Quaestio 1

Articulus primus. QUantum ad primum articulum duo sunt que possunt aliquem mouere ad credendum: quod in diuinis possunt esse plures filii: primum si crederet quod pater potest alium filium generare. Secundum si crederet quod filius vel spiritus sanctus possunt generare: quia quocunque istorum dato sequitur quod possunt esse plures filii: et hec de primo.

Secundus articulus. QUantum ad secundum articulum: quia filius non posset generare nisi esset in eo potentia generandi: quibus4am videtur necessario sequi: quod possit generare: quod non reputo esse bene dictum.

Iccirco prima conclusio est: quod potentia generandi est in filio. Ista conclusio patet ex his que dicta fuerunt di. 4 potest tamen confirmari. Primo sic: omnis potentia que est in patre: est in filio: aliter filius non esset omnipotes sicut pater: sed potentia generandi est aliqua potentia: et est in patre: quia si pater non haberet potentiam generandi non esset omnipotens vt patet per be.e aug. contra maximum libro. 3. c. 7. ergo etc.

Secundo sic: sicut patet per magistrum in littera di. 7. eadem est potentia per quam pater potest generare: et p quam filius potest generari: sed potentia per quam filius potest generari est in filio: igitur et illa per quam pater potest generare erit in filio.

Tertio sic: perfectio simpliciter est communis tribus personis: sed potentia generandi in diuinis est perfectio simpliciter: vt patet per hylarium 4 de tri. vbi ex immensa perfectione filii probat: quod potentia generandi sit infinita perfectio: infinita autem per fectio: est perfectio simpliciter: et per ea que dicta sunt super 4 di. ergo etc. Et potest vlterius confirmari: quia non minoris perfectionis est potentia productiua dei et creatoris si eust tangebatur ibidem: quam sit potentia productiua creature: sed potentia productiua creature est perfectio simpliciter: licet actualis productio ipsarum non dicat perfectionem simpliciter: hoc patet: quia si deus non haberet potentiam creandi non esset omnipotens: nec per consequens simpliciter essent vniversaliter perfectus: ita potentia productiua dei et creato¬ ris est perfectio simpliciter: sed potentia generandi in diuinis est potentia productiua filii: vt patet ex 4. di. qui est vere deus et creator: ergo etc. Sed forte dicetur: quod filius non est genitus a patre inquantum deus: nec ratione deitatis: sed solum inquantum filius et ratione filiatio nio: et quia filiatio non dict perfectionem simpliciter: ideo non opotet quod potentia generandi que tantum est productiua filii: vt filius et: sit perfectio simpliciter: hec antem euasio si daretur non tolleret rationem. Primo quia contradicit dictis hylarii: et his que ex dictis be. aug. et magistri deducta fuerunt super 4 di. Secundo: quia licet filius non sit genitus ratione deitatis: sic quod deitas sit genita vel producta: est tamen in filio per actum generationis vere communicata: quia quicquid habet filius nasceudo accepit secundum aug. sed deitas non posset communicari filio per actum generationis: nisi potentia generandi sit perfectio simpliciter infinita: igitur etc. Tertio: quia non est bona consequentia: terminus productus non dicit perfectionem simpliciter: igitur nec potentia productiua: quia constat quod essentia creature: vt puta lapidis vel asini non est perfectio simpliciter: et tamen potentia productiua ipsius est perfectio simpliciter: et potest sic reduci ratio: potentia productiua creature est perfectio simpliciter: non obstante quod creatura productiua non sit perfectio simpliciter: igitur multo magis potentia productiua dei et creatoris erit perfectio simpliciter: etiam supposito quod terminus productus non dicat perfectionem simpliciter: igitur euacuatio nulla: et per consequens huiusmodi potentia vere est in filio. Et confirmatur: quia potentia generandi deo patri est essentia: vel natura diuina: vt declarabitur quessione sequenti: igitur vere et realiter communicatur filio: et hec est expressa sententia magistri. di. sequenti: et ideo pertranseo.

Secunda conclusio est: quod filius in diuinis non potest generare.

