Timor

¶ Timor secundum Namascenum est expectatio futuri mali. Ubi secundum Guill. in. iii. di. xxxiiii. tangum tur tria. Primo genus: dum dicitur expectatio. Expectatio enim est tam boni quam mali. Unde de spe dicitur: quod est certa expectatio future beatitudinis.

¶ Secundo tangitur obiectu timoris dum dicitur: mali. Sicut um spes est respectu boni: ita timor respectu mal¬

¶ Tertio tangitur modus quo timor susi aspicit obiectum um dicitur: futuri. Et in hoc differt a tristicia. Tristi. cia enim est de malo praesenti: sed timor de futuro.

¶ Sed contra praedicta arguitur sic. Quando aliquid in vna acceptione est passio: in altera vero est habitus equiuoce dicitur. sed timor qui est donum est habitus. timor vero naturalis est passio. ergo de timore non potest assiguari vna communis ratio vel diffinitio. Nam Au¬ gustinus super Ioannem. sic diffinit. Timor est fuga neamittat quod habet. Damasce. vero aliter: vt praedictum est Sed neutrum conuenit timori in statu patrie ergo non videtur quod sit generalem rationem ipsius timoris inuenire. imo iste diffinitiones contrariantur sibi. Si enim fuga et expectatio opponuntur. et timor est fuga secundum An gusti. non est expectatio vt dicit Damasce. Ideo quaeritus Utrum timor secundum generalem sui acceptionem habeat vnum obiectum commune. Quod sic: videtur. quia naturalis timor conformis est gratuito et gratuitus glorioso: alioquin nec timor naturalis perficeretur a gratuito nec gratuitus a glorioso. hoc autem esse non posset nisi haberent vnum obiectum commune. Et hoc etiam videtur ex hoc quia tante generalitatis est amor quante est timor. sed omnis amorem respectu obiecti sub vna ratione videlicet sub ratione boni. ergo videtur similiter de timore

¶ Respondetur secundum sanctum Bona. in. iii. di. xxxiiii. in declaratione litterali. Quod timor cum multas habeat different: as de illis nec dicitur omnino vniuoce nec equiuoce: sed secundum quandam anaplogiam. Ubi autem est analogia est comparatio ad aliquid vnum secundum prius et posterius: maxime vbi est dicere proprie analogia. et ideo timor secundum omnes suas differentias habet vnam rationem siue vnum obiectum circa quod consistit eius actus secundum prius et posterius. obiectum qunt timoris sub ratione sua generali est arduum. actus vero communis est resilitio ab illo arduo. et hoc est in omnitimore reperiri. Unde vna communis ratio potest de omni timore assignari vt dicatur quod timor est resilitio ab aliquo arduo siue excellenti: siue illud arduum sit in genere boni siue in genere mali. Sed cum est in genere boni est resilitio cum reuerentia. cum vero est in genere mali: est resilitio cum fuga. Sed quia iuxta analogiam frequenter latet equiuocatio quaedam secundum philosophum: propter tollendam ambiguitatem Magister in littera prius voluit diuidere timorem quam diffinire. quia in multiplicibus primo est diuidendum et postea diffiniendum. Et hinc est quod Augustinus. et Damascenus timorem diffiniunt non quidem in sua generalitate sed respectu mali. Et quia timor respectu mali duplicem actum habet. Unum antecedentem qui est estimatio siue suspicio: qua quis credit malum sibi superuenturum: consequenter est fuga illius mali estimati

¶ Hinc est quod vnus illo rum diffinit per expectationem: alter vero per fugam. ita v nulla est ibi controuersia. Accipitur enim ibi expecta tio large pro quacunque estimatione siue credulitate de aduentu mali. et per hoc patet responsio ad primum

¶ Ad illud autem quod querebatur de obiecto timoris Dicendum v obiectum eius est arduum sub ratione ardui et excelletis et quodammodo superexcellentis. Unde quod obiicitur de malo et de futuro non valet. quia illatio non respicit timorem nisi quantum ad statum vie: nec adhuc generaliter. In statu enim vie est timor reuerentie. sicut ex praedictis habitum est

¶ Queritur: quomodo diuiditur timor Respondet magister in. iii. dis. xxxiiii. quod quadruplex est scilicet mundanus siue humanus: seruilis initialis et filialis.

