Table of Contents
Commentarius in Libros Sententiarum
Liber 1
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Distinctio 43
Circa textum
Stpreterea quiddam genus peccati caeter grauius et abominabili quod dicitur in spiritum sanctum etc. Hic signatur. 43. dist. huis secundi quae sic continuat ad precedentem. Nam postquam in praecedenti dist. posita est in communi peccatorum multiplicitas: nunc in speciali cuiusdam peccati quod dicitur peccatum in spiritum sanctum tangitur abominabilitas. Et habet diuidi in tres partes principales. In prima isti us peccati nomen exprimitur. In secunda ab aliis diuiditur etc. In tertia quid sit latius quaeritur. prima in principio. secunda ibi. Qui enim peccat in patrem etc. tertia ibi. Sed quaeritur quid sit illud peccatum. Duabus autem partibus primariis indiuisis manentibus: sola tertia pars in tres partes diuiditur. In prima hui peccati species clarior palam cognoscitur. In secun da peruersi acti sermo obscurior dictis adiungitur. In tertia talis mali paeti hinc copiosior diuisio ponitur. prima in principio. secunda ibi. Est etiam alia huius peccati assignatio etc. tertia ibi. De hoc autem peccato in spiritum sanctum etc. Haec est diuisio praesentis dist. etc.
Quaestio
¶ Quaestio ista docet de peccato in spiritum sanctu quatum ad conuenientiam: imputatiam et malicia. et tangit ea sco. in isto loco quaestione vnica. rUtrum peccatum in spi us ritum sanctum sic sit irremissibile vt ex malicia veniat: Et arguitur ad partem falsam tribus mediis.
¶ Primo ar guitur quod nullum sit peccatum in spiritum sanctum. Si ali quod esset peccatum tale: aut esset directe contra personam spiritus sancti: aut contra appropriatum sibi: sicuti est bonitas. Sed nec sic nec sic. igitur. maior patet per diuisionem sufficientem. Sed probatur minor. primo quod non sit directe contra personam spiritus sancti solum. quia scribitur. Qui me odit et pa trem meum odit: ita quod nequit quis peccare contra vnam personam et non in aliam. Nec secundo dicitur pec catum in spiritum sanctum: quia sit contra bonitatem quae appropriatur spiritu sancto: quia omne peccatum mortale repugnat bonitati et gratiae: et tamen non omne est peccatum in spiritum sanctum.
¶ Secundo arguitur quod peccatum in spiritum sanctaum sit irremissibile: nullum peccatum extat remissibile de quo non possit ha beri contritio et prnia: sed peccatum in spiritum sanctaum est huiusmodi. igitur. maior patem. quia ianua remis sionis est contritio et proenia. sed probatur minor de impraesentia quae ponitur species huius peccati: quae tamen negat de directo posnniam. pariformiter de despe ratione et obstinatione quae repugnant contritioni
¶ Tertio arguitur: quod non sit hoc peccatum ex malicia: si enim esset ex malicia: vel ita quod malicia pura moueret: et sub ratione maliciae: vel secundo sub ratione apparentis boni: licem non existentis: vel tertio ex mala complexione inclinante qua diceretur malicia: sed neutrum est. dicendum. igitur. maior patet manifesta diui sione. Sed probatur minor per singula. Primo quod non sit ex pura mouente malicia: quia dicit quar to diuinorum nominm dyon. quod nullus operatur ad malum aspiciens. Nec secundo sub ratione apparentis boni. quia iam esset peccatum ex ignorantia. Nec tertio ex mala complexione inclinante: quia sic esset peccatum ex infirmitate.
¶ In oppositum primi est magister in principio praesentis distin. Est praeterea quiddam genus peccaticae teris abhominabilius quod dicitur in spiritum sanctum. In oppositum secundi est aug. de verbis domini: De nullo inquit desperandum est quamdiu eum pacientia dei ad proniam adducit scilicet in via In oppositum tertii est communis peccatorum diuisio. Ex infirmitate contra patrem: ex ignorantia contra filium: ex malicia contra spiritumsanctum et ponitur in lit tera.
