Quaestio 1

Articulus primus. QUantum ad primum articulum terminus declarandus est: partes imaginis create: pro cuius declaratione impugnabitur triplex modus dicendi. secundo dicetur iutur illud quod videtur. Quantum ad primam partem hus articuli ius nio tres modos dicendi qui mihi non placent:

quorum primus Ocham in primo di. 3 q. vlti. ar. 2. Ponit quod completa rati imaginis consistit in ipsa substantia anime et duobus actibus scilicet actu intellengi et actu volendi: et est iste ordo quod sicut pater in diuinis habet se cunditatem ad producendum tam filium quam spiritum sanctum: et communieat filio fecunditatem producendi spiritum sanctum: et pater et filius producunt spiritum scuntum: ita ipsa substantia aime est fecunda et productiua tam actus intelligendi quam actus volendi: et producit primo actum intelligendi: qui etiam est productiuus actus volendi: et tunc ille due cause scilicet ipsa substantia anime et actus intelligendi possunt producere actum volendi: ita quod sicut filius in diuinis est tantum ab vno: et spiritus sanctus a patre producente: et a filio producto: ita actus intelligendi est a sola substantia anime: et actus volendi est ab ipsa substantia anima et actu inteligendi producto: et sic vt isti dicunt imago potest aliquo modo representare distinctas personas et ordinem et originem earum: probant igitur isti duas propositiones. Prima est. quod actus intelligendi et volendi partinent ad perfectam rationem imaginis. Secunda est: quod actus volendi est effectiue ab actu intelligendi: primam probant dupliciter priemo sic: illo quo anima capax dei est partinet ad imagine perfectam: sed actus intelligendi et volendi sunt huiusmodi: ergo etc. Secundo sic: be. aug. in quodam sermone dicit: quod si homo seruasset in se bonum quod in illo creauit deus id es imaginem et similitudinem suam: semper laudaret deum non solum lingua sed et vita: igitur secundum be. aug. creata fuit inhomine imago dei quam non seruauit: sed hoc non potest intelligi de substantia anime: igitur intelligitur de aliquo accidente creato in anima. quod homo perdidit per peccatum: tale autem non potest dici nisi actus intelligendi vel volendi vel habitus: et si habitus accidentales partinent ad imaginem multo magis actus: igitur etc. Secundam vero probant vnica ratione sic: omne absolutum necessario prae suppositum alteri habet rationem cause in aliquo genere respectu illius: sed actus intelligendi necessario tamquam absolutum praesupponitur actui volendi: igitur habet rationem cause respectu illius.

Contra ocham. Sed iste modus non consonat dictis sanctorum et potissime be. aug. nec etiam rationi: et ideo pono contra eum quat tuor propoitones. Prima est: quod actus intelligendi et volendi non sunt essentialiter et intrinsece partes imaginis create: hanc probo primo auctoritate be. aug. 4. de tri. c. 5. vbi sic ait. Absit autem vt cum anime natura sit immortalis: nec abinitio quo creata est vnquam deinceps esse de sistat id quo nihil habet melius: non tamen eius immortalitate perduret: quod vero melius in eius natura creatum est: quam quod ad sui creatoris imaginem facta est. Et subdit immediate ad propositum non igitur in fidei tentione: contemplatione: et dilectione: ecce actus intelligendi et volendi quae non erunt spe: sed in eo quod sper erit inuenienda est: quam dici oporteat imaginem dei: hec aug. et fuit iterum hec auctoritatas allegata pro conclusione ista distinctione i. q. 4. Et potest ex ipsa formari vna ratio talis: partes imaginis create sper manent cum anima: actus intelligedi et volendi non sper manent cum ipsa: igitur etc. tota ratio in forma est be. aug.

Preterea: operationes partium imagis create non sunt partes ipsius essentialiter et intrinsece: patet de se: sed actus intelligedi et volendi sunt operationes partium imagis create: ut patet per beata.e aug. 15. de tri in diuerse locis et capitulis vbi ostendit quod operationes partium imaginis sunt menminisse. intelligere et diligere. ergo etc.

Preterea: be. aug. 3. de tri. capitulo. 10. dicit. quod partes imaginis non sunt in anima: sicut color. vel figura in corpore: sed substantialiter siue essentialiter. quod exponens magister in littera dicit: quod sunt in anima substantialiter: non sicut accidentia in substantiis: quae possunt adesse et abesse: sed constat quod actus intelligendi. et volendi sunt in anima sicut accidentia quae possunt adesse et abesse. igitur. actus intelligendi et volendi non sunt partes imaginis in ipsa.

Secunda propositio est ista: quod licet imago trinitatis per peccatum deformetur in anima: non tamen aufertur ab ipsa. et hoc patet ex supra dictis. quia quod semper manet cum anima per peccatum non aufertur ab ipsa: sed imago trinitatis semper manet cum anima. vt patet ex auctoritate be. aug. primo loco allegata. igitur etc. hec est expresse sententia be. aug. 14. de tri. capi. 7. vbi loquens deanima per peccatu deformata sic ait. denique deformitatem dignitatis eius miserans divina scriptura. quamquam in quit in imagine ambulat homo: tamen vane conturbatur thesaurintat et ignorat cui congregabit ea: et subtandit imme diate: non itaque vanitate immagini dei tribueret nisi de formitatem cerneret factam: nec tantum valere illam de formitatem vt auferat quod imago est. Satis ostendit dicendo quamquam enim magna natura sit. tamen vitiari potuit. quia summa non est. et quamquam vitiari potuit: quia summa non est tamen quia summe nature capax est. et esse particeps potest: magna natura est. Ecce quod expresse dicit. be. aug. quod licet imago per peccatum deformet: non tamen aufertur. Et consimilem sententiam ex toto ponit. ibidem. c. 30. et. c. 35. sic inquiens prius mens in se ipsa consideranda est antequam sit particeps dei. et in ea reperienda est imago eius Et subdit immediate ad propositum: diximus enim eam et si amissa dei participatione deformem. dei tamen imaginem permanere. Et istam auctoritatem pro conclusione ista adducit magister in littera: igitur etc. Tertia propositio est. quod completa ratio imaginis non consistit in ipsa substantia anime et duobus actibus supradictis. Et licet ista sequatur euidentur ex supradictis: tamen potest satis clare confirmari: quia si detur oppositum sequitur quod anima in prino sue creationis non sit imago dei. quod non consonat catholice veritati. consequentia patet: quia anima in illo instanti non habet actum intelligendi. et volendi. Et confirmatur: quia tunc homo dormiens. cum non habeat actum intelligendi. et volendi: non esset imago dei: quod nullus diceret sane mentis.

Quarta propositio est quod actus intelligendi. non est totalis causa effectiua. nec partialis actus voiendi. Et istam non probo pro nunc: quia declarabitur. q. sequenti patet igitur quod iste modus dicendi non est conformis dictis sanctorum nec rationi nec motiua ipsius conuincunt.

Responsio ad rationes ocham. Ad primum igitur pro prima propositione: dico quod anima est capax dei: actibus et potentiis: aliter tamen: et aliter vt patet. Et concedo quod omnia ista: quibus anima est capardei: sicut potentiis partinent ad rationem imaginis essentialiter et intrinsece: non autem illa quibus est capax dei sicut actibus: vt patet ex dictis bea. aug. licet imago innobis sit perfectior quando est suis actibus debitis communiun cta. Ad secundum dico: quod procedit ex falso et peruerso intellectum auctoritatis qua adducit: quia non est intentio be. aug. quod homo non seruabit imaginem dei sic quod ipsam perdiderit per peccatum: sicut isti minus bene videntur imaginari: quia licet per pec catum imago dei in nobis deformetur: non tamen aufertur: vt patet per eum: et per magistrum superius allegatum: sed intelligit aug. quod si homo seruasset in se bonum quod in illo creauit deus. i. similitudinem et imaginem suam: ipsam per peccatumnon deformando semper laudaret deum etc. et istud non est ad propositum: vt patet. Ad rationem vero se cunde probationis: licet non probetur conclusionem quam intendit: quia non probat: nisi quod actus inteilgendi habet rationem cause respectu actus volendi in aliquo genere cause: et ex hoc non sequitur quod in genere cause efficientis: tamen quia intendit de causa efficiente licet male formet rationem: dico quod non omne absolutum necessario presuppositum alteri habet rationem cause efficientis respectu illius: quia actus sentiendi necessario tanquam aliquid absolutum presupponitur actui intelligendi et volendi naturaliter: cum nihil sit in intellectu: quid prius fuerit in sensu: et tamen actus sentiendi non causat effectiue actum intelligendi nec volenditotaliter nec partialiter. Item locus necessario praesupponitur motui locali tamquam aliquid absolutum: quia motus localis non est possibilis sine loco: et tamen constat quod nonest eius causa effectiua totaliter vel partialiter. Ite finis necessario tamquam aliquid absolutum praesupponitur omniactione naturali: et tamen finis non est efficiens totaliter vel partialiter: igitur non est bona consequentia: actus intelligendi necessario psupponitur tanquam aliquid ab solutum actui volendi: igitur est totalis causa effectiua vel partialis respectum illius: quia proceditur a superioriad inserius affirmatiue: et per consequens committitur fallatia consequentis.

Dimissa igitur hac opinione est alius modus dicendi cuiusdam doctoris nostri. Michael in primo di. 4. q. vlti. arti. 2. Qui ponit duas conclusiones. Prima est: quod imago perfectissime dicta non reperitur in solis actibus sine potentis: nec in solis potentiis spiritumalibus sine actibus. Secunda est: quod imago est accipienda penes potentias et actus simul. Prima conclusio probatur: quia imago non consistit solum in eo quod representat dualitatem: sed potentie per se sine actibus: vel actus sine potentiis representant solum dualitatem: ergo etc. maior supponitur minor probatur: quia quilibet experitur in se quantum ad portionem superiorem secundum quam reperitur in nobis imago duplicem actum scilicet intelligendi et volendi: ac per hoc duplicem potentiam scilicet intelleetum et voluntate: igitur etc. Secum da vero probatur auctoritate be. aug. 14. de tric. 6. vbi dicit quod mens quando cogitatione se conspicit intelligit se et cognoscit: gignit cognitionem sua: et subdit: hec autem duo gignens et genitum dilectione tria copulantur que nihil est aliud quam voluntas fruendum aliquid appetens vel tenens: ideoque illis tribus nominibus insinuandam mentis putamus trinitatem: memoria: intelligentia: et voluntate: hec aug. sic: igitur secundum mentem eius accidit: est in nobis imago trinitatis: natura sicut patet. i. de tri. c. 13 anima simul cum intellectu et obiecto intelligibili vel cum specie representatiua obiecti caunt actum intelligendi: et vt sic habet rationem memorie siue mentis: nam pro eodem accipit be. aug. frequenter mentem et memoria ab ista memoria siue mente procedit actus intelligendi siue intelligentia vel aliquid formatum in intellectu per actum intelligendi: et vocatur verbum. Item ab ista mente procedit actus volendi se quens ad actum intelligendi: et vocaturamor: hec igitur applicando ad diuina vt primum scilicet memoria est pater. secundum verbum. tertium spiritus sanctus. patet igitur quod perfecta ratio imaginis consistit in potentiis simul et actibus secundum istum modu dicendi. Contra michaelen. Sed nec iste modus dicendi videtur consonus rationi: quia cum potentie anime non semper sint suis actibus coniuncte non semper esset anima adimaginem dei: quod non consonat rationi.

Preterea: ista opinio credit se fundare in dictis be. aug. et tamen contradicit ei: quia in codem 14 dicit expresse vt allegatum est contra opinionem praecedente quod imago dei non in actibus puta contemplatione et dilectione que non erunt semper: sed in eo quod sempr erit: inuenienda est.

Preterea: si illa opinio esset rationalis non solum in anima esset imago trinitatis: sed quaternitatis: quod est absurdum: consequentia patet: quia potentie anime in quibus consistit imago per eos sunt due intellectus scilicet et voluntas et actus correspondentes in quibus etiam consistit imago: vt dicunt: sunt etiam duo et certum est quod potentie et actus realiter distinguuntur: igitur quaternitas est in imagine: non solum trinitas. Et potest reduci contra eum ratio prime conclusionis sue sic: imago non consistit in eo quod repraesentat quater nitatem: hec est ita vera sicut et sua: sed potentie simul cum actibus repraesentant quaternitatem: hec secunda est ita vera: sicut et sua: igitur in potentiis simul cum actibus non consistit imago.

Ad rationes michaelis Nec motiua istius doc. concludunt. Ad rationem: proprima conclusione apparebit quid dicendum in secunda parte huius arti: vbi ostenditur in quo consistit completa ratio imaginis. Ad auctoritatem vero. b. Aug. qua probats secundam conclusionem dico: quod auctoritas non est pro eo quia non continetur in ealquod imago non consistat in potent iis simmul et actibus: et est contra eum: quia expresse dicit: quod in his tribus nominibus insinuandam mentis putamus trinitatem memoria intelligentia et volunta te: et constat quod in his tribus nominibus que nominantur potentie simul et actus potentie ad minus secundum eum sunt due intellectus scilicet et voluntas et actus etiam duo ex quo apparet quod 4 nonibus insinuaretur trinitas nobis et non solu tribus secundum eum: quod contradicit Aug.