¶ Sed contra arguitur: quod ista diuisio a magistro afsignata est insufficiens. quia sex sunt timores scilicet naturalis: mundanus: humanus: serui lis: initialis et filialis.

¶ Queritur penes quid sumanm ctur et quomodo distinguantur: Respondet sanctus Bonauen. vbi supra quod sex differentie timoris habent distingui secundum differentiarum suarum originem. Timor enim aut est ex natura aut ex libidine siue concupiscentia aut ex gratia. Si est er natura tunc est timor naturalis Si ex concupiscentia. hoc est dupliciter. Aut ex nimio amore sui: sic est humanus. Aut ex nimio amore suorum: sic est mundanus. Si vero ex gratia gratis data: sic est seruilis. aut ex gratia gratumfaciente inchoata: et sic est initialis. Aut ex gratia perfecta: et sic est filialis

¶ Ad argumentum dicendum: quod magister non est insufficiens in diuidendo timorem in quattuor. quia exquo intendit hic agere de timore bono non diui dit timorem nisi eatenus quantum ad propositum suum spectat. Timor autem donum quadrupliciter habet considerari. Aut per comparatione ad suum oppositum quod expelit. et hic est timor malus qui opponitur donospiritus sancti: vt mundanus et humanus. quoo magister non diuidit. licet sint timores diuersi. quia sub ratione considerat videlicet inquantum habent oppositionem ad donum timoris. Aut per comparationem ad obiectum minus principale: et hoc quidem est malum pene et sic est timor seruilis. Aut per comparationem ad obiectum magis principale. quod quidem est malum culpe offense. et sic est timor initialis. Aut per comparationem ad obiectum maxime principale. quodquidem est excellentie maiestatis diuine. et quatum ad hoc est timor filialis. Aliter potest dici quod timor sub ratione doni potest secundum aliam considerationem quadruplititer diuidi. quia timor aut est oppositum dono et sic vna differentia videlicet mundanus et humanus. aut est donum: tamen cum opposito doni. et sic est timor seruilis. Aut est donum cum opposito: tamen cum quadam approximatione ad oppositum. et sic est timor initialis. Aut est perfectum donum. et sic est timor filialis. Et sic patet quod magister sufficienter diuidit timorem secundum qua druplicem comparationem. Sed dicit idem in littera quod vterque timo scilicet seruilis et initialis in scripture diuersis locis dicitur initium sapientie: Contra hoc arguitur. si timor initialis dicitur: quia in eo inchoantur sapientia et gratia et timor seruilis est huiusmodi. videtur ergo quod timor seruilis sit initialis quod falsum est. Iuxta hoc queritur propter quid timor in sacra scriptura potius dicitur initum sapientie quam aliud donum. Et quare magis dicitur initium sapientie quam alterius doni aut virtutis aut gratie.

¶ Respondet sanctus Bonauen vbi supra. Quod duplex sit initium intra vel extra. Initialis denomina ab intra quod est nature principium intrinsecum. Seruilis autem habet rationem principii extra. et propterea nec erit nec debet dici initialis

¶ Ad aliud quod queritur. quare magis dicitur principlum sapientie quam alterius doni. Dicendum quod in proficiendem in bonum: donum timoris est primum inter omnia dona. et donum sapientie supremum. Cum ergo ra¬ tio principi debeat atribui primo hint est quo fatieo initii debet attribui timori. quia vero in summo status est Hinc est quod timor magis dicitur initium sapientie quam alicuius alterius doni

¶ Utrum timor seruilis sit donum spiritus sancti diuinitus datum: Arguitur quod non. quia omne donum spiritus sancti potest stare cum spiritu sancto. quia spiritus sanctus non repugnat suis donis. sed quando spiritus sanctus infunditur tunc timor seruilis expellitur. sicut dicit Augustinus. et habetur in litter. ergo timor serui lis non est donum spiritus sancti

¶ Respondetur secundum sanctum Bonauen. in. iii. dis. xxxiiii. arti. i. q. i. Quod absque dubio timor seruilis est donum spiritus sancti. Et ratio huius est. quoniam sicut donum dei est nosse siue credere penas futuras. pro eo quod ibi est quaedam cordis illuminatio et directio. sic donum dei est illas penas eternas refugere et timere. Nam propter illarum timorem cessat homo a peccatorum perpetratione. et sic coremolliter et fluxus concupiscibilis restringitur. et omnia ista sunt dei dona.

