Table of Contents
Commentarius in libros sententiarum
Liber 1
Prologus
Quaestio 2 : Utrum habitus theologicus possibilis viatori de lege communi sit scientia proprie dicta
Quaestio 4 : Utrum articuli fidei sint principia theologie
Distinctio 1
Quaestio 1 : Utrum delectatio sit perfectior dilectionem
Quaestio 2 : Utrum fruitio sit essentialiter dilectio vel delectatio
Quaestio 3 : Utrum fruitio proprie dicta in creaturis sit solius voluntatis formaliter et subiective
Quaestio 5 : Utrum debitum obiectum fruitionis ordinate possit esse aliqua res creata
Quaestio 8 : Utrum voluntas creata possit ordinate frui essentia divina non fruendo personis
Distinctio 2
Quaestio 1 : Utrum Deum esse trinum et unum possit naturaliter demonstrari
Distinctio 3
Quaestio 1 : Utrum partes imaginis create sint equalis perfectionis entitative
Quaestio 2 : Utrum quelibet pars imaginis create sit totalis causa effectiva sui actus
Distinctio 4
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi in Deo sit vera potentia productiva
Distinctio 5
Quaestio 1 : Utrum essentia divina generet vel generetur
Distinctio 6
Quaestio 1 : Utrum in diuinis possunt esse plures filii
Distinctio 7
Quaestio 1 : Utrum potentia generandi in divinis sit essentia vel proprietas
Distinctio 8
Distinctio 9
Quaestio 1 : Utrum generatio Filii sit realiter prior processione Spiritus Sancti
Distinctiones 11-12
Quaestio 1 : Utrum Spiritus Sanctus procedat a Patre et Filio tamquam ab uno libero principio
Distinctio 13
Quaestio 1 : Utrum generatio et spiratio in Deo realiter distinguantur
Distinctiones 14-16
Distinctio 17
Quaestio 1 : Utrum charitas augeatur secundum esse
Quaestio 2 : Utrum charitas augeatur per depuratione a contrario
Quaestio 3 : Utrum charitas augeatur per additionem partis ad partem, utraque parte remanente
Distinctio 18
Distinctiones 19-20
Quaestio 2 : Utrum trium personarum in divinis sit aequalitas summa
Distinctio 21
Quaestio 1 : Utrum ista propositio sit concedenda ‘solus pater est Deus’
Distinctiones 22-23
Quaestio 1 : Utrum nomina dicta de Deo dicuntur de ipso formaliter
Distinctio 24
Quaestio 1 : Utrum trinitas personarum in divinis sit verus numerus
Distinctiones 25-27
Quaestio 1 : Utrum persone divine distinguantur personaliter proprietatibus absolutis vel relativis
Distinctiones 28-30
Quaestio 1 : Utrum omnis relatio realis in creaturis sit res distincta a rebus absolutis
Quaestio 2 : Utrum Dei ad creaturam sit relatio realis
Distinctiones 31-34
Quaestio 1 : Utrum essentia divina sit eadem realiter proprietatibus relativis
Quaestio 2 : Utrum essentia divina sit eadem formaliter proprietatibus
Distinctiones 35-37
Quaestio 1 : Utrum Deus cognoscat aliquid extra se
Distinctiones 38-39
Distinctiones 40-41
Quaestio 1 : Utrum omnis predestinatus ab eterno fuerit predestinatibus
Distinctiones 42-44
Distinctiones 45-48
Quaestio 1
Utrum nomina dicta de Deo dicuntur de ipso formaliterOs predicta: etc. diferendum nobis: etc. Circa distinctionem. istam. 22. et sequentem in quibus magister agit de diuinis nominibus. Quero vtrum nomina dicta de deo dicantur de ipso formaliter.
