Quaestio 1

Articulus primus. QUantum ad primum: Aduertendum est: quod ista propositio: solus pater est deus: est distinguenda: eo quod ltet solus potest teneri exclusiue et praecisiue: Si teneatur ex clusiue sensus propositionis est: quod pater est vere deus et quod nullus alius a patre est vere deus: sicut sensus huius: solus sor. currit si lice solus teneatur exclusiue: quod sor. cur rit: et nil aliud a sor. currit. PRatio huius est: quia pertales propositiones vniversaliter de notatur quod predicatum vere conpetit subiecto: et quod vere negatur ab omni eo a quo vere negatur subiectum: et hoc onditur per duas exponentes per vnam affirmatiuam in qua predicatum attribuitur subiecto: et per vnam negatiuam in qua predicatum remonetur ab illo: a quo remouetur subiectum: Si vero teneatur precisiue sensus propositionis est: quod pater per se et praecise sumptus est vere deus: sicut sensus huius: solus sor. currit est. si: 1ce solus teneatur precise: quod sor. per se et precise sumptus: nullo alio sibi addito currit: siue alius ab eo currit: siue non. Ratio huius est: quia pertales propositiones non denotatur nisi quod predicatum vere competit subiecto per se: et precise sumptus nullo aliosibi addito: et isto modo conceditur: quod solus pater est tantus quantus est pater: et filius et spiritus sanctui et econuerso et hoc de primo

Articulus secundus. QUantum ad secundum: pono quatuor conclusiones: duCas preambulas necessarias ad propositum: et duas de principali quesito.

Prima conclusio est: quod vnum reiatiuum non est de principali conceptu: siue qui ditatiuo intellectu alterius. probatur.

Primo sic: quod non est de ratione formali: et intrinseca alicuius: non est de principali conceptu siue quiditatiuo intellectu illius: hoc patet: quia tantum illa que sunt de ratione formali et intriseca alcuius rei sunt de principali conceptu siue quiditatiuo intellectu ipsius: sed vnum relatiuum non est de ratione formali et intrinseca alterius cum distinguatur realiter ab ipso: ergo etc. Confirmatur: quia quod distinguitur essentialiter ab aliquo: non est de ratione formali et intrinseca illius: sed vnum relatiuum saltem in creaturis est ab altero essentialiter distincta secundum omes. Confirmatur iterum: quia vnum oppositorum non est de ratione formali et intrinseca alterius: sed duo relatiua vere sunt opposita.

Secundo ad principale sic et est ratio doc. no stri sic: quandocumque aliqua sie se habent. quod ita vnum est de principali conceptu: siue quiditatiuo intellectu alterius: si vnum additur alteri fit nugatio: sicut patet dicendo: homo animal vel homo substantia: sed nulla et nugratio cum dicitur: pater filii: ergo fili us non est de principali conceptu seu intellectu quiditatiuo intellectu patris: et similiter potest argui de ceteris relatiuis.

Tertio sic: Si vnum relatiuum esset de principali conceptu alterius: sequeretur: quod duorum relatiuorum: puta patris et filii essent conceptus sinonimi: conminus est falsum secundum omnes: igitur et antecedens: consequentia probatur: quia conceptus qui sunt de eiusdem obiectis primo: sunt conceptus sinonimi: si vnum relatiuorum esset de principali conceptum alterius: tunc conceptus vtrisusque essent de eisdem obiectis: primo: quod conceptus vnius esset primo de vtroque: et conceptus alterius esset: primo de vtroque: igitur si relatiuum esset de principali conceptualterius: conceptus relatiuorum essent conceptus sinoni: mi:

Secunda conclusio est quod dicto exelusiua addita vni relatiuorum excludit alterum. hanc probo primo: sic dictione exclusiua addita alicui subiecto excluditur. omne illud quod non est de principali conceptu siue quoditatiuo intellectu. illius subi hd patet: quia de nullo tali vere dicitur illud subiectum: sed vnum. relatiuum non est de principali conceptum: seu quiditatiuo intellectu alterius: vt patet ex conclusione precedenti igitur etc. Confirmatur: quia dictio exclusiua addita alicui subiecto excludit omne illud: a quo subiectum illud vere negatur: vt patet ex articulo. praecedenti sed vnum relatiuum vere negatur ab alio: quia hec est vera: pater non est filius: et econuerso.