¶ Ad argumentum ergo dicendum Quod dona spiritus sascti sunt in multipli. ci differentia. Quoddam nanque donum est a spiritusancto sed non cum spiritusancto. quia praeparat ad spiritum sanctum. Et tale donum est timor seruilis Sicut enim aurora est a sole non tamen est cum sole. sed ante solem apparet et orto sole euanescet. sic est intelligendum de timore seruili. Quoddam autem bonum est a spiritu sancto et semper cum spiritu sancto. quia per ipsum consecratur hahitaculum spiritui sancto sicut est donum charitatis. Quoddam vero donum est a spiritu sancto et aliquando cum spiritu sancto et aliquando sine spiritusancto. sicut donum quod est ad ma nifestationem spiritus sancti. et est ordinatum non solum ad propriam vtilitatem sed etiam ad alienam. sicut donum prophetie et donum scientie: que aliquando in bonis aliquando in malis reperiri habent. Cum ergo dicitur quod donum spiritus sancti compatitur se cum spiritu sancto Hoc habet instantiam in eo dono quod praeparat habitaculum spritu sancta

¶ Utrum timor seruilis euacuatur per charitatis aduentum: Arguitur quod sic. quia sicut amori charitatis opponitur mercennarius amor: ita timori opponitur seruilis. sed amor mercennarius non stat simul cum charitate: ergo nec seruilis timor stat cum timore casto. et ex consequent in nec cum charitate. Respondetur secundum Richar. in. iii. dist. xxxiiii. arti. ii. q. iii. Quod cum dico timorem seruilem timo. rem: duo dico scilicetipsam essentiam timoris qua timetur eterna pena. et seruilitatem: que consistit in hoc quod timetur diuina offensa. Ista seruilitas non est in homine per illum habitum quo pena timetur eterna. Timere enim penam eternam bonum est nec radix potest esse seruilitatis per se sed illa seruilitas ex carentia charitatis. quia ergo illa serui litas nec est de ratione praedicti habitus nec eius accidens inseparabile. et opponitur charitati. Ideo per aduentum charitatis seruilitas excluditur: et essentia predicti habitus relinquitur et formatur. Alii autem dicunt sicut refert Bonauen. vbi supra. q. iii. quod timor seruilis adueniente charitate expellitur quantum ad seruilitatem: et quantum ad habitum. sed prima opinio videtur verior. sicut supra de fide informi dictum fuit.

¶ Ad argumentum Respondctur secundum Rich. quo maior est falsa. quia mercennarius amor secundum suam rationem propriam opponitur charita ti. Est enim mer cennarius amor quo deus amatur propter temporalia bona sicut propter principalem finem Et ideo ille amor semper malus est. Timor autem seruilis non opponitur timori casto secundum rationem sui habitus. quia timere penam vt dei offensam non opponuntur: sed tantum opponitur ei ratio seruilitatis. vt praedictum est.