Et ideo est adhuc quidam alius modus dicendi: Aureolus in 1 di. 3. q. 3. ar. i. Qui ponit quod imago non est accipienda penes potentias sine actibus: nec penes actus sine potentiis: nec penes potentias et actus simul: sed penes tria supposita: quorum vnum est reale duo vero intentiona lia: Et vt clarius videatur ista positio: premittit iste doc. tres propositiones: Prima est quod in actu intellectus res intellecta ponitur in quodam esse intentionali perspicuo et apparenti: et licet ista propositio fuerit per eu in precedenti. q. tripliciter deducta: deducit tamen eam hic aliter: Primo sic: actus sensus exterioris ponit rem intentionali: igitur et actus ipsius intellectus consequentia patet: quia sensus non est magis formatiuus quom intellectus: antecedens probatur multiplici experientia Prima est: quia cum quis ponitur in aqua: arbores existentes in ripa moueri videntur: sed iste motus qui est in oculo obieetiue: non potest poni quod sit ipsa visio: alio quin visio esset obiectum visus: et visio videretur et estet visus potentia reflexiua: nec potest poniquod sit in aere vel ripa: quia tunc realiter mouerentur: nec potest poni: quod sit in aere: quia aeri non attribuitur. sed arbo ri: est igitur tantum intentio naturaliter et non realiter in esse viso in esse diminuto. Secunda experientia est in motu subito baculi et circulari in aere: apparet enim quidam circulus in aere fieri ex baculo sic moto: queritur igitur quid sit ille circulus qui apparet videnti: quia vel est aliquid reale existens in haculo: et hoc non: cum sit rationis: aut in aere: et hoc minus: nam circulus coloratus et terminatus in aere esse non potest: aut est ipsa visio et hoc non: tum quia visio non videtur. tamen quia visio non est in aere vbi circulus apparet. aut est aliquid intra oculum et hoc non propter easdem rationes: ergo relinquitur: quod sit in aere habens conintetionale siue in esse apparenti iudicato et viso. Tertia experientia est de fractione baculi appare tis in aua. Quarta est: de dualitate candelarum apparentium in oculo vno eleuato: sunt enim ibi duo in esse apparenti: et tamen non est nisi vna candela in es reali. Aliquas alias expientias adducit iste doc. quid bus faciliter potest rsponderi ex solutione istarum: et ex his que dicta sunt super prologum. q. 1. arti. 1. et ideo dimitto eas. Ad principale arguit secundo sic: sensus interior per suum actum ponit rem in esse intentionali et a parenti: igitur et intellectus: consequentia patet: vt prius: antecedens probatur de imaginatione: qui: pater meus imaginatus a me: est ipsemet positus in esse intentionali non enim est species: quia tunc imaginatio non caderet super esse sed super speciem tantum: et esset potentia et ressexiua et multa inconuenientia sequerentur: ergo etc.

Preterea: illud quo anima geminatur et ante se constituitur: et ponitur conspicua: et in suo conspectu: illud inquam videre dare rebus esse obiectiuum intentionale: et conspicuum: ac apparens: sed Aug. dicit. 14 de tri. c. 6. quod tanta est vis cogitatio nis vt nec ipsa mens in conspectu suo se ponat: nisi quando se cogitat. Et subdit: vnde igitur aufertur mens nisi a seipsa: et ponitur nisi in conspectu suo: et nisi ante seipsam non ergo ibi erat quando in conspectu suo non erat: quia inde sub lata erat: sed si conspicienda migrauit: conspectura vbi manebit: an quod geminatur vt illic sit vbi conspicere: et hoc sit vbi conspici possit: vt in se sit conspiciens: an te se sit conspecta: et infra proinde restat: vt aliquid pertinens ad eius naturam sit conspectus eius: vt in eum quando se cogitat non quasi per loci spacium: sed in corpore a conuersione reuocetur: cum vero non se cogitat non sit quidem in conspectu eius: nec de illa suis formetur obtuitus hec Aug. relinquitur: ergo quod intellectus ponat res in conceptum suo: et in esse conspicuo et apparenti obiectiue. Secunda propositio istius doc. est. quod amans per amorem licet non ponit rem amatam in aliquo esse: ponit tamen seipsum et imprimit: et fert: ac intimat in amatum vt secundum hoc ex vi amoris procedat amans in esse in tentionali versus amatum: et amans in tali esse positus dicitur spiritus amantis: Ista propositio fuit in precedenti. q. dupliciter deducta per eum: deducit tamen eam adhuc dupliciter Primo sic: omne se vniens et intimans ad aliquid de necessitate procedit ad ipsum: sed amor vt amor est actus vnitiuus et impressiuus in amatum ita quod amans vi amoris mentaliter imprimitur et ad tpsum vnitur: ergo necesse est quod amans mentaliter egrediatur et procedat ad amatum: vel igitur exit et procedit realiter ad amatum: vel intentionaliter non realiter: vt patet: igitur intentionaliter vt sicut intelligere est actus formatiuus ex quo constituitur res inesse apparenti et conspicuo: sic amare sit aceus egressiuus ex quo amans ponitur in esse egresso intentiona liter: et esse lato ad amatum.

Preterea: modi loquendi communes et famosi aperiunt virtutem experientia rum sed modi loquendi amantium: exprimunt hunc modum spiritualem emanationis amantis in. amatum: consueuit enim dici quod amans non habet in se spiritum: nam dedit ipsum amato: et quod cor amantis transformatur in amatum: et quod anima plus est vbi amat: quam vbi animat: et multa talia: ergo ex vi amo ris spiritualiter amans egreditur extra seipsum: vt qua si geminetur: sicut enim per intelligere anima ponitur ante se in esse intentionali: sic per amorem ponitur extra se.

Tertia propositio est quod intelligentia potest capi dupliciter: vno modo pro actu formali: quo res constituitur in esse apparenti: Alio modo pro illa apparentia ob ectali: hoc patet: quia b. Aug. distinguit inter cogitationem formantem quae est actus et cogitationem formatam que est res in esse conposito posita: et vbique vocat verbum formatam cotationem: non cogitationem formantem quae est actus. Et similiter potest accipi dupliciter amor vno modo pro amore formali: qui est actus: Alio modo pro egressu spirituali quae fit ex vi amoris: emanatio enim illa appellatur spiritus suauitas: et amor: his ad propositum applicatis dicitur. quod intelligentia et amor prout sunt partes imaginis non sunt intelligibilia: amor formalis. sed intelligentia obiectiua siue res vt apparens spsa est intelligentia: et ille egressus spiritualis amantis ipse est amor qui est pars imaginis: et sic per consequens accipienda est imago penes tria supposita: quorum vnum est reale: duo intentionalia: quia anima vt ante se posita per intelligere: et extra se posita per amorem: est vna anima tripliciter subsistes valet in se: ante se: et ex tra se: et sic anima est tria supposita: sed vna essentia et vna vita: quia quando se amatr et intelligit in tribus suppositis: de necessitate susibstit: in primo quidem reali prout subsistit in se: in secundo vero intentionali prout est conspicua ante se: in tertio etiam intentionali prout est per amorem egressa extra se. Et quod ista sit intentio. b. Aug. patet dupliciter: primo: quia secundum eum quaelibet pars imaginis est tota mens vel tota anima nihilom inus relatiue distinguutur per ante se: extrase: et in se. Secundo: quia sic qualibet pers imaginis est subsistens quia anima sic ponit se ante se per cogitationem vt in esse conspicuo non aspiciat se tamquam inheretem: sed tamquam sub sistentem: et similiter per amorem sic exit extra se: vt non inhereat: sed subsistat.

conaurecli. Ista opinio multa ponit que non reputo vera. Et ideo pono contra eam quattuor propositiones: Prima est quod per actum intellectus res intellecta non ponitur in aliquo esse intentionali conspicuo et apparenti: sicut iste doc. imaginatur. et licet ista propositio fuerit. q. 4. ar. 2ur deducra: probo tamen eam ad praesens. Primo sic. si per actum intellectus res intellecta ponitur in tali esse: sequitur quod omnis creatura existens et possibilis fuit ab eterno in aliquo esse reali: quod non est deus: sequitur quod deus produxit ab eterno aliquid ad extra: et de necessitate nen: sequitur quod aliquid quod non est deus est necesse esse tante necessitate: quanta est deus et in suo esse non conseruatura deo: sequitur quod infinita enti a distincta sunt et fuerunt actualiter ab eternoquorum quod licet est impossibile non esse. Sed ista sunt impossibilia nec videntur catholice dicta: igitur et illud ex quo sequuntur: consequentia quantum ad primam partem statim apparet: quia constat: quod deus ab eterno cognouit omnem creaturam temporaliter productam et possibilem produci: igitur si per actum intellectus res intellecta ponitur: etc. omnis creatura tam producta: quam possibilis produci: fuit ab eterno in esse in tentionali et apparenti: et illud esse non est nihil: neens rationis secundum istum doc. nec deus: igitur est aliquod esse reale quod non est deus. Et ex hoc apparet quam tum ad secundum: quod si res intellecta de necessitate ponitur in tali esse per actum intelligendi: sequitur quod omnis creatura existens et possibilis fuit ab eterno de necessitate: posita extra deum per actum intelligedi ipsius quo posito sequitur: quod deus produxit ab eterno aliquid ad extra de nec essitate nature. Et ex hoc apparet quantum ad tertiam: quod quicquid deus producit de necessitate nature: est necesse esse tanta necessitate: quanta est ipse: et quod sic est necesse esse: non indiget conseruari a deo in suo esse: Et confirmatur: quia deus tanta necessitate: quanta est: eognoscit omnia tam entia quam possibilia: igitur si per suum intelligere de necessitate pounntur in tali esse: quantum ad illud esse: quod tamen non est nihil nec deus: sunt necesse esse: tanta necessitate quanta est ipse. Et ex hoc vlterius apparet quantum ad vltimam partem: quod certum est: quod creature possibiles produci a deo saltem in fieri et successiue sunt infinite: igitur si omnes denecessitate fuerunt ab eterno in tali esse aliquo: se queretur quod infinita entia distincta sunt et fuerunt actualiter ab eterno: quorum quodlibet est impossibile non esse. Sed forte dicetur ad istam rationem: quod illud esse in quo res intellecta ponitur per actum intelligendi non est reale: sed tantum apparens et intentiona le. et ideo non sequitur: quod aliqua creatura fuerit ab eterno in esse reali: nec sequitur: quod deus produxerit ab eterno aliquid reale ad extra nec aliquid realequod non est deus sit necesse esse: nec quod infinita entia realia sint vel fuerint ab eterno. Sed ad veritatem ista euacuatio est nulla propter duo. Primo: quia necesse est concedere quod illud esse sit vere rea et: Secundo quod siue sit reale siue non adhuc non vitantur inconue nientia predicta Primum ostendo multipliciter: primmo: quia omne ens quod non est ens rationis: est verum ens reale: hoc patet: quia ens reale et rationis sufficienter diuidit ipsum ens: sed illud esse apparens: et in tentionale per eum est ens et non ens rationis: tum quia nullum ens rationis est suppositum subsistens: et aliquod esse apparens intentionale secundum eum est suppositum subsistens: tum quia cum aliquod tale essc vere sipars imaginis create: partes imaginis create saltem alique essent tantum entia rationis: quod ipse non concederet: nec alius sane mentis: tum quia nullum ens rationis fuit ab eterno: et omnis creatura intali esse in tentionali: et apparenti fuit ab eterno: iuxta doctri nam suam: tum quia nullum ens rationis potest videri oculo corporali: et istud esse apparens secundum eum potest sic videri: vt patet per experientias suas: ergo omne tale ens apparens et intentionale secundum eum est verum ens reale: siue sit ens reale perfectum: siue diminutum. Et confirmatur: quia species et forma lucis inmemoria dicuntur habere esse intentionale: et tamen constat quod sunt entia realia non rationis: licet habeant es se imperfectum et diminutum: Et confirmatur: vlte rius: quia vel per esse intentionale in quo res intellecta ponitur per actum intellectus: iste doc. intelligit esse cognitum precise: vel esse rationis tantum: vel aliquod esse reale: licet sit imperfectum et diminutum: primomum dari non potest secundum eum: quia tunc illud esse non esset nisi denominatio quedam: qua res denominare tur coguita: quod est contra eum: nec potest dari secum dum et secundum eum: vt patet ex supradictis: relinquitur: ergo tertium: et sic propositum.

Preterea: omne ens positiuum ex natura rei distinctum contra omne aliud posituium: et ponens in numerum cum ipso est verum ens reale: siue sit perfectum: siue diminutum non curo: sed illud esse apparens: et intentionale si ponatur: est huiusmodi: quia verum est dicere: secundum eum: quod intellectus et actus eius et res intellecta posita in tali esse intentionali et apparenti sunt tria: quedam positiua: quorum vnum non est aliud ex natura rei: ergo etc.