¶ In ista quaesti. sunt tres articuli declarandi Primus est terminorum declaratiuus Quorum Secundus est quaestionis responsiuus
¶ Tertius est dubiorum motiuus. articulum termini sunt peccatum in spiritum sanctum: irremissibile: et ma licia.
¶ Primus igitur terminus est pec catum in spiritum sanctu. Unde notandum quod peccatum esse in spiritum sanctum potest intelligi tri pliciter. Primo vt sit contra personam spiritus sancti proprie. Sicut si aliquis haereticus crederet personam spiritus sancti esse creaturam: si cut fecit macedonius vel aliquod tale: et hoc modo locutus est Franciscus de marionis q. 1. praesentis dist. de peccato contra spiritum sanctum Et habet diuidi contra peccatum quod esset in patrem: vt si non crederetur omprens. vel in filium: vt si non crederetur sapiens. Secundo dicitur peccatum in spiritumsanctum: quia extat contra bonitatem appropriatam sanctospiritur seu charitatem: et hoc modo omne peccatum mor tale est peccatum in spiritum sanctum: quia gra tiae et charitatis meretur amissionem: sed hoc modo non loquuntur doctores de peccato in spiritum sanctum. Tertio modo accipitur peccatum in spiritum sanctum: non quia sit contra bonitatem sed quia fit ex malicia quae opponitur bonitati quae est appropriatum spiritui sancto sicuti dicitur peccatum ex infirmitate contra patrem cui appropriatur potentia: et peccatum ex ignoram tia contra filium cui attribuitur scientia: et isto modo accipitur peccatum in spiritum sanctum. cuius peccati secundum doctores sunt tres binarii specierum: et accipiuntur: vt tangit doct. deuo. arti. 3. q. 1. praesentis dist. ex conformitate egroti vbi intelliguntur tria: medicus: egrotus: et tertio ministerium. Primus igitur binarius est praesumptio et desperatio et sunt contra deum de directo: qui est medicus noster spiritualis: qui habet vinum et oleum: vt infirmum curet id est misericordiam et iusticiam. Praesumptio est con tra iusticiam: desperatio contra misericordi am. Secundus binarius est impnia et obstinatio et accipitur ex parte egroti spiritualis qui debet detestari peccata praeterita: et contra hoc est impenitentia: et habere propositum vltra non peccandi: et contra hoc est obstimatio. Tertius binarius est impugnatio verita tis agnite: et inuidentia fraternae gratiae: et accipitur ex parte ministerii seu medicinae spiritualis in qua est primo cognitio et contra hoc est impugnatio veritatis agnite. Se cundo est dulcedo spiritualis: et contra hoc est inuidentia fraternae gratiae.
¶ Secundus ter minus est irremi /sibile. vnde vltra dicta de peccato irremissibili. dist. vii. huius secundi Noto quod peccatum esse irremissibile: potest intelligi tripliciter: vt potest trahi ex dictis sancti tho. dist. ista. q. 4. Primo ex parte dei re mittentis: et hoc modo nullum peccatum extat irremis sibile ei qui potest potentia absoluta iudam dam tum saluare. Secundo modo dicitur peccatum irremissibile ratione status. et hoc modo post mortemus peccata mortalia dicuntur irremissibilia homini: Dicente dam. Quod angelis casus. hoc hominibus mors. Dixi autem peccatum mortale: quia in. 4. dyalogorum legitur: tam quo ad culpam quam poenan peccatum veniale fuisse dimissum. Tertio modo dicitur irremissibile peccatum ex gene ipsius peccati 1. quia nullam habet causam vnde remittatur: et hucumodo peccatum in spitum sanctum: dicitur irremissibile: per id Qui dixerit verbum in spiritum sanctum: non dimittetur ei: nec in hoc seculo: nec infuturo.
