Quaestio 10 [Sorb 193 Transcription]

Decimo quaero circa distinctione primi in speciali quare voluntas se habeat respectu fruitionis causandae respectu dei clare visi et sit quaestio informa utrum creatura rationalis clare videns deum necessario diligat ipsum

videtur quod sic quia quia secundum intentionem philsophi angelus clare videns deum necessario diliget eum igitur et eadem ratione et quaelibet alia creatura rationalis assumptum patet quia philosophus ponit quod motor coniuntus movet celum propter hoc quod amat movens separatum et tamen dicit 12 metaphysicae particula 37 quod motor primus movet sicud amatum et desideratum sed motor coniunctus necessario movet secundum philosophum et ex quo non movet nisi quia diliget si necessario movet necessario diligit etc

Praeterea delectabile finitum difficultat voluntatem ad non vocandum ipsum igitur delectabile infinitum inpossibilitat contra probatur quia si delectabile finitum difficultat ad non volendum ipsum igitur in 2o magis delectabile in duplo magis difficultat et in triplo in tripum et sic in infinitum igitur infinitum delectabile infinite difficultabit ad non volendum et ista necessitabit ad volendum et prima consequentia in hac probatione patet quia nisi prima consequentia huius deductionis esset bona non valeret argumentum philosophi 8 physicorum quo probat quod motor prius quem probaverat esset infinite virtutis non potest esset virtus in imaginatione quia tunc non moveret in non tempore illud argumentum non valeret nisi originaret quod si alia virtus movet in aliquo tempore quod dupla eius virtus moveret duplo minori tempore et ita virtus infinita moveret in non tempore

aliter autem probatur eadem consequentia quia nisi ista consequentia esset bona nunquam aliquod agens naturale posset producere effectum proportionatum virtuti suae active qui si cetera sint paria ita proportionaliter duplus effectus duple virtuti active sicut subduplus subduple

Item 1 de trinitate capitulo 7 "Impiis non manifestabitur filius a forma dei in finali iudicio quia sic non potest videri nisi ad gaudium igitur ad talem visionem sequitur fruitio"

Item 13 de trinitate nullus potest velle miseriam 10 capitulo de parvis et aliis capitulis etiam igitur nolle beatitudinem

Item voluntas non potest velle summum malum sibi ostensum ut patet de casu dyaboli capitulo 12 quia ibi habetur quod omnis natura cognitiva vitat incommodum igitur nec nolle summum bonum et capitulo 23 magis ad propositum quod angelus malus si praescivisset poenam sibi innumere non potuisset noluisse peccare

Item capitulo 13 ibidem vult quod voluntas non potest non velle beatitudinem sibi ostensam igitur multo fortius nec deum clare visum a se verbum anselmi ibi quasi in fine capituli est loquendo de bono commodi et malo incommodi hoc inquit modo omnis bene sibi aeque volunt et male sibi esse nolunt et immediate ante commodum vere non solum mentis rationalis creatura sed et omne quod sentire potest vult et vitat incommodum

Item anselmus monologion capitulo 70 dicit quod "anima rationalis quaecumque summa beatitudine frui potit aeterne beata erit" et eius medium ad hoc est ibi quia illa fruens eius indigentiam iam experta illam non poterit non amare etc

Item si clare ostenso sibi deo voluntas non necessario amet ipsum igitur nec ostenso quibus quocumque alio quantumcumque ter?sca?li necessario illud odiret consequentia patet quia nihil est magis odibile quam deus sit diligibilis et per consequens non necessario dolet dyabolus ex maxima poena quam potest sustinere quia nullus potest dolere sine puniri nisi habendo quod non vult quia nihil est poena alicui nisi quod est contra voluntatem secundum anselmum de conceptu virginali capitulo 4 sicud enim ut ibi habetur quidquid faciunt membra et sensus totum inputandum est voluntati ita non punitur nisi voluntas nam nihil est poena alicui etc ut prius Et nulla res poenam sentit nisi quae habet voluntatem membra autem est sensus per se nihil vult sicut enim voluntas in membris et sensibus operatur ita in illis ipsa torquetur aut delectatur quod si quis non accipit sciat in membris et sensibus non nisi animam in quam est voluntas sentire et operari et ideo in illis torqueri aut delectari habet tum usus ut actiones quas facit in iusta voluntas vocemus peccata quia in voluntate qua fiunt est peccatum etc non illum passusm Et si dyabolus non necessario doleret sed libere tunc posset cum vellet non dolere quod certum est esse falsum igitur et eadem ratione et multo fortius martir toto tempore durissime passionis suae posset sine miraculo velle eam quod videtur difficile

Item si voluntas clare videns deum posset illum non diligere vel hoc esset omnem actum suspendendo vel ad aliud necessem divertendo 2m non esset ad propositum quia inquiritur an stante visione dei etc

Et prima secundum anselmum in pluribus locis a ibi intellectus unito intuitu videbit omnia igitur videbit illud ad quod diverteretur nec primo modo quia tunc si intellectus unum solum bonum videret posset voluntas sic dispositim quod illud non velle dum sic disponitur sed hoc negat anselmus de casu dyaboli capitulo 12 diffuse etc

// Item si voluntas non necessario amaret deum clare visum tunc poasset stare cum clara visione dei in aliquo odium dei et sic maximus dolor consequens falsum et consequentia patet quia nihil videtur excludere dolorem maiori necessitate quam potes ponat delectionem

Item commentator 12 metaphysicae commento 39 dicit quod delectio sequitur apprehensionem sicut umbra corpus igitur necessario sed delectio voluntatis requirit in voluntate actum dilectionis sicut et dolor odium igitur ex visione summe delectabilis quod est deus equitur necessario aliquis actus voluntatis et ita non potest se suspendere ab omni actu dilectionis illus instanti ipso clare a se viso

Item aliter nullus beatus videretur esse confirmatus in beatitudine sua quia si posset libere cessare ab omni actu fruendi qui est dilectio etiam stante visione non videtur ibi esse maior confirmatio vel certior quam in via vel quam in angelo ante lapsum vel qualiter enim confirmaretur

In contrarium deus clare visus potest odiri a sic vidente igitur multo fortius potest non diligi antecedens probatur quia constat quod aliquis iudaeus odivit deum quia christum sicud patet ex cestimodo christi me vocando sed potuit fuisse quod deus alibi eodem tempore quo talis iudaeus odivit deum hominem corporaliter visum alibi miraculose vidisset deitatem clare igitur deus clare visus ab illo fuisset oditus

Item si quilibet clare videns deum necessario diligeret ipsum tunc per consequens clare videns esset confirmatus quia non posset non frui deo consequens falsum quia constat quod angeli mali non fuerunt confirmati ante lapsum et viderunt deum et capitulo 14 ubi dicit quod ex quo creati sunt ipsa ubi de aeternitate et pia contemplatione perfruuntur