Ista conclusio communis est omnibus: sed modus probandi eam est difformis: quia quidam dicunt. S Thomas parte prima. q. 41. ar. 6. Quod filius non potest generare: quia potentia generandi non est in eo: sed isti deficiunt in supposito: vt patet ex conclusione precedenti. Et ideo quidam alii probant dictam conclusionem quadrupliciter. Primo ex parte relationum: quibus persone divine distinguuntur: quia cum persone divine sint ipse relationes subsistentes non possent esse plures patres in diuinis: nec plures filii nisi essent plures paternitates et plures filiationes: hoc autem esse non posset nisi secundum eorum materialem distinctionem: quia formevnius speciei non multiplicantur nisi secundum materiam que non est in diuinis: vnde in dipinis non potest esse nisi vna tantum filiatio per se subsistens sicut albedo sub sistens non posset esse nisi vna. Secundo ex parte processionum: quia deus omnia intelligit: et vult vno simplici actu: vnde non potest esse nisi vna personaprocedens per modum verbi que est filius: et vna per modum amoris que est spiritus sanctus. Tertioex modo procedendi: quia persone diuine procedunt naturaliter: natura autem determinatur ad vnum. Quarto ex perfectione diuinarum personarum: et hoc est perfectus filius: quia tota filiatio diuinain eo continetur: et quod est vnus tamntum filius. Sed licet conclusio sit vera et omnino tenenda iste tamen ratio nes non concludunt.

Contra sanctum CThomam. Non quidem prima: quia non concludit: nisi forte deformis eductis de potentia materie cuiusmodi non est filiatio in diuinis. Assumptum probatur. Primo auctoritate trium articulorum condemnatorum perisius. Quorum primus dicit: quod quia intelligentie non hanc materiam deus non posset facere plures eiusdem speciei error. Secundus di¬ cit: quod deus non possit multiplicare indiuidua sub vna specie sine materia. error. Tertius dicit: quod forme non recipiant diuisionem nisi per materiam: error: nisi in telligatur de formis eductis de potentia men. Hoc idem secundo probatur ratione: quia deus potest creare plures animas rationales separatas: sicut et plures angelos et tamen constat quod anime rationales omnes sunt in eadem specie: quicquid sit de angelis et carent materia etiam se cundum eos. Nec valet si dicatur quod hoc esset ex respectu vel habitudine ad corpus: propter duo. primo quia anime sic create: cum non sint. nec fuerint in corpore non videntur habere respectum nec habitudinem ad corpus. secundo quia respectus numquam distinguit suum fundamentum. immo praesupponit ipsum esse distinctum in creaturis Secundo ratio etiam non valet. natura si non potest esse nisi vna persona procedens per modum verbi: et vna per modum amoris: quia deus omnia intelligit et vult vno simplici actu: sequitur quod in diuinis non sunt due persone producte sed vna tantum: quia si ex vnitate actus concluditur vnitas persone producte per actum: cum actus intelligendi: et volendi in deo non sint duo actus: sed vnus simplex et in distinctus omnino ex parte rei etiam per ente non poterit esse nisi vna persona producta per illum actum: Nec valet si dicatur quod actus intelligendi et volendi in deo distinguuntur ratione: licet sint idem realiter. et ideo erunt due persone producte: quia productio prosonarum in diuinis praecedit omnem distintionem rationis igitur earu distinctio non potest concludi ex distinctione rationis. Et confirmatur: quia ex distinctione rationis in principiis productis non potest concludi nisi distinctio rationis in principiatis licet aliquin forte possit esse realis. igitur ex distinctione rationis inter actum intelligendi et volendi non potest concludi nisi distinctio rationis inter filium et spiritum sanctum. Et vlterius si distinctio rationis in actu productiuo sufficit ad realem distinctionem praedictorum dicetur ei quod actus intelligendi in patre secundum rationem distinguuntur ab actu intelligendi in filio vel spiritu sancto poterit igitur filius vel spiritus sanctus per actum intelligendi pro uce re verbum non obstante simplicitate et vnitate realis actus praedicti. Tertia ratio non concludit: quia vel in telligit quod natura sit determinata ad vnum productibile numero: vel ad vnum modum producendi: si detur primum falsum est quod assumitur: quia oppositum patet etiam in natura limitata: videmus enim quod vnus ignis per naturam suam potest plures ignes producere. si detur secundum in diuinis non esset duo modi procedendi sed vnus: cuius oppositum iste doctor intelligit et fides. Quarta ratio etiam non concludit: quia ita potest dici: quod ex hoc est perfectum productiuum in diuinis: quia tota productio diuina continetur in eo: et quia est vnum tantum: et sic non essent due persone producte sed vna tantum. Et ideo diceretur quod si in diuinis essent plures filii non essent magis perfecti quam vnus tantum: sicut nec plures persone sunt magis perfecte quam vna tantum.