¶ Ter tius terminus est malicia: vnde malicia quae ad praesens potest capi tri oliciter. vltra de malo dicta disti. 34. huius secundi. Primo modo dicitur malicia quaedam poena inflicta propter peccatum originale: et sic accipit venerabilis beda enu merando illas paen is quae sunt: infirmitas: igno rantia: concupiscentia et malicia. Secundo dicitur malicia: vt limitatur ad habitum malum: solum modo qui apud philosophum in. 4. ethi. Non continuo qui fa cit malum extat malus: sed qui est hituatus. Tertio modo dicitur malicia: pro quacunque deformitate voluntatis excusatione postposita: aut infirmitatis: aut ignorantiae. Et isto modo dicitur pec catum in spiritum sanctum: non lolum ex malicia: sed ex certa malicia: quia non praecedit ignorantia. qu articulum sunt tres conclusiones. Prima est de peccato in spiritum sanctum in comparatione ad alia peccata. Secunda de re missibilitate: vel irremissibilitate eius. Tertia de malicia specirum huius peccati.
¶ Prima igitur conclusio est haec. peccatum in spiritum sanctum ab aiiis distinctum peccatis: non sper aliud habet peccatum praeuium. dicit prima pars quod peccatum in spiritum sanctum distinguitur ab aliis peccatis. probatur. quod habet distinctas species a specibus aliorum peccatorum distinguitur ab eis probatur. quia diuersae species non subalternatim posite sub diuersis gneribus collocantur: sic est in proposito: vt patet ex primo arti. igitur. Confirmatur: quia ex malicia certa hoc venit peccatum: quod non est in aliis. vnde doc. deuotus. q. 1. ar. 1. istius distin. ex radice tripli ci venatur huius peccati ab aliis distiuctio. Pri ma radix sumitur ex parte principii: alia enim peccata ortum habent ex infirmitate seu ignorantia: istud vero ex malicia. Secunda radix sumitur ex parte oppositi scilicet gratiae. Et est triplex gratia innocentiae: baptismalis: et proinimalis. gratiae innocentiae opponitur peccatum originale: gratiae baptismali: alia peccata ab isto: sed gratie poeniali principa liter opponitur istud peccatum: sicut patet in pronia et aliis eius specibus. Tertia radix sumitur ex perte actus spiritualis quem privat: alia enim peccata mul ta etiam in carne exercentur: vt adulterium: for nicatio: hoc vero peccatum in solo spiritu: vt patet in suis specibus. Et si obiiciatur: quia dicit in listera magister. quod peccatum in spiritum sanctum est peccatum ad mortem: cum ergo peccatum omne mortale sit peccatum ad mortem: quia puat gratiam quae extat vita animae. Peccatum enim in quit iacobus cum consummatum fuerit genat mortem: videtur quod non distinguitur ab aliis in h. Dicendum quod sicuti in morte corporali tria sunt scilicet primo privatio vitae. secundo corruptio dispositionis ad susceptionem animae. tertio per naturam non regre sus ad vitam: Sic in morte spiritua li. Primo per peccatum mortale est separatio a deo qui est vita nostra: et hoc omni conuenit peccato mortali. Secundo corrumpitur dispon ad susceptionem gratiae: et hoc maxime conuenit peccato in spiritum sanctum carenti omni excusatione. Tertio intelligitur non regressus simpliciter ad vitam spiritualem: et hoc comuenit peccato damnatorum: vnde bene dixit tho. q. 2. quod peccatum in spiritum sanctm habet modum egritudinis incurabilis ducentis ad mortem secundam quae est damnatio aeterna. alia autem mortalia du cunt principaliter ad mortem primam: quae est privatio gratiae. Sed dicit secunda pars conclusionis: quod peccatum in ipitum sanctum non sper habet peccatum praeuium. patet de impugnatione veritatis agnite: potest enim quis nullo praecedente peccato impugnare agnitam veritatem Unde in summa tria sunt peccata in spiritum sanctum qua non requirunt peccatum. Primum. scilicet ipugnatio vi ritatis agnite: inuidentia fraternae gratiae. pos sum enim inuidere saluti proximi sine peccato prae uio. Tertio praesumptio. possum enim mihi pro mittere impunitatem diuinae iusticiae: vt libe rius peccem ante quadlibet peccatum.
