Liber 8

oportet nos congregare dicta. & determinmare sermone, & post complere. Dictum est igitur, quod quaerendae sunt causae substantiarum, & principia, & elementa. Quaedam enim substantiae sunt concesse ab omnibus, & de quibusdam dicunt quidam sermones proprios. Contessae igitur sunt substantiae na turales. vt ignis, et terra, et aqua & aer, & alia corpora simplicia. deinde plantae, & partes earum et animalia, & partes animalium, & coelum, & partes celi. Et quidam dicunt substantiam propriam esse formas, & mathematica.

Et accidit ex sermonibus vt sint subctantiae eius, quod est per essen tiam. Et si subiectum eius, & genus magis quam formae, & vni- uersale magis quam particulare. Et exemplaria etiam coniunguntur cum vniuersalibus per geneus, existimantur enim esse substantiae, quia recipiunt vnum sermonem, Ergo quid est per essentiam est sui stantia, & sermo eius est definitio& ideo dictum est quod dictum est in definitione & in illo quod est per se. Et, cum definitio est sermo & omnis sermo habet partes, consyderandum etiam est necessario de parte. & cognitio est, quae sunt partes substantiarum, & quae non sunt. & si sint partes substantiarum, etiam non est substantia nec vniuersale, neque, geneus. De exemplaribus vero, & de mathematicis persrutandum est post, quidam, nm dicunt ipsa esse substantias alia ab ipsis substantiis sensibilibus.

Et omnes substantiae sensibiles, habent materia. Et substantia est subiectum, & alio mo est materia. & dico materiam illud, quod non est hoc in actu, &e hoc inpotentia, Et alio modo est definitio, & forma, quae est principium rei, & est per definitionem separata. Et tertio modo illud, quod ex istis, cuius solius est generatio & corruptio & est separatum modo simplici substantiae enim, quae sunt substan tiae per definitione, quaedam sunt ista, & quaedam non.

Et manifestum est, quod mat ria est substantia. omnes enim tranmutationes oppositae in situ habent subiectum fixum, sicut est illud, quod est in loco. illud enim quod est nuc, fiet etiam alius locus. & inre et quae est tunc se cundum hanc quan titatem, fiet etiam minor, aut maior & in transmutatione est aliquid, quod modo est sanum, quod etiam aegrum. & similiter etiam in sub¬ stantia, quae est nunc in generatio ne, fiet etiam in corruptione. & erit nunc subiectum sicut hoc, quod est per priuationem. Et aliae transmum tationes sequuntur istam, ista autem non sequitur vnam, aut duas aliarum. non enim est necesse ut illud, quod habet materiam localem, et habeat materiam, quae generatur & corrumpitur. Dictum igitur est in Naturalibus, quae est differentia inter esse simpliciter, & non simpliciter.

Cum igitur quaedam substan tiae sint concessae, vt subiectum, & materia etiam, & est illud, quod est in potentia, remanet dicere qua est substantia sensibilium, quae est in actu. Demo. vero existimauuit, quod differentiae eorum sunt tres, materia vero, quae est substantia subiecta, est eadem etiam: & differt, aut secundum ordinem, qui es sigura: aut secundum transmuta¬. tionem, quid est situs: aut secundum Vcontauum, qui est compositio. Et ip se videt multas differentias. vt di citur quaedam per compositionem materiae, vt omnia, qui admiscentur, v.g. mel & aqua. & quaedam per ligamentum, vt lectus. & quadam per gluti num, vt liber. & quaedam per cla uos, vt arca, & quaedam per plura istorum. & quaedam secundum situm, vt via & limes. ista enim differunt secundum motum situalem. & quad dam secundum t empus vt pranVdium, & coena. & quaedam secundum locum, vt venti. & quaedam per passiones, quae sunt sensibilium, v. durities & mollities, & spissitudo & raritas, & ficcitas & humi ditas. & quaedam per quaedam, & quaedam per omnia. & vniuersaliter quaedam magis & quaedam minus & ideo, cumlimes ponitur superius, non est limes. Manifestum est ergo, quod ens dicitur secundum numerum istorum modorum. dicitur. enim ens via, quid e secundum hunc situ. & hoc et significat quod est secundum hunc situ. & esse grando et significat quod inspissatum e illud secundum hunc modum. Et essentia quorunmdam determinmatur per omnia ista. quod dam enim sunt mixta, & quaedam coplexa, & quaedam ligata, & quadam vtuntur aliis differentiis, vt manus & pes. Accipiatur igitur genera differentiaru. ista enim sunt principia essentiae, sicut quod est maioris & minoris, & spissum erarum, & partes similes istis. ista. en nonia sunt in additione & diminutione. & si fuerint alicuius sigurae: vt lenitas, aut asperitas, & omnia sunt in recto, aut tortuoso, & quaedam sunt, quorum esse est in mixtione, & se cundum modum oppositionis, qui est non essentia. Manifestum est igitur ex istis quod, si substantia sit causa essentiae cuiuslibet, quod quaerendum eiistis, quae est causa essentiae cuiusli bet istorum. Nulla. nastarum est, substantia, neque, quando congrecatur cum aliis: sed indiget quaeuibet earum conuentente.