Et ideo quidam alii nouiores. Ocham in primo di. 3. q. 3. ar. 3. Dicunt quod magis tenendum est propter auctoritatem sacre scripture quod filius non possit generare quod propter rationem. Adducunt autem tres rationes. Prima est: quod impossibile est in eodem fundamento esse plures relationes omnino eiusdem rationis: nisi per diuersitatem absolutorum in creaturis: patet inductiue: vt dicunt: sed in diuinis non sunt diuersa absoluta: igitur nec diuerse tales relationes scilicet diuerse filiationes: vel diuerse paternitates.

Preterea: idem agens et producens naturale et totalede eodem non potest producere nisi vnum vnius ratio nis: nec esse principium productiuum nisi vnius et eiusdem rationis omnino: igitur essentia non potest esse tale productiuum plurium personarum filiorum.

Preterea: quando aliqua sunt omnino eiusdem rationis: nihil est compossibile vni quin aliquid simile sit compossibile al¬ teri: sicut nihil est compossibile isti calori: quin aliquid sit vel fuerit compossibile alteri eiusdem rationis: sed si filius generaret tunc illi paternitati esset compossibilis filiatio: igitur alia filiatio esset compossibilis primo patri vel prime paternitati: et per consequens primus pater esset filius: quod est impossibile: quia non esset tunc primus pater.

Ad rationes ocham. Sed nec iste rationes concludunt. Non quidem primo: quia multis videtur quod plures relationes omnino eiusdem rationis ctiam in creaturis possunt esse in eodem fundamento sine aliqua diuersitate absolutorum: sicut plures similitudines in eodem albo respectu diuersorum eiusdem rationis: et etiam plures paternitates in eodem patre respectu druersorum filiorum. Sed quia forte dicent quod huiusmodi relationes non sunt alie res a rebus absolutis: vel quod eadem paternitate non diuersis idem pater refertur ad filios plures: et sic de similitudine de qua alias. Iccirco contra maiorem istam arguo ex dictis suis. Primo sic: non est maior re pugnantia plures relationes omnino eiusdem rationis esse in eodem fundamento quam plura accidentia absoluta omnino eiusdem rationis esse simul omnino in vno subiecto: patet de se: sed per eum in eadem questione in eadem voluntate sunt multi habitus omnino eiusdem rationis absque diuersitate diuersorum absolutorum: quia voluntas vt dicit simul diuersis habitibus afficitur ad diuersa etiam obiecta eiusdem specie: et per hoc probat quod forme vnius speciei non necessario multiplicantur secundum numerum ergo etc.