Secundo sic: solus idem ies quod non cum alio: vt patet primo elencorum: igitur si solus pater est vel solus pater generat: filius non est: vel filius non generat: patet consequentia: quia filius est alius a patre: tam in creaturis quam in diuinis: hec est determinatio philysi primo philesi. vbi sic arguit: tamtum principium est: ergo principium non est: hec autem consequentia esset nulla: si dictio exclusiua addita vni relatiuorum non excluderet alterum Et confirmatur: quia si detur oppositum: sequitur: quod ista propositio esset concedenda. tantum creator est vel tantum creatura est: quod tamen est falsum. consequentia patet. quia omne quod est: est creator vel creatura: igitur si non excluditur creatura cum dicitur: tamtum creator est. nec creatura cum dicitur. tantum creatura est: quelibet istarum propositionum est vera. et per consequens concedenda: quia simul stant: quod tantum creator sit. quod et tamtum creatura sit ex quo non excluditur: nec econuerso. Ex ista conclusione: sequitur quod omnes propositiones exclusiue que sunt de predicatis que non possunt inesse vni correlatiuo sine altero: sunt false et simpliciter impossibiles: sed ille que sunt de predicatis que possunt inesse vni correlatiuo sine altero possunt vere esse. Une licet ista sit vera: pater solus generat: quia illud predicatum generat: potest inesse patrisine filio: ista tamen est impossibilis et falsa solus pater est: quia sequitur solus pater est: igitur pater est: et sequitur pater est: ergo filius et: et sequitur filius est: ergo non solus pater est: et per consequens sequitur solus pater non est: ergo solus pater non est: quod est impossibile et implicatiuum contradictionis. Ex hoc statim apparet: quod iste propositiones. tamen principium est vel tamtum principiatum est: vel iste. tamtum creator est vel tantum creatura est: et similes in quibus predicatum non potest inesse vni correlatiuo fine altero: sunt omnino impossibiles et false simpliciter.

Tertia conclusio est: quod ista propositio: solus pater est: non est concedenda proprie loquendo: si lictet solus teneatur pure exclusiue. Hanc probo. Primo sic: sequitur: solus pater est deus: igitur filius non est deus: consequens est falsum: igitur et antecedens: consequentia patet: quia dicta exclusiua addita vni correlatiuorum excludit alterum: vt patet ex conclusione precedenti. Secundo sic sensus istius proproositionis: solus pater est: dens est si litet solus teneatur exclusiue: quod pater est deus et quod nullus alius et pater est deus: vt patet ex arti. precedenti. Sed constat: quod licet ista sit vera: pater est deus: ista tamen est falsa: nullus alius a patre est deus: quia filius et spiritus sancti sunt vere deus Confirmatur: quia si altera exponentum propositionis exclusiue est falsa tota propositio erit falsa: vbi gratia: solus sor. currit. exponitur per istas exponentes sora currit et nihil aliud a sor. currit: quacumque istarum existente falsa: propositio est falsa: sed altera exponentium istius solus pater est deus: est falsa. quia licet affirmatiua sit vera. negatiuatamen est falsa.

Tertio sic. propositio exclusiua de subiecto finito equipollet vniversali negatiue de infinito. verbi gratia. solus sor. curret. equipollet huic. nthil non sor. curret: ergo ista. solus pater est deus: equipollet: huic nullus non pater est deus. sed hec est falsa. nullus non pater est deus. cum filius sit deus. ergo etc. Ad istum intellectum loquitur in ista. ma: di. c. 2. vbi querit istam questionem. et respondet dicens. ad quod dicimus quod pater filius et spiritus sanctus dicitur. et est vnus deus. trinitas proprie dicitur solus deus esse sicut solus sapiens. solus potens. Et subdit statim. quod videtur debere dici a nobis nostris verbis vtentibus nisi vbi sermo auctoritatis occurrit. solus pater est deus. et ita de filio: et de spiritus sanctus dicimus: hec magister. Ad istum in tellectum loquitur etiam b. Aug. 3. de tri. c. penultimo dici. quoniam ostendimus quomodo posset dici solus pater: quia non nisi ipse ibi pater. Consideranda est illa sententia qua dicitur verum deum solum non esse solum patrem: sed patrem filium et spiritus sancti si quis enim interroget: pater solus: vtrum sit deus quo respondebitur non esse: nisi forte ita dicamus esse quidem patrem deum: sed non eum solum esse solum deum autem solum deum patrem fi. et spiritus sanctus hec Aug. vbi euidenter apparet sicut dicit magister in littera: quod pater non debet dici solus deus. si litet solus teneatur exciusiue sicut b. Aug. et magister loquuntur.