Et queadmodum in substantis eadem actio prdicatur de materia, similiter in aliis definitionib. magis. v. si voluerimus definire via, aut lapidem, dicemus quod est illud, cuius pars e tale, & tale. & domus, quae e ligna, etlateres, quoru situs est tatis. Et et in quibusdam definitionibus consyderamus illud propter quod. v.o. quod grado eaqua cogelata, et spis sa aliqua spisstudine. & commutatio vocis in exitu est mixtio vo cis acutae cum graui alia mixtione. & secundum hunc modum in aliis rebus. Et iam apparuit ex istis rebus, quod omnis materiae actio est ab alia ab actione alterius ma teriae, & sermo est. actio enim cuiu dam est compositio, & cuiusdam mixctio, & cuiusdam aliud dictum, Et ideo illi, qui definiunt, & dicunt, quod domus est lateres, et la pides, et ligna, dicunt domuin poten tia: ista enim sunt materia. Et qui dicunt, quod domus est, quod tegit diuitias & corpora, dicunt actionem, Qui aut cogregant omnia ista, & conponunt ea, dicunt tertiam substantia, quae est ex istis. videtur enim quod ser mo differentiarum sit formae, oactionis, & illud ex istis rebus, in quo est, sit materia magis. Et ista definitioes videntur illae, quas At chatas accipiebat, quae congregantur ex ambobus. vt dicitur quid est Serenitas et dicitur quies in mul titudine aeris, aer igitur est materia, & quies actus et substantia,. & etiam quid est rranquillitas :& dicitur lenitas est maris. subiectu igitur, quod est quasi materia, est mare, actio vero, & forma, est lenitas. Declaratu est igitur ex dictis quid est substantia sensibilis, et quo, quaedam enim est quasi materia, et quaedam est quasi forma, qui in actu: & tertia, quae est ex istis.

Et oportet nos non ignorare, que nia forte latet quid est illud, quod significat nome vtrum significat, substantiam compositam, aut actu, & formam. v.g. domus, vtrum significat commune quod est cooperimentu ex lateribus, & lapedibus, compositum tali modo: aut signi ficat actum et forma, scilicet cooperimentum. & linea, vtrum significat duo pucta. et aial, vtrum significet animam in corpore, aut animam. ista enim est substantia, & actio corporalis. Et forte anima dicitur de ambobus, non sicut illud, quod dicitur secundum vnam eandem definitionem, sed sicut, illud quod attribuitur eidem.