Preterea: non sunt magis incompossibiles relationes eiusdem rationis quam relationes opposite sicut etiam in absolutis non sunt magis incompossibiles due forme eiusdem rationis quam due forme opposite: vt paet de albedine et nigredine: et duabus albedinibus: sed tamen incompossibilitate non absolute in diuinis plures relationes opposite sunt in eodem fundamento: absque diuersitate absolutorum per eum: igitur et plures relationes eiusdem rationis poterunt etc. Et confirmatur: quia vel intelligit quod impossibile sit etc. solum de facto et secundum ordinem qua nunc est vel de potentia dei absoluta. si primo modo nihil concludit: quia hoc non obstante deus poterit oppositum de potentia sui absoluta: et per consequens non sequitu propter hoc quod filius non possit generare. Si secundo modo non videtur verum: quia si ponatur in esse: non sequitur aliqua contradictio. Et vlterius si ponantur modi absoluti in diuinis: vt asserit doctor noster Iacobus de viterbio: minor assumpta non erit vera: tales tamen modos reputat impossibiles. Secunda ratio etiam non valet: quia maior est falsa: videmus enim quod idem ignis numero per vnum et eundem calorem potest producerem plures ignes eiusdem rationis: et tamen constat quod est agens naturale et totale supposita dei influentia generali. Et confirmatur: quia vel repugnat principio productiuo naturali et totali producere plura eiusdem rationis: vel quia principium totale: vel quia naturale: non quia totale: quia constat quod essentia diuina potest esse principium productiuum totale pluri um creaturarum eiusdem rationis. Nec quia naturale per eum in eadem questione. Respondendo. Ad tertiam rationem scithome: arguebat enim sanctus thomas sic: persone diuine procedunt naturaliter: natura autem determinatur ad vnum. Ad hoc respondet dicit quod ex hoc non sequitur: nisi quod filius necessario producatur non quia plures filii non producantur: quia natura sine omni diuersitate potest in plura: ideo patet per eum quod non repugnat eidem principio naturali producere plura omnino eiusdem rationis. Tertia ratio nihil concludit: quia per eam probaretur: quod nullus filiorum adam potuit generare: quia si aliquis filiorum adam generauit illprnitati fuit compossibilis filiatio: igitur per rationem illam alia filiatio fuit compossibilis paternitati ipsius ada: et per consequens primus pater interomnes esset filius: quod est impossibile: quia tunt non esset primus pater. Et ideo quuis aliqua sint eius dem rationis et nihil est compossibile vni quod non repugnet alteri inquantum tale: potest tamen aliquid esse compossibi¬ le vni: et repugnare alteri ratione alicuius adiuncti: si cut in proposito: quia licet filiatio non repugnet primo homini: quia pater vel inquantum pater: quia tunc repugnaret omnipatri. repugnat tamen sibi inquantum primus pater: et sic suo modo diceretur in diuinis. et sic ratio sua nulla. Dimissis igitur huiusmodi rationibus aliter posset declarari propositum: pro cuius declaratione praemitto aliquas propositiones. Prima est quod potentia generandi in diuinis non est potentia respectu generationis actiue: sed solum respectu termini producti vel generati hoc patet: quia omnis potentia quae sic est productiua termini que non est elicitiua actus: sic est potentia respectu termini producti quod tamen non est potentia respectu actus sed potentia generandi in diuinis sic est productiua termini quae non est elicitiua generationis actiue: vt patet ex hiis que dicta sunt super 4 di. ergo. Secunda est quod quicquid habet filius accepit a patre: hec est bea.e aug. 5. detri. c. 35. dicit quod quicquid habet filius nascendo accepit. Tertia est quod filius non accepit a patre illud in quo opponitur patri: hec patet: quia quicquid filius accepit a patre est idem filio. sed nihil in quo filius opponitur patri est idem filio. igitur nihil in quo filius opponitur patrifilius accepit a patre. Quarta est: pater non communicat filio generationem actiuam: hec sequitur ad praecedentem. quia generatio actiua opponitur passiue. et per consequens pater generatione actiua opponitur filio: de cuius ratione est generatio passiua. sed filius non accepit a patre in quo opponitur ei: vt patet in propositione praecedenti: igitur. Quinta est quod filius non habet generationem actiuam nec potest eam elicere. Ista propositio quantum ad primam partem patet: quia quicquid habet filius accepit a patre: vt patet ex secuda: sed generationem actiuam non accepita patre vt patet ex quarta: quantum ad secundam partem etiam patet: quia illud suppositum non potest elicere genera tione actiua in quo non est potentia generationis actiue. oppositum predicati infert opppositum subiecti. sed in filio non est potentia respectu generationis actiue: quia si sic: hec esset potentia generandi: hec autem non est potentia respectu generationis actiue: vt patet ex prima propositione cum sic sit productiua termini quod non sit elicitiua actus. ergo. Ex istis videtur sequi conclusio principalis scilicet quod filius in diuinis non potest generare: licet inipso sit potentia generandi. hec patet: quia illud non potest generare quod non habet generationem actiuam: nec potest eam elicere. patet ex terminis. sed filius in diuinis non habet generationem actiuam. nec potest eam elicere: non obstante quod in ipso sit perfecta potentia generandi vt patet: ergo. Ideo tota ratio quare filius no potest generare. licet in ipso sit potentia generandi est: quia non habet generatione actiua: sine qua non est possibilis generatio nec potest eam elicere: et idem omnino est dicendum de spiritu sancto.