Preterea: quod non est ens rainis: recipit esse post non esse ab agente reali: et per operationem realem est verum ens reale: sed illud esse obiectum apparens et intentionale non est ens rationis: secundum eum accipit esse post non esse: cum sit formaliter aliquid et ens et ab agente reali per operationem realem: quia ab intellectu: et per actum intelligendi secundum eum: ergo. Et confirmatur: quia secundum b. Aug. primo de doc. christiana: nulla res est omnino nihilcui conocrdat anshel. de incarnatione verbi. c. 2. dicit quod solemus vsu dicere rem: quicquid aliquo dicimus esse aliquid quod saltem verum est: de omni eo: quod noest ens rationis. istud igitur esse apparens et intentiona nale: cum non sit ens rationis: nec omnino nihil: sed aliquid erit: alia res: et per consequens ens reale: patei igitur quod necesse est ipsum concedere: quod illud esse sit vere reale. Secundo ostendo: siue sit reale: siue ens: dum tamen sit aliquid et non sit deus: quod non vitantur incomnenientia praedicta: quia licet non sequatur quod omnis creatura fuerit abeterno in aliquo esse reali: sequitur tamen: quod fuerit in aliquo esse: quod non est deus: nec ens rationis qualicunque illud nominetur. sequitur etiam: quod deus ab eterno¬ per suum intelligere produxit ad extra etd et necessitate nature: siue illud velis vocare reale siue: quod tamen per te non est ens rationis Sequitur vlterius: quod aliquid quod non est deus: nec ens reale: nec ens rationis sit necesse esse tanta necessitate quanta est deus: quod non est minus ab surdum: immo magis quam quod aliquid reale: quod non est deus sit necesse esse: sequitur vltimo: quod infinita entia distincta: quorum quodlibet est impossibile non esse: fuerunt actualiter siue illa dicas esse realia siue non: que ego nol lem concedere pro conclusione ista. Secundo ad principale sic. si res intellecta per actum intelligendi necessario ponitur in aliquo tali esse: sequitur quod intellectus creatus videns deu beatifice ponit ipsum in aliquo esse intentionali: et apparenti. consequens est impossibile: igitur antecedens: consequentia est nota: sed impossibilitatem consequentis ostendo: quia vel intellectus creatus tantum intuetur esse reale ipssus dei vel illud esse apparens et intelligibile precise vel vtrumque simlis: si detur praiemum esse intentionale: quod fingis superfluit: si detur secundum: superfluit esse reale: et sic deus non beatificat creaturam per suum esse realesed per quoddam esse apparens et intentionale precise: et sic creatura: non videt diuinam essentiam in suo esse reali: sed in quodam esse diminuto et apparenti: que non sunt catholice dicta: si detur tertium: sequuntur duo inconuenientia Primum est: quod idem actus habebit duo obiecta adequata distincta: quod est impossibile: ista consequentia patet quia constat esse reale ipsius dei quod creatura intuetur: est obiectum adequatum sue notitie: et vlterius illud esse apparens et intetionale et obiectum eius adequatum: quod probo ex dictis istius doc. ipse enim probat: quod motus arboris qui apparet in aqua non est visio: quia tunc visio esset obiectum visus: igitur cum talis motus non sit nisi esse quoddam apparens et intentionale secundum eum: sequitur quod illud esse apparens et intentionale est obiectum visus: et pari ratione esse illud apparens et intentionale in visione beatifica: si ponitur est obiectum talis visionis et si sit obiectum: certum est quod est adequatum: ergo. Secundum incoueniens est: quod deus non erit sufficiens obiectum beatitudinis: quod non videtur bene dictum. Et quod sequatur probo: quia illud esse reale ipsius dei. et illud esse apparens necessario requiruntur ad beatitudinem: vel non si enon: aliquod eorum superfluit: et constat quod non reale: igitur intentio nale: quod est propositum: si sic: cum illud esse intentiona le non sit deus: cum sit ens diminutum et temporale: patet: quod solus deus non erit sufficiens obiectum beatitudis. ergo. Et confirmatur: quia si intellectus creatus videns deum beatifice: intuetur illud esse apparens et in tentionale cum sit aliquod positiuum et distinctum ab eo secundum eum: deus poterit ipsum conseruare subtracta sua potentia: quo posito adhuc actus beatificus sufficienter terminaretur ad ipsum: iuxta doctrinam suam: et per consequens intellectus creatus posset beatifica ri sine reali praesentia dei: quod non consonat rationi: nec veritati Et confirmatur: iterum: quia illud esse apparens non ponitur ab isto doc. nisi ad determinandum actum beatifice notitie: sed deus ipse secundum suum esse reale sufficienterterminat actum notitie beatifice: igitur non oportet quod ponatur in aliquo tali esse: Et vlterius: si illud est verum solus deus non esset beatificum obiectum sed deus et aliquid quod non est deus. quod ponitur in esse per actum intelligendi: quod non videtur bene dictum. Tertio ad princi pale sit actus intelligendi rosam: vel terminatur ad rosam productam in tali esse intentionali et apparenti vel non: si non: frustra ponitur: si sic: cum rosa producta inesse intentionali: non sit rosa que est extra in suo esse reali: nec aliquid ad eius essentialiter: et intrinsece: se quuntur tria incouenientia ex dictia suis. primum est quod non intelligeremus rosam: nec aliquam rem: que sit rosa. Secundum est: quod non haberemus scientiam de rosa: nec de aliquo quod sit rosa: Tertium est: quod ista propositio rosa est flos: vel pulcherrimus florum esset falsa: que omnia sunt falsa: et contra eum: consequentia tenet per eum quia ipse probat: vt patet in q. precedenti: quod species rosem non terminet actu intelligendi rosam: quia si sic: cum species rose sit distincta a rosa: sequitur quod non intelligeremus rosam: nec haberemus scientiam de ipsa: et quod illa propositio esset salsa. Et si ista sit bona: consequentia et mea: fuit et ratio ista in praecedenti. q. aliqualiter tacta: Secundo sic: arist. i. ethico. et 3. methaphi. dicit: quod intellectio est operatio immanens: ex qua non sequitur: aliquod actum. igitur non est productiua sui obiecti in aliquo esse intentionali et apparenti: consequentia patet: quia illud esse apparens non est nihil nee ens rationis per eum: ergo est aliquid actum et de non esse ad esse productum: ergo.

Secunda propositio est: quod amans ex vi amoris non ponit extra se in aliquo esse intentionali: et apparenti. Et licet ista propositio sequatur ex precedenti: quia non magis amans ponit se extra se per actum amoris quam res intellecta ponitur ante prospectum intelligentis per actum cognitionis: confirmo: tamen eam dupliciter primo sic: si amans ex vi amoris ponit se extra se in aliquo est set intentionali et apparenti: sit illud. a. tunc sic. a. non est nihil: ergo. a. est aliquid: ergo potest cogrgsci ab intellectu: igitur amari vel non amari a roluntate: ponatur ergo: quod ametur: vel amans ex vi talis amoris ponit se in aliquo esse: etc. vel non: si non: pari ratione nec primo fi sic: sit illud. b. et de illo queram vt prius: et sic in infinttum: hoc est inconueniens: ergo etc. Et confirmatur: quia si sic: illud erit quoddam intentionale: ponatur ergo quod intellectus intelligat illud esse in quo amans ponit se extra se per actum amoris: et quero vtrum per actum intelligendi ponatur in aliquo esse ante prospectum intelligentis: vel non si non: pari ratione nec aliquod aliud intelligibile quod est contra eum: si sic: cum illud esse nunc positum ante prospectum intelligentis possit intelligi ab intellectu: et per consequens amari a voluntate: ponatur quod ametur: et quero vtrum amans ponit se extra se in aliquo esse vel non: si non: pari ratione nec primo: et sic numquam: si sic: cum illud iterum sit quod dam intelligibile de illo queram. vt prius: et sic in infinitum. Secundo sic: istud esse intentionale: et apparens est aliquid reale. et reale vt reale condiuiditur enti rationis: vt patet ex propositione precedenti: vel ergo est aliquid indigens esse in illo: vel non: si sic: ergo inheret quod est contra eum: et est vere aecidens: quia omne ens indigens esse in alio est accidens secundum auicen. 3. meta sue: et nullum tale est suppositum subsistens: cuius oppositum vult iste doc. si non: ergo est substantia: quia omne ens reale non indigens esse in alio est substantia: per auicen. vbi supra: igitur imago triuitatis consistit in tribus substantiis quarum vna realiter non est alia: quod non est verum. Et vlterius accidens produceret substantiam: quia talis producitur per actum amoris: Item vel esset substantia corporea: vel incorporea quarum quodlibet en iconueniens multa alia inconuenientia sequerentur. Et ista ratio non solum probat propositionem istam: sed precedentem: quia si amans per amorem: vel res intellecta per actum intelligendi ponitur in aliquo tali esse: cum non sit ens rationis secundum eum vel erit substantia vel accidens: quo rum quodlibet est impossibile et contra eum. Tertia propositio est: quod imago trinitatis non consistit in tribus suppositis vno reali: et duobus intentionalibus vt asserit ista propositio sequitur ex precedentibus: quia in eo quod non est non consistit imago: talia supposita: non sunt: ergo etc.

Quarta propositio est: quod imago trinitatis: non consisteret in tribus suppositis: etiam si per impossibile ponerentur in esse. Et hanc. probo Primo sic: secundum. b. Aug. superius allegatum imago trinitatis non est querenda in anima: nec inuenienda in eo: quod aliquando eonuenit anime: et aliquando non: sed in eo quod semper conuenit ei: sed huiusmodi supposita intentionalia etiam si essent possibilia non semper conueniunt ipsi anime: sed aliquando sic: aliquando non: quia non sunt nisi quando anima inte lligit se: et diligit se actualiter: constat autem quod anima nonsemper intelgit et diligit se: ergo etc. Secundo si: si imago esset accipienda in nobis penes supposita sic accepta: sequeretur quod non esset imago trinitatis in anima: nisi quand intelligeret: et diligeret se: consequens est falsum: igitur et antecedens: consequentia patet: quia cum per actum intelligendi no ponatur: intelligens: sed res intellecta in esse intetionali: et apparenti: et dicunt: quando anima non intelligit se etiam si intelligat aliud a seanima non ponit se in aliquo tali esse: et per consequens non erit vna anima tripliciter subsistens: nec erit tria supposita in vna essentia: quod tamen requiritur ac completam rationem imaginis per eos: falsitas consequentis etiam patet: quia quando anima intelligit deum et diligit ipsum etiam si non intelligat et diligatse est ad imaginem dei immo ideon est ad imagine dei: quod capaxr eius est: et particeps esse potest: vt patet: per b. Aug. 12. de tri. c. 15. et 17. et 14. c. 5. 6. 15. et. 23. vbi sic ait: hec igitur trinitas mentis non proptere a imago dei est: quia sui meminit mens et intelligit et diligit se: sed quia potest meminisse: et in te lligere et amare a quo facta est. Et in eodem. 14. et. 37. et 30. dicit quod tunc imago erit plene reformata deo similis: quando in ea erit perfecta visio dei. Idem etiam vult libro 15. c. 2o. ergo etc.:

Ad rationes aureoli¬. NRestat: ergo respondere ad rationes opinionis Ad primam pro prima propositione nego antecedens: et ad experientias respondeo.

Ad primam dico: quod motus arboris qu apparet existenti in aqua est motus sui ipsius: qui vere et realiter mouetur non est magis motus ille in arbore: nec in ripa nec in aere: sed in seipso: vel in barcha: ratio igitur procedit ab insufficienti: Et si dicatur curigitur videntur arbores moueri dico: quod hoc est propter continuam successionem specierum in oculo: causa vero successionis specierum est motus continus existentis in aqua: decipitur: ergo sensus interior qui per talem successionem specierum indicat motum esse in arboribus: qui tamensecundum rei veritatem est in ipso qui est in naui.

Ad secundam dico: quod quando baculus subito et circulariter mouetur in aere: sensus visus nullum circulum videtur: nec sub essereali: nec sub esse intentionali: quia nullus talis est: sed propter continuam successionem specierum in oculo: quarum causa est continuus et subitus mot baculi: sensus interior decipitur et iudicat esse circulum vbi nullus est circulus: non igitur decipitur sensus exterior sed interior licet cuspam suam imponat sensui exteriori vt patet per anshel. de veritate. ca. 6. et fuit diffuse declaratum in prolo. i. q. 1.

Ad tertiam respondet expresse anfhel. vbi supra. dicit quod cum fustis integra: cuius pars est intra aquam et pars extra putatur fractus et cum multa alia nobis videntur visus: et alii sensus nunciare aliter quam sint non culpa sensuum est: qui renunciant quod possunt: sed iudicio anime imputandum est: quod non benediscernit ipsum fractum. visus ergo non videt baculum fractum: sed spiritus interior iudicat ipsum fractum: cause autem diuerse a diuersis assignantur: potest tamen esse causa: quia baculus existens partim in aqua et partimextra non videtur per vnam speciem: sed per duas: nec per vnum medium: sed per duo: et quia aliter causat speciem suam in oculo pars existens in aqua: et aliter pars existens in aere propter diuersitatem modorum: sensus interior decipitur et iudicat ipsum esse fractum.