Sed ista in alio non diuersantur quaerere vero substantiam sensibilem non diuersantur omnino. illud enim quod est per essentiam est per formam. & per actu. quoniam anima & animae esse est idem. homo vero & hoininis non: nusi dicatur quod ani ma est homo etiam. & similiter in aliquo est, & in aliquo non est. Et non apparet quaerentibus, quod syllaba est ex literis, & copone: nequ quod domus est lateres, & compositio. & hoc modo videtur. Composi tio enim & miaxtio est ex eis, & non alteri secundum hunc modum. & vt via, quonia non est ex situ, neque situs ex via, sed hoc est ex illo. nehomo animlal bipes, sed oportet vt sit aliquod aliud a rebus mixtis, & etiam materia non est elementum, neque, ex elemento, sed est substantia, quam dicunt esse illi, qui negcant materiam. Si igitur causa essentiae est substantia, ergo non di cunt substantia esse ipsam. Ergo ne cesse est ut ista sint aut aeternm, aut corruptibilia, absque eo quod corrupantur, & quod sint sine generatione. Et declaratu est, & demonstratum in istis, quod forma ex nihilo facta est, & non generatur, sed sit hoc, & generatur illud, quod est ex istis. Et nondum est declaratu, fi substantiae reru, quae corrumputur sint separatae, sed tantu declaratum est, quod hoc est impossibile in quibusdam, & sunt omnia, quae non possunt, esse sine aliis, vt domus, & vas.

Et rectum est vt ista sint nequ substantiae et neque, aliquid hoc, neque aliquid omniu partium est, quae non constituuntur per natura, rectum est igitur, vt aliquis ponat naturam tantu esse substantia in rebus, quae corrumpuntur: & est quaestio difficilis, quam interrogabat Antisthenes in aliqua hora, non secundum cum rialitatem. impossibile enim est vt sit definitio entis quid sit. definitio eni est sermo logus. sed impossibile enim est definire aliquid quale sit, & quale scitur per qualitatem vt copbus, quoniam impossibile est vt sciatur quid sit, sed est quasi vas Er go in substantus est quaedam sub stantia, quae possibile est vt habeat definitionem, & sermone, vt substantia composita, siue fuerit sensi bilis, siue intelligibilis. illa autem, ex quibus est ista substantia prima, impossibile est vt habeat hoc, cum sermo definitionis significes aliquid de aliquo: & oportet vt quaedam sit quasi materia, & quaedam quasi forma.

Et manifestum est quod, si sub stantiae sint etiam numeri, quod sunt huiusmodi, non sunt igitur, sicut quidam dixerunt ex vnitatibus. Definitio enim est aliquis numerus, quia diuiditur in res indiuisibiles. definitiones enim non sunt in finitae. & numerus est tale. Et, qui admodum, quando ab aliquo nume ro diminuitur aliquid, aut ei addi tur aliquid eorum, ex quibus est numerus, tunc primus numerus non remanebit idem, sed fiet alius nu¬ merus, licet diminutum, vel addi tum sit valde modicum, similiter. non remanebit definitio, neque, illud, quod est per essentiam, postquam diminuitur ab eo aliquid, aut et additur aliquid. Et oportet vt numerus sit aliquid, quasi illud, quod est nunc: & non possunt dicere per quod est vnum. si igitur fuerit vnum, aut non erit, sed est sicut cumulus: aut si fuerit, dicatur quod facit vnum ex pluribus. Et definitio etiam, si est vna oportet eos dicere in ea simile dicto. sed non possunt dicere etia. & recte accidit hoc. vnum enim vnius definitionis, sed quod est vnum per substantiam. secundum igitur hunc modum est vnum, & non sicut qui dam dicunt, quod aliqua vnitas aut aliquis punctus, sed est actio & est aliqua natura simplex. Et quemadmodum in numero non est magis & minus, & similiter neque in substantia, quae est quasi forma, nisi sit substantia, quae est cum materia. Sit igitur ista diftinctio in generatione & corruptione sub stantiarum, quae dicuntur, & quo modo est possibile, & quomodo no, & in attributione earum numero.