Et prima si ex visione dei clara essent confirmati quod esset si per hoc essent necessitati ad fruendum deo nullus posset ex tunc non frui et per consequens etiam esset quilibet videns deum clare certus de aeternitate suae beatitudinis consequens falsum quia paulus et moyses viderunt eum clare et tamen neuter fuit certus de aeternitate illius beatitudinis nec etiam confirmatus seu inpeccabilis modum est cum utrique perdiderit illam statim post et etiam moyses graviter post peccavit et paulus licet sibi conscius non esset tamen sine peccato se et assere non audebat

assumptum de moyse patet per augustinum 12 super genese capitulo 43 44 45 et in quaestionibus orosii quaestio 36 dicit expresse quod paulus in raptu vidit deum sicut sancti post hanc vita Idem etiam de paulo dicit expresse libro de videndo deum et probat de moyse per illud numerorum 12 capitulo quo deus arguens mariam sorrem moysi ait de moyse quod non apparuit sibi sicud divinis prophetis sed ore inquit ad os loquorum ei et palam non per aenimga videt deum

praeterea nonullus minus libere et contingenter fruitur quis deo clare viso quam vult beatitudinem apprehensam omnis enim naturaliter volunt beati esse secundum augustinus 13 de trinitate capitulo 5 et aliis praecise ad expositionem anselmi de casu dyaboli capitulo 12 et tamen libere potest quid non velle beatitudinem apprehensam quia libere potest quis velle sibi miseriam aeternam nam dyabolus potest secundum rectam rationem eligere suam miseriam aeternam et per consequens potest libere velle eam et ita potest nolle beatitudinem sibi assumptum patet quia posito quod deus daret dyabolo optionem an vellet esse sicut nunc est semper miser vel simpliciter non esse quem casum pertractat augustinus 3 de libero arbitrio capitulis 11 12 13 tunc ipse secundum rectam ratione eligeret semper miser esse seu sic elibere deberet igitur hoc eligere posset nam si quis dixerit non esse quam miserorum esse me mallem respondebo inquit augustinus mentiris capitulo 11 et hoc bene post capitulo 13 probat tripliciter primo sic qui enim dicit mallem hoc quam illud eligit aliquid non esse autem non est aliquid igitur nullo pacto potest quis recte eligere non esse 2o sic quod est alio praeeligendum melius est eo quod autem non est melius non potest igitur illud velle non deberes 3o sic quod quid recte eligit appetendum cum ad illud pervenerit necesse est ut melior fiat melior autem esse non poterit quae non erit nemo enim recte potest eligere ut non sic

dices forte sicut contra se obicit quod aliqui virgente miseria se se interi merunt

Sed hic respondet primo quod tales aut eo consurgerunt ubi sibi melius putaverunt et non est contrarium ratione recte nostrae aut si nullus se futuros omnino crediderunt multo minus falsa electio nihil eligendum commovebit

Aliter etiam et magis iuxta illud quod sentit diffuse respondit quod cum quis credens quod post mortem non erit in collationibus tamen molestiis a cupiditatem mortis inpellitur etiam decrevit atque arripuit mortem in opinione habet errorem omnino defectionis in sensu autem naturale desiderium quietis et non qualiter bene probat ibi parvi ante materialiter quomodo potest fieri ut aliud sit in opinione et aliud in sensu et tunc quasi in fine capitulo 13 infert quod vult circa hoc dicere dicens est itaque omnis iste appetitus in voluntate mortis non ut qui moritur non sit sed ut requiescat et ita licet cum errore credat non se futurum natura tamen quietus esse hoc est magis esse desiderat qua propter nullo pacto fieri potest ut non esse aliquem libeat

4o principaliter argui potest sic est quasi idem cum priori viator potest velle non esse et per consequens potest sibi nolle beatitudinem igitur eadem ratione videns deum clare potest non velle deum non nolle ipsum / primum assumptum patet de anchichophel 2o Et et de saule primo R? et de iuda et aliis qui se occiderunt et prima consequentia patet per augustinum 11 de civitate capitulo 27 porro inquit tam nemo est qui non esse beatus velit quam non esse quomodo enim potest beatus esse si nihil sit ultima consequentia patet quia non magis necessitatur videns deum ut deum clare visum diligat quam quis ad volendum sibi bene esse

Praeterea possibile esset quod aliquis dampnandus clare videret deum et quod tali sic videnti deum revelaret aliquam parvam poenam sibi futuram hoc posito talis eo ipso haberet dolorem aliquem et per consequens suum gaudium praecedens si gaudebat necessario aliqualiter minoraretur quia aliter cum illo gaudi posset naturaliter stare maxima poena quod est impossibile et si propter tam parvum dolorem minoraretur suum gaudium in aliquo tunc propter maiorem dolorem plus minoraretur et per consequens posset deus facere quod ipse haberet tantum dolorem etiam stante clara dei visione quod ille naturaliter excluderet omne gaudium consequens visionem illam et tamen frui non est sine gaudio sicud patet per augustinum 10 de trinitate capitulo 26 de parvis

Praeterea si voluntas necessario diligit deum clare visum igitur clara visio faciaet voluntatem desinere esse voluntatem consequens falsum et consequentia patet per augustinum 3o de libero arbitrio capitulo 2 ubi dicit si necesse est ut velim non iam voluntate sed necessitate illud me velle facendum est sicut in voluntate senescimus sed necessitate sed quod non voluntate velimus quis vel delirus audeat dicere

Item eodem capitulo dicit quod nihil est causa in potestate nostra quam ipsa voluntas eo enim prorsus nullo intervallo mox ut volumus praefecto est Et post si fieri non potest ut dum volumus non velimus adest utique voluntas volentibus nec aliud quidquam est in voluntate nisi quod volet ad est igitur voluntas nostra nec voluntas esset nisi esset in nostra potestate porro quia est in nostra potestate libera est nobis non est enim nobis liberum quod in potestate non habemus aut potest non esse liberum quia habemus in potestate patet igitur prima consequentia igitur per nullam cogitationem necessitabitur voluntas ad diligendum

// Item si videns deum clare necessario frueretur eo igitur necessario bene vellet igitur eadem ratione angelus malus necessario male vellet cum ista sit malus in malo obstinatus sicud bonus confirmatus in bono consequens falsum quia aut habuisset illam necessitatem ante casum suum et tunc ante fuisset malus vel post casum et tunc vel a se et hocn on videtur non plus quam de homine in via peccante mortaliter aut a deo et hoc non quia deus nihil sibi immittit unde necessario male agat cum ipse non sit auctor mali igitur etc

Item tunc clare videns deum non posset non frui deo consequens falsum quia quilibet beatus circa deum posset suam beatitudinem amittere quia quilibet potest actum aliquem suum respectu alterius rei remittere vel non habere igitur non habere beatitudinem futuram hanc consequentiam probo quia si potest aliquem actum libere remittere vel dimittere tunc potest peccare habito praecepto quod non remittat vel tollat ipsum et per consequens poterit dampnari et non frui assumptum probatur de facto quia angelus Raphael qui assumpto corpore fuit ductor thobiae minoris habuit voluntatem ambulandi et aliquando intensiorem et aliquando remissiorem aliquando voluit aliquando noluit nam dum habuit voluntatem ambulandi principaliter ambulavit et non semper ambulavit sicud nec thobias igitur et quod iuste possit dari tale praeceptum patet quia beatus potest facillissime hoc implere

In hac quaestione ponam primo conclusiones aliquas et probabo et inprobabo eas

2o solvam rationes positas ad principale quantum erunt contra me Et 3o movebo aliqua dubia et solvam illa

Praeterea conclusio primi articuli est haec quod in via stante cognitione viatoris enigmatica in universali vel in particulari voluntas potest causare in se active dilectionem dei super omnia et propter se sin? fruitionem dei quia voluntas potest se conformare recto dictamini intellectus sed intellectus potest recte dictare quod deus sit cognitus sit super omnia diligendus et bonus igitur multo fortius si clare videretur quia non minus potest voluntas in oppositum perfectius cognitum quam in minus perfecte cognitum

Item omnis potentia libera potest habere aliquem actum circa obiectum sibi ostensus igitur et voluntas potest habere aliquem actum circa deum sic cognitum et etiam circa deum clare visum multo fortius et non necessario deordinatum igitur ex puris naturalibus poterit habere ordinatum actum circa deum licet non meritorium sed bonum ex genere et natura actus igitur actum dilectionis super omnia quia sine tali actu non diligetur ordinate deus quando sic comparative

3o probari potest ita conclusio sicut supra mihi est probata quaestio 6 articulo primo

Item 4o intellectus potest educere se de priora ad actum quia habens habitum potest illo iam uti cum voluerit sicut dicit commentator 9 3o de anima commento 123 18 et primi etiam vult quod habentes iam scientiam vel sancti in actu primo possumus intelligere cum volumus igitur mor multo fortius poterit voluntas educere se de actu primo ad actum 2um cum secundum omnium opinionem voluntas non minus sit activa quam intellectus

Item aliter voluntas non ageret malam actionem interiorem sed solum pateretur eam et ita nonquam peccaret quia pati malum sine omni consensu active proveniente a voluntate patientis non est malum sicut nec pati iniustum est iniustum secundum philosophum 5 ethicorum et 3 de libero arbitrium capitulo 26 dicit augustinus expresse quod pati iniustum non est peccatum

Item augustinus primo de libero arbitrio capitulo 28 in fine quasi liber dicit sit quid autem sit sic tandem et amplectaendum eligat in voluntate positum esse constat et nisi inquit fallor illud facimus ex libro voluntatis arguo sed hoc non esset verum nisi voluntas libere efficeret suam electionem igitur etc

Item ad hoc est anselmus de concordai capitulo 5 et facit multum pro responsione quam dedi ad argumentum principale 6 quaestione huius distinctionis opus inquit voluntatis quod cui datum est ut illud quod vult sic et quod non vult non sit voluntarium sive spontaneum est quam quod spontanea voluntate fit visariam est necessariam quia voluntate cogitur fieri et quod fit non potest non fier sed has necessitates facit voluntatis libertas quae prius quam sint eas cavere potest haec vera non essent nisi voluntas libere causare posset suam volitionem quia alia non sunt immediate in eius voluntate sed movente actum volendi vel nolendi igitur etc

Sed contra conclusionem illam potest sic argui quia si esset in libera potestate voluntatis diligere deum super omnia cum istam libertatem indifferentiae non habeat voluntas ex caritate informante eam posset voluntas ex sua naturali libertati diligere deum super omnia et non dilectione qualis cadit sub dei praecepto et per consequens posset velle inplere omnia dei praecepta et totam dei voluntatem quantum posset et si hoc ergo naturaliter posset habita sufficienti cognitione vitare omnia peccata quia non stant simul quod aliquis velit implere totam voluntatem dei et tamen quod peccet si habeat cognitionem sufficientem quia eo ipso nihil potest omittere ad quod tenetur scitum esse tale nec committere quod prohibetur et pari ratione quam semel semper occurrente materia peccati potest sic dispositus ex naturalibus vicare omnia peccata pari ratione pro perpetuo habita tali dilectione noviter vel prius libere producta contracta continuata sed consequens videtur falsum et opinio pelagii igitur antecedens non videtur dandum

Et illud confirmatur primo quia tantum potest unus homo diligere actum quod nec committit aliquid contra eius voluntatem nec omittit aliquid faciendum circa ipsum igitur potest si potest ex naturalibus plus diligere deum poterit ex naturalibus inplere praecepta dei et vitare omnia peccata in deum causa omissionis quam commissionis

confirmatur quia stante continuata semper tali dilectione dei super omnia nec peccabit utendo deo nec fruendo uti non uti enim deo repungnat dilectioni dei super omnia

Praeterea sancti ponunt quod naturalia nostra non sufficiunt ymmo indigemus gratia infusa adinplendum praecepta et ad vitandum peccata

oppositum enim erat error pelagii sed non minus indigemus gratia ad diligendum deum super omnia propter se super omnia ut tenemur quam respectu aliorum igitur ad causandum dilectionem dei propter se quae cadit sub?praecepto non sufficit voluntas ex libertate naturali conditione

Item confirmat doctor ille istam rationem priorem quia si argumentum positum pro conclusione valeret aeque probaret quod homo ex puris naturalibus posset mereri quia tu arguis quod intellectus potest dictare deum esse super omnia diligendum igitur voluntas potest deum super omnia diligere ita argueretur ex parte ita intellectus potest ex puris naturalibus dictare merendum esse igitur voluntas potest ex puris naturalibus mereri sed hoc non valet sicut notum est non valere igitur nec ibi

Praeterea 4o confertur ratio quia quaero a te aut anima cum indigeat caritate ad merendum indiget ea solum ut informet animam sicut quodam orna?tum ad pulcerficandum voluntatem et quia deus vult talem gratiam a quolibet habere aut quia sic est necessaria et servit ad actum eliciendum quod non possit sine ea principare actum huius non primum scilicet quia deus vult eam conferre et haberi quia sancti sicut ponunt eam ita ponunt eam necessariam ad meritum si 2m aut igitur requiritur sicut circumstantia actus meritorii solum aut tamquam causa activa actus meritorii non primum quia non ponis inquit iste contra okam circumstantias esse necessarias nisi ut sint obiecta actuum volitiviorum et elicitivorum et per consequens secundum hoc gratia non requiritur ad meritum ut sit immediate r?r fuerunt re?r sufficit enim quod diligatur dei significatur

Si 2m igitur alius est actus qui causatur in caritate quam qui causaretur sine ea quia causa particularis alterius rationis potest in aliquem effectum alterius rationis et per consequens haberes ponere quod in talem actum non posset naturaliter

Item si sic posset voluntas principare dilectionem dei super omnia igitur aut libere aut necessario si libere igitur virtute illius amoris posset vitare hoc peccatum omnia peccata sicut arguit pelagius et eadem ratione 2m et 3m et sic de omnibus ita posset naturaliter omnia peccata vitare si enim alicubi dicatur quod necessario illud non erit in nostra potestate nec nobis inputabile per consequens et ita non esset peccatum si necessario nobis inputaretur ad meritum consequens falsum

Item 2o principaliter argui potest per commentatorem 8 physicorum commento 78 ubi commentator quod voluntas non potest noviter velle nisi moveatur ab aliquo extrinseco quia si ipsa in omnibus suis dispositionibus extrinsecis et intrinsecis habet se uniformiter usque ad hoc instans sicud prius nec in hoc instanti aliquod quo causare valeat recepit igitur voluntas non magis est nunc causa volitionis quam prius Et consequentia patet specialiter in commento 8 ubi per hoc medium probat quod simul non movet se in loco postquam non movebat nisi propter aliquam dispositionem noviter in ipso receptam vel in extrinseco et hoc arguit ulterius quod est inpossibile quod sic dare primum motum et non moveri

// Item quia voluntas non potest velle aliquid nisi aliquo modo appareat commodum si voluntas esset activa respectu volitionis tunc voluntas posset libere velle aliquod parvum incommodum hoc falsum sicud dicit anselmus in de casu dyaboli capitulo 12 et philosophus 3 ethicorum et augustinus 2 de libero arbitrium capitulo 15 et per consequens pari ratione voluntas non potest nolle commodum quia non magis necessitatur ad nvolendumincommodum quam ad volendum commodum et si voluntas vult necessario quod sibi apparet commodum igitur respectu talis obiecti non ipsa sed obiectum vel cogniti obiecti est causa volitionois

Praeterea conclusio metaphysicae commento 10 dicit commentator quod quando voluntas agit contraria successive tunc ipsa non primo immediate aget ita quia tunc posset illa agere in simul et est alia causa dicit commentator quia necessario est causa immediata unius contrariorum et non alterius quia aliter ageret ita contraria insimul cum igitur respectu volitionis non ponatur alia causa immediata quam voluntas sequitur quod ipsa potest facere volitionem et nolitionem insimul consequens falsum igitur

Praeterea agens semper est nobilius patiente secundum philosophum et commentatorem 3o de anima commento 10 et idem dicit augustinus 12 super genesem capitulo 5 Sed nichil est praestantius seu nobilius se ipso igitur nihil agit in se ipsum

Item super 8 physicorum commento 8 dicit quod ibi aristoteles intendit quod universale est omnibus virtutibus motivis rationabilibus et irrationabilibus scilicet quod non movent quandoque et quandoque quiescent nisi propter dispositiones varias tempore motus vel tempore quietis quoniam inquit commentator quod irrationales non quiescunt quandoque et moventur quandoque nisi propter remotionem transmutationum scientiam in eis ab extrinseco in anima aut in corpore modum est enim quando animal movetur postquam non movebatur necesse est ut in eo sic appetitus qui non erat aut concupientia et iste appetitus aut concupientia non fiunt nisi per aliam transmutationem praecedentem ab aliquo ente extra animam et hoc erit quando illud ens fecerit aliam passionem in corpore eius ex qua fiat concupientia quae non erat aut appetitus haec ille ecce quam plane ducit hic quod potentiae rationales non movent quandoque et quandoque non nisi propter passionem factam in eis ab extrinseco per concupiscentiam quae fit in eis ab ente extra animam igitur voluntas non est actus respectu talis concupiscentiae sed passiva tantum

Item commentator eodem 8 commento 15 dicit et eadem sententia est in textu illius commenti et praecedentis unus inquit motor non movet essentialiter nisi in uno motu et ideo in animalibus apud nos primus motor non est in illis sed est extra quia aut non moverentur nisi uno motu tantum et ideo motor in istis animalibus non movet nisi quia primus movetur ab extrinseco

ad primum istorum concedendum mihi videtur quod etiam sine infusione doni supernaturalis posset voluntas viatoris mediate dictamine possibili haberi de deo in via libere in se causare dilectionem dei super omnia sicut deducit ratio prima pro conclusione facta

utrum autem talem qualis nobis praecipitur et qualis potest elici mediate caritate infusa dubitatio bona ulterior esset et dico pro modo quod sic talem in specie quia sic est de habitibus quia idem actus secundum speciem elici potest a potentia sine habitu qualis cum habitu licet non ita perfectus ceteris paribus ita est de habitibus infusis a m?to fortiori quia licet sicut ponendi tamen non cadunt parum sub experientia nostra quia secundum sal?om nemo scit utrum odio etc et quid nullus diat scio quod cras erimus sed nec quod modo sumus Et paulus nihil mihi conscius sive sed non in hoc iustificatus sive alii autem cadunt aliquo modo et magis sub certa experimentia nostra saltem mediate discursu

Praeterea dato quod actus elicitus pietate caritate infusa esset alterius speciei cum talis potentia sic habitualis respectu huius actus non apparet quin ex frequentia omnium actuum alterius speciei posset generari unus habitus inclinatus in similes et ita si subtraheretur caritas infusa ad hoc videretur talis actus posset elici mediate caritate habituali acquisita

Praeterea licet caritas infusa iuvet potentiam ad eliciendum actum tamen non videtur inpossibilioris potentiam ad dilectionem dei super omnia eliciendam quamn sine ipsa elicere posset quam inquams in specie alia talis autem actus si eliceretur habita caritate meritorius esset igitur talis actus in specie qualem voluntas sine caritate infusa elicere posset potest esse meritum et posset esse talis qualis caderet sub praecepto

Praeterea praecepta non videntur rationabilia si ponerentur inpossibilia deus autem etiam si caritatem infundere nollet rationabiliter posset recipere amorem sui super omnia ymmo ad hoc tenemur instinctu negatur igitur talem actum ex naturalibus elicere possumus qualis caderet subpraecepto vel capdere potest et quod dicit quod tunc possemus ex puris naturalibus inplere praeceptum dei et vitare omnia peccata omissionis et commissionis dico quod non sequitur tum quia non est in potestate nostra aliquid facere ex huius praecepto quia non est in potestate nostra quod praeceptum sic tum quia nec cum caritate nec sine possumus vitare ex contrarium statu omnia peccata quia Ioannes in canonica sua "si dixerimus quod peccatum non habemus" etc saltem non omnia venialia possumus ex naturalibus vitare nec etiam omnia mortalia tum quia non originale tum quia non est in potestate nostra quin alialia volubilia quae vitare non possumus non esset mortalia tamen quia non est in potestate nostra naturali iam baptizati et ab originali praemandati habere originalem iustitiam collatam a deo nec in se nec alio dono aequivalenti maxime post lapsum in peccatum actuale et tum carentia utriusque simul inputatur ad mortale igitur

Concedo tamen quod multa peccata mortalia et etiam venialia vitare posset homo sine caritate infusa nec propter hoc erravit pelagius sed quia dixit quod omnia et quod mereri etiam possumus ex puris naturalibus ut aestimo et hoc falsum est quia licet sit in potestate nostra elicere multos actus bonos ex genere tamen non est in potestate nostra quod deus illos acceptet ad vitam aeternam quia hoc semper est de mera gratia sua propter quod christus mel?un?o dixit cum omnia bene feceritis dicite quia servi inutiles sumus volens per hoc quod nullus de factus suis deberet se reputare quod sine gratiosa sua acceptatione essent meritoria vitae aeternae

per idem ad primam confirmationem dicendum quod licet sit in potestate hominis tantum diligere alium quod velit nihil omittere nec committere contra eius voluntatem tamen non est in potestate eius nec omittere nec committere contra ipsum quia semper stat in potestate alterius quod non placeant vel quod placeant facta proximi

ad aliud dicendum quod nisi contingent dormire et cessare aliquo?ns a cognito vel credito quod homo posset huius dilectionem dei super omnia continuare et non valet ulterior contra quia cum isto staret usus aliquis dei et fruitio creaturae primum patet ex psalmo "Inclinavi cor meum ad faciendas illius t propter retributionem" nec hoc est malum nec abuti deo sed praecise uti deo ita quod non frui est perversitas maxima secundum augustinum vel etiam frui creatura fruitione repugnante amori dei super omnia nec est in potestate nostra quod omnis fruitio creaturae vel omissio multorum aliorum quae starent cum dilectione et quas omnis vitare non possumus ex puris naturalibus nec etiam ex caritate dei nisi displiceant deo mortaliter et praeter hoc multa alia tacta sunt in prima responsione quare non sint in nostra potestate omnia peccata ex naturalibus vitare dato etiam quod naturaliter possemus vitare ne uteremur deo vel frueremur creatura

ad 3m concedendum est quod tenemur diligere deum ex gratia et quod hoc non est in nostra natruali potestate nisi dispositive sed ex hoc non sequitur quin similem actum dilectionis possemus ex naturalibus elicere et similem illi qui cadit de facto sub praecepto ut supra probavi quoniam sub praecepto cadit habitio caritatis et praeter hoc ca?o dilectionis eandem causam tamen dilectionem numero que causatur mediante caritate infusa si ipsa active principiet non posset voluntas sine illa principare quia nec aliquis effectus active causari posset ab alia creatura nisi ab illa vel illis a qua vel a quibus causatur per se loquendo quod addo quia ista causatio communicari alteri posset sicut causatio caloris calefacio

ad 4m dicendum quod non est simile quia mereri non est sub voluntatis potestate sicut est diligere in eo quod non est in eius naturali potestate nisi dispositive quod illa dilectio sit meritum sed certe simile esset de velle mereri et de velle diligere ex caritate haec enim in plena potestate naturali voluntatis sunt et istae sunt illae volitiones quae sunt immediate et proprie conformes dictis dictaminibus sicut et ipsa dilectio praevia vel nolitio quaia volo diligere dictamini conformiter quo iudicatur deus esse summe bonus et summe diligendus a me

ad 5m si daretur primum membrum divisionis ad hoc caritas initio esset necessaria vel esse posset quia requiretur tamquam signum acceptationis per se operantis iuxta illud quomodo huc intra?sti non habens vestem implenitudinem Iuxta illud gn respexit deus ad abel et ad minimia eius nec plus experimur nec ex scriptura haberemus sine sit plus de facto sive non Si detur 2m membrum et quod sit solum circumstantia addita non sufficit quod praecise obiciatur maxime quia tunc actus ab ea in nullo dependeret scilicet si solum esset circumstantia ita quod nihil coageret sed esset potius gratificatio personae licet actus sive illa meritoria operatio non esset quid autem sic decrescantiis actus virtuosi utrum enim necesse sit quod sint obiecta vel non dicetur alias esse tamen posset de fact est ut aestimo circumstantia talis qua posita ceteris paribus deus efficacius cooperaretur nobis quam sine sine ea si vero detur quod vere active concurrat quod vere non conprincipiat Et cum dicis quod causa alterius rei potest aliquem effectum alterius id est causaris verum est saltem inentionem alterius rei in potentia cognitiva sed non sequitur igitur aliam dilectionem secundum speciem respectu prioris obiecti quia fallacia consequentis est

praeterea si ratio valeret concluderet quod habitus naturaliter acquisitus cum potentia posset in actum alterius rationis ab actu in quem potest potentia antequam habituetur quod est falsum apud eum et apud omnes potestates distinctos habitus ab actibus et apud aristotelem 2o ethicorum

ad 6m quod est contra seipsum nisi ipse sit pelagianus et contra omnem katholicum quia aeque probat et contra omnem habentem caritatem quod posset vitare omnia peccata venialia quod negant omnes sancti

dicendum inquam quod libere et non necessario causat voluntas in se dilectionem dei super omnia et ulterius est concedendum quod homo habita caritate vel forte sine gratia libere potest ex talis amore dei et in formatione naturaliter possibili haberi vitare hoc peccatum actuale per se et illud per se et sic de quolibet forte diversim sed non omnia simul quia pronitas nostra ad malum similis est remardo vel vulpi qui si a cursu in uno loco inpediatur invenit sibi locum aliunde sic nec possumus simul omnia excogitare illa tamen in potentia non excusat nisi de speciali minima dei qui voluit nos ad ista obligari et secundum apostolum "scripta sunt in cordibus nostris" etc et ideo actualia mortalia quae de facto sunt peccata mortalia quo ad operationes et omissiones actuales vitare possumus forte sine habita gratia de generali dei adiutorio non tamen omnia peccata mortalia possibilia nec originale licet autem hoc possemus non tamen faceremus nec aliquis unquam fecit sine speciali dei adiutorio quo saepe sibi non cooperatur voluntati electorum ad malum et saepe immittit eis ut aestimo volitiones voluntas sine actione voluntatis sed voluntas libere tenet se posita in cursu boni

ad 2m quod ibi apud philosophum et commentatorem erat magna difficultas qualiter aliquid posset noviter agere sine omni mutatione requisita secundum naturam licet 11 3 ethicorum et etiam 7 ethicorum ponait philosophus voluntatem esse liberam respectu electionis suae quia aliter inconveniens sequeretur quod 6 male operationis operans non esset vituperandus et per consequens principium philosophi et commentatoris quod si motor moveat postquam non movebat tunc primo habet sufficiens posset et non ante non est intelligendum de voluntate nostra vel saltem aliter intelligendum est ita quod ex illa non non sequitur quin voluntas nostra sit libera quia enim ponebant quod deus est immutabilis et non potest sicut nos noviter volitionem recipere et ideo difficilium fuit eis salvare quomodo deus noviter agit nisi in aliquo alio esset alia mutatio ante istam novitatem contra poneretur prima iudicabant non esse prima ymmo omnem novam praecedere posuerunt aliam unde de actione extrinseca principiata a voluntate nostra argumentum philosophi demosntraret quod si alqiuid tale noviter principiat quod illam novitatem extrinsecam voluntati praecesserit alia saltem novae volitionis tunc agendi quando agitur de actione autem intrinseca quin illa possit noviter creari absque omni alia novitate prima praevia si ponatur voluntas libera esse sicut ponit philosophum non probat eius ratio etiam ceteris omnibus existentibus paribus a ratio iam dictorum est quia si voluntas nostra habeat posse sufficiens respectu actionis extrinsece et tunc habet velle respectu agere et tum hoc non in peditur alioquin non haberet posse sufficiens et si habet velle agere et non inpeditur igitur agit vel incipit agere et si de novo faciat talem actionem hoc est vell quia de novo vult agere huius vel propter aliam mutationem in extrinseco et ex utroque sequitur quod illud posse quod nunc habet sit factum per mutationem immediate praecedentem scilicet in voluntate vel extra voluntatem sed non est ita respectu volitionis libere causabilis a voluntate in se ipsa nec etiam a voluntate divina qua ab antiquo aeternaliter libere voluit nunc vel tunc producere quia tamen potuisset citius vel posterius libere produxisse

Sed contra hoc arguitur secundum istam responsionem staret cum argumento p?i et conclusionis quod potentia motiva staret per tempus non agendo et cum hoc quod sine alia mutatione praevia posset noviter ex se movere hoc enim iam ponitur in responsione de voluntate respectu volitionis in se ipsa libere causanda et pari ratione posset potentia motiva stare per quodcumque tempus non movendo et post libere sufficienter ex se movere igitur potuisset sic stare per infinitum tempus in praeterito et post movere sine indigentia alterius mutationis extrinsece et ista staret cum argumento philosophi et commentatoris quod deus libere movebat postquam nihil fuit motum cum hoc per argumentum suum intenderit inprobare

Respondeo nullo pro me concedo quod argumentum meum deficit et peccat et nititur probare unum falsum reprobatum a fide et scriptura sacra

Respondet cum firanf pro intellectu inquit processus dissi?mi dico quod philosophus sicut omnis alii philosophi et omnes secte supponunt quod voluntas dei est omnino immutabilis per aliquam volitionem novam cui supposito et argumento philosophi et commentatoris visum fuit eis per naturalem rationem repungnare quod primus motus inceperit quia ex in temptatione illius sequitur ut visum est eis alia mutatio vel novitas praevia in corpore moto illo motu aut in aliquo extrinseco aut in voluntate motoris ex opposito ultimi scilicet ex remotione mutationis cuiuscumque a motore primo ponitur positio mutationis in alio ante mutationem quae poneretur praevia aliud per rationem naturalem mere non apparet mihi inquit ille quamvis ex fide credamus quod deus absque mutatione sui vel alterius praecedente totum mundum de nihilo fecerit

dices si homo credat deum esse potentiae infinite in vigore ex hoc potest sufficienti ratione naturali credere ipsum posse libere agere quamcumque rem adextra sicut iste dicit alias esse persuasum et hic suadeo per rationem esse mihi evidenter est quia aliter non magis produceret unum de infinitis effectibus producibilibus ut in hoc passo quam alium forte medium illius doctoris est quia aliter mutaret in non tempore vel aliud simile sed alias ostendam hoc non inferre illud tamen mihi videtur quod iste doctor sicut dicit cum ut aestimem ipse teneat contradictionem includere et probatur in hic mundus fuerit ab aeterno vel alia creatura et si hoc tunc eisdem mediis quibus idem probabitur est demonstrabile quod deus per tempus infinitum ymaginatum nihil causaverit et si hoc tunc per consequens ex ratione naturali sufficienti potest idem ipsum sed philosophus credidit deum esse potentiae infinite vel saltem hoc potest ab aliquo credi propter rationem naturalem sine fide igitur etc

Respondet ille quod et si posset credi sufficienter ex puris naturalibus deum esse potentiae infinite et libere posset agere ad extra tamen non sequitur quod expuris naturalibus posset credi sufficienter ipsum posse agere sine omni mutatione praevia vel novitate quia hoc semper repugnaret rationi naturali quia potentia activa causa nobilis esset absque omnium actione per tempus infinitum et ideo ratio naturalis absque fide iudicaret hoc repugnare potentiae tam nobis non ratione potentiae sed ratione suae nobilitatis unde dicunt philosophus et commentator 12 metaphysicae commento 49 habentes consequens pro inpossibili quia si essent aliquae inten?tie non moventes illae essent otiose unde quamvis non repungnat potentiae rationali in nobis quod fit sine actione per tempus otiosa quando vult sive sic ita sive non non curo cum hoc repungnat potentiae infinitae nobilitatis quantum potest percipi praecise per rationem naturalem quod aut primus motor nullo modo posset mutari probat philosophus continue per totum 8m

Aliter potest dici et probabilius mihi videtur quod processus totus philosophi et argumentum suum bonum est de movente naturaliter sed non de movente libere sed posset dici ad commentatorem super 8 physicorum commento 15 cum dicit quod demonstratio aristotelis universalis est omni motori qui ponitur primus sive sic positus movere per appetitum sive non sed inpossibile est quod agat in aliqua hora et alia non quia tunc esset illic motor prior ipso

dicendum enim quod totum videretur rationale illud dictum innitendo rationi mere naturali et ideo si voluntas post talem indifferentia moveat animal noviter se bene quod voluntas illa non erit primus motor simpliciter quia vel movet tunc per novum appetitum et tunc est mutabilis et per consequens non est primus motor vel movet per appetitum antiquum et tunc vel prius inpediebat movere et per consequens non fuit primus motor cum ille non possit ab alio inpedire vel exspectavit gratis aliam mutationem et tunc alia mutatio deberet praecedere suam et ad hoc sequitur quod iste non sit primo post motor vel expectavit sine causa et per consequens otiose ut videbatur eis quod non contingit motori primo et ita tota deductio est mere naturalis et secundum principia naturalia praecise secundum quae loquuntur philosophus et commentator et rationaliter pro tanto

Ad 3m quod voluntas non potest velle incommodum per augustinum 2 de libero arbitrio capitulo 15 Et anselmus de casu dyaboli 3o ethicorum capitulo 12 et 3 ethicorum dicit philosophus quod omne volibile est bonum concedendum est quod non potest simul aliquid velle propter se et per se et quod illud appareat sibi incommodum simpliciter et hoc volunt auctores et non plus sed quin voluntas possit velle incommodum stitum esse tale propter aliquem finem nolunt negare

Dices contra aliquis potest libere velle occidi se ipsum sed iste effectus non erit tunc volitus ut videtur propter aliquem finem

dicendum quod nec tale incommodum nec aliud potest quis scienter velle nisi propter aliquod apparens bonum scienter saltem ista causa est praesto unicuique ut experiatur an possit tale factum fl facere nec unquam potest aliquis velle facere tale factum nisi propter aliquam aliam causam quam sit ipsum velle facere

dices ponatur quod aliquis non cogitet de ista causa ut experiatur scilicet an possit se occidere vel quod ista causa eum non moveat et tamen quod ipse se occidat vel se voluerit vel aliquam sibi molestiam inferat tunc ipse vult malum scitum esse malum quod non apparet bonum contra auctoritates praedictas et contra boetium de consolatione libro 3 prosa 10 ubi dicit quod "omnium expetentiorum causa bonum est quia 11 neque re neque similitudine ullum in se rectam bonum illud expeti nullo modo potest et addit quod etiam quae nulla bona non sunt tamen si esset videantur quasi vera bona sint appetuntur quo sint cui summa cardo atque causa expetendorum omnium bonitas esse in rei cui datur" haec ille

Respondeo concedendum est quod aliquis potest sibi ipsi inferre molestiam scienter sed illam molestiam non potest velle sciens eam esse molestiam et hoc propter se nec sequitur vult sibi inferre illam molestiam igitur ista apparet sibi esse bona alicuius modo sed hoc sequeretur si per se et propter se vellet illam sed sit non potest illam velle scienter ut dixi istam tamen potest velle libere per accidens scilicet volendo per se aliquem effectum ex causa aliqua alia ex quo ista sequitur sicut volendo movere manum vel aliud membrum sive instrumentum ex cuius motu sequatur talis molestia tunc illa motio instrumenti est per se volita vel nolita propter aliud per se volitum non ista molestia

Dices si sciat unum sequi ex alio non potest magis velle antecedens quam consequens quia qui vult antecedens et scit aliud sequi vult consequens ut videtur per anselmum de casu dyaboli capitulo 23 ubi dicit quod dyabolus non potuisset velle peccares si praesivisset se semper fore miserum pro suo peccato hoc non oporteret nisi quia non potuit velle illud sequens scilicet miseriam pereptuam etiam anselmus de similibus capitulo 65 dicit sit ut petimus fieri in ipsa velle non poteris nam si hoc velles te ipsum nichil esse velles quod velle nequis ubi patet secundum eum quod si aliquis sciet aliquid sequi ex alio si vult antecedens vult consequens similem formam facit augustinus 11 de civitate capitulo 27 dicens porre tam nemo est qui esse se nolit tam nemo est qui non esse beatus velit quomodo non potest beatus esse si vere naturalis sit

Respondet fitralf et probabiliter quod ista dicta anselmi non fundantur super ista regula quod qui vult antecedens vult consequens scitum esse tale quia ipse posset velle consequens non esse consequens unde ibi solum ubi consequens inseparabiliter et in intellectu includitur in antecedente ibi tenet et alibi non regula ista secundum eum Sed propter horrorem naturalem ad poenam aeternam quam nullus potest velle nec in suo antecedente in evitabili scientia actu secundo secundum sententiam suam sive dicat in hoc verum sive falsum sed sic non est de incommodo temporali nulla enim rationalis non sic refugit illud naturaliter quin possit illud ex causa velle verumptamen quantum ad propositum non oportet quod homo actu consideret de consequentia atu de consequente quando cogitat istam motionem vel causat eam libere

verumptamen quidquid sit de hoc breviter secundum dicta sanctorum et philosophorum ista semper repungnant hoc est volitum per se et non apparet aliquo modo bonum ad philosophum cum arguitur si voluntas possit immediate et libere producere velle et nolle respectu alicuius effectus tunc posset voluntas istum effectum simul velle et nolle sic arguitur commentator 9 mediate commento 17 si voluntas possit agere contraria per se et immediate tunc posset ista simul

dicendum quod consequentia est bona de actionibus extrinsecis de quibus arguit commentator et non valet de actibus intrinsecis sed de extrinsecis sicut dictum est prius de argumentis 8i physicorum

Sed contra actio intrinseca et extrinseca simul producuntur quamvis aliquae utrobique naturaliter aliquae pure libere igitur ista tenet argumentum de actionibus intrinsecis sicut de extrinsecis dicendum quod non sequitur cuius ratio est quia nulla actio extrinseca producitur libere a sua causa efficiente sed naturaliter nam compositum ex potentia volitiva et volitione naturaliter producit actionem et non cuius est principium et non libere sed voluntas in se ipsa producat volitionem immediate effectum autem extrinsecum non producit libere immediate sed mediate solum libere sed actio intrinseca mediate quandoque libere et non naturaliter producitur a sua causa sufficiente et ideo de ista causa non sequitur quod possit simul producere actiones contrarias quamvis possit utramque producere immediate

ad 5m cum accipitur quod agens semper est praestantius passo potest dici quod philosophus et augustinus intelligunt de primo passo distincto ab agente secundum firanf et secundum eum de tali loquitur philosophus de intellectu materiali et agente quia ponit quod deus ipse est intellectus noster agens in quo sibi non credo si neget alium intellectum agentem in nobis et sic de distinctis etiam loquitur augustinus volens per hoc probare quod corpus infermi non agit aliquid in spiritum tamquam principale agens nec sane inquit putandum est facere corpus in spiritum tamquam spiritus corpori facienti subdatur omni enim modo praestantior est qui facit ea re de qua aliquid facit neque vel ullo modo spiritu praestantius est corpus ymmo perspicuo modo spiritus corpore quouis igitur videamus aliquod corpus quod anima non videbamus actum cum incipiat ymago eius esse in spiritu nostro tum illud quod absens fuerit recordamur tamen eandem ymaginationem eius non corpus in spiritum sed ipse spiritus in se ipso facit celeritate mirabili

Item alius quod ipse spiritus est tam principalis et concausa post deum et hoc facit ad hoc quod nec delectatio nec tristitia causetur sine actione spiritus mihi tamen magis placet communis modus solvendi quod agens inquantum agens est nobilius quam patiens in eo quod patiens nec tamen sequitur quin sit agens et patiens sicut in quaestione 6 huius de probavi per philosophum

ad 6m concedendum est totum praeter ultimum illatum quod animal numquam movetur postquam non movebatur nisi propter passionem factam in primo ab aliquo scilicet per cognitionem obiecti sed cum hoc stat quod illa concupiscentia aliquando fiat in voluntate absque aliqua mutatione immediate praecedente quae sit tam illius sed per libertatem voluntatis cuius volitionis vel concupiscientiae obiectum est causa ut dictum est mediate cognitione quam causat vel causavit ideo cognitio obiecti est causa et ideo primus motor in istis motibus alium apud nos est extra scilicet obiectum anima autem cum sit unus motor non movet diversis motibus nisi per diversa principia immediata scilicet per diversos appetitus et in hoc satis responsus est ad 7 argumentum

2a conclusio principalis quod voluntas in necessario fruitur deo apprehenso illo modo quod communiter apprehenditur in via sive in universali sive sub communi conceptu sive in particulari praehabita compositione et divisione et huius probatio quia si sit hoc praecise videretur quando iudicatur summum bonum vel summe debere a mari et huius sed tunc non quia si tunc necessario si diligeremus eum non meremur tunc ex hoc cum eum sit diligeremus ex quo non possemus stante cognitione tali non diligere eum consequens falsum igitur antecedens confirmatur quia voluntas respectu suarum electionum non potest diffiniri ex 6 et 7 quaestionibus huius distinctionis quin habito dictamine peccato potest libere voluntas conformare se vel non conformare dictamini habito et hoc ista respectu ultimi finis sicut respectu aliorum igitur etc

ad hunc intellectum credo rationi scoti libro 1 distinctione 1 questione 9 bonam esse qua ex ydempitate po?e volitive respectu electionum in se causandarum arguit eundem esse modum operandi circa finem et circa ea quae sunt ad finem sed utrobique libero et utrobique necessario seu naturaliter quia si ex una parte necessitaretur et ex alia parte difficultaretur ceteris paribus et econtra

praeterea augustinus primo de libero arbitrio capitulo 19 probat quod nulla res potest cogere mentem servire libidini vel electio vel volitio libidinis non necessaria sequitur apprehensionem praehabita deliberatione alioquin quidquid posset cogere mentem comprehendere rem delectabilem prohibitam posset necessitare voluntatem ad appetendum eam sed appetere illecebram et aliam rem delecta bilem prohibitam est servire libidini et peccato quia qui facit peccatum servus est peccati Io 8 ex hoc arguo quod nullum bonum infinitum necessitat voluntatem ad causandum voluntatem dilectionem respectu sui post cognitionem deliberativam quin scilicet voluntas posset mediate vel immediate suspendere vel non libere dilectionem respectu illius apprehensi per modum vie et forte per idem medium probari poterit idem de dilectione causabili respectu dei clare visi dilectione in qua praesupposite naturaliter compositioni vel divisioni consequentia potest sic probari quia obiectum infinitum clare vel obstuere notum non movet intellectum vel voluntatem nisi finite quia possivum non est receptivum nisi motionis finitae nec movet ad volendum ipsum per modum obiectum effective nisi causando cognitionem sui finitam quae immediate active movet ad volitionem igitur solum finite fortius movet voluntatem ad appetendum vel volendum ipsum quam delectabile finitum capiatur igitur delectabile finitum in eadem proportione fortius motivum voluntatis ad volendum ipsum quam fuit primum delectabile finitum datum et sic primum a 2m b sequitur quod si visio infiniti obiecti vel si cognitio eius qualis habetur in via necessitat ad vil volitionem ipsius quia visio vel proportionalis alia cognitio respectu b necessitabit post deliberativam cognitionem amare vel eligere ipsum consequens falsum igitur et antecedens falsitas consequentis patet quia unum delectabile finitum non plus necessitare potest voluntatem ad volendum ipsum stante usu et iudicio rationis quam ad igitur etc

Item et haec est alia ratio scoti ubi prius in secundum augustinum primo retrationum capitulo 9 nihil tam in potestate voluntatis quam ipsa voluntas id est ipsa volitio ab ea causabilis et haec habitis requisitis ad actum huius libere causandum vel suspendendum Sed apprehendens deum ipso modo quo in via communiter apprehenditur potest suspendere illam apprehensionem habendam igitur multo fortius suspendere poterit actum volitionis vel dilectionis respectu dei vel finis apprehensi positis quacumque aliis necessaria requisitis ad dilectionem illam causandam et per consequens posita vel stante huius dei apprehensione

2o arguo sic et est similiter in substantia ratio scoti si voluntas necessario vellet finem sic apprehensum necessario teneret se in apprehensione finis posita et scita frequiri ad hoc sed consequens falsum sicut docet experientia probatio consequentiae multiplex ponitur in scoto et haec probatio mihi sufficit quia quod efficaciter vult aliquis eo ipso necessitat velle illud sine quo stit illud non posse haberi sed talis scit vel scire potest quod non potest velle deum apprehensum sine hoc quod apprehendatur si igitur necessario velit finem sive deum apprehensum modo praedicto habito simul iudicio quod apprehensio talis est ad hoc necessaria ut deus sic habeatur et diligatur necessario volet illam apprehensionem si poterit tenere eam et similiter huius volitionem consequens falsum igitur antecedens

Item 5o cum omni cognitione communiter habita in via de deo alliciente ad amorem eius stat quod apprehendatur sub alia conditione displicibili utpote sub ratione puniti vel subtrahentis auxilium deside?tum seu ab aliqua simile conditione omne autem apprehensum sub ratione displicibili potest voluntas non velle unde aliquid propter poenam vel aliam infortunia displicibilia quae incurrere permittuntur reminimunt deum igitur etc

confirmatur quia deus potest aliquem punire tam poena sensus quam poenam dampni sine eius demerito sufficienti et tunc talis posset offendi et in patienter percare talem non multam afflictionem et per consequens non diligere sed potius offendi de praementis unde et ipse iob ad maximam laudem attribebatur quod perseveravit in dei amore sic permittente vel volente ipsum affligit et hoc non si tunc non potuisset dilectionem dei dimisisse quia non laudamur rationabiliter nec meremur per illud quod non est in nostra potestate igitur

praeterea si sic apprehensus necessario diligeretur aut propter bonitatem in se aut propter hoc quod apprehenditur bonus nobis utpote quod nos produxit redemit et beatificare paratus est non primo modo quia daemones eum et omnem eius bonitatem perfectius apprehendunt et cognoscunt quam homines viatores et tamen indignantur de eo et odiunt eum quia superbia eorum ascendit semper et secundum beatus augustinum amor sui usque ad conceptum dei fecit civitatem dyaboli nec 2o modo quia omne illud propter quod et illud magis igitur aliquis necessario amaret ita sed hoc falsum quia aliqui opotant numquam fuisse sed simpliciter adnichilari sine tamen sensu pene igitur multo fortius tales possunt nolle deum propter hoc

praeterea 7 sic argui potest per experientiam nisi enim aliqua volitio non obstet necessitans ad dei amorem cum praehabetur ista praehabita contingenter ista et libere diligimus deum apprehensum sicud multa bona creata apprehensa quod patet ex hoc quod secundum beatum gregorium probatio dilectionis est exhibitio operis quod concordat cum ista sententia aristotelis 9 metaphysicae si volo et possum facio sed nunc ita est quod sicud cum dictamine quo cognoscimus proximum sit esse diligendum quod in necessitate sibi debeat subveniri experimur quod libere possumus hoc dimittere ita cum dictamine quo iudicamus deum sic esse diligendum quod propter eius amorem debeamus proximo in necessitate subvenire possumus non subvenire et non velle subvenire sicud docet experientia Iuxta illud Io in canonica prima capitulo 13 "qui habuit substantiam huius mundi et viderit fratrem sum necessitatem habere et clauserit viscera sua ab eo quomodo caritas dei manet in eo"

Similiter sic dictato quod ex amore quo obligamur ad deum apprehensum sicud communiter apprehenditur pro statu vie debemus deum colere eundeo tunc vel tunc ad ecclesiam et serviendo sibi sit vel sit experimur quod possumus hoc omittere nec velle ita facere ut dictatur igitur libere possumus nam secundum gregorium si operari remit amor non est igitur etc

Contra conclusionem potest sit argui voluntas non potest non velle bonum apprehensum sub ratione boni et amabilis nisi in eo simul appareat aliquis defectus boni bel alia conditio displicibilis sed deus potest in via apprehendi sub conceptu boni et placibilis ymmo sub ratione summi boni et summe amabilis sine hoc quod simul apprehendatur sub ratione displicibilis vel circumstantia displicibilis igitur tunc non poterit voluntas non velle ipsam et ista in tali casu necessitabitur ipsum diligere et multo fortius si clare videret necesstaretur velle ipsum / Similiter augustinus 11 de trinitate capitulo 27 vult quod quilibet naturaliter et necessario appetit esse et esse beatus et non falli ita scilicet quod si actu cogitentur talia non possunt non amari igitur nec finis nec deus sub ratione boni apprehensus actualiter non possunt non diligi si enim ibi amor necessaria sequitur actualem apprehensionem sequatur et hic et multo fortius claram dei visionem

Praeterea in animali bruto apprehenso delectabilis necessario sequitur delectatio et appetitus igitur similiter in homine et angelo ad apprehensionem rei intellectualiter delectabilis sequitur necessario amor et delectio si non sit impeditum consequentia probatur quia animali bruto non sequitur delectio et appetitus nisi ex naturali convenientia illius quod apprehenditur cum potentia et virtute cognitionis igitur cum similis r?o ma?at in proposito de homine et angelo similis ibi relinquitur effectus non existente inpedimento igitur etc

praeterea nisi apprehenso delectabili necessario sequatur amor posset voluntas stante apprehensione illius libere ipsum non velle consequens falsum quia sic a tale delectabile apprehensum actualiter et ponatur quod prius velit a et quod libere ut ponitur dsinat illud velle stante cognitione actuali respectu a aut igitur desinit velle quia vult aliud et hoc non quia potest utrumque simul velle vel ponatur quod non velit aliud aut desinit a velle non volendo aliud nec a et si hoc aut igitur volens hoc facit aut nolens si nolens tunc ipsa voluntas hoc non facit si volens desinit velle a igitur vult aliud quam a contra positum per simile enim argumentum probatur in de casu dyaboli capitulo 13 quod iste qui solum accepit velle beatitudinem non potest eam non velle

praetera si non necessario diliguntur bonum delectabile apprehensum sub ratione delectabilis et boni tunc posset aliquis diligere aliquod bonum vel delectabile secundum minorem circumstantiam bonitatis scienter et libere non diligendo ipsum sub ratione vel circumstantia meliori consequens falsum si solum illud et sub circumstantia minus bona cognosceret sic enim arguit anselmus ubi prius immediate quod qui solum vellet beatitudinem necessario vellet eam quanto meliorem ipsam intelligeret si enim inquit non tanto magis vellet beatitudinem quanto maiorem at meliorem nollet sed divinis quod illam vult et non aliud haec ibi sic in proposito igitur videtur quod ex actuali notitia a delet vel necessario sequitur eius amor

Et ad primum nego assumptum quia cum tali apprehensione bene staret quod anima vellet experiri libertatem suam et aliquid aliud posset occurrere cui placeret adhaere ad horam verum est tamen quod voluntas non posset nolle bonum praecise isto modo apprehensus

ad 2m concedendum est quod talia non possunt non amari apprehensa sola simplici apprehensione nec quando etiam comprehenduntur compositive et divisive possunt non amari nisi ex alia causa quare placeat actum amoris respectu talium interrumpere vel ad horam suspendere vel quia aliud potest occurrere cui interim inhaereatur vel quia voluntas vult suam libertatem experiri vel simile vel talia dicuntur sic necessario amari quia eorum opposita amari per se et propter se non possunt

ad 3m per idem non est simile quia brutum non habet libertatem appetitus sicut homo vel agendus nec potest velle per consequens libertatem suam experiri et tamen brutum ex causa vel circumstantia displicibili commitante delectabile apprehensum potest illud fugere et dimittere et nolle illud pro se qui sicut exemplificavi de cane qui dimittit panem quem non potest habere sine percussione annexa

ad 4m consequens est concedendum in casu ubi occurrit occasio vel causa hic faciendi

ad probationem qua arguitur consequens esse falsum concedendo quod potest desinere velle a et volendo aliud et non volendo aliud quia si dictet a non esse bonum quia tamen aliunde ante apparuit vel adhuc apparet bonum potest voluntas cessare statim a diligendo ipsum quia tunc considerat intellectus non esse bonum et ulterius ad argumentum dico quod non oportet quod cesset nec nolens nec volens et potest esse quod nolens et potest esse quod volens quia potest esse quod illud quod diligatur nunc inveniatur dicta?e rationis esse malum et ideo volens illud potest desinere velle ipsum potest etiam dictare cessandum esse ab eius amore praehabito et illi dictamini potest voluntas se conformare et velle cessare et volendo desinere ab amore priori potest ab illo amore priori cessare et tunc certe concedendum est quod vult aliud anselmum autem loquitur ymaginando de angelo non habente ad hoc possse nisi unum vel nisi commodum non autem iustum et ideo non esse similis casus anselmi cum casu argumenti huius

Ad 5m dicendum quod consequens est verum in casu possibili verum est tamen quod si apprehenderetur amabile aliquod sub circumstantia duplici meliori et minus bona ceteris paribus non possent sine causa et sine aliquo cur velle ipsum sub conditione et circumstantia minus bona non volendo ipsum sub circumstantia meliori aeque delectibili vel delectari sed habito aliquo cur unde posset puta