Ad quartam eodem modo dico: quod sensus visus non videt duas candelas: nec in esse reali: nec in tali esse apparenti: quia non sunt due: sed vna: sensus tamen interior decipitur et iudicat esse duas: ratio huius est: quia vno oculo eleuato species candele receptavno oculo et species recepta in alio non coincidunt interius in numero bifurcato: et per consequens per diuersas species eadem candela repraesentatur sensui interiori: et ideo de cipitur: Et istam causam assignat: b. Aug. 11. de tri. c. 5. vbi sic ait: quando etiam cum lucerne flammam modo quodam deuoratis radiis oculorum quasi geminatur: due visiones fiunt: cum sit res vna que videtur: sigillatim quippe afficiuntur idem radii de suo quisque oculo emicantes: dum non sinatur in illud corpus intuendum pariter coniuncteque concurrere vt vnus fiat ex vtroque intuitus: et ideo si vnum oculorum clauserimus non gem inum ignem: send sicuti est vnum videbimus hoc Aug. Et libenter vellem quod iste doc. vel aliquis pro co assigna ret causam quare si clauserimus vnum oculum: non ponutur due candele in esse apparenti sicut ante: et quicumque assignaret eam videret imaginationem istam esse. fictitiam Ad secundam rationem principalem etiam nego: antecedens Et ad probationem dico: quod adhoc quod pater meus: vel aliquid aliud imaginetur a me non oportet: quod ponatur in aliquo. esse intentionali et apparenti: suf ficit enim species representatiua illius dicente b. Aug. 13. de tri. c. 3. quod per imagines quas memoria tenemus absentia cogitamus. Et quando dicitur quod tunc imaginatio non caderet super rem: sed supir speciem tantum. respondeo per interemptionem: quia noimaginatur species: sed res per speciem representata: nec sequitur: propter hac quod imaginatio sit potentia reflexiua: Ad tertiam que fundatur in auctoritate. be. Aug: dico: quod talis motus geminandi se et ponendi se ante se fit precise per ipsam cognitionem: non quod per cognitionem res intellecta ponatur in aliquo esse reali nec intentionali: sed quia ponitur in esse cognito denominatiue: quia quandoque non erat cognita: et nunc est cognita: sic deus denominatur cognitus ab intellectu creato et color visus: et sic de aliis. Et eodem modo dicendum est ad rationes probantes secundam probationem: quia amans dat seipsum amato non quidem in esse intentionali et apparenti: sicut assumitur: se: in esse reali per actum amoris: quia per amorem transformatur et vnitur non per aliquod esse reale: seu intentionale aliud ab amore et ab ipoamante: et re amata. Et sic loquuntur doc. famosi de amore et vnione que fit per amorem. Ex his patet. quod improprie loquitur in his que ponit in tertia propositione et applicatione ad propositum. Et hd de prima par te huius primi arti.

QUantum ad secundam videtur mihi quod partes imaginis create possunt dupliciter assignari. Primo quidem potest dici supposito: quod memoria intellectus et voluntas: in natura rationali creata sint tres potentie distincte realiter: quod partes imaginis create essentialiter et intrinsece sunt iste tres potentie: natura vero in qua fund antur dicitur imago dei: vel ad imaginem dei non quidem formaliter: sed fundamentaliter eo modo quo depicta denominatur imago. Et ista videtur sententia. b. Aug. 15. de tric. 66 de par. vbi postquam diffuse ostendit memoriam intellectum et voluntate esse partes imaginis create: dicit aliud est itaque trinitas res ipsa: aliud imago trinitatis in re alia: propter quam imaginem simul: et illud in quo sunt hec tria imago dicitur: sicut imago dicitur et tabula: et quod in ea depictum est: sed propter picturam que in ea est simul et tabula nomine imaginis appellatur: Et eandem sententiam magister ponit in littera. Hictamen est aduertendum: quod si opinio communis queponit: quod perfecta ratio imaginis consistit in memoria intellectu et voluntate: et non in actibus secundis: saltem principaliter: supponatur memoriam intellectum et voluntatem esse tres potentias distinctas realiter: verum est et conformis dictis. be. Aug. Si vero ponat: quod intellectus et memoria non sunt due potentie distincte realiter. sed vna tantum sicut multis et magnis doctoribus videtur non esse vera nec rationalis: quia tunc in natura rationali creata non esset imago trinitatis: sed dualitatis tantum. quod non est verum. Secundo vero potest dici. si conceditur cum istis. quod intellectus et memoria non sunt potentie distincte realiter: sed vna tantum: quod derfecta ratio imaginis in nobis consistit inipsa substantia anime et duabus potentiis intellectu scilicet et voluntate. Et esset iste ordo: quia sicut filius in diuinis emanat et originatur a solo patre: et spiritus sanctus a patre originante et filio originato: sic aliquo modo intellectus emanat et originatur ab ipsa subrstantia anime et voluntas ab anima originate: et intellectu originato: quia ordine nem presupponit intellectum et sic trinitas naura creata rationali potest aliquo modo licet imperfecte representare trinitatem personarum et ordinem et originem earum. et hec de primo principali¬

Secundus articulus. QUuantum ad secundum arti pono quatuor conclusio nes. Prima est: quod intellectus in natura rationalicreata non est realiter voluntas: nec econuerso. Et quia aliqui credunt oppositam conclusionem esse de mete Aug. primo probabo conclusionem auctoritatibus ipsius. Secundo aliquibus rationibus quantum ad primum probo eam auctoritate ipsius valde clara. 4. de tri. c. 58. de par. vbi dicit expresse: "quod cum memoriam me mini: et intellectum et voluntatem nomino singula quidem. nomina ad res singulas referuntur". Et consimilem sententiam ponit satis diffuse de verbis domini. 62. sermone: sed sequitur hec tria nomina ad res singulas referuntur: igitur non ad vnam: quo posito sequitur quod huiusmodi potentie non sunt vna res: sed distincte. Et hoc euidenter ostendit in sermone predicto: vbi postquam ostendit memoriam intellectum et voluntatem separabiliter nominari et in separabiliter operari: subdit: ecce de tribus illis res vna nominata et: vnius rei nomen dictum est memoria nomen est vuius rei ex illis tribus: et tamen nomen vuius ex illis tribus: tria ipsa operata sunt: hec Aug. in quibus euidentur apparet quod b. Aug. dicit memoriam et intellectum et voluntatem esse tres res et non vnam vt aliqui sibi imponunt. Idem etiam vult. 15. de tri. c. 44. vbi dicit: quod memoria intellectus et voluntas non distant in diuinis personis sicut in nobis: in quibus aliud est me moria aliud intelligentia: et aliud dilectio et accipit intelligentiam et dilectionem pro intellectu et voluntate: vt patet videntibus textum eius.

Forte dicetur ad istam au ctor tatem dupliciter: Primo: quod b. Aug. loquitur de actibus non de potentiis: quia intelligentia et dilectio sunt actus et non potentia. Secundo supposito quod loquatur de potentiis: sed dicetur quod in nobis aliud est intellectus et aliud voluntas formaliter: sed non realiter: Sed ad veritatem nulla istarum euasionem sufficit: non quidem prima: quia non est verum: quod b. Aug. in auctoritate illa accipiat intelligentiam et dilectionem: pro actibus sed pro potentiis: quod omntendo ex dictis suis: ille enim loquitur de memoria: intelligentia et dilectione: quae sunt partes imaginis create vt patet his qui legeret eum: sed actus istarum potentiarum non sunt partes imaginis: create nec in actibus anime: ratioimaginis consistit secundum Aug. vt patet ex arti. precedenti: ergo: Nec secunda: quia iuxta doctrina ponentem formalita tes: intellectus et voluntas in deo formaliter distinguuntur et tamen in ipso non est aliud intellectus et aliud voluntas secundum Aug. in auctoritate predicta.

Secundo deduco duionem aliquibus rationibus. Et primo denratis intellectu et voluntate rationalis creature: arguo sic: hec voluntas est potentia libera: et hic intellectus non est potentia libera: igitur hic intellectus non est hec voluntas. Ista forma in creaturis est necessaria: et praemisse sunt vere: vt declarabitur infra cclusine tertia: igitur. Secundo sihec voluntas vult: et non intelligit: hic intellectus non vult et intelligit: igitur hic intellectus non est hec voluntas: vel sic: hec creatura rationalis per hanc voluta tem vult et non intelligit: et per hunc intellectum nou¬ vult: et intelligit: ergo idem quod prius: forma est bona et premisse sunt. b. Ang. 15. de tri. c. 14. vbi ponit differentiam inter trinitatem creatam et increata. quia in trinitate creata non intelligimus nisi per intellectum: nec amamus nisi per voluntatem: in trenitate vero increata non possumus dicere: quod pater et filius et spiritus sanctus non intelligant nisi per filium: nec ament nisi per spiritum sanctum: ergo etc.

Multe rationes pro conclusione adducum tur communiter a doctoribus ideo supersedeo de rationibus Sed confirmo cocluionem expressa determinatione mgrtri in litera: qui non solum determinat memoriam intellectum et voluntatem ab inuicem distingui: sed auctoritates aliquas. b. Aug que superficialiter intellecte: videntur sonare oppositum: exponit ad intentionem ipsius: et per dicta sua. vnde. ca 2. ostendit ex quo sensu hec tria dicantur esse vnum: et vna essentia: sic ait: hic at tendendum est diligenter ex quo sensu accipiendum sit quod supra dixit scilicet Aug. illa tria scilicet memoriam intellectum et voluntatem esse vnum et vnam mentem: et vna essentiam: quod vtique non videtur esse verum iuxta proprietatem sermonis: mens enim id est spiritus rationalis: essentia est spiritualis et incorporea: illa vero trianaturales proprietates seu vires sunt ipsius et a se inuicem differunt: quia memoria non est intelligentia: vel voluntas: nec intelligentia voluntas siuea mor.

Et exponens auctoritatem. b. Aug. subdit modicum infra: sed iam videndum est quomodo hec tria dicantur vna substantia: ideo scilicet quia in ipsa anima: vel mentesubstantialiter existunt: non sicut accidentia que possunt adesse: vel abesse. Et quod ista fit intentio. b. Aug. declarat per dicta ipsius. Aug. vide magistrum Secunda conclu sio est: quod intellectus et voluntas in natura rationali creata non sunt realiter ipsius essentievel natura. Ista conclusio sequitur ex precedenti: quia nulla vna res creata est. plures res: hec est enim singulare in diuinis: quod vna res que est essentia diuina sit plures res: sed intellectus et voluntas in creaturis sunt plures res ex conclusione precedenti: igitur nulla vna res cuiusmodi est essentia vel natura rationalis creata est realiter intellectus et voluntas Confirmo tamen eam aliquibus rationibus seu auctori tatibus.

Et primo auctoritate. b. Aug. clarissima 15. de tri. ca. 14. vbi sic ait: hec tria: valet memoris in tellectus et voluntas ita sunt in homine: vt non ipsa sint homo. Et quia forte diceretur quod licet hec tria non sint: realiter homo: sunt tamen realiter anima: que non est realiter homo: sed pars hominis tantum: subdit modicum infra: detracto igitur corpore: si sola anima cogitetur aliquid eius est mens tamquam caput eius vel oculus vel facies: sed non hec: vt corpora cogitanda sunt: et in mente concludi: non igitur anima: sed quod excellit in anima mens vocatur. eccequod expresse dicit. b. Aug. quod mens siue intellectus non est anima: et si intellectus non est anima certum est quod nec voluntas: quia non est maior ratio de vna: quam de alia istarum potentiarum. Et confirmatur: quia per hoc. b. Aug. assignat differentiam inter trinita tem creatam et increatam: quia memoria intellectus et voluntas: quue secundum eum sunt partes imaginis create: sic sunt in anima: quod non ipsa sunt anima sed aliquid eius: trinitas vero increata non sic est in deo quod non ipsa sit deus: vnde immediate post verba alleata subdit: numquid autem possumus dicere trinitatem sic esse in deo vt aliquid dei sit: et non ipsa sit deus: quasi dicat nullo modo: hec autem differentia vt patet esset nulla: si memoria: intellectus et voluntas essent realiter anima.

Item ibidem. c. 65. sic inquit. verum hec quando sunt vna persona sicut est homo potest no. bis quispiam dicere ista tria: memoria intellectus et amor mea sunt non sua: nec sibi sed mihi agunt: quod agunt. immo ego per illa: ego enim memini per memoriam: intelligo per intellectum: amo per amorem: qui nec memoria: sum nec intelligentia nec dilecto sed hec habeo. Isti igitur dici possunt ab vna perso na que habet hec tria: hec Aug. Et accipit in hac auctoritate intelligentiam et amorem pro intellectu et voluntate: sicut patet videntibus eius textum. Sit igitur hec persona angelus vel anima separata: et sequitur: quod angelus vel anima non est memoria: nec intellectus: nec voluntas: sed hec habet.

Item anshel. de casu diaboli. c. 8. in principio. c. nec voluntatem: nec conuersionem voluntatis puto negari posse aliquid esse: nam et si non sunt substantie: non tamen probari potest eas non esse essentias: quoniam nulte sunt essentie preterillam: que proprie sunt substantia. hec anshel. Ex qua auctoritate: patet: voluntas creata de qua loquitur anshel non est substantia proprie dicta: et per consequens non est realiter angelus vel anima: Item de concor. c. 2o. vel 2o. sic ait: sicut habemus in corpore membra: et quamdoque sensus singula ad suos vsus apta: quibus quasi instrumentis vtimur vt sunt pedes ad ambulandum lingua ad loquendum: visus ad videndum: ita et anima ien se quasdam vires habet: quibus vtitur velut instrumentis ad vsus congruos. est nanque ratio in anima: qua sicut suo instrumento vtitur ad ratiocinandum: et voluntas: qua vtitur ad volendum. Et subdit ad propositum valde: non enim est ratio vel voluntas tota anima: sed est vnaqueque aliquid in anima: hec anshel. expresse: hec est etiam determinatio magistri in littera: vt patet.