Quarta conclusio est: quod licet ista propositio solus pater est deus: non sit concedendasi lictet solus teneatur exclusiue verum tamen est concedenda. si letsolus teneatur praecisiue Probatur. primo sic: pater per se et precise sumptus: nullo alio sibi addito est vere deus: igitur hec est vera: solus pater est deus. si litet solus teneatur precise: et antecedens notum est: consequentia patet: quia hic est sensus illius propositionis: sim litet solus teneatur precise: vt patet ex ar. precedenti: igitur etc. et hoc de. 2. ar.

Articulus tertius et quartus. QUantum ad tertium et quartum articulos. Con conclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia. et Primo contra primam: est quedam opinio que ponit: quod nu llum relatiuum est de quiditatiuo intellectu alterius: siue quod vnum includit aliud in primo intellectu suo: quod idem eqst Potest probari. primo sic: illud sine quo res non potest intelligi et diffiniri est de primo et quiditatiuo intellectu ipsius: sed vnum relatiuum non potest intelligi et diffiniri sine altero: vt patet per philosophum in predicamentis.

Preserea: illud de cuius ratione primaria est esse ad aliud in primo intellectu suo includit aliud: sed de ratione permaria relatiui est esse ad aliud: quia relatiua sunt: quo rum esse: est ad aliud se habere secundum philosophum vbi supra: ergo relatiuum in primo intellectu suo includit aliud: illud autem em alterum correlatiuum. Confirmatur: quia vel primarius conceptus relatiui est esse ad se: vel esse ad aliud: non potest dici: quod sit esse ad se: quia tunc primarius conceptus relatiui esset absolutus: quod non est verum: relinquitur ergo quod sit esse ad aliud: sed esse ad aliud includit aliud igitur primarius conceptus relatiui includit aliud: istud autem non est nisi al rius rei potest absolui per intellectum a conceptu alterius secundario: sed conceptus vnius relatiui no potest absolutper intellectum a conceptu alterius: quia qui diffinite nouit vnum diffinite nouit reliquum: igitur vnum non est de concepturelatiuo alterius: igitur est de conceptu primario: Confirmatur: quia per diuinam potentiam conceptus primarius reipotest absolui a conceptu secundario sed per diuinam potentiam conceptus vnius relatiui non potest absolui a conceptualterius: quia deus non potest facere quod cognito vno relatiuorum non cognoscatur reliquum.

Preterea: nullum relatiuum magss est de intellectu alterius quod rationale de intellectu hominis: vnum includit reliquum in primo intellectu suo: consequentia nota. quia constat quod rationale est de intellectu primo hominis: antecedens probatur: quia homo potest concipi alique conceptu sine rationali: quia saltem vt est animal potest intelligi sine ipso: vnum autem relatiuum nullo conceptu potest concipi sine altero ergo etc. Responsio ad rationes opinionum. Ad primam nego maiorem: quia materia non potest concipi sine forma: vt patet. 7 meta. et etiam per comentatorem ibi de comento. 35. vbi expresse dicit quod materia non cognoscitur per se: sed per forma: et si non potest intelligi sine forma nec diffiniri: et tamen forma non est de primo et quiditatiuo intellectu materie cum: sint due res absolute essentialiter et quiditatiue distincte. Iterum relatio non potest intelligi nec diffiniri sine fundamento: sicut nec sine termino cum non sit nisi habitudo terminiad fundamenum: et tamen nullus ponit: quod fundamentum sit de primo et quiditatiuo intellectu ipsius: quare.