¶ Utrum timor initialis et filialis sint due diuerse species timoris: Respondetur secundum sa ctum Bonauen. vbi supra art. ii. q. i. Quod de hoc est duplex modus dicendi. Quidam enim dicere voluerunt quod timor initialis et filialis non differunt nisi quantum ad statum sicut et amor incipiens et perficiens est idem licet status sit diuersus hic et ibi. Sed hoc non videtur. tum quia inter hos duos possit tertiua timor assignar scilicet proficiens. Tum quia non videm talem modum distinguendi esse in aliis donis gratuitis. cum tamen in eis sit istos duos status inuenire. Ideo est alius modus dicendi quod timor initialis et timor filialis sunt diuerse species timoris. et diuersus est vtrobique modus timendi. et ad diuersa intuetur homo secundum illos duos timores. quia vnus euacuatur et alter manet in patria secundum quod dicit magi ster in littera. quod quidem non esset si essent idem in essentia Ueruntem istud difficile est baene intelligere. quoniam secundum profectum hominis in statu vie possunt esse diuersi habitus timoris formaliter differentes. Ideo (inquit Bonauem.) possumus vriam mediam eligere quod dicti timores no adeo differunt sicut differut species formaliter differentes. cum vnus quodammodo sit materialis respectu alterius. et quodammodo claudatur in altero Timor enim initialis timet penam et offensam. timo: vero filialis offensam quidem timet et attendit sumi patris reuerentiam. et sic vnus quodammodo se haberex additione ad alterum. ideo non differunt sicut diuerse species vnum genus diuidentes. nec tamen est differentia solum quantum ad statum. quia timor initialis principaliter aspicit offensam. timor vero fi lialis et si vnum oculum habet ad offensam: principaliter tamen habet ad dei reuerentiam. Possunt tamen dici diuersi timores. Tum ratione statuum: tum ratione modorum timendi. tum ratione principalium motiunorum

¶ Utrum deus possit timeri: Arguitur quod non. Quia ille rationabiliter non potest timeri e quo non potest esse aliquid mali. nec a se simpliciter malum prouenire potest. sed deus est huiusmodi: ergo deus rationabiliter timeri non potest

¶ RConfirmatur sic. quia timor et spe opponuntur. cum ergo peus. sit obiectum spei non potest esse obiectum timors

¶ In contrarium tamen dicitur Ecci. i. Timenti deum bene erit in extremis.

¶ Respondetur secundum Rich. in. iii. di. xxxiiii. arti. ii. q. i. Quod deuposse timeri duplciter potest intelligi. autem per se autem per accidens

¶ Primo modo deus timeri non potest nisi equiuocando nomen timoris accipiendo scilicetimorem pro resilitione in propriam peruitatem ex consideratione magnitudinis dei.

¶ Secundo modo deus timeri potest inquantum ab ipso vel per comparationem ad ipsum nobis potest prouenire aliquod malum. vel secundum quid: sicut ma lum pene. vel simpliciter: sic malum culpe

¶ Ilud autem quod per se timetur est ipsum malum pene vel malum cipe. Malum pene potest nobis infligere quod est malum secundum quid. Malum culpe ab ipso non potest nobis prouenire: quod e malum simpliciter. Et huic responsiomni concordat illud quod communiter dicitur de odiodei. Ipse enim deus per se odiri non potest: per accidens autem a multis oditur scilicet inquantum puniens. Unde non debet absurdum videri dicere quod sicut deus per se non potest refugi: ita per se non potest timeri timore proprie dicto.

¶ Ad argumentum respondet idem Rich. quod maior est falsa. Time tur ei ille a quae potest prouenire malum pene. et tale malum a deo prouenire potest. quia est bonum simpliciter. quia dependet ab ordine vltimi finis. timetur etiam inquantum potest permittere malum culpe: quod est simpliciter malum. quia excludit ordinem ad finem vltimum. qui enim timet ne deus iuste permittat ipsum labi in peccatum: timet ipsum deum saltenper accidens

¶ Ad argumenti confirmationem dicendum quod non est inconlueniens quod deus sit obiectum timoris et speisub alia et alia ratione. vt sub ratione iusticie punientis sit obiectum timoris. et sub ratione misercordie releuantis sit obiectum spei.

¶ Utrum crescente charitate timor pecrescat: Arguitur quod sic. quia dicitur. i. Io. iiii. Perfecta charitas foras mittit timorem. Super quo dicit Aug. quantum charitas crescit tantum et timor decrescit. et quantum illa fit interior tantum illa pelliteur foras. maior hic charitas: minor timor. Sed constat quod non potest intelligi de timore seruili. quia ille non stat cum charitate. ergo iuntum charitas crescit tantum timor gratuitus decrescit Confirmatur sic. quia quanto quis magis amat tanto magis sperat. et quanto magis sperat tato minus timet ergo etc

¶ Contra praedicta arguitl. Augmentata causa augmentatur effectus. sed fides et amor tenent timorem gratuitum. ergo fide et charitate crescente necesse est pariter et timorem crescere.