Ex ista oinesequitur quod potentie sensitiue realiter distinguuntur abanima: cuius oppositum videtur multis deduetio est clara quia non minus distinguuntur ab ipsa quam intellectus et voluntas. Et confirmatur: quia illud non est idem realiter anime sine quo potest anima realiter esse scilicet ne contradictione: sed sine potentia sensitiua potest anima realiter esse ergo etc. maior tenet virtute primi principii: minor probatur dupliciter: primo: quia ceci non carent anima. et tamen carent potentia visiua: vt patet: per. b. Aug. II. de tri. c. 4. de par. vbi ponens driam inter sensum actum sentiendi: et obiectum sensibile sic ait: sensus autem et obiectum rei sensibilis nisi esset in nobis non distaremus a cecis: dum nihils videmus: siue tenebris: siue clausis luminibus: per bo autem distamus quod nobis inest etiam videntibus: quod videre possumus: qui sensus vocatur: illis vero non inest: nec aliunde: nisi quod eo carent ceci appellantur: hec Aug. Secundo quia anima potest esse: et est de facto realiter sine corpore. et tamen sensus exterior non est. nec potest esse realiter si ne corpore: vt patet per. b. Aug. vbi supra. c. 7. vbi ex presse dicit: quod voluntas solius anime est: sensus autem nec sine corpore: nec sine anima. Et accipit sensum non proactu sed pro potentia: quia dicit: quod visio fit in corpore et per corpus in anima: fit enim sensu qui nec sine corpore: nec sine anima est: igitur etc.

Tertia conclusio est: quod sola voluntas in natura rationali creata est potentia libera: hanc probo ad praesens breuiter alias forte diffusius: quia solum pono eam sicut preambulam ad sequentem: arguo tamen Primo sic: illa sola potentia in nobis est libera: cuius imperio resistere non valemus voluntas est huiusmodi: ergo etc: maior patet: quia si alialia potentia esset in nobis libentia: per actum illius post semus resistere isti: minorem ponit anshel. de conce. vir. c. 4. sic. dicit deus nos et prtantem que in nobis est subiecit voluntati: vt secundum imperium eius non possemus nos mouere: et facere quod vult: immo ipsa mouet nos quasiinstrumenta sua et facit opera que videmur facere nec nos possumus illi per nos resistere: hec anshel. patet: igitur minor: et per consequens tota ratio. Secundo: intellectus creatus non est potentia libera: igitur nulla potentia creata a voluntate est potentia libera: consequentia pro quia hoc magis videretur de intellectu quam de alia potentia qua cumque: antecedens probatur: quia illa potentia non est libsesa: cuius actus est in partante alterius. hoc patet: quia illud tantum est nobis liberum: quod in ptante habemus: vt patet per. be. Aug. 3. de libro aririo. c. 5. sed actus intellectus est in ptante voluntatis: ergo probatur minor: quia voluntas potest intellectum diuertere a consideratione vnius obiecti ad consid erationem alterius vt docet experientia: igitur etc. Et confirmatur: quia b. Au. et ceteri doc. sancti: quo rum dicta sunt nobis auctoritates vbicumque loquuntur de materia ista dicunt voluntatem esse liberam: immo dicunt: quod si non esset libera: non esset voluntas: nusquam vero legetur in dictis eorum intellectum esse liberum: et non solum in dictis eorum: sed nec in dictis philosorum quod non videretur possibile: si intellectus esset potentia libera sicut est voluntas: vt ad placitum aliqui fingunt

Quarta conclusio est quod voluntas in natura rationali: creata est simpliciter nobilior intellectu: et omni potentia cognitiua. Et hec sequitur: ex precedenti: quia potentia libera est simpliciter nobilior potentia que non est libebera: cum potentie libe sit imperare: etper consequens simpliciter principari: sed voluntas in natura rationali creata est huiusmodi: et non intellectus: nec aliqua potentia quae non sit voluntas: vt patet ex conclusione precedenti: ergo etc.

Confirmo tamen eam Primo sic: optimus habitus siue optima virtus voluntatis est melior optino habitu siue optia virtute intellectus: igitur voluntas est simpliciter nobilior intellectu. consequentia est non: quia optia virtus debetur optine potentie: et antecedens patet: quia inter omnes habitus et virtutes rationalis creature charitas est nobilior: vt patet: per apostolum: primo ad corin. 13. et per. b. Aug. 15. de tri. c. 4o. vbi dicit: quod nullum est in isto dei dono excellentius: solum est enim quod diuidit inter filios regni eterni et filios perditionis eterne. Et ad veritatem dicetur quod aliquis habitus intellectus sit nobilior charitate in via vel in patria: sicut aliqui fingunt est loqui ad placitum: et contra apostolum et b. Aug. et omnes alios doc. sanctos qui super omnes virtutes commendant charitatem sicut posset deduci per auctoritates eorum quasi infinitas quas dimitto propter breuitatem: et quia sunt communiter note:

Secundo sic: actus nobilissimus voluntatis est nobilior actu nobilissimo. intellectus: igitur idem: quod prius: consequentia est non: quia nobilissimus actus: sicut et nobilisscmus habitus debetur nobilissime potentie. Et antecedens videtur clarum: quia nobilissimus actus intellectus est cognoscere deum et tamen nobilius est diligere deum quam cognoscere ipsum: etiam secundum illos qui tenent conclusio nem oppositam vt sanctus thomas qui est principalior vel de principalioribus inter eos secunda secunde. q. 23. ar. 6. in solutione primi arti. sic ait. dicit quod operatio in tellectus impletur secundum quod intellectum est in intelligente: et ideo nobilitas operationis intellectualis attenditur secundum mensuram intellectus operatio autem voluntatis: et cuiuslibet virtuti appetitiue perficitur in inclinatione appetentis ad rem sicut ad terminum: et ideo dignitas operationis appetitiue attenditur secundum rem que est obiectum operationis: ea autem que sunt infra animam nobiliori mo sunt in anima quam in seipsis: que vero sunt supra animam nobiliori modo sunt in seipsis: quam in anima. et ideo eorum que sunt infra nos nobilior est cognitio: quam dilectio: sed eorum que sunt supra nos et precipue dilectio dei cognitioni prefertur: hec ille: Ex quibus verbis euidenter apparet quod dilectio dei est simpliciter nobilior cognitione eiusdem: tam in via: quam in patriasecundum eum: et per consequens actus nobilissimus voluntatis est simpliciter nobilior actu nobilissimo intellectus: siue dilectio dei sit actus nobilissimus voluntatis: siue non:

Ex ista ratione: et presertim ex dictis sancti thome infero contra eum tres propositiones correlarias: Prima est quod dilectio dei in patriaem actus essentialiter beatificus: hec patet: nullus actus non beatificus in natura rationali creata est simpliciter nobilior actu beatifico: sed dilectio dei in patria secuneut istum doc. est simpliciter nobilior cognitione eiusdem: que tamen est beatifica secundum eum: et secundum omnes: ergo etc.

Secunda est. quod beatitudo non consistit in actu intellectus preciseet hec sequitur ex precedenti: quia dilectio non est actus intellectus: sed voluntatis.

Tertia est: quod beatitudo principalius consistit in actu voluntatis: quam in actu in tellectus: deductio patet: quia in nobiliori actu beati fico principalius consistit beatitudo: et talis est actus voluntatis non actus intellectus secundum eum: ergo etc. Et ex his sequitur vlterius: quod tenentes quod beatitudo consistit in actu intellectus precise: et cum hoc dicentes quod amare vel velle deu in patria sit simpliciter nobilius: quam intelligere et cognoscere ipsum: sicut asserit iste doc. et implicat contradictionem euidenter: deductiopatet: ex propositionibus statim deductis. Post etiam ex dictis euidenter: argui ad conclusionem principalem quia illa potentia dicitur simpliciter nobilior: in cuius actu principalius consistit beatitudo secundum omnes: sed voluntas innatura rationali creata est huiusmodi non intellectus: vt patet ex dictis: ergo etc: Ex his patet quod partes imaginis in natura rationali creata non sunt equalis perfectionis entita tiue. Et hec de secundo arti.

Tertius et quartus ar. QUantum ad tertium et quartum arti. simul mouenda ¶Idissoluenda sunt dubia. Et Primo contra primas duas conclusiones est quedam opinio multum communis hodie apud aliquos: que ponit intellectum et voluntatem non distingui realiter ab angelo: et anima nec interse: Sed licet isti sint bifurcati: et quidam ponant distinctionem formalem inter ista: quidam vero non: in conclusione tamen principali: que conclusionibus per me positis concordant.

Et quantum adhoc quidam doc. Scotus in. 2. di. 16. q. 1. ar. 2. Arguit Primo sic: illud est ponendum in natura: quod melius est si sit possibile: secundo de gene atione: natura enim semper desi derat: quod melius est sed paucitas sine multitudine est melior in natura: si sit possibilis: patet primo philosorum: igitur si praesenesse actus diuersi in vna essentia simplici anime sine distinctione reali potentiarum: hoc est ponendum: sed huiusmodi paucitas est possibilis: quia non est necesse: quod iste potentie sint accidentia absoluta: vel relatiua nec partes anime essentiales siue integrales: ergo etc.

Preterea: si intellectus et voluntas distinguuntur realiter ab anima et inter se: sequitur quod anima non esset beata nisi per accidens: quod est incouenies: consequentia probatur: quia illa non est perfectio propria alicuius: que non recipitur in illo. nisi recipiatur prius in alio realiter dicituente ab illo: in quo ectiam reciperetur si esset separatum ab illo: verbigratia: color non est proprie perfectio substantie corporee: quia non recipitur in illa: nisi mediante superficie que realiter distinguitur: ab ea et reciperetur in ipsa: si esset separata ab ipsa substantia et maneret: ideo substantia est colorata per accidens: sed visio vel intellectio dei non recipitur in anima: nisi quia reciptur in intellectu qui est exsupposito potentia realiter distincta ab anima: et reciperet in ipso etiam si esset separatus: igitur anima non esset beatanisi per accidens: et intellectus per se.

Preterea: ad idem reducit aliquas alias rationes: que communiter ad ducuntur ad probandum forma substantialem esse immediatum principium sue operationis: sed quia non sunt directead propositum: et in scriptis doc. inueniuntur solute: ideo dimitto eas.

Preterea: ad idem arguit quidam modernus doc. Adam in. 1. di. 1. q. vltima. ar. 2. Primo sic: omni alio circuscripto a natura intellectuali ipsa nata est intelligere: et ipsa eadem nata est velle: igitur hoc natum velle: est natum intelligere et econtra: igitur intellectus est voluntas: et econtra ex hoc enim quod talis natura est nata: vel potens intelligere: ipsa dicitur intellectus: et ex homc quod est volens vel nata ad volendum dicitur voluntas.

Preterea: potentie sensitiue non distinguuntur ab anima: nec inter se: sgitur nec intellectiue: consequentia est nota: et antecedens probatur per auctoritatem de spiritu et anima. c. 8. vbi sic ait: sensus vero vnus est in anima: cum non sit nisi vnus: verum tamen propter varia exercitia varie nuncupatur: dicitur nanque sensus imaginatio: ratio intellectus: et intelligentia: et hec omnia in anima nihil aliud sunt quam ipsa.

Preterea: anima intellectiua: siue mens secundum. b. Aug. eo est imago dei: quo est capax: sed per nam suam est capax: quia omnia alio circums cripto a natura anime adhuc est ipsa capax dei i. cognitionis et fruitionis dei.

Preterea: non videtur rationale: quod solum per vnum accidens medium sit ipsa re ceptiua beatitudinis: siue per vnum quocumque modo a parte rei ab ipsa distinctum: nam vnum accidens esset tunc beatum.

Preterea: frustra fit per plura: quae equefaciliter possunt fieri per pauciora et saluari: vbi nec sacra scriptura: nec ratio obuiat: sed per eandem simplicem naturam et intellectualem sine omni tali accidente sibiaddito: et distinctione preuia ita facillime poterunt saluari omnia: per que ponunt alii potentias aime distingui: igitur etc. quod autem non obuiet: patet: quia auctoritates quae oppositum intendunt faciliter glosari possunt vna per aliam: vt dicit iste doc. Et confirmatur per exemplumin deo qui habet potentiam gubernatiuam repara tiuam: predestinatiuam: que nullo modo distinguuntur in deo: sed eadem omnino essentia: vel voluntas varie nominatur a variis effectibus suis: secundum mgistrum sepe libro i. Et similiter potest per omnia dici de intellectu et voluntate.

Preterea. si distingueretur aut ratione solum et hoc non: quia talis distinctio causaretur: per actum intellectus: sed intellectus et voluntas precedunt omnem actum intellectus et voluntatis. Aut ex natura rei et hoc non: quia illa diuersitas: aut esset ponenda propter diuersitatem modorum principiandi: vel propter diuersitatem actuum: non propter secundum. quia tunc tot essent potentie intellectiue: quot essent actus intelligendi secundum speciem distincti: quod non est verum. nec propter primum: quia principiare libere et necessario respectu diuersorum non opponuntur: vt patet de voluntate diuina que necessario vult se: et alia contingentur: et pater etiam necessario producit filium et spiritum sanctum libere.

Preterea: ad idem arguitur communiter. Primo sic: essentia anime non potest esse sine potentia intellectiua: igitur non distinguitur realiter ab ipsa: antecedens videtur clarum: quia si detur oppositum: se quitur quod anima non erit intellectiua: nec per consequens rationalis que est eius essentialis difturtia: consequentia probatur. quia omne prius absolutum distinctum realiter ab alio deus potest facere sine illo.

