni leuitate peruenisset ad celum et ad suum finem. Sicut a simili: sanitas bene conseruatur in homine per bona et suauia cibaria. Sed si perditur sanitas per infirmitatem: opus est vt recuperetur per potiones amaras. Sic m proposito etc.

¶ Utrum per penalitates ex peccato contractas humana natura sit pelorata in suis naturalibus

¶ De hoc est vna opinio quod adeo sit peiorata humana natura per peccatum Ade est penalitates quas incurrimus vt aliquid de nati rali bonitate humana sit ademptum. et quod in potentiis anime formaliter hoc modo facta sit corruptio. Iuxta illud Luce. x. de homine qui incidit in latrones. Ubi Gloi. exponendo dicit. quod homo per peccatum spoliatus sit gratuitis. et vulneratus in naturalibus.

¶ Sed huiusmodi opinio non valet. quia sequeretur quod voluntas in qua habet esse pecus catum cum sitbonum finitum: aliquando penitus consumeretur permulta peccata aliquid adimendo sempersicut fact lima in ferro etc.

¶ Sed aliqui dicunt quod ista consumptio in naturalibus per peccatum fit secundum gradut eiusdem proportionis non eiusdem quantitatis hoc est dicere quod fiat secundum proportionem geometricam non secundum proportionem arithmeticam. Et ita licet volun tas siffinitum bonum: nunquam tamen tali diuisione vel diminutione finitur. Sicut patet in linea tali diminutione diuisa accipiendo semper minorem partem in sequnda diuisione.

¶ Sed hoc dictum nihil facitr. quia peccatum secundum potest esse equale primo. vel maius. Et ita potest tantum corrumpore quan tum primum. vel magis quam primum corrumperet peccatum. et ita consequenter. Hec ex Guill. di. xxxv.

¶ Mlius ergo dicendum est secundum quod ipse dictat quod per peccati tam primum quam postea per quodlibet morta le peccatum in hominibus semper aliquid boni corrum pitur non adimendo vel consumendo de humano nature integritate. sed solum priuando rectitudinem que deberet inesse. Et ita per peccatum humana na tura est peiorata. et peioratur etiam dispositiue habi tuando et proniorem faciendo ad malum. sicut et de hoc iam supra habetur seriptum vbi Peccatum. §. xx.

Sed quo inter penas culparum fieri habeat proportio Notandum est quod sicut dictat Guill. in. ii lir sententiarum. questione facta in prologo Mathematici inquit triplicem solent dicere proportionem. Prima dicitur musica. et de hac sufficiant ad praesens que scripsi vbi Armonia. Secunda dicitur geometrica. quado est inter aliqua duo excessus. conueniunt tamen illa in aliqua ratione formali secundum quam fit illa proportio seu comparatio. sicuti si secundum modum loquendi beati Dionysii de mystica theologia sit deus magis ens vel magis bonus quam creatura: exigitur in hac proportione quod ratio entis et bonitatis sit communis vniuce deo et creatum ris. Tertia dicitur proportio arithmetica: que non exigit talem conuenientiam in aliqua ratione formali: sed solum nominat in superante multiplicius: secundum hanc dicendo. Dcus est perfectior quam creatura. hoc solum intelligitur quod creatura habet aliquas perfectiones et plures habet deus. Hec Guill.

¶ Ad propositum Inter penam peccati originalis et peccati venialis videtur quodammodo esse proportio arithmetica. quia non conueniunt in ratione voluntarii et pene sensus Sed inter venialis peccati et mortalis penas videtur proportio geometrica etc. Uide lib. iii. vbi Iusticia. Et eodem lib. iii. vide aliqua de proportione vbi Aduentus christi. §. v.