Tertia conclusio est quod pater in diuinis non potest alium filium generare.

Istam conclusionem quidam. Aureolus in i di. 7 q. 2. ar. 3. Deducunt dicit quod praecisa ratio quare pater non potest genera re alium filium: et quare filius in diuinis non potest multiplicari est: quia filiatio est tota natura et tota quantitas subsistens. sicut deitas est tota natura et tota quam titas subsistens: et ideo multiplicari non potest. Et perfirmatur: sic nulla res que est tota natura et tota quam titas subsistens potest plurificari: sed filiatio in deo est tota natura et tota quantitas subsistens: et similiter paternitas et spiratio. ergo probatur minor: primo: quia quicquid recipitur in aliquo recipitur per modum recipientis. vt dicit commentator. 3 de anima commento 8. sed filiatiopaternitas et spiratio recipiuntur in diuinitate: et diuinitas non est particularis res. sed natura simpliciter et quantitas tota subsistens. igitur qualibet istarum proprie tatum est quantitas simpliciter: et nullo modo particum¬ laris res. Secundo idem apparet per simile in anima nostra: anima enim seipam dicens et in esse conspicuo ponens: non est dubium quod sistit: non enim illud esse conspicuum ponit se in alio: et sic in infinitum: multo ergo fortius pater seipsum dicendo sistit in vno verbo: quod non esset si esset aliqua particularis res: igitur est tota enti tas subsistens.

Contra aureolum. Sed illa ratio non concludit. Primo: quia si ratio esset e bona sequeretur quod persona non posset in diuinis maltiplicari quod est falsum: consequentia patet: arguendo sic: nulla res que est tota natura: et tota quantitas subsistens potest plurificari: persona in diuinis est huiusmodi secundum eum: ergo etc. Secundo: quia quod non est omnis entitas nec continet omnem entitatem fornaliter nec virtualiter non est tota enti tas subsistens: sed filiatio non est etc. quia non est paternitas: nec continet paternitatem formaliter nec virtualiter: ergo etc. Nec valet si dicatur quod filiatio est omnis entitas formaliter vel eminentur: non quia est filiatio: sed quia est essentia: quia si sic dicatur non sequitur nisi quod filii in diuinis non possunt plurificari in diuinitate: quod non est ad propositum. Nec rationes sue concludunt No quidem prima: quia per eam probaretur: quod filiatio esset perfectior simpliciter: et ad se: et non ad aliud: et quicquid verificatur de diuinitate si maior sit vniuersalis arguendo sic: quicquid recipitur in aliquo recipitur per modum recipientis: sed filiatio secundum eum recipitur in diuinitate et deitas est perfectio simpliciter et ad se et non ad aliud: et sic de aliis: igitur et filiatio. Si vero maior sit particularis patet quod nihil probatur Nec secunda propter duo. Primo: quia falsum est quod assumitur: vt in tertia di. fuit declaratum. Secundo: quia si esset verum esset contra eum: quia si talia supposita intentionalia essent possibilia in eis procedere tur in infinitum: vt in eadem di. fuit ostensum. Dimisso ergo isto modo dicendi et aliis quam plurimis: videtur mihi quod tota ratio quare pater non potest genera re alium filiu est: quia potentia generandi in ipso est communicata actui sibi totaliter adequato: et ideo isto stante non potest in alium. Et potest sic ratio formari: potentia generandi in patre est coniuncta actui generatio nis sibi totaliter adequato et semper stante: igitur pater non potest nisi vnum solum filium generare: antecedens patet: quia si actus generationis in patre non esset adequatus potentie generandi id es filius genitus non esset adequitus patri in omnibus: et si non semper staret filius posset non esse: quorum quodlibet est impossibile: consequentia probatur: quia si pater posset alium filium generare: vel per istum actum: vel per alium: non per alium: quia isto stante non potest habere alium aliter iste non esset adequatus: nec per istum: quia vel producti filii essent equales patri: vel non: si non: non essent dii: quod est impossibile: si sic: quilibet eorum adequaretur illi actui et per consequens idem actus generandi haberet duos per se terminos: quorum quilibet esset ei adequatus: quod est impossibile. Quarta conclusion e: quod in diuinis non possunt esse plures filii. Et hoc sequitur ex praecedentibus: quia nec pater potest alium filiugnare: vt patet ex conclusione stati deducta: nec filius nec scilicet sanctus vt patet ex illa: igitur etc. et hoc de secundo.