Ad secundum etiam nego maiorem quia illud de cuius ratione primaria est esse ad aliud tamquam ad terminum extrinsecum id es tamquam ad terminum essentialiter. vel saltem realiter distinctu in primo intellectu suo non includit aliud: ratio huius est: quia quod distinguitur essentialiter vel realiter ab aliquo non est de primo et quiditati uo intellectu illius. et sic est in proposito: quia de ratione primaria vnius relatiui non est esse ad aliud nisi tamquam ad terminum ex trinsecum id es essentialiter distinctum in si est creaturis vel realiter sicut in diuinis: et per home patet quid dicendum ad confirmationem: quia concedo: quod prsmarius conceptus relatiui non est ad se: sed ad aliud modo iam dicto quia non est ad aliud tamquam ad aliquid intrinsecum: sed extrinsecum terminans tendentiam et lationem ipsius. Et cuius conceptus sic est ad aliquid in primo intellectu suo: non includit illud: vt patet ex dictis supra:

Ad tertium: ne laboremus in equiuoco. distinguo de conceptu primario et secundario: cuius gratia est aduertendum: quod conceptus accipitur aliquotiens pro actu intelligendi: siue concipiendi aliquotiens pro re concepta: et vocatur a doc: conceptus obiectiuus: conceptus ergo primarius et secundarius possint distinguere actus intellectus: et sic non est verum: quod relatiuum habeat conceptum primarium et secundarium: quia eodem simplici actu intellectus quo intelligit vnum correlatiuorum: intelligit reliquum. cum sit simul naturali intelligentia secundum philosteum vel possunt distinguere conceptum obiectiuum id estrem conceptam et secundum hoc relatiuum habet duos conceptus: vnum quidem primarium in recto: alterum quidem secunda rium et in obliquo: quia licet eodem actu intellectus quointelligitur vnum relatiuum intelligatur reliquum: vnum tamen eorum intelligitur siue concipitur principaliter. et in recto et sic primario alterum indirecte et in obliquo et sic secundario: verbi gratia: cum concipio patrem: pater concipitur principaliter et in recto: et per consequens est primari um obiectum talis conceptus: filius vero concipitur in directe et in obliquo: quia solum per modum extremiterminantis tendentiam et lationem ipsius et per consequens erit obiectum secundarium. His premissis dico ad formam rationis quod conceptus primarius rei: potest absolui per intellectum a secundario accipiendo conceptum primarium et secundarium pro actu intelligendi. Sed propositio non est vniuersaliter vera accipiendo intellectum primarium et secundarium obiectiue sicut est in proposito: Et per hoc patet quid dicendum ad confirmatiouem.

Ad vltimum nego antecedens: quia rationale est differentia constitutiua hominis: et per consequens de intrinseca ratione ipsius et vnum relatiuum non est intrinsecum alteri. Et ad probationem dico. quod homo vt homo est. non potest concipi aliquo conceptu sine rationali: homo tamen vt animal potest concipi sine ipso: sed talis conceptus proprie loquendonon est hominis: sed animalis: et isto modo relatiuum potest etiam concipi sine altero: quia potest concipi vt est ens: altero non concepto.

Opinio aliorum. Contra secundam conclusionem est etiam quedam opinio qua ponit: quod dictio exclusiua addita vni correlatiuo rum non excludit reliquum: quod probatur primo: quia per dictionem exclusiuam non excluditur illud. quod est de intellectu termini: cui additur. non enim sequitur solus homo est: ergo animalis non est: quia animal est de intellectu hominis: sed vnum relatiuum est de intellectu alterius

Preterea dictio exclusiua non videtur excludere nisi ea que possunt mutuo separari. sed vnum relatiuum non potest ab alio separari. nec in essendo nec intelligendo. igitur etc. Et confirmatur. quia sequitur: solus pater est. ergo pater est. et sequitur pater est. ergo filius est et per consequens dicendo pater est: non ex cluditur fiius.