Preterea: si intellectus et voluntas essent accidentia anime superaddita: accidens posset per se beatificari: quod est absurdum: consequentia probatur: quia intellectus ab anima separatus posset intuitiue deum videre: et sic beatificari. Et similiter voluntas separata posset deum diligere dilectione beatifica: igitur etc. Confirmatur ista conclusio multis auctoritatibus: primo per auctori tatem de spiritu et anima. c. 10. vbi sic inquit: anima est spiritus intellectualis bone maleque voluntatis capax secundum benignitatem creatoris: atque secundum sui operis officia variis nuncupatur nominibus: dicitur nanque anima dum vegetat: spiritus dum contem platur: sensus dum sentit animus: dum sapit: mens dum intelligit: ratio dum discernit: dum recorda¬ turmemoria: dum vult voluntas: ista tamen non differunt in substantia quemadmodum in rationibus quoniam ista vna est anima. Item Aug. 10. de tri. c. 10. et allegat eum magister in littera. c. 7. hec tria. valet memoria intelligentia et voluntas: non sunt tres vite sed vna vita: non tres mentes sed vna mens: nec tres essentie sed vna essentia: igitur etc. Item in. 3. c. 10. dicit quod iste potentie existunt in anima essentialiter siue subsstantialiter: et non tamquam in subiecto: vt color aut figurain corpore aut qualitas aut quantitas: sed quod sic existit in anima non distinguitur realiter ab ipsa: igitur etc.

Ad rationes scoti. Ad primum istorum: primo reduco rationem contra suam auctoritatem et suum auctorem: quia si deductio sua esset bona: sequeretur quod intellectus et voluntas non distinguerentur formaliter ab anima: nec inter se: cuius oppositum intendit: probatio: illud est ponendum innatura: quod melius est: si sit possibile: sed paucitas sine multitudine est melior in natura si sit possibilis: igitur si possunt esse diuersi actus ab vna essentia simplici: anime sine distinctione reali et formali potentiarum hoc est ponendum: sed huiusmodi paucitas est possibilis: ergo etc. Et si dicatur: quod diuersi actus non possunt esse ab vna essentia anime sine distinctione formalipotentiarum ita dicam: quod nec sine distinctione realiearum: et per consequens ratio nulla. Et si dicatur: quod oportet ponere distinctionem formalem inter ista propter aliquas auctoritates sanctorum que non possunt aliter saluari: sicut dicit iste doc. ita dicam ei quod oportet ponere distinctionem realem: quia nisi talis ponatur. auctoritates sancto rum non possunt saluari: vt patet ex deductione conclusionum. Ad rationem: igitur concedo. quod illud est ponendum in natura: quod melius est: si sit possibile naturaliter: et de potentia dei ordinata: et sub isto sensu minor est falsa quia huiusmodi paucitas non est sic possibilis: vt patet ex supradictis.

Ad secundum: si deductio illa sit bona: sequitur quod anima: vel angelus non distinguatur realiter a sua beatitudine fornmali: quod non solum est falsum sed erroneum: deductio patet per forma suam: et si sic: sequitur quod anima non esset beata nisi per accidens: quod reputat inconueniens: consequentia patet: quia constat quod substantia est equata per accidens: eo quod per quantitatem quae est ei accidens: supposito quod substantia et quantitas realiter distinguam tur: igitur anima erit beata per accidens: si sit beata per beati tudinem: que sibi accidit. Et confirmatur: quia substantia non est essentialiter quanta: licet quantitas non sit formaliter in quodam alio accidente: sicut albedo: igitur nec anima erit beata essentialiter: si eius beatitudo sit accidens immediate fundatum in ipsa: sed sequitur: anima non est beataessentialiter: ergo est beatam accidentaliter vel per accidens: ergo etc. Ex hoc apparet quod defectus probationis sue: quia non solum est tale per accidens: illud quod est tale me diante aliquo accidente: quod non recipitur in ipso: nisiprius recipiatur in aliquo realiter differente ab eo sicut imaginatur illa deductio: sed etiam illud: quod est tale per aliquod accidens immediate receptum in ipso vt patet ex dictis. Ad rationem: igitur concedo: quod anima est beata per accidens: quia per beatitudine que est ei accidens et mediantibus intellectu et voluntate que sunt eim accidentia et oppositum assumere sine probatione est petitio principii.

Responsio ad rationes ade. Ap primum vero alterius doc. distinguo maiorem quia dupliciter potest intelligi: quod natura intellectua lis: omni alio circunscripto sit nata intelligere: et vellevno modo: quia omni alio circumscripto nata est fundare et habere intellectum et voluntatem: quibus mediantibus potest etire in actibus cognitionis: et volitionis. Alio modo: quia omni tali circunscripto nata est intelligere id est recipere in seipsa intellectionem et volitionem: et per consequens intelligere et vel le. In primo sensu concedomaiorem: quia intellectus et voluntas non fundantur in natura intellectuali mediantibus aliis accidentibus distinctis realiter ab ipsa: sed in secundo sensu maior est falsa de natura intellectuali creata: immo hoc est: quod queritur vtrum talis natura sespsa sit nata intelligere et vel le mediantibus potentiis distinctis ab ipsa: et per consequens assumere istam propositionem tamquam per se notam et sine probatione. est petere principium: et facere fundamentum de nihilo. Et quando vlteri us dicitur: quod hoc natum velle: est natum intellige re: et econtra: vel per natum velle intelligit potentiam volitiuam: et per natum intelligere potentiam intellectiuam: et tunc petit praencipium quia illud est de quo agitur: et contradicit beato Aug. quia secundum eum sic intelligimus per intellectum: quod non per volunta tem: et sic volumus per voluntatem: quod non per intellectum: vt dictum est supra: vel per natum velle intelligit animam vel angelum potentem velle intelligere mediante intellectu: et tunc consequentia sua est nulla: quia non sequitur: quod intellectus sit voluntas nec econtra: sed quod anima vel angelus qui potest vel le intelligere voluntate: est anima vel angelus quipotest intelligere mediante intellectu: et istud est verum.

Ad secundum: nego antecedens: quia oppositum fuit ostensum ex dictis beati Aug. Et ad probationem dico: quod sensus sicut et intellectus tripliciter in telligitur a sanctis et doctoribus. Aliquotiens enim accipitur pro actu sentiendi: aliquoties pro principiosentiendi: quo id s pro potentia sensitiua: que proprie loquendo non sentit: sed est illud quo anima: vel homo mo sentit. Aliquotiens pro principio sentiendi quod: id est pro anima: vel homine per sensum sentiente. Et istotertio modo auctor iste accipit sensum in auctoritate illa: quia dicitur: quod sensus etiam est vnus. natura enim anime vna est: que propter diuersos actus: quos elicit mediantibus diuersis potentiis diuersis nominatur nominibus: dicitur enim sensus quia sentit non quidem accipiendo sensum pro principio sentiendi quo: sed pro principio sentiendi quod. et sic de ceteris ibi nominatis. Non est ergo intelligendum: quod sensus vnus sit in anima: etc. accipiendo sensum pro potentia sensitiua: sicut accipit iste doctor sed accipit ipsum pro natura sentiente.

Ad tertium dico: quod circunscripto omni alio ab anime natura: anima non est capax cognitionis et fruitionis dei: quia non est capax cognitionis nisi mediante intellectu qui est res distincta a natura ipsius: nec est capax fruitionis: nisi mediante voluntate que resliter distinguitur ab anima: et oppositum assumere sine probatione: sicut iste doctor assumit: est petere principium.

Ad quartum dico: quod habentibus rectum iudicium rationis videtur rationale: quod anima fit beata et receptiua beatitudinis mediante vno accidente: intellectu scilicet sibi inherente: nec ex hoc sequeretur: quod vnum accidens esset tunc beatum: quia intellectus non intelligit: sed est illud quo anima vel homo intelligit vt declarabitur infra.

Ad quintum: nego minorem: quia non solum ratio: sed auctoritates sanctorum obuiant. Et quamdo dicitur: quod auctoritates: que pretendunt oppositum possunt faciliter glosari vna per aliam: non est verum: nisi detur glosa ad placitum corrumpens textum: nec iste doctor exponens vnam per aliam ad intentionem sanctorum potest exponem. Et ad confirmationem: patet: quod exemplum de dee non est ad propositum: quia pari ratione diceretur quod esset similiter de deo et creaturis: quia scientia non est res distincta ab anima: quia constat quod non distinguitur realiter a deo. Et si dicatur quod non est simile in omnibus: sicut oportet dicere: ratio nihil concludit: quia non probatur quod sit simile in proposito. Ad sextum concedo: quod intellectus et voluntas distinguuntur realiter ab anima et inter se: et non solum secundum rationem. Et quando dicitur quod vel ista diuersitas est ponenda propter diuersitatem modorum principiandi: vel propter diuersitatem actuum: potest concedi quod propter diuersitatem actuum: quia sic intelligimus per intellectum quod non per voluntatem: et sic volumus per voluntatem quod non per intellectum: vt patet per bea. aug. pluries allegatum: Et quando dicitur quod tunc tot essent potentie intellectiue: quot essent actus intelligendi secundum speciem distincti: nego: quia non est tanta diuersitas inter actus intelligendi ad inuicem comparatos: quanta est inter actus intelligendi et actus volendi: nec istud probatur ab eo. Multi etiam concedunt quod propter diuersitatem modorum principiandi: quia potentia limitata non potest principiare libere et naturaliter: nec probatio istius doctoris concludit propter duo. Primo. quia non est simile de deo et creaturis: vt patet ex dictis. Secundo: quia ipse debet bare quod principiare libere et naturaliter non opponantur: et probat quod principiare libere et necessario non opponuntur: et ista multum differunt: quia principiare necessario: et principiare naturaliter non conuertuntur: quia voluntas creata necessario diligit deum clare visum: vt declaratum fuit distinctione i. et tamen actum illum dilectionis non principiat naturaliter: vt naturale distinguitur contra liberum. Et in diuinis pater et filius necessario spirant spiritum sanctum: et tamen non per modum nature: sed per modum voluntatis: vt communiter dicitur a doctoribus. Ad primum vero aliorum. Primo reduco rationem contra eos quia si deductio sit bona: sequitur quod intellectus hominis non solum non distinguitur realiter ab anima: sed quod non distinguatur realiter ab homine: quod est euidenter falsum: et contra bea. aug. 15. de tri. superius allegatum: consequentia patet per forma suam sic essentia hominis non potest esse sine potentia intellectiua: igitur non distinguitur realiter ab ea: consequentia est eorum: et antecedens patet: sicut et suum: quia si detur oppositum: sequintur quod homo non erit intellectiuus: nec per consequens rationalis: que tamen est eius essentialis differentia. Ad rationem igitur multi negarent consequentiam: quia multis non videtur quod omne prius absolutum distinctum realiter ab alio deus potest facere sine illo: sicut multi dicunt de materia et forma: et multis aliis: quicquid tamen fit de hoc: quia ego non auderem sic limitare potentiam dei: concedo quod de potentia dei absoluta essentia anime potest esse siue potentia intellectiua. Et ad probationem quando dicitur: quod tunc anima non esset intellectiua: nec per consequens rationalis etc. Dico quod dupliclter anima dicitur intellectiua. Uno modo: quia habet actu intellectum. Alio modo: quia ex se et ex natura sua est apta nata habere intellectum: nisi impediatur virtute superioris agentis: quo habito potest exire in actum intelligendi cum voluerit: stante generali influentia dei. Et concedo quod anima sine intellectum non esset intellectiua primo modo: esset tamen intellectiua: et per consequens rationalis secundo modo: et sic rationalis est eius essentialis differentia: et non aliter. Ad secundum nego consequentiam. Et quando dicitur quod intellectus separatus ab anima posset intuiti¬ ue videre deum etc. nego. Cuius gratia aduertendum iuxta doctrinam be. aug. quod nec intellectus intelligit nec voluntas vult: accipiendo intellectum et voluntate pro potentiis. vnde. 15. de tri. c. 65: dicit quod ista tria scilicet memoria intellectus et voluntas mea sunt: non sua: nec sibi: sed mihi agunt quod agunt: immo ego per illa: ego enim memini per memoriam: intelligo per intellectum: amo per voluntatem. Et. 2. de libero arbitrio. c. 36. dicit: quod potentiis operatur homo non autem operantur ipse potentie. Et ideo posito quod intellectus esset ab anima separatus: non sequitur quod intelligeret: quia non conuenit sibi intelligere: sed esse principium intellectionis quo et idem dicendum est de voluntate. Ad auctoritates quid dicendum patet ex supradictis.

Ad primam concedo: quod anima dicitur sensus dum sentit: intellectus dum intelligit: voluntas dum vult: et sic de aliis: sed ex hoc nihil concluditur: quia non accipitur tunc sensus pro potentia sensitiua que solum est principium. sentiendi quo: sed pro natura principaliter sentiente: quae est principium sensationis quod: vt dictum est supra. Similiter autem et in aliis: Nec et bona consequentia: anima dicitur sensus vel intellectus: igitur non distinguitur a potentia sensitiua vel intellectiua: sicut non est bona consequentia: actus sentiendi dicitur sensus: et actus intelligedi dicitur intellectus: igitur actus sensitiuus non distinguitur a potentia sensitiua: nec actus intelligendi a potentia intellectiua. Ad auctoritates be. aug. patet quid dicendum ex his que dicta sunt in prima conclusione: vbi fuit ostensum qualiter magister exponit auctoritates illas in littera: non enim intelligit be. augu. quod iste potentie sint vna res cum anima nec inter se: sed dicuntur vna substantia: quia in anima substantialiter existunt et non sicut accidentia in subiectis que possunt adesse et abesse: et ideo dicit bea. aug. vt deducit magister quod non sunt in anima sicut color in corpore: aut vlla qualitas: aut quantitas consimilis quae possit scilicet adesse et abesse: quia naturales proprietates sunt ipsius: vt declarat magister.