Tertius et quartus articulus. QUantum ad tertium et quartum articulum simul mouenda et dissoluenda sunt dubia contra conclusiones istas.

Et primo contra primam conclusionem quidam doctor. Garro in primo di. 7q. 3. ar. i. Arguit ex secunda sic: filius non potest generare: ergo potentia generadi non est in ipso: antecedens est secunda conclusio mea: et consequentiam probat multipliciter. Primo sic: ratio potentie accipitur per coparationem ad actum: sicut ratio paternitatis per comparationem ad filiationem: sed tollere comparationem paternitatis ad filiationem est destruem paternitatem: igitur tollempossibilitatem ad actum est destruere rationem potentie: igitur si in filio non esset possibilitas ad actum generationis: nec potentia generandi: vel si est in ipso potentia generandi erit in ipso possibilitas etc.

Preterea: conmentator primo ce. et mum. c. 13. dicit quod natura fecisset ens ociosum si esset sine actione. Et in. 2. c. 58. dicit quod natura fecisset frustra stellas mobiles si non dedisset eis instrumenta per que possent moueri. Ex hoc arguitur sic: si potentia generadi esset in filio et non posset exire in actum: tunc esset ibi frustra: vt patet ex dictis: sed hoc est absurdum: igitur etc.

Preterea: phiosns 4. phisi. dicit: quod si non est numerans tamen potest esse numerabile: tamen si impossibile est esse numerabile impossibile est quod sit numerans: igitur eadem ratione: licet potentia possit fieri sine actu tamen si impossibile est esse actum: impossibile est esse potentiam sed per me potentia non potest exire in actum: ergo etc.

Prete rea: potentia non includit alium respectum formaliter adcomplementum potentie: nisi respectum ad actum: remouere ergo a potentia talem respectamen est destruere ipsum: ergo etc.

Preterea: ad idem potest sic argui secundum aug. 7. de tri. c. i. sicut se habet essentia ad esse: ita potentia ad posse: et sapientia ad sapere: sed in quocumque est essentia illud habet esse: et in quocumque est sapientia illud habet sapere: igitur in quocumque est potentia: illud habet posse: sed in filio per me est potentia generandi: igitur poterit generare.

Responsio ad rationes Garronis. Pro solutione istarum rationum distinguo de potentia: quia quedam est potentia in ordine ad actum et ad terminum productum: et quedam solum in ordine ad term inum: sed non in ordine ad actum. Ista distinctio patet ex praecedentibus: quia potentia elicitiua sui actus dicitur potentia in ordine ad actum et ad terminum productum: potentia vero que non est elicitiua actus: sed productiua termini: sic est potentia in ordine ad terminum: quod non est potentia in ordine ad actum: de prima loquuntur physi communiter: non de secunda: quia potentia secundo modo dicta non reperitur in creaturis. His praemissis dico ad primum quod licet ratio potentie primo modo sumpte accipiatur per comparationem ad actum: non tamen ratio potentie secundo modo dicte: et talis est potentia in diuiuis: cum non sit elicitiua generatio nis actiue.