In substantia vero materiali oportet nos non ignorare, quoniam, si omnes sunt ex eodem, tamen ex proprs vnicuique. vt phlegma, et cholera. phlegmatis enim sunt calida, & vnctuosa: cholerae aut ama ra, & alia talia. Et rectum est vt ista sint ex eodem. Et erunt plures materiae ex eodem, cum materi. vnius fuerit ex altero. vt materia phlegmatis ex vnctuoso, & vnctuo sum ex dulci, si vnctuosum est ex dulci: cholera aute, cholera soluitur in primam materiam. Quonia duobus modis erit hoc ex hoc aut vt praecedat ad ipsum, aut vt soluatur & veniat ad. primum principium. Et possibile est vt sit materia vna & vt res diuersa sint causae mouentes. verbi gratia vt ex lignis fiat arca, aut soamnm, Et in quibusdam rebus materia est diuersa, & necesse est vt sit diuer su etiam. serra enim non sit exlignis, & non est hoc ad causam mo uentem. non enim potest facere sen ram ex lana, aut ex ligno. Illud enim est, quod potest facere hoc ex alia materia.

Manifestum est igitur, quod ar tificium est principium, quod mouet, quonia, si materia fuerit alia & motor, & factum etiam. Cum igitur aliquis quaesiuerit quae eest cau sa, cum dicitur multipliciter, oportet dicere omnia, quae possunt esse causae, vt causa hominis, sicut materia. scilicet menstruum. & causa, quae est quasi motor, sperma. & causa, quae est quasi forma: est istud, quod est per essentiam. & causa, quae est sicut illud propter quod, est coplemetum. & forte haec duo sunt idem. Et oportet dicere causas propinquas scilicet materiales, non vt igne & terram, sed materiam propriam Necesse est igitur in substatiis na turalibus generabilibus etiam ire hac via, si aliquis voluerit dare de finitionem sane: cum istae causae sint hae numero: & oportet scire causas. In substantiis vero natura¬. libus, sed aeternis est alius sermo. rectum est igitur, vt quaedam non habeant, & ut non sint tale: sed erit, motum in loco tantu. Et non illa que¬ sunt per naturam: & non habent ali qua materia, sed substantia eorum est subiectum. vt causa eclipsis non est aliqua materia, sed Luna, quae patitur est aliqua causa: sicut cau sa motus. & causa amittendi lumen est terra.

Et rectum est vt non sit causa, quae est propter quid, & causa, quoe est quasi forma & definitio. sed sermo, si non fuerit cum causa, non erit manifestus. v.g. quod eclipsis et priuatio luminis. & si additur esse ex terra, quia sit in medio, hoc ert sermo causae. Et similiter in somnonon erit manifestum quid sit primum pattens. sed est manifestum ipsum esse animal. sed quaerere hoc, & quid sit primu, vtrum cor aut aliud, deinde per quod, deinde quae sit passio, quae accidit ei, & non est totius. somnus enim est aliqua quies ta lis. sed haec erit primo passio i aliquo¬

Cum igitur quaedam res sint, et non sunt sine generatione & corriptione, vt puncta si fuerint, & mo do vniuersali forma (quonia non album, sed lignum albu, si oe gene ratu est ex autquo, & erit aliquod albu non igitur erunt omnia contraria adinuicem, sed alio modo. vt hom al i bus ex homine nigro, & album exnigro. Neque, materia cuiuslibet rei sed quae habent generationem, & transmutationem transmutantur adinuicem. omnia autem, quae sunt absque eo quod transmutantur, aut non sunt, hori non est materia. Sed in hoc est quaestio, & est quo materia cuiuslibet rei est ad contraria. vt dicimus, si corpus in potentia est sa num, & infirmitas est contrariu sanitati, est igitur vtrunque, in potetia. & aqua in potentia acetum & vinum. Et materia in quibusdam est secudum habitum & forma. & etiam in quibusdam secundum priuatione, & corruptionem natura, lem. Quaestio vero est cuius fit, & quare vinum non est materia acc ti, neque, est acetu in potentia, et si exeo fiat acetum. & vtrunque, est viuum in potentia, mortuum in primo. Sed corruptio erit accident aliter. Materia vero animalis est materia corruptionis potentia mortuu. & materia eius. & similiter in ace to. acetum enim est ex eo, sicut nox ex dic. & omnia, quae transmutantur adinuicem, sunt secundum hunc mo dum. oportet igitur reuerti ad ma teriam rei. verbi gr. vt ex mortuo fiat viuum, oportet primo peruent re ad materiam. deinde ad viuu: & acetum primo ad aquam, & post ad vinum.