¶ Econtra tria sunt qua non veniunt nisi peccato alio praeuio scilicet de sparatio impnia et obstiatio: nemo enim desperat nisi propter peccata facta: nemo impenitens nisi quae de peccatis factis non conteritur: nemo obstinatus nisi quae in malicia perseuerat: verum est tamen quod doct. deuo. q. 2. arti. 1. Et sanctus tho. q. 5. contradicere videntur. dixit enim doctor deuo. quod desparatio non potest venire nisi peccato praeuio. tho. vero dicit quod immo: et quod quis potest desparare sine peccato praeuio verum quod non est contradictio. Aliter enim accipit desperationem vnus: aliter alius. Dores accipiquis propter criminum magnitudinem in despe rationem venit salutis. sanctus vero tho. qua quis dicat in principio apud se: Nimis ex cellens est paradisus ego non possem illuc peruenire: et hoc modo desperet non praeuio peccato: et aperit istum modum in secunda quaestione: sicuti dum aliquis proiicit speciaeterni praemii vertitur immedia te in desperationem. Et si dicatur: quia hoc peccatum ortum habet a malicia: et ita praesupponit aliud prae uium peccatum: ambo respondent in secunda quaestione: quod malicia non debet accipi pro aliquo praeuio peccato: sed pro electione mala / siue excusatione.
¶ Secunda conclusio est: de remissibilitate vel ir remissibilitate peccati in spiritum sanctum: et est haec. L3 peccatum contra spiritum scuntum iudicetur guissimum: potest tamen censeri remissibile. Dicit prima pars: quod peccatum in spiritum sanctum est guissimum peccatum probatur. illud super alia peccata est guius quod minus habet excusationis: sed peccatum in spiritum sanctum est huiusmodi probatur: alia enim peccata excusant aut infirmitas: aut ignorantia: hoc autem peccatum primo non excusat infirmitas: quia fit ex electione mera: nec secundo ignorantia: quia fit ex certitudine et inde est: quod hoc peccatum solet habere tria nomina. Primo enim dicitur pec catum ex electione. Secundo peccatum ex industria. Tertio peccatum ex certa malicia: vt conplectatur electionem in malicia: et industriam in certitudine. vnde patet quod maxime est offensiuum piorum oculorum dei: et in est quod magister dicit quod in ter alia peccata est abhominabilius. vnde patet quod grauius est hoc peccatum intensiue quam peccatum infidelitatis: licet extensiue peccatum infidelitatis gra uius sit: quia privat cognitionem in intellectu: et bonitatem in affectu: sed non tanta libidine quanta hoc peccatum: nec obuiat quod in peccato carnis est maior libido delectationis quam in isto: quia plus delectatur fornicator in peccato suo quam desperatus in suo: quia in isto est maior libido improbitatis: et haec est quo facit peccatum. Et patet quod non dicitur grauissimum peccatum: quia solum fit contra spitum sanctum: et non contra patrem: aut filium cum eorum sit vna maiestas: quae patri appropriatur. sed dicitur grauis patmo. quod ha cando. Et si obiiciatur per illud: conuertentur ad ve speram etc. dicit glo. Nemo insanabilior est eo qui sanus sibi videtur: cum sit eger: et ita est grauius peccatum. Dicendum quod non dicitur grauius pro pter maiorem contemptum: sed intelligitur nemo in lanabilior etc. propter peariculum: quia ex eo quod nescit se infirmum medicum non quaerit. Sed dicit secunda pars conclusiois: quod peccatum in spiritum sanctum potest dici remissibile. probatur. quandiu homo extat vi ator potest conteri: quia tempus merendi extat vsque ad mortem. ergo licet homo sit in peccato contra spiritum scantum adhuc est ei remissibile: verum est tamen quod non Tres cause peccati irremissibilita causas. Prima est: quia non habet causam remissibilitatis: quia fit pura electione carente excusatione. Secunda causa est: quia non habet inclinans ad hoc: et ita se figit in eo firmiter sicuti in fine. Et dat exemplum. Brauius peccat in il peratus: quo peccat sine passione quam incontinens qui peccat mediante passione. Tertia cauia est: quia repellit a se de directo id