Et videtur primmo quod non: quia deus non potest aliquo nomine proprie nominari: ergo nullum nomen dicitur de ipso formaliter: consequentia nota: antecedens est. b. Aug. de verbis domini sermo ne. 34 di. quicquid potest fari non est ineffabile ineffabilis autem est deus: ex quibus euidenter sequitur: quod deus non potest fari: et si non potest fari: non potest aliquo nomine proprio nominari. Contra deus est formaliter iustus sapiens et bonus. et sic de singulis que dicunt perfectio nem simpliciter: ergo saltem ista nomina dicuntur de deo formaliter. In ista questione primo ponam aliquas distinctiones. Secundo conclusiones. Tertio dubia. Quarto respondebo.
Articulus 1
Primus articulus QUantum ad primum distinguo: Primo de nominibus que de deo dicuntur: priuatiue. siue negatiue: sicut infinitus immortalis inuisibilis et huiusmodi quedam vero dicuntur de deo positiue: siue affirmatiue: sicut ens viuens: omnipotens: etc.
Secundo distinguo de no ibus que dicuntur de deo positiue seu affirmatiue: quia queda dicnutr tantum figuraliter et metaphorice sicut agnus deo: etc. veto quedam dicuntur de ipso proprie et non vt cognoscens diligens et similia metaphorice.
Tertio distinguo de nominibus que dicuntur de deo proprie: quia quedam dicuntur de deo ex tempore: et tantum in ordine ad creaturam: sicut creator et conseruator dominus: etc. de quibus tractat. b. Aug. 5. de tri. c. vltimo quedam vero dicuntur de eo simpliciter: et sine habitudine ad aliquam creaturam: sicut sapiens iustus generans.
Quarto distinguo de nomibus que de deo dicuntur simpliciter: et si ne habitudine ad creaturam quia quedam de singulis dicuntur personis: vel saltem de duabus non tamen de omnibus et huiusmodi nomina relatiue dicuntur ad inuicem sicut pater: filius: spirare: et spirari: siue spiratio actiua: et passiua: quod idem est.
Quedam vero de singulis sigillatim dicuntur de personis et de omnibus communiter: non tamen pluraliter: se singuliter: sicut deus bonus: magnus et huiusmodi: quedam autem vel saltem aliquod de singulis personis sigillatim: et de omnibus communiter ne tamen singuliter: sed pluraliter. sicut perso na. Dicimus enim quod pater est persona: filius est persona scilicet sanctus est persona: et tamen non dicimus quod pater et filius: et spiritus sancti sint vna persona: sed tres persone: Quedam vero de nulla persona dicitur sigillatim: sed de omnibus simlis: sicut trinitas: et istud nomen non dicitur secundum substantiam: sed quasi collectiuum pluralitatem designat personarum: vt patet per lmagistrum in littera. His premissis patent septem difturie nomium quibus vti possumus loquendo de deo: et de omnibus potest intelligi questio.