Ad secundum dico quod potentia generandi est ipsamet essentia diuina: vt declarabitur. q. sequenti: et ideo non est frustra in filio: quia licet non possit exire in actum generationis: quia non est in ipso coniucta generationi actiue: nec potest eam elicere: dat tamen sibi esse diuinum vt per ipsam potest exire in actum creationis: igitur non est in eofrustra: nec sine omni actione: nec natura humana esset frustra in socrate et sine omni actione: posito quod sor. non possit generare. Et ideo patet quod auctoritates non sunt ad propositum. Non quide prima: quia potentia generandi in filio non est sine omni actione: nec secuda: quia mobilitas solum ordinatur ad motum: et ideo frustra esset in stellis nisi possent moueri essentia autem diuina que est potentia generandi non solum ordinatur ad actum generationis.

Ad tertium patet quod procedit de potentia primo modo sumpta: quia talis ordinatur ad actum: sicut numerans ad numerabile.

Ad quartum eodem modo: quia potentia secundo modo dicta non includit respectum ad actum: igitur rationes equiuocant de potentia. Ad quintum etiam dico: quod beatus augstino loquitur de potentia primo modo: quia illa se habet ad agere: sicut essentia ad esse: et sapientia ad sapere: et ideo non est ad propositum. Contra secundam conclusionem posset argui ex prima: sicut contra primam argutum fuit ex ipsa: verum quia ad hoc patet quid dicendum posset aliter argui. Primo per argumentum maximi hereti ci: et ponitur in litera di. sequenti: queritur si filius non posset generare: pater esset potentior eo consequens est erroneum: igitur et antecedens: consequentia probatur: quia stante supposito pater potest quicquid post filius: et potest aliquid quod non potest filius: quia pater potest generare filius autem non: ergo etc. Et confirmatur: quia plus est posse generare filium quam posse creare mundum: sed si filius non posset creare mundum non esset omnipotens: igitur multo fortius si non posset genera re filium non erit omnipotens: et per consequens pater erit omnipotenm tior ipso: ergo etc. Item cuicumque persone communicatur generatio actiua: illa potest generare: sed filio communicatur: er go: maior patet: tum quia in quocumque est generatio actiua: illud potest generare: tum quia per me tota causa: quare filius non potest generare est: quia non habet generationem actiuam: nec potest eam elicere: minor probatur: quia si generatio actiua non communicaretur filio: aut hoc esset: quia in filio esset opposita relatio: aut quia de se esset incommunicabilis: si det primum sequitur quod communicaretur spiritui sancto: cum in ipso non sit opposita relatio: et per consequens spiritus sanctus posset generare: et si spiritus sanctuis et filius: quod est propositum. Si detur secun dum: pari ratione spiratio actiua esset de se incommunicabilis: quod est erroneum: consequentia patet: quia non videtur quod plus repugnet generationi actiue de se communicari: quam spirati oni actiue: ergo etc.

Preterea: illud non est ne gandum a filio in creato quod est signum perfectionis in creato: aliter filius increatus non esset simpliciter et vniversaliter perfectus: quod est euidenter falsum: sed posse generare est signum per fectionis in filio quocumque creato: quia secundum philosophum signum perfectionis est posse generare vel producere sibi simile: tunc enim vnuquodque perfectum esse dicimus etc. igitur etc.

Preterea: in omni perfecta intellectione debet emanare verbum: sed constat quod intellectio filii est perfecta: immo perfectissima: igitur filius intelligendo producet verbum: et per consequens generabit filium. Et confirmatur: quia pater intelligendo se producit verbum: cum igitur ita perfectu intelligere sit in filio sicut in patre: sequitur quod filius intelligendo se producet verbum. Et similiter potest argui de spiritus sanctus Istis tamen et similibus sophismatibus non obstam tibus dicendum est absolute: quod filius non potest generare quia si sic: pari ratione et filius filii posset generare: et sic in infinintum: quod est impossibile: sicut deducit be. aug. contra maximum libro. 3. c. 13.