vnde fit sa¬ natio sicut desperatur de egroto: quando re fugit remedia medici. Et ita patet quomodo est in remissibile: licet possit dici remissibile. Et si dicat quis impnina est species huius peccati: et tamen non remittitur. quia esset oppositum in adiecto scilicet poenitere et non poenitere. Dicendum quod imposnnia solet accipi: aut pro duratione in peccato mortali: vsque ad mortem inclusiue: et sic non est species huius peccati: immo communitatur omne peccatum nortale. Alio modo accipitur pro proposito non poenitendi: et sic est species huius peccati: et gratia spe nali dei potest dimitti. Unde et aug. illud verbum retractauit in quo dicit in li. de sermone dei in monte: Tanta est labes huius peccati: vt depre andi humilitatem subire non possit.
¶ Tertia oclusio est: de malicia specirum hus peccati: et est haec Peccatum in spiritum sanctum sex species in malicia gra uissimas complectitur. vnde vt pateat numerus vl tra tactam sufficientiam harum specirum in primo arti. iuxta doct. deuo. tango sufficientiam sancti tho. q. 3. Aliquis inquit operatur bonum propter aliud: aut ad vitandum supplicia: et contra hunc est praesumptio priuans timorem suppliciorum aut propter praemia: et contra hunc est desperatio tollens spem praemiorum. vltra dicit. Aliquis operatur pro pter bonum: et hoc vel propter bonum humanum fugiendo malum: in quo est delectatio indebita quam non curat obstiatio et deformitas quam non curat impnia. Si uvltra quis operetur pro pter bonum diuinum: vel est vt bonum dirigens in quo impugnatio veritatis agnite peccat: vel vt ad bonum inclinans: in quo peccat inuidentia fraternae gratiae. Et sic patet secundum tho. tribus binariis has diuidi species. Notandum tamen quo ad singulas species. Primo de desperatione. Desperatio enim quaelibet non est peccatum in spiritum sanctum. Si enim aliquis desperaret de sua salute: et tristaretur de sua desperati one: nec dum peccaret in spiritum sanctum: sed tunc desperat absolute quando diffinit: maior est iniquitas mea: quam vt veniam merear: et a facie fugit diuinae misecundiae: sicut fecit cavn: et labi tur in profundum.
¶ Noto secundo de praesum ptione. Si enim aliquis praesumat de suis meritis non est peccatum in spirintum sanctum: sed est species su perbiae. Sed tunc est peccatum in spiritum sanctum: quando ex toto autert rigorem diuinae iusticiae dans totum misecundae. Tertio noto de obstiatione. si enim quis dicitur obstinatus. quia continue est in culpa et nihil addatur aliud: adhuc non est peccatum in spiritum sanctum: obstiatio enim tunc est peccatum in spiritum sanctum: quando complacet in culpa perpetrata: nec dolet de priore: sed approbat. Idem dico de impenitentia: non enim differunt: nisi quia impenitentia est respectu prae teriti: et obstinatio respectu futuri. Quar to noto de impugnatione veritatis agnite: si enim aliquis impugnet veritatem agnitam simplici motu: vtputa propter ruborem quia scilicet tenet vnam opinionem et conuincitur argumen tis ab aliquo: et bene videt quod conuincunt non tamen fatetur: sed semper impugnat: non dicitur pecca tum in spiritum sanctum. Sed cum quis pertinaciter impugnat veritatem agnitam: aut in confusionem dicentis: aut sui excusationem: et maxime cum est veritas catholice religionis. Noto vltimo de inuidia fraterne gratiae: quod si quis alicui inuideat: quia videtur sibi quod bo num suum: suum bonum impediat: non est peccatum in spiritum sanctum: sed est vnum capitale vicium de septem quod dicitur inuidia. Si autem inuideat alicuius bono: dato quod sibi non vi deatur nocere: dicitur peccatum in spiritumsanctum: ideo optime dicit tho. q. 3. quod non dicitur inuidentia fratris: sed fraterne gra tiae. Et. q. 2. arti. 3. doct. deuotus dat signum ad cognoscendum tales valde notandum. illi enim hoc videntur innodati pessimo pec cato qui vix in aliquo homine possunt aut bonum respicere aut reperire. lumarticulum sunt ltres difficul tates.