Contra tertiam conclusionem quidam reuerendus socius. Qui me Magister iohannes de magno monasterio. cum concurrebat in lectura: posuit quod supposita distinctione reali inter intellectum et voluntatem: intellectus est potentia ita libera sicut voluntas: pro cuius deductione praemittebat duas suppoitones. Prima et: quod voluntas non fertur nisi in bonum vel apparens bonum: et hoc habetur a be. aug. 2. de libe. arbi. c. 1. Et ab anshel. de casu diaboli. c. 12. vbi habetur expresse quod voluntas non potest aliquid velle: nisi appareat sibi commodum. Secunda est: quod primus angelus voluit esse similis deo secundum equalitatem potentie: et hanc ponit magister lib. 2. di. 6. His praemissis arguitur primo sic. primus angelus voluit esse similis deo. igitur prius apparuit sibi: seu credidit bonum esse quod esset similis deo: et credidit prius bonum esse praeesse: et non subesse. Ista consequentia patet per primam suppositionem: tunc sic: aut ille lucifer primus angelus hoc libere credidit: aut necessitatus. si libere: igitur actus credendi libere producitur ab intellectu: igitur non sola voluntas est libera: si necessitatus: cum culpa non praecessisset sequitur quod non peccauit: quod est manifeste falsum: quia si sic credendo non magis culpabilis fuit quam aliquis nostrum qua si crederet hoc peccaret peccato infidelitatis: vnde be. aug. in epistola ad publicolam monachum post medium: si quis extinauerit bonum esse quod malum est: et fecerit hoc putando: vtique peccat: sed ille putauit bonum esse quod malum erat: ergo peccauit. Sed quia forte diceretur ad argumentum quod non concludent de intellectu humano: arguitur de eua quae credidit serpenti suadenti illa verba quacumque die etc. eritis si est dii etc. Si libere credidit habetur intentum. si necessitata: igitur non peccauit: quod falsum est propter probationem iam dictam.

Preterea: ad principale arguebatur sic: hereticus credens oppositum articulorum fidei: aut libere credit: aut naturaliter. si naturaliter de tali actu iudicandum est: sicut de passionibus: quibus nec lau damur: nec vituperamur. 2. ethicorum: et sic non pec caret: et per consequens heresis non esset de se pec catum: quod non est verum. si libere: igitur actus credendi libere producitur ab intellectu heretici: vnde aug. super Io. cetera potest homo nolens credere autem non nisi nolens. ecce quod licet homo multa possit inuite tamen non potest credere nisi libere. vnde si talis actus non libere producitur non apparet cur scriptunsit: quo crediderit et baptiaatus fuerit. etc. qui vero non crediderit. etc cur. enim condemnabitur. postquam credere non est in potestate nostra.

Preterea: actus deliberam di libere producitur ab intellectu: nostro. ergo non sola voluntas est libera. antecedens probatur: quia nisi esset in potestate nostra actus deliberadi: numquam caderet substan praecepto et tamen cadit sub praecepto prima ad thimo. quarto: sine praeiudicio nihil facias id es sine deliberatione. vnde gloria. antequam aliquid facias praeexamina: et ab examinatione non declinas.

Preterea idem potest argui de actu cogitandi qui libere producitur: sicut dicit be. aug. de gratia et libero arbitrio. ad valentinum narrans verba apostoli: bonum certamen. etc. dicit ista non sunt bona: operanisi bone cogitationes praecessissent. vtique ista operatio nulla esset sed non essent bone nisi essent in potestate nostra et libere producte ergo. etc. Iste rationes videntur prima fronte fundari in dictis be. aug. et anshel. et tamen fundamentum eorum contradicit dictis eorum: supponunt enim praecise quod actus intellectus sumptus vt paescindit ab omni actu voluntatis possit esse meritorius et demeritorius: cuius oppositum patet per doctrinam vtriusque: vnde be. aug. secundo de libero arbitrio. c. secundo dicit. ex presse quod homo debuit habere liberam voluntatem: sine qua ratione facere non posset: quod non esset verum: si actus intellectus praecise sumptus posset esse meritorius. et quibusdam paucis interpositis subdit: non enim aut peccatum esset: aut recte factum quod non fieret voluntate. igitur nullus actus intellectus precise sumptus est peccatum. aut recte factum cum nullus fiat voluntate: supposita distinctione reali intellectus a voluntate. Et in eodem secundo. c. et quarto. vult quod sola peruersa voluntas separat nos a deo: quod non esset verum si aliquis actus intellectus praecise sumptus esset demerito rius: quia omnis actus demeritorius separat nos a deo Item in tertio. c. 46. dicit quod peccata non nisi proprie voluntati tribuenda sunt. nec vlla vlterior causa querenda est: quod non esset verum stante supposito: quod patet primo: quia peccata essent attribuenda intellectui: igitur non soli voluntati: secundo quia cum actus intellectus praecedat actum voluntatis etiam per eum: intellectus esset prima causa peccati: et per consequens voluntas non esset prima causa: nec standum esset in voluntate: sed liberior causa querenda esset: cuius oppositum intelligit be. aug. Idem etiam vult anshel. de concor. c. 30. vbi postquam distinxit duas habitudines siue affectiones voluntatis: quarum vna est ad volendum commodum. altera vero ad volendum rectitudinem: concludit quod ex hiis duabus affectionibus voluntatis descendit omne me ritum hominis. siue bonu siue malum: Et idem vult vbicumque loquitur de hac materia: patet igitur per be. aug. et anshel. quod actus intellectus praecise sumptus: vt paescindit ab omni actu voluntatis non est merito rius. nec demeritorius. Quod confirmo ratione sic: pono quod voluntas alicuius viatoris nolit credere ipsum deum esse trinum et vnum: immo totum oppofitum: tunc quero vtrum intellectus eius possit credere deum esse trinum et vnum. vel non: si non: igitur non est potentia libera sicut voluntas cum eius actus non sit impotestate sua. quod est propositum principa¬ le: si sic. igitur intellectus talis viatoris poterit credere deum trinum et vnum. eius voluntate hoc nolente. Quo posito arguo sic: talis per istum socium reuerendum meretur: quia libere credit deum esse trinum et vnum: igitur est in gratia: quia nullus mere tur sine gratia: et presertim per eum qui ponebat quod sine gratia non possumus aliquem bonum actum elicere etiam in generemorum. Et vlterius talis demenretur: quia non vult quod debet velle: igitur non est in gratia igitur simul et semel est in gratia et non est in gratia: quod est contradictoria: vel merebitur sine gra: quod est contra veritatem et contra eum: vel demerebitur manete gratia: quod nullus vere catholicus asserent: ergo etc.

Responsio ad rationes iohannis de monasterio magno. Ad primam quidem dupliciter. Primo interimendo consequentiam: quia non sequitur primus angelus voluit esse similis deo: igitur prius apparuit sibi: seu credidit etc. Nec ad hoc sequitur quod voluntas feratur in incognitum: quia ad hoc quod voluntas non feratur in incognitum sufficit quod primus angelus habuit aliquam notitiam dei et eius equalitatis. Et quod illud sufficiat ostendo: quia pono quod aliquis viator scientiat quod bonum sit diligere proximum: nec oppositum credat: tunc quero vel voluntas istius viatoris poterit velle odire proximum: vel non. si non: sequitur quod ratio recta et voluntas recta: et quod stante scientia in particulari voluntas non poterit in oppositum: quorum quodlibet est articulus perisius condemnatus. si sic: igitur poterit aliquid vel le: quod nec sciuit: nec credidit esse bonum sibi: nec tamen sequitur: quod voluntas feratur in incognitum. quia sufficit quod intellectus cognoscat quid per proximum quid per dilectionem: quid per odium importetur. Et ad auctoritatem anshel. quando dicitur: quod voluntas non potest aliquid velle: nisi appareat sibi conmodum: peto ab isto reuerendo socio: vel ipse intelligat absolute quod nullus per aliquem actum possit velle aliquid nisi appareat sibi vel non: si non: auctoritas non est pro eo: quia non probat quod intendit: si sic: sequitur quod voluntas nullo modo poterit deum diligere propter se quia sequitur: diligo deum propter commodum meu: ergo non propter se: et per consequens nunquam poterit: nec in via: nec in patria deo frui ordinate. Sequitur etiam quod nihil potuerit voluntas creature rationalis diligere amore amicitie: sed solum concupiscentie: et sic fruitio beatifica erit amor concupiscentie non amicitie: quod non credo ipsum velle tenere. Sequitur etiam quod voluntas nihil poterit velle affectione iusticie: quia omnia vult affectione commodi: quod est contra anshelibidem expresse: et in multis aliis locis. Responsio ergo ad auctoritatem anshel. per ipsummet: anshel. enim distinguit ibidem duplex bonum scilicet bonum quod dicitur iustum: et bonum quod potest dici commodum: et subdit ista verba: commodum enim non solum omnis rationalis natura: sed etiam omne quod sentire potest vult et vitat incommodum: et immediate infert: nam nullus vult nisi quod putat sibi aliquo modo commodum: tunc quero an anshel. accipit sibi velle proprie et strictea actulibero voluntatis: de quo loquitur in proposito: vt non. si non: auctoritas non est ad propositum. si sic: igitur omne quod sentire potest: potest isto modo ve le: quia anshel. dicit quod non solum isto modo omnis rationalis creatura sed etiam omne quod sentire potest vult: hoc autem est euidenter falsum: igituranshel. non accipit vellein auctoritate allegata ad propositum: et per consequens pobatio nulla. Secundo respondeo: etiam si admittatur consequentia et consequens: tunc quero vel primus angelus quando credidit bonum esse sibi quod esset similis deo: voluit hoc credere: vel non: si sic: igitur iste actus credendi non precessit in eo omnem actum volendi nec esse peccatum: cuius oppositum intendit iste socius: consequens euidens est: quia talis actus volendi esset demeritorius et prior actu credendi: si non: sequitur quod aliquis poterit credere non volens: quod est expresse contra beatae aug. homel. 2d super Io. et contra ipsum: qui in se cunda ratione sua allegat aug. dicit quod cetera potest homo nolens: credere autem non nisi volens: et in hoc videtur in dictis repugnantia: salua reuerentia sua iResponsio ergo ad rationem suam et dico: quod talis actus credendi non causabitur ab intellectu libere: sed naturaliter et necessario: non quidem simpliciter: sed ex suppositione: quia si voluntas voluit ipsum credere: necessario credidit. cum sit subditus in perio voluntatis nec possit illi per se resistere: vt patet per anshel. superius allegatum. Et quando dicitur quod talis actus credendi non esset demeritorius verum est per se: sed esset demeritorius propter actum voluntatis puium qui est demeritorius et vere liber. et sic loquitur anshel. in epistola praeallegata et vbicumque vult quod infidelitas. et auaritia et consimiles actus qui no. sunt eliciti a volunsint meritorii vel demeritorii et non aliter. Ex hiis patet quid dicendum ad confirmationem quam fecit de peccato ipius eue: patet etiam quid dicendum ad secundum principale. Ad tertium vero: nego antecedens: quia nec actus deliberam di: nec actus cogitandi: nec aliquis alius libere produci tur ab intellectu nostro. Et ad probationem quando dicitur: quod si actus deliberandi non esset in potestatate nostra non caderet sub praecepto: dico quod actus deliberam di est in potestate nostra: non quia libere producatur ab intellectu no stro: sed quia actus intellectus sicut et actus aliarum potentiarum est in potestate voluntatis: dicente anshel. vt allegatum est supra: quod ipsa mouet nos velut instrasua: et facit opera qua videmur facere: nec nos possu mus illi per nos resistere: et hoc sufficit ad hoc quod talis actus cadat sub praecepto: vnde si ista deductio sit bona sequitur: quod visus sit potentia libera: sicut voluntas: quia actus videndi est in patante nostra quod nullus diceret: et per hoc patet quid dicendum ad illud quod agitur de actu cogitandi:

Sanctus Thomas parte prima. q. 82. ar. 3. Contra quartam conclusionem est opinio sancti thome quae potest ad tria puncta principalia reduci. Primus punctus et: quod eminentia alicuius ad alterum potest accipi dupliciter. Uno modo simpliciter. Alio modo secundum quid: consideratur enim tale simpliciter: prout est secundum se tale. secundum quid autem prout dicitur tale per respectum ad alterum. Secundus punctus est: quod si intellectus et voluntas considerentur secundum se et simpliciter: sic intellectus est eminentior voluntate. No huius est: quia illa potentia est simpliciter nobilior cuius obiectum est simplicius et magis absolutum: sed obiectum intellectus est simplicius et ab stractius quam sit obiectum voluntatis: ergo: probatur minor quia illud quod est in anima habet esse simplicius et magis absolutum quam illud quod est in re extra: sed verum quod est obiectum intellectus est in anima bonum quod est obiectum volntatis est in re extra: igitur etc. Tertius punctus est: quod si intellectus et voluntas considerentur secundum quid: et per comperationem ad alterum: voluntas inuenitur interdum altior intellectu: ex eo scilicet quod obiectum voluntatis in altiori re inuenitur: quam obiectum intellectus sicut si diceremus auditum esse secundum quid nobiliorem visu: inquantum res cuius est sonus nobilior est aliqua re: cuius est color: quamuis color sit nobilior et simplicior sono. Et declarat iste doctor respectu quorum voluntas dicitur nobilior intellectu: et econtra. dicit enim quod actio intellectus consistit in hoc: quod ratio rei intellecte est in intelligente: actus vero voluntatis perficitur in hoc quod voluntas inclinatur ad ipsam rem prout est in se. Et ideo philosns dicit 6 me taphi. bon um et malum quae sunt obiecta voluntatis sunt in rebus. verum autem et falsum que sunt obiecta intellectus sunt in mente: quando igitur res in qua est bonum est nobilior anima in qua est ratio intellectiua per comparationem adtalem rem voluntas est altior intellectu: quando vero res in qui est bonum est infra animam: tunc est etiam per comparationem ad talem re intellectus altior voluntate. Et subdit iste doctor immediate vnde melior est amor dei quam cognitio econtrario autem melior est cognitio rerum corporalium quam amor. Contra sanctum tho. Ista tamen opinio non videtur mihi rationalis: immo videtur semper salua resuerentia ponentis implicare contradictionem sicut aliqua liter tangebatur deducendo conclusionem: quia illa potentia est simpliciter nobilior: cuius actus est simpliciter nobilior nobilissimo actu alterius: sed actus voluntatis est huiusmodi secundum istum doctorem: quia amor dei est simpliciter nobilior cognitione eiusdem: vt dicit: et constat quod cognitio dei est actus nobilissimus intellectus: ergo etc.