Ad primam igitur nego conse quentiam. Et ad probationem dico: quod si filius non posset generare: quia in ipso non esset potentia generandi: bene se queretur quod non esset omnipotens: et quod pater esset potentior ipso sicut fuit ostensum in deductione prime conclusionis: sed illud non est verum: vt patet ex eadem conclusione: sed si filius non potest generare: quia non habet generationem actiuam: nec potest eam elicere: vt patet ex secunda conclusione non sequitur quod pater sit potentior ipso: quia generatio actiua non est aliqua potentia. Et per hoc patet quid dicendum ad formam: quia non sequitur pater potest quicquid filius potest: et aliquid quod non potest filius: igitur est potentior filio nisi posse negaretur a filio propter negationem vel carentiam alicuius potentie quae non negatur a patre: vel qua non caret pater: quod in proposito dici non potest: sicut patet ex dictis. Et per hoc patet etiam quid dicendum ad confirmationem: quia posse creare mumndum non posset negari a filio: nisi quia carent potentia creandi: quia creatio actiua non magis repugnat vni persone: quam alteri quantum est ex se: posse vero generare potest negari: vel quia caret potentia generandi: vel quia non habet generationem actiuam: nec potest eam elicere: igitur bene sequitur filius non potest creare mundum: er go non est omnipotens: sed non sequitur non potest generare: igitur non est omnipotens.

Ad secundum nego minorem. Et ad probationem concedo quod generatio actiua non communicatur filio: quia in ipso est opposita relatio: vt patet ex de ductione secunde conclusionis. Et quando dicitur quod tunc communicaretur spiritui sancto: cum in ipsa non sit opposita relatio. nego quia non est eadem relatio vtrobique filio enim non communicat propter causam praedictam: sed de spitum sancto est alia ratio: quia spiritus sanctus non procedit a solo patre: sed a patre simul et filio: et ideo nihil potest sibi communicari: nisi illud sit in filio: et quia generatio actiua non est in filio: non potest communicari spiritui sancto.

Ad tertium dico: quod posse¬ enerare simile est in filio creato: est enim signum perfectionis secundum quid non autem simpliciter: est enim signum perfectionis supplentis imperfectionem: quod patet etiam per philosophum: quia philons non posuit hoc nisi in his: quae non possunt permanere semper in proprio esse naturali: et ideo ad supplendam illam perfectionem preuidit natura vt in talibus illud quod producitur possit producem sibi simile vt saltem maneat in suo simili: quod non potest in se permanere. Et ideo non sequitur ex dictis phsi: quod hoc non possit negari a filio increato sine imperfectione quia filius increatus semper manet in suo esse: cum sit necesse esse. Ad formam: igitur dico: quod illud non est negandum a filio increato: quod est signum imperfectionis simpliciter: et ab solute in filio creato: illud tamen potest negari a filio creato quod est signum perfectionis in filio creato secundum quid et supplentis imperfectio nem vt declaratum est in proposito.

Ad quartum dico: quod ratio bene concluderet si intellectio fslii esset alia ab intellectione patris: sed quia in diuinis non est nisi vnica persecta intellectio: que communis est. pa. fi. et spi. san. sic non est nisi vnicum verbum: et posset poni exemplum adhuc quod emanat a solo patre: licet obiciatur omnibus tribus. Et per hec patet quid dicendum ad confirmationem: quia licet in filio sit perfectum intelligere: tamen quia non est nisi vnicum intelligere non erit nisi vnicum verbum. Et posset poni exemplum adhuc: quia si potentia visiua creature per actum videndi sibi totaliter adequatum aliquid produceret: et actus ille semper staret quantumcumque alteri communicare tur eadem potentia: visiua illud non posset per actum videndi aliud producere: ratio huias est: quia non haberet nisi vnum actum videndi. Et sic suo modo est in deo: filius enim siue verbum producitur per actum intellectionis sibi totaliter adequatum: cum igitur ille actus semperstet: et idem intellectus communicetur filio impossibile erit filium per illum actum aliud verbum producere.

Contra tertiam et quartam: conclusiones posset argui: sed quia non sunt opiniabiles sed necessario tenende et difficiliora que circa illam materiam possunt adduci sunt aliqualiter facta. pertrauseo pro nunc.

Ad rationes principales. Ad primam: nego antecedens: oppsitum enim patet ex et secunda conclusione: Et ad probationem respondet mgiter di. sequenti. dicit quod non: quia non potuit est dictum quod non ex impotentia fuit: quod concedo: quia potentia generandi est in filio vt patet ex dictis: Secundam concedo et credo eam concludere: etc.