¶ Prima est: vnde est quod in profundum maliciae potest immediate mergi homo non tamen immediate effici summus in virtu tibus. Dicendum quod causa est: quia nequit homo nisi ordinate ascendere in virtutibus. Unde Bern. super canti. Nemo repente fit sunmus: sed paulatiue procedere volo. In malis vero potest immediate quis ab alto se praecipitare: patet in turri: vbi quis cum labore ascendit: et immediate praecipitatur.
¶ Secunda difficitas: vtrum voluntas nostra possit ferri in malum absolute non hito respectu bomin. doc. subti. in praesenti dist. loqui videtur dubie: si enim quis posset odire deum in quo odio nulla est ratio boni habetur propo situm. Scriptum est enim. Supbia eorum qui E i Nemo operatur ad malum aspiciens: intelligitur de communi: vel nisi esset homo in malorum mersus pro fundum: vt iam homo non dicatur sed diabolus:
¶ Tertia difficultas: vnde est quod magister in ra solum ponit quattuor species huius peccati in spiritum sanctum scilicet desperationem: obstinationem: impugnationem agnite veritatis: et inuidentiam fra ternae gratie: non autem praesumptionem et impniam. Dicedum quod he duae continentur satis sub obstinatione: eo enim quod quis obstinatus est: nec ti quod possunt elici ex textu subtiliter indaganti. Ex quo patet ad quaestionem: quod vicem peccatum in spiritum sanctum sic venit ex malicia: quod tamen potest dici remissibile.
¶ Ad primum argumentum. dicendum ad minorem: quod est contra appropriatum spiritus sancti: scilicet benignitatem: et dum probatur: quod etiam peccata cae tera mortalia: quia privant gratiam. Dicendum quod differenter: peccatum enim in spirintum sanctum est contra diuinam bonitatem et ratioem principii: quia habet ortum a malicia: et ratione finis: quia privat gratiam: alia autem ratione priuationis gratae solum: ideo non est consimile.
¶ Ad secundum dicendum ad minorem: quod impnia no dicitur eo: quod non possit penitere quis: sed eo quod proponit non poenitere: licet possit fieri oppositum. idem de obstinatione et desperatione: led non frequenter eueniat.
¶ Ad tertium dicendum primo quod tenerndo quod dictum est de doctore subtili facilis est responsio: quo scilicet voluntas possit ferri in malum: et sub ratione mali. Uel dicendum ad secundum membrum: quod sub modo apparentis boni nec tamen sequitur: quod sit peccatum ex ignorantia: quia peccatum dicitur ex ignorantia: quando praecedit gnorantia: vt causa: casu autem in isto solum apparentia concomitabitur actum peccati modo quo dicit philosophus in. 3. ethorum. Omnis malus ignorans. Et inatm de praesenti quae.
Conclusiones
¶ Prima conclusio: iniquum peccatum est desparatio et obstinatio in pneuma beatamum. Dicit conclusio quod desperatio et obstinatio sunt species peccati in spiritum sanctum. Et ponitur a principio dist. vsquam ibi. Est etiam alia etc.