Preterea: ili a potentia est simpliciter nobilior: cuius obiectum est simplicius et nobilius: hec est sua: sed voluntas est huiusmodi: ergo: minorem probo per eum: quia secundum eum deus est obiectum voluntatis secundum esse quod habet in seipso: obiectum vero intellectus secundum esse quod habet in anima: sed constat quod deus habet esse nobilius et simplicius: prout est in se: quam prout est in anima: igitur etc.

Preterea: illa potentia est simpliciter nobilior quae per comparatione ad deum est nobilior: sed voluntas per comparationem ad deum est nobilior intellectu: ergo: minor est sua: et maior videtur ex terminis nota: quia nobilitas que competit rei ter comparationem ad de um qui est summum bonum est nobilitas simpliciter: et non solum secundum quid: sicut iste doctor imaginatur. Et confirmatur: quia voluntas secundum quod pertinet adimaginem est nobilior intellectu: igitur simpliciter est nobilior ipso: consequentia patet: quia creatura rationalis est imago dei eo quo nihis melius habet: et antecedens deduco ex dictis suis: quia intellectus et voluntas secundum be. aug. pertinent ad imaginem vt comparantur ad deum: creatura namque rationalis est imago dei: quia capax eius est et particeps esse potest: vt patet ex supradictis: igitur si voluntas est nobilior intellectu vt comparatur ad deum: sequitur quod sit nobilior ipso vt comparatur ad imaginem: ergo etc.

Preterea: dicere quod obiectum voluntatis in deo sit nobilius obiecto intellectus: et quod obiectum int ellctus sit nobilius obiecto voluntatis est expressac eontradictioquia nihil aliud a deo potest dari in quo obiectum in tellectus sit nobilius: nec eque nobile. Et ex hoc apparet quod non est ad propositum illud quod deducitur de auditu et visu: quia licet aliqua res cuius est sonus sit nobilior aliqua re: cuius est color: sonus tamen non est nobilior colore. In proposito vero non solum res inqua est obiectum voluntatis: sed ipsum obiectum in deo est nobilius obiecto intellectus vbicumque reperiatur secundum eum. Et potest ex dictis formari vna ratio talis nobilissimum obiectum voluntatis est nobili us nobilissimo obiecto intellectus: igitur obiectum voluntatis est simpliciter nobilius obiecto intellectus antecedens patet ex dictis suis: et consequentia est bona: igitur etc.

Responsio ad rationes sancti Thome. Nec ratio istius doctoris concludit propter multa. Primo: quia non est verum quod obiectum intellectus sit simplicius obiecto voluntatis: immo oppositum patet per eum: quia deus est simplicior secundum esse quod habet in seipso: quam secundum esse quod habet in intellectu nostro: et tamen primo modo est obiectum voluntatis etc. vt dictum est supra. Secundo: quia non verum est quod res intellecta non sit obiectum intellectus secundum esse quod habet in se: sed secundum esse quod habet in mente: sicut illa ratio praesupponit: aliter deus in patria non esset obiectum beatificans intellectum secudum esse reale quod habet non se: sed secundum esse quod habet in mente: quod non est catholice dictum: tertio quia verum quod est obiectum intellectus non est in aia: sed in¬ re: cuius oppositum imaginatur iste doctor assumptum patet: quia verum quod est obiectum intellectus est verum quod puertitur cum ente sicut bonum quod est obiectum voluntatis est bonum quod conuertitur cum ente et constat quod verum sic sumpta est in re: sicut ens et bonum nec auctoritas philosi quadicitur quod verum et falsum sunt in anima est ad propositum: quia philoss loquitur de vero complexo non de vero inconplexo quod cum ente conuertitur. tale. enim est in re: aliter non conuerteretur cum ente. Hac igitur opinione dimissa contra conclusionem in se qua a pluribus non tenetur arguitur communiter: primo sic potentia formaliter cognoscens est simpliciter nobilior potentia non cognoscente: sed intellectus est formaliter cognoscens: voluntas autem non. ergo minor supponitur. maior probatur primo: quia formaliter cognoscere dicit perfectionem simpliciter. Secundo: quia potentia non cognitiua est ceca. Ista ratio confirmatur per arist. primo politice. c. 2 vbi dicit: quod intellectus princi patur appetitui: quia intellectus est sciens: appetitus autem non: quod non solum verificatur de appetitu sensitiuo sed etiam intellectiuo ergo etc.

Preterea: et est quasi confirmatio praecedentis rationis: nobilius est illiud quod est rationale per essentiam: quam illud quod est rationale per participati onem: hoc patet: quia homo ideo excedit quia est rationalis: sed intellectus est rationalis per essentiam: voluntas vero per participationem: vt patet per aristo. primo ethi. ergo etc.

Preterea: potentia equalis immaterialitatis cum alia subiectiue et maioris attractionis obiectiue: et maioris perfectionis entitatiue est simpliciter nobilior intellectus respectu voluntatis est huiusmodi: ergo: minor quantum ad primam partem patet: quantum ad duas vltimas probatur: quia illa potentia que per suumactum transiens super obiectum non vilificatur: nec inficitur ex aliqua infectione obiecti est abstractior et perfectior entitatiue: quam que ex tali infectione vilificatur et in ficitur: hoc patet: quia vilificari et infici dicunt imperfectionem: sed intellectus respectum voluntatis est huiusmodi: vt patet: quia scire malum non est malum: velle autem malum: malum est et peccatum: ergo etc.

Preterea illa potentia est nobilior: cuius obiectum est nobilius: sed obiectum in tellectus est nobilius obiecto voluntatis: ergo: probatur minor: quia obiectum adequatum intellectus est ens: ens autem est nobilius bono: quod est obiectum voluntatis: quia ens est subiectum respectu boni: et subiectum est perfectius passione: eodem modo quo distinguitur ab ipsa si secundum rem secundum re: si secundum rationem secundum rationem: ergo etc.

Preterea: intellectus est simpliciter nobilior actu voluntatis: ergo intellectus voluntate: consequentia est nota: an tecedens probat primo: quia actus voluntatis est propter actum intellectus igitur actus intellectus est simpliciter nobilior: consequentia est nota: et antecedens probatur primo: quia actus appetitus sensitiui est propter actum ipsius sensus: igitur actus appetitus intellectui est propter actum in tellectus. Secundo: quia si pessimum est peius pessimo per aliquo genere: et illud simpliciter est peius: sed pessimus actus voluntatis qui est odire deum est peior pessimo actu intellectus qui est infidelitas: igitur actus voluntatis simpliciter est peior actu intellectus: et per consieiuens actus intellectus simpliciter est nobilior actu voluntatis. Et confirmatur ista ratio aliquibus aucto ritatibus. Primo auctoritate commentatoris io. ethi. commento. 26. et 1 dicit quod intellectus principatur. Secundo auctoritate bea. aug 15. de tri. c. 14. vbi dicit. quod mens siue intellectus excedit in anima: et multe consimiles inueniuntur: ergo etc. Istis tamen et similibus non obstantibus videtur mihi: quod quilibet catholicus habet tenere quicquid sit de philo sp: quod voluntas sit non bilior: tum quia nobilius est amare deum: quam cognoscere ipsum: tum quia charitas est nobilior omni habitu intellectus: sicut dicebatur superius. Ad primum igitur istorum: nego maiorem: si potentia quae est formaliter cognoscens sit formaliter diligens: sicut est in proposito: ratio huius est: quia in creaturis diligere est simpliciter nobilius: quam cognoscencum nobilius sic diligere deum: quam cognoscere ipsum vt dictum est pluries.

Et ad primam probationem dico: quod sicut formaliter cognoscem dicit perfectionem simplicite: ita et diligere: et si iste due perfectiones comparentur ad inuicepatet: quod dilectio excedit cognitionem. Ad secunda vero dico: quod improprie voluntas dicitur potentia ceca: cum cecitas non sit nisi absentia visus: vbi debet esse cognitio et in voluntate non debet esse cognitio vocando tamen potentiam cecasm: potentiam non cognitiuam: concedo quod vosuntas est potentia ceca. i. non cognitiua: sed ex hoc non sequitur quod sit inferior: quia si non sit cognitiua est tamen dilectiua: et diligere est simpliciter nobilius quam cognoscere. Et potest reduci ratio ad oppositum arguendo sic: potentia formaliter diligens est simplicit er nobilior potentia non diligente: hoc patet per primam probationem eorum: quia diligere dicit perfectionem simpliciter: sed voluntas est formaliter diligens: intellectus autem non: ergo: vel sic: potentia diligens formaliter et non cognoscens est simpliciter nobilior potentia formaliter cognoscente et no diligente: hoc patet: quia diligere est simpliciter nobilius quod cognoscere: sed sic est in proposito: ergo etc.

Et ad confirmationem dico: quia dupliciter vna res potest intelligi nobilior alia scilicet simpliciter et secundum quid. simpliciter quidem: quia eius perfectio est simpliciter nobilior perfectione alterius: et sic homo est nobilior equo0: secundum quid autem: quia habet aliquam perfectionem quam non habet alia: et sic equus est perfectior homine. Et isto secundo modo intendit arist. quia intellectus principatur appetitui: quia intellectus est sciens: appetitus autm non: sed ex hoc non sequitur: quod sit simpliciter nobilior: vt patet ex dictis.

Ad secundum dico: quod rationale potest accipi dupliciter scilicut pro natura: et pro potentia: primo modo maior est vera: sed non est ad propositum: quia in tellectus et voluntas in natura rationali creata non sunt realiter ipsius essentia vel natura: secundo modo maior est falsa: quia potentia volitiua est simpliciter nobilior cum velle fit simpliciter nobilius quam intelligere: vt declaratum est supra.

Ad tertium nego minorem quoad vltimas eius duas partes. Et ad probationem dico: quod aliquid vilificari et infici ex infectione obiectipotest intelligi dupliciter: quia vel infectione culpe vel in fectione nature. Et concedo: quod illa potentia que ex in fectione obiecti non inficitur infectione nature est perfectior etc. illa tamen que non inficitur infectione culpe non oportet quod sit perfectior: quia sicut non inficitur infectione culpeex infectione obiecti: ita non perficitur perfectione meriti ex perfectione ipsius: et sic est in proposito: quia sicut scire malum non est malum mortaliter: ita scire bonum non est bonum mortaliter. Et potest reduci ratio ad oppositum arguendo sic: illa potentia quae per suum actum transiens super obiectum perficitur ex perfectione obiecti est simpliciter nobilior illa: que ex tali perfectione non perficitur: hec est vera: si maior illa sit vera: et sic est in proposito: quia licet scire bonum non sit bonum mortaliter: velleautem bonum sit: ergo etc.

Ad quartum etiam nego minorem: quia obiectum voluntatis est bonum et nihil potest esse nobilius bono vt bonum est: quia bonum et finis idem: et ratiofinis optima. Et ad probationem dico: quod vbi passio non distinguitur realiter a subiecto: non oportet quod subiectum sit nob lius:nec secundum rem nec secundum rationem. Et vlterius nobilitas secundum rationem nihil facit ad propositum: quia nos loquimur de nobilitate quae est in re. Ad quntum nego antecedens. Et ad primam partem dicoquod actus voluntatis non est propter actum intellectus tanquam propter finem: sed potius econuerso: vt patet per anshel. secundo. cur deus homo. c. i. vbi dicit quod rationalis creatura adhuc accipit ptantem discernendi inter bonum et malum: vt odiret et euitaret malum et eligeret bonum: nec probatio valet: taum quia idem dicerem de appetitu: sensitiuo: tum quia non est simile de appetitum sensitiuo et intellectiuo cum solus actus appetitus intellectiui sit meritorius per se.

Ad secundam vero potest vno modo dici: quod est ad oppositum: quia eo ipso quod actus voluntatis est pessimus sicut odire deum: sequitur quod actus voluntatis quae opponitur isti: puta diligere deum est nobilissimus: quia pessimum secundum aristotelem est contrarium optimo. Secundo potest dici quod actus voluntatis non est pessimus perioritate nature: sed culpe. sed ex hoc magis concluditur oppositum quam propositum vt patet ex supradictis. Adauctoritates simul dico quod be. aug. et commen tator: intelligunt: quod intellectus principaliter. excellit secundum quid: quia inquantum est sciens vel cognoscens: non autem simpliciter.

Ad rationes principales. Ad primam patet ex prima conclusione quod minor est falsa. Et ad auctoritate be. aug raesensum fuit. in corpore quae stionis.

Ad secundam licet concludat verum patet ex quarta coclusione quod antecedens est falsum si sub intelligitur simpliciter. Nec probatio valet. quia non est verum quod virtus cogita tiua sit simpliciter nobilior virtute non cognitiua: vt declaratum est supra: et hoc de prima questione.