Articulus 2
Articulus secundus. QUantum ad secundum articulum. Prima conclusio: est quo aliqua nomina dicta de deo priuatiue dicuntur de ipso formaliter: aliqua vero non Pro cuius declaratione premitto duas distinctiones de nominibus priuatiuis: cum quibusdam propositionibus. Prima distinctio est de nominibus priuatiuis absolute: quia quedam sunt priuatiua absoluta secundum rem et vecundum vocem: sicut tenebra in aere: et cecitas in visu: et vniversaliter iomnia quibus significantur subiectum primuari aliqua perfectione sibi debita. Quedam vero sunt priuatiua secundum voce non autem secundum rem. sicut in visibilitas in sono: insensibilis tas in angelo et huiusmodi: quibus non subiectum prinari aliqua perfectione debita sibi. et tamen quantum ad modum signisicandi sunt prinationes vel significant aquimodum priuationum Secuda distinctio est de nominibus priuatiuis secundum voce et non secundum rem: quia talia sunt adhuc in duplici difturia: quedam enim sunt priuatiua secundum voce et non positiua secundum rem. et talia sunt nomina quibus significatur quid res sit: et tamen habent modum significandi priuati uum: et quod alique sint huinsmodi apparebit inferins: quedam enim sunt priuatiua secundum vocem et pure negatiua secundum rem: et talia sunt omnia nominia priuatiua secundum vocem: qui bus non significant quid res sit: sed tantum quid non sit. sicut in uisibilitas in sono insensibilitas in angelo: etc. et hec de primo. De secundo premitto aliquas propositiones. Prima est: quod nullum priuatiuum secundum voce et secundum re potest vere dici de deo. et hec est euidens: quia impossibile est deum priuari vel carere aliquo sibi debito. Secunda est: quod aliqua nomina dicta de deo sunt priuatiua secundum vocem et tamen positiua secundum rem Probatur sic: infinitas et inmensitas vere dicuntur de deo. et sunt nomina priuatiua secundum voce et positiua secundum rem: consequentia est nota: et antecedens quantum ad duas primas partes: quantum ad tertiam probatur sic: infinitas est de per se: et primo intellectu quiditatiuo deitatis: ergo non est ratio priuatiua: nec negatiua: sed positiua secundum rem: antecedens fuit declaratum in prolis. q. 5. art. 2: conclusione 3. et consequentia videtur nota: quia nulla ratio priuatiua vel negati ua. secundum re potest esse de per se et primo intellectu quiditati ua rationis positue: qualis est ratio deitatis ergo etc. Secundo sic infinitas in deo dicit perfectionem simpliciter: ergo non est ratiopriuatiua nec negatiua: sed positina secundum rem: antecedens communiter est concessum: et consequentia patet: quia nulla ratio priuatiua nec negatiua secundum rem dicit perfectionem simpliciter: cum omnis perfectio simpliciter sit aliquid in re etiam circumscripto opere intellectus et nulla ratio priuatiua seu negatiua secundum rem sit sic aliquid in re.
Tertio sic: substantia diuina est ratio positiua non priuatiua: nec negatiua secundum rem infinitas diuinaest substantia divina: ergo infinitas divina est ratio positiua non priuatiua maior est nota: et minorem ponit Ricardus. 2. de tri. c. 2. d. pro certo habemus quod substantia diuina non sit aliud: quam in mensitas sua: immensitas autem diuina non est aliud quam infinitas sua nec econuerso: igitur etc.
Ultimo sic: infinitas et immensitas dicta de deo significant quid deus sit: et non solum quid non sit: igitur non sunt nomina pure negatiua sed positiua secundum rem: consequentia est nota. et antecedens videtur clarum: quia cum dicitur: quod deus est infinitas non solum significat quod deus non est finitus: quia tunc infinitas ita verificaretur de chime ra sicut de deo: quia hec est simpliciter vera: chimera non est finita: quia non est: sed significat: quod deus est quo maius nec esse: nec cogitari potest: vel quod omnem perfectionem et omnem gradum perfectionis in seipso coprehendit iuxta sententiam damasirin libro 1. c. 11. dicit quod totum in seipso comprehendit velud quodam pelago substantiam infinite.
Tertia propositio est quod aliqua nomina dicta de deo: sunt priuatiua secundum vocem: et pure negatiua secundum rem Probatur sic: aliqua nomina priuatiua secundum vocem distinguuntur de deo quibus non signifiantur quid deus sit sed solum quid non sit: igitur aliqua nomina priuatiua secundum vocem dicuntur de deo que non sunt positiua: sed pure negatiua secundum rem: consequentia est nota: et antecedens videtur clarum: quia incorporitas insensibilitas inuisibilitas et huiusmodi: que vero de deo dicuntur sunt nomina priuatiua secundum vocem et constat: quod per ipsa non seruitur quid deus sit: sed solum quid non sit. ergo aliqua nominia priuatiua secundum vocem dictum de deo: quibus non significatur quid deus sit: quia eum dicitur. quod deus est incorporeus non significantur enisi: quod deus non est corpus Et quando dicitur: quod est insenbilis: non significatur nisi quod non potest sentire. nec sentiri seusui corporeo. Et quando dicitur: quod est inuisibilis non significatur nisi. quod non potest videri oculo corporali.