Preterea. maior est comnexio vnius re latiui ad alterum quam totius ad suam partem iutegralem: ho patet: quia relatiua posita se ponunt et perempta se per rimunt: et tamen posita parte integrali non necessario ponitur suum totum: sed dictione exclusiua addita toti non excluditur pars: quia non sequitur sola domus est: ergo paries non est. aut sola domus est alba. ergo paries non est alba: immo totum oppositum. igitur etc.

Responsio ad rationem contra secundam opinionem. Ad primum: patet quod minor est falsa. etc.

Ad secundam nego maiorem: quia dictio exclusiua addita alicui subiecto: excluditur omne illud a quo subiectum il lud vere negatur: siue talia possunt se mutuo separari: siue non: vt patet ex articulo precedenti: Et ad confirmationem patet ex eodem articulo: quod non probat: quod dictio exclusiua addita vni correlatiuorum non excludit alterum: sed quia omnes propositiones exclusiue que sunt de predicatis: que non possunt inesse vnicorrelatiuorum siue altero sunt simpliciter impossibiles et implicatiue contradictionis: quod vtique verum est.

Ad vltimum potest responderi dupliciter. Primo quidem potest negari maior. quia paro integralis realiter est aliquid totius et per consequens aliquo modo scilicet ibi intrinseca: vnum autem relatiuum non est realiter aliquid alterius nec intrinsecum alteri: igitur etc. Secundo potest dici: quod de virtute sermonis dictione exclusiua addita toti: excluditur pars. vnde non stant simil: sola domus est et pries est: vel sola domus est alba. et paries est alba: quia ista non est vera paries est domus. Et dictione exclusiua addita subiecto excluditur omne illud a quo subiectum illud vere negatur: vt dictum est pluries: ex communi tamen vsu loquendi admittuntur tales propositiones propter breuiorem modum loquendi:

Opinio quorundam. Con tertiam conclusionem sunt due opiniones: quarum prima ponit absolute: quod illa propositio: solus pater est deus: si ltet solus teneatur exclusiue de virtute sermonis et natura dictionis exclusiue est vera et simpliciter concedenda. CRaon fundamentalis huius opinionis et: quia dictio exclusiua addita vni relatiuorum non excludit alterum sed persone diuine sunt correlatiue. igitur dictio exclusiua addita vni persone non excludit alteram: et per consequens hec est vera ex natura dictionis exclusiue. solus pater est deus: quia cum hoc stat: quod filius et spiritus sancti sint deus.

Aureolus in. 1. di. 21. q. 1. ar. 2. Alia vero ponit cum precedente: quod ista propositio: solus pater est deus: est vera: et concedenda: quia dictio exclusiua addita vni persone in ordine ad predicatum essentiale: alteram non excludit: sed hoc non pruenit ex natura dictionis exclusiue in generali: nec ex narelatiuorum sicut precedens opinio ponebat: quoniam dictio exclusiua addita vni potest excludere reliquum: sed hoc prouenit ex dictione diuinarum personarum que omnino sunt vnum in ordine ad predicatum essentiale. vnde si conditio diuinarum personarum vt isti dicunt lorco non. esset: eque daretur regula ab eodem: quod dictio ex clusiua addita vni persone aliam non excluderet in or dine ad predicatum essentiale in quo simpliciter sunt vnum sicut datur ab eo relatiua de toto integrali et partibus vel de superiori et inferiori Ron fundamentalis est: quia manente eadem ratione debet idem manere: nunc autem quod dictio exclusiua addita inferiori superius non excludit respectu predicatorum in quibus sunt idem superius et inferius: excludit autem respectu eorum in quo non sunt idem verbi gratia dicendo: tamtum sor. erit non excluditur homo: quia in currere non distinguitur homo: et sor. et tamen si non esset aliud indiuiduum homiuis nisi sor. dicendo: tamtum sor. est indiuiduum hominis excluderetur animalis et corpus animatum: que non sunt indiuidua hominis: quod vtique sic contingat: hoc peruenit vt isti dicunt ex eo quod superius et inferins sunt vnum respectu vnius predicati: et non sunt vnum respectu alterius. et simile vt dicunt reper ritur in toto integrali et eius partibus: nam dicendo solus paries. et albus: non excluditur lapis. dicendo vero quod solus paries componitur ex lapidibus et cemen to excluderetur lapis: totum enim integrale et partes sunt vnum in esse album: et non sunt vnum in esse compositum. Ergo pari ratione persone diuine cum sint vnum in ordine ad predicata essentialia: non vnum in ordine ad notiobilia non videntur se mutuo excludere ab illa: quamuis in ordine ad ista. Ista positio confirmatur auctoritate. b. Aug. contra maximum libro 3. c. 13. dicit quod si de solo patre diceretur: quod esset sapiens et deus: non tamen excluderetur filius et spiritus sanctus quia hii tres vnum sunt: et quia inseparabiles sunt.