In quaestione vero dicatur de definitionibus & in numeris, quae est cam in hoc, quod sint vnu. Omnia enim quae habent plures partes, quorn vniuersum non est sicut cumulus sed sicut aliquid, quod habet partes, habet causam. In corporibus, enim et quaeda habent caam, quorum essentia est tactus: & quaedam vistositas, aut alia pasio talis. ad finitio vero est sermo vnius non se cundum ligationem, vt liber ilias, liber scilicet Homeri primi, sed quia est vnius. Quid igitur facit hominem vnum, & quare est vnu, & non plura, vt animal, & bipes, et etiam alio mo si fuerit, sicut quidam dicunt, aliquid quod est animal. et bipes. & quare illa non sunt homotur & sicut homines secundum modum cquisitionis erunt non ex homine vno, sed ex duobus, et similiter exanimali bipede. & vniuersaliter. cu homo non sit vnum, sed magis animal, & bipes. Manifestum est igi tur quod si aliquis iuerit hac: via, sicut est consuetudo eorumi definitionibus, quod impossibile est dissolue re hanc quionem difficilem. Si aut fue rit, sicut dicitur quod quaedam est materia, & quaedam forma, & quae da potentia, et quaedam actus, rectu est vt non existimetur error in quasi to. ista enim quod erit eadem, et si definitio sphaerae esset cupru rotundum, quo nia, cum fuerit, erit signum definitionis hoc nomen ergo esset quaesitum quid erit caum vt sit rotudum & cupru. quoniam tunc non apparebit quio. alterum enim est materia, et reliquum est forma. Et causa illius vni- ratis est scilicet vt illud, quod est in poten tia, in actu fiat ab agente in omni bus, in quibus est generatio. quoniam no est aliud causatu, sed erit illud, quod est in potentia spnaera in actu sphaera. sed hoc est illud, quod est per essentiam cuiuslibet, et est sicut circulus, qui est figura plana.

Omnia aut, quae non habent ma teria, neque, intelligibilem, neque, sensi bilem, vnumquodque, eorum statim est vnum illud, quod est per essentiam. sicut illud, quod est aliquod ens. & ideo in definitionibus non est ens neque, vnum: & illud, quod est per esse: tiam, est vnu, sicut altquod ens etiam Et ideo non est alia causa, neque, alicuius istorum, vt sit vnum, neque, vt sit, ens etiam. quonia vnumquodque, eoris statim est aliquod ens, & auquod vnum, non quia sunt in ente & in vno, sicut illa, quae sunt in genere, & non quasi separata, & alia a partibus. Et propter hanc difficultatem dixerut quidam acquisitionem, & dubitauerunt in causa acquisitionis, & quid sit acquisitio. Et qui dam dixerunt congregationem aiae. vt aliquis dixit enim, quod cognitio, quae est per vera scientiam, est per anima etia. Et quidam dixerunm compositione, & ligamentum corpo ris & animae esse per vitam. Sed fer mo in omnibus istis est vnus. sanitas enim in omnibus est vna, aut con gregatio, aut ligamentum, aut compositio animae. & sanitatis. & etia erit cuprum triangulare per compositione cupri, & trium angulorum & essentia albi est compositio supeficiei & albedinis. Et causa in hoc est, quia quaerut vnu, quod est in po tentia & in actu, quasi diuersum etiam. & est, sicut dictum est, quemad modum materia vltima, et forma est idem, & vnm. Ergo non habent aliquam causam omnino praeter motorem quo de potentia in actum. omnia vero, quae non habent materiam, modo simplici, essentta eorum, per quam sunt entia, non fertur in quibusdam rebus.