Quarta propositio est quod nomina dicta de deo priuatiue secundum voce et positiue secundum rem. sicut infinitas imensitas et huiusmodi vere dicuntur de iunso formaliter. Probatur sic: infinitas et immensitas sunt de tatione formali et intrinseca deitatis: igitur formaliter distinguuntur de deo: consequentia est nota: quia benen sequitur. animalis est de ratione formali hominis: igitur formaliter dicitur de homine: et sic de ceter quibuscunque et antecedens etiam patet: quia infinitas: et per consequens immensitas sunt de per se: et primo intellectu quiditatiuo dietatis: vt dictum est:
Ultima propositio est: quod nonia dicta de deo priuatiue secundum vocem et pure negatiue secundum rem non dicuntur de ipso formaliter: et hoc est euidens: quia illa nomina quibus non significatur quid deus sit: sed solum quid non sit: non distinguuntur de ipso formaliter. His premissis patet conclusio principalis neque: quod aliqua nomina dicta de deo priuatiue dicantur de deo formaliter: aliqua vero non: quia illa que dicuntur de deo priuatiue secundum vocem et positiue secundum rem distinguunt de ipso fomaliter. Illa vero que dicuntur de deo priuatiue secundum vocem: et pure negatiue secundum rem dicuntur de ipso formaliter:
Secunda conclusio est: quod nomina positiua dicta de deo tantum figuraliter: et metaphorice non dicuntur de ipso formaliter: et hoc est euidens: certum est enim: quod deus non est formaliter petra. nec leo. nec agnus: et sic de aliis que dicuntur de ipso per similitudinem non per proprie tatem: propter quod b. Aug. in quadam homl. dicit. quod magis ipsa sunt vera ex quibus dicuntur iste simi litudines non proprietates.
Tertia conclusio est: quod nomina positiua dicta de deo ex tempore: et tamtum in ordine ad creaturas non dicuntur de ipso formaliter: et hoc est euidens: quia quod conuenit deo formaliter conuenit sibi circum scripto omni eo: quod non est deus. sed quod conuenit deo ex tempore: et tamen in ordine ad creaturas non conuenit: sibi circumscripto omni eo: quod non est. deus Quarta est: quod nomina positiua dicta de deo simpliciter et sine habitudine ad creaturas quecumque sint pr vere dicuntur de ipso formaliter: Probatur primo de omnibus in generali sic: quod proprie competit deo circunscripto omni eo: quod non est deus conuenit formaliter ei. sed omnia nomina predicta proprie dicuntur de ipso deo: patet de se ex articulo precedenti. et circumscripto omnieo: quod non est deus: cum dicantur de eo simpliciter et sine habitudine ad creaturam. Secundo probo conclusionem inspeciali de nominibus importantibus perfectionem simpliciter sic: quod conuenit deo per propriam rationem formalem conuenit ei formaliter: sed esse bonum: esse sapientem: esse intelligentem. et sic de singulis: que docent perfectionem simpliciter conueniunt deo per suam propriam rationem foimalem: ergo maior est euidens. et minor videtur clara: quia deus est: ergo maius cogitari non potest: vt patet per anshel. prosologion. 2. et. 3. deus per suam propria rationem formalem est bonus sapiens. et intelligens: et huiusmodi: ista consequentia patet: quia se quitur. deus non est sapiens: ergo non est illud. quo maius cogitari non potest: et similiter potest argui de bonitate et huiusmodi que sunt perfectiones simpliciter. et hoc de secundo
Articuli 3 et 4
Articulus tertius et quartus. QUantum ad tertium et quartum arti. simul contra oclusiones istas mouenda et dissoluenda sunt dubia: et primo contra primam: est quedam opinio que ponit vniuersaliter: quod nullum nomen de deo dictum priuatiue conuenit sibi formaliter extra intellectum: sed solum per considerationem intellectus: nec infinitas: nec immensitas: nec aliud quodcumque sit illud:
et pro ista opinione quidam doc. arguit Primo sic: Franciscus de marchia in. 1. di. 22. q. 1. arti. 2. Omne quod conuenit alicui formaliter: aut conuenit sibi formaliter per informationem. aut per identi tatem: sed nulla priuatio vel negatio conuenit deo formaliter per informationem: quia actus simplex et purus nos potest esse subiectum alicuius petr informationem secundum boetium. 1. de tri: c. 2. nec conuenit sibi per identi tatem: quia nec negatiuum nec priuatiuum potest coincidere per identitatem cum positiuo: quia tunc positiuum esset realiter positiuum et priuatiuum: ergo nulla priuatio vel negatio conuenit deo formaliter extra intellectum.