Ad rationes opinionum. Istis opinionibus non obstantibus adhuc videtur esse dicendum vt prius propter rationes et auctoritatates superius adductas: nec motiua harum opinionum concludunt: non quidem prime: quia non est verum: quod dictio exclusiua addita vni correlatiuorum non excludat alterum: vt dictum est supra. Nec secunde: accipit enim non causam pro causa: quia quod dictio exclusiua addita alicui subiecto excludat alterum: vel non ex cludat: non prouenit ex hoc: quod illa subiecta sunt vnum respectu vnius predicati. et non sunt vnum respectu alterius: sed ex hoc: quod subiectum illud: cui additur dictio exclusiua vere negatur: vel non negatur ab altero: vl patet ex dictis.

Ad auctoritatem vero. be. Aug. patet per auctoritates ipsius superius allegatas: quod er est intentio sua: quod ista propositio: solus pater est deus: proprie et de virtute sermonis sit concedenda: si licet solus teneatur exclusiue: et idem etiam patet. 3. contra maximum: vbi nunc allegatur: quia ante verba per istum doc. allegata in. ca. immediate precedenti loquens de aduentum domini nostri ibu christi ostendet vtique deus qui non solus est pater: quia secundum veritatem: non secundum vestrum errorem loquitur illis hereticis. Ttrinitas vnus e deus: et solus potens rex regum. dominus dominam tium. Ecce: quod expresse dicit. b. Aug. quod non solus pater est deus: sed tota trinitas. et per consequens non est intentio sua: quod ista propositio sit sic concedenda: sicut isti doc: imaginari videntur. Sed intentio ipsius est quod quando tales auctoritates inueniuntur in scriptura: quia in pluribus locis occurrunt: vt patet per magistrum in littera non sunt sic intelligende: quod si dictio exclusiua additur vni persone. scriptura intendat ceteras excludere. quia tunc auctoritates ille essent false: quia diuine persone vnum sunt: et inseparabiles et hoc intendit probare contra maximum: qui dicit patrem esse sapientiorem filio: quia apostolus dicit: soli sapienti deo: d. etiam quod si diceret scriptura: soli sapienti patriadhuc intendit excludere filium sicut non intendit ex cludere patrem quando de filio dicit in apocalis. quod habet nomen scriptum: quod nemo scit nisi ipse. Et si dicitur cur scriptura vtitur talibus propositionibus: dicoquod vtitur eis propter breuiorem modum loquendi supponens in talibus debere intelligi de omnibus personis: quod diciiur tantum de vna propter vnitatem et inseparabilitatem earum: vtitur et ina eis aliquotiens prout lictet solus tenetur precisiue et sic sunt simpliciter concedende. Contra quartam conclusionem posset argui: verum quia satis est nota transeo.

Ad argumenta principalia. Ad primam dico: quod non sequitur: solus deus est pater. ergo solus pater est deus: Et ad probationem dicoquod hec propositio solus deus est pater: non debet conuerti in exclusiuam. sed in vniversalem affirmatiuam de terminis transpositis. non ergo debet conuerti: in istam: solus pater est deus. sed in istam. omnis pater vel omnis per sona patris est deus: et hec est vera. Secundam rationem concedo: quia sufficienter probat: quod hec propositio non est concedeuda. solus pater est deus si litet solus teneatur exclusiue: etc.