¶ Respondetur secundum scntum Bonauen. vbi supra. q. ii. Quod hic diuersi diuersa sentiunt. Quidam volunt dicere quod est loqui de timore quantum ad habitum et quantum ad vsum. Si loquamur de ipsoquanum ad habitum verum est quod crescente charitate crescit timor. propter hoc quod habitus sunt equales. Si vero loquamur quantum ad vsum sic dixerunt quod crescente charitate decrescit timor. sicut patet per experientiam Nam homo in principio conuersionis multa ex timone facit. sed cum gustauerit dulcedinem charita tis iam magis amore illius trahitur. Sed in hoc non videtur duo opposita implicari. Si enim magnitudo habitus attenditur penes magnitudinem actus et resus. decrescente dono quantum ad habitum necesi. sc est ipsum decrescere quantum ad actum et vsum. Propterea est alius modus dicendi quod timor gratuit diuidi habet in initialem et filialem. De timore initia li verum est quod crescente charitate decrescit timor. de timore filiali non est verum. quia tali charitate crescente crescit etiam timor filialis. Uel potest adhuc aliter dici quod duplex est vsus timoris gratuitu Unus quo cor illius sollicitatur ex consideratione sue fragilitatis. Alius vero quo humiliatur ex consideratione sue peruitatis et diuine magnitudinis. Et primus vsus minuitur cum charitas perficitur. secundum quod dicit apostolis Rho. viii. Quis nos separabit a charitate christi etc. Alius vero vsus timoris crescit charitate decrescente. Unde quanto quis plus habet de spiritu amoris tanto plus habet de spiritu timoris. Patet responsio.

¶ Difficultas oritur Utrum timor gratuitus in patria maneat an euacuetur. Arguitur quod euacuabitur. quia tanta vel maior est perfectio in spe quanta est in timore. sed spes euacuabitur in patria. ergo et timor

¶ Confirmatur. quia sicut spes est respectu futuri boni: sic timor est respectu futuri mali. sed in patria nec erit aliquod futurum malum nec poterit esse. ergo ibi nullus timor erit.

¶ In contrarium opponitur. quia dicitur Esa. xi. de christo. Requine. scet super eum spiritus timoris domini. Si ergo christus fuit perfectissimus comprehensor et in eo fuit timor videtur quod timor non euacuabitur. Et hoc est quod dicit psalmus. Timor domini sanctus permanet in seculum se culi.

¶ Respondetur secundum Bona. quod timoris est intueri tria scilicet Penam vt fugiat. Offensam vt illam caueat. Maiestatem sum mam vt illi subiaceat: exhibedo reuerentiam. Et secundum hoc triplex est doni timoris differentia

¶ Unus qui principaliter respicit penam. et iste est seruilis. Alius vero qui vnum oculum habet ad penam sed tamen principaliorem habet ad offensam vitandam. et est hic initialis¶ Tertius autm qui vnum oculum habet respectu offense vitande. alium vero re spr ectu reuerentie exhibende. et sic est filialis. Et si vnus et sus sit in refugiendo ne separetur a deo: alter tate excelentior est reueredo summam maiestatem domini: resiliendo paruitatem propriam. Et hic quidem vsus fuit in christo: et est in sanctis angels. et erit in omnibus beatis. et quantum ad istum oculum et vsum manet donum tinoris in gloria. quantum vero ad alios vsus tollitur. quia vero manet ei vsus principalis. hinc est quod non dicitur eua uari sed perfici.

¶ Ad argumentum dicendum: quod eque nobili est speces sicut tior quantum ad aliquem eius vsum. qui quiade consistit in fuga finalir. secundum quem modum timor et spis habent ab inuicem diuidi. et quantum ad hunc vsum verum est quod in patria non renamebit sicut nec spes. Estei et alius vsus qui est reuereri summam maiestatem resiliendo in propriam peruitate. et quantum ad hoc timor non itaopponitur statui glorie sicut spes. et non euacuabitur in patria sicut spes

¶ Ad aliud ia bene patet responsio¬

¶ Ubi valde relucet immensa charitas dei erga homines.