Pre terea: nullum finitum conuenit deo formaliter extra intellectum. quia tunc in deo esset formaliter extra intellectum: quia func in deo formalitas esset extra intellectum: sed imutabilitas infinitas huiusmodi priuat ones sunt formaliter finite intensiue: probatur: tanta est priuatio inordine priuationis: quantus est habitus in ordinepositionis: et non maior: quia si maior in aliquo esset priuatio: et nullius esset priuatio: sed mutabilitas snitas et huiusmodi qui sunt habitus oppositi istis priuationibus sunt formaliter finite intensiue: quia quic quid est formaliter in creatura est simpliciter: ergo ista non sunt formaliter extra in deo.
Preterea: nihil quod est in determinato genere accidentis est formaliter in deo extra intellectum: quia deus non est subiectum alicuius accidentis positiui nec negatiui secundum rem: sed mutabilitas est in genere accidentis determinato: quia priuatio et habitus ad idem genus reducuntur: ergo ista non sunt in deo extra.
Preterea: habitus et priuatio habent consimilem modum essendi in subiecto: sed mutabilitas est in subiecto suo per informationem: ergo immutabilitas in quocunque ponatur formaliter esset in eo per informationem: in deo autem nihil est per informationem: igitur ista non sunt in deo formaliter: sed tantum per considerationem inte llectus: qui non inueuiens in deo affirmationes oppositas concipit circa ipsum negatiuas earum.
Responsio ad rationes francisci. Ad primam dico: quod infinitas imensitas et hulusmodi: que dicuntur de deo priuatiue secundum vocem et positiue secundum rem: conueniunt deo per identitatem non minus quam illa que dicuntur de ipso positiue: siue affirmatiue. Ad probationem dico: quod priuatiuum siue negatiuum secundum rem non potest coineidere per identitatem positiuo: priuatiuum tamen vel negatiuum secundum vocem: et positiuum secundum rem bene potest coincidere per identitatem cum positiuo: sic est hic Ad secundam nego minorem: quia implicatio contradictionis est: quod infinitas intensiue que vere dicitur de deo. sit formaliter finita intensiue. Etad probationem patet quid dicendum: quia talis finitas non est priuatio. sed vera entitas positiua secundum rem: et per idem patet ad tertium et ad quartum quid dicendum. Contra se cundam et tertiam conclusionem posset argui: sed quia non sunt dubie nec opinabiles pertranseo:
Franciscus de marchia libro: 2. di. quibus supraq. 2. articulo tertio et quarto. Sed contra quartam est opinio cuiusdam doc. qui ponit. quod nomina positiua dicta de deo perfectionaliter sicut ens: sapiens viuens: etc. que dicunt perfectionem simpliciter non dicuntur de ipso formaliter sed eminenter Et vt clarius videatur quod dicero. Primo doctor iste ponit quandam distinctionem. Secundo deducit conclusionem. Quantum ad primum dicit: quod aliquid esse in alio potest intelligi tripliciter. natura aliquid est in alio causaliter. sicut calor in sole: vnde sol dicitur calidus: non quod calor sit in ipso formaliter sed solum virtualiter. Secundo aliquid est in aliquo formaliter: sicut calor est in igne formaliter. Tertio aliquid est in alio perfectionaliter et quodammodo eminenter: sicut vegetatiuum in sensitiuo: et sensitiuum in intellectiuo vt patet secundo de anima: vegetatiuum tamen non est in sensitiuo formaliter: quia sunt gradus specie distincti nec virtua liter quia sensitiuum no potest per se causare vegetatiuum specie distinctum: sed continet ipsum aliquo modo perfectionaliter. et eminenter secundum modum essendi altiorem et superiorem: quia in quantum sensitiuum habet gradum vite altiorem et superiorem: continet perfectionaliter et quadam modo eminentur perfectiones. simpliciter: sicut sapientia bonitas: et huiusmodi non sunt in deo formaliter extra intellectum. nec sunt in ipso tantum causaliter siue virtualiter: sed sunt perfectionaliter siue eminenter modo altiori et superiori: quod multipliciter deducitur. Primo sic: nulla ratio si mpliciter contrahibilis et determinabilis est formaliter in eo in quo nihil est contrahibile. nec determinabile: patet de se: quia si aliqua earum esset in eo: esset ipsa contrahibilis: et per consequens aliquid esset contrahibile in eo: in quo nihil est contra hibile: sed quelibet transcendentis ratio: siue entitas: siue sapientia: bonitas: et sic de aliis est de se contrahibilis et determinabilis dupliciter per inferiores rationes transcendens In deo autem extra intellectum nihil est formaliter contrahibile nec de terminabile: quia tunc extra intellectum esset ex actuali potentiali: cum omne conthibile sit potentiale respcum conthetis: ergo nulla perfectio transcendens est formaliter in deo extra intellectum maior istius rationis patet ex dictis. sed minor probatur quamtum ad vtramque partem: et primo quantum ad primam partem sic: illud quod non est de se hoc et singulare est contrahibile et determinabile per illud quod seipso est: hoc: sed nulla perfectio transcendens est seipsa hoc: patet quia illi quod est seipso hoc: repugnat contradictorie praedicari de pluribus ergo nulla seipsa est hoc: ergo quaelibet est contrahibilis et deter minabilis per rationem inferiorem. Secundo probatur alia pars sic: illud quod cum alio reddit conceptum particulario rem: quam sine illo: est contrahibile et determinabile: sed quae libet perfectio per ipsum transcendens accepta simul um aliis perfectionibus transcendentibus reddit conceptum particulariorem et magis determinatum: quam eris et viuens tantum: ergo qualibet earum est contrahibilis per aliam. Secundo ad principale sic: quando aliqua seipsis totaliter distinguuntur: et in nullo formaliter conueniunt: nulla ratio abstracta formaliter ab vno conuenit alteri formaliter patet: quia omnis ratio formaliter abstracta ab aliquo et communis formaliter: alteri est communis formaliter ei a quoPormaliter abstrabitur et rei cui attribuitur: sed deus est creatura ex parte rei se totis distinguuntur et in nullo formaliter conueniunt: quia si in aliquo tertio eonuenirent ex parte rei formaliter: tunc illud tertium esset contra hibile per vtrumque: et ita deus esset compositus ex potentia li et actuali: ergo nulla perfectio abstracta formaliter a creatura conuenit formaliter deo: sed omnis perfectio formaliter abstracta transcendens quam habet intellectus viatoris de communi lege est abstracta formaliter acreatura. ergo nulla earum conuenit formaliter deo extra. in tellectum: probatur minor. quia queritur vnde intellectus habet perfectiones transcendens: aut accipit eos immediate a deo. aut fabricat eas a se. aut abstrahit ab aliquo creato. primum dari non potest: quia deus non mouet per se et immediate intellectum viatoris. igitur non accipiteas immediate a deo. nec potest dari secundum: quia si intellectus sabricaret eas a seipso non essent perfectiones simpliciter: cum nullum fabricatum per intellectum sit perfectiso simpliciter: relinquitur ergo tertio scilict quod sit abstracta a creatura. et per consequens conuenit cum deo formaliter. Tertio sic. si volitio. non est formaliter in deo: igitur nec bonitas nec sapientia: nec aliqua perfectio simpliciter quecumque sit illa: consequentia nota: quia non est maior ratiode vna quam de alia. antecedens probatur sic: illud quod per vnam rationem continet vnitiue perfectionem duorum oppositorum non est formaliter magis vnum illorum: quam alterum: sed deus per vnicam rationem continet perfectionem volitionis et nolitionis: quia eodem actu formaliter est vo¬ lens et nolensi volens bonum et nolens malum: igitur non est magis formaliter volens bonum quam sit formaliter nolens malum: sed nolitio non est formaliter in deo: quia tunc in eo possent formaliter esse actus contrarum cum velle et nolle sint contraria: ergo in ipso non est formaliter volitio. Confirmatur: quia sicut vel le bonum est perfectionis: ita nolle malum et iniustum est perfectionis in creatura rationali: sed nolle non est formaliter in deo: quam uis sit perfectionis: ergo nec velle est in ipso formaliter quamuis sit perfectionis. Confirmatur iterum: quia nullus actus habens contra rium positiue est formaliter in deo: sed actus volendi in communi habet formaliter actum contrarium nolendi: ergo actus nolendi non est formaliter in deo.
Contra franciscum. Sed ad veritatem ista positio non videtur ihirationalis nec benetuta: quia quod non est tale formaliter: sed solum eminenter simpliciter et absolute non dicitur tale: hoc patet etiam. per exemplaistius doctoris. Anima en im intellectiua non est anima sensitiua: nec vegetatiua formaliter: nec virtualiter: vt dicit: sed solum eminenter: et ideo simpliciter: et absolute loquendo: anima intellectiua non est anima sensitiua nec vegetatiua: immo specifice et sic realiter distinguitur ab ipsis: etiam per eum. Iterum secundum eum ibidem: sol quando est aura serena et claradicitur candidus et albus: non quidem formaliter nec virtualiter: sed solum eminenter. Sed constat quod simpliciter et absolute loquendo: sol non est caudidus nec albus: igitur quod non est tale formaliter: sed solum eminentur simpliciter et absolute non dicitur tale: etiam per eum: sed deus non est ens nec viuens nec bonus: nec sapiens formaliter: sed solum eminenter secundum istam positionem: igitur deus absolute loquendo non est eus: nec bonus etc. quod non videtur rationabiliter dictum. ergo etc. Confirmatur: quia quod non est inaliquo formaliter: sed solum eminenter simpliciter et absolute non est in illo: hoc patet etiam per eum: anima enim sensitiua non est intellectiua simpliciter et absolute: nec candor in sole: et sic de ceteris: sed secundum istam positionem entitas bonitas sapientia etc. non sunt in deo formaliter: sed solum eminenter: ergo talia non sunt in deo absolute loquendo: et per consequens absolute et simpliciter loquendo: deus natodo est bonus nec sapiens etc. Et ne fiat cauillatio verbalis in conclusione huius rationis accipio esse in: non quid est per in formationem: sed per identitatem. sicut etiam iste doctor concedit: aliquid esse in deo. Confirmatur iterum: quia quod in vno quoque melius est esse quam non esse: non solum eminenter: sed etiam formaliter est in deo: accipiendo esse in: sicut stati dicebatur: hoc patet: quia quod non est in deo formaliter: sed solum. eminenter simpliciter et absolute non est in eo: vt patet ex dictis: sed quod in vno quoquam melius est esse quam non esse simpliciter et absolute est in deo: igitur quod in vno quoque melius est esse quam non esse non solum eminenter sed forma liter est in deo: sed constat quod in vno quoque melius est esse sapientem intelligentem etc. que dicunt perfectionem simpliciter quam non esse: igitur hec omnia formaliter sunt in deo: non solum eminenter. Istam rationem pro conclusione ista expresse facit anshelmus. mono. 15. vt patet videntibus ipsum etc.
ihsesponsio ad rationes francisci. Ad primum ergo istorum quando dicitur in minori quod quodlibet transcendens siue entitas siue sapientia: et sic de aliis est de se contrahibilis et determinabilis etc. dico quod ratio peccat per fallaciam equiuocationis: quia per huiusmodi rationes transcendentes iste doc. intelligit entita rem et sapientiam et bonitatem in communique de entita te sapientia et bonitate creata et increata vere predicantur: vel intelligit bonitatem sapientiam et entitatem in creatam que est deus. Si detur primum: concedomaiorem minorem et conclusionem: vt patet: quia nulla talis ratio tramscendens conuenit deo formaliter extra intellectum: quia talia communia non sunt aliqua res: prout res distinguitur contra voces et conceptus et entia rat omnis: et quod non est aliqua res non conuenit deo formaliter ex tra intellectum. Si detur secum sum: minor est falsa: quia nulla perfectio que est deus: est contrahibilis vel determinabilis per aliam: entitas enim vel bonitas increata non est contrabibilis: sed seipsa est hec et singularis cum non sit nisi ipsamet essentia diuina.
Ad secundum: si ratio esset bona sequeretur quod homo formaliter non esset animalis quod est euidenter falsum. Deductio est mihiclara: quia homo et asinus seipsis formaliter distinguum tur: sic quod in nullo formaliter conueniunt ex parte rei: quia nulla entitas de modo est realis: nisi sit entitas singularis. vt suppono pro nunc: igitur si per hoc quod ratio bonita tis abstrahitur a creatura: deus qui in nullo conuenit cum creatura ex parte rei non esset formaliter bonus: pari ratione: quia ratio animalitatis que abstrabitur ab asino homo qui in nullo conuenit cum asino ex parte rei non esset formaliter animal. Ad forma igitur rationis dico quod non probat nisi quod ratio abstracta per intellectum a creatura non conuenit deo formaliter extra intellectum: et hoc est verum: quia talis ratio communis et abtracta non habet esse reale sed rationis tantum: ex hoc tamen non sequitur: quod bonitas et sapientia increata non conueniant deo formaliter: quia bonitas et sapientia increata non abstrahuntur a creatura: sicut iste doc. videtur imaginari.
Ad tertium: nego antecedens: et ad probationem concedo totam primam deductionem scilicet quando dicitur: quod nolitio non esset formaliter in deo: nego: quia nolle malum est actus positiuus: sicut velle bonum: et ideo sicut deus est formaliter volens bonum: sic etiam est formaliter nolens malum. Et quando dicitur: quod tunc in ipso essent formaliter actus contrarii: nego quia velle bonum et nolle malur: non sunt actus contr irii: quia non sunt respectu eiusdem: et hoc est euindens: quia anima christi est formaliter vols bonum et formaliter nolens malum: et tamen ex hoc non sequitur: quod in iona sint formaliteractus contrarii et non nisi: quia tales actus non sunt contrariis proprie loquendo: et per hoc patet quid dicendum ad confirmationem. Ad primam dico quod deus potest a nobis aliquo nomine proprio nomnari: licet imperfecte. Et ad probationem be. aug. concedo: quod ineffabilis est deus. quia non potest a nobis per fecte nominari: sicut loquitur ipse. Sed ex hoc non se quitur quod non possit aliquo nomine simpliciter proprio imperfecte nomiari. Secundam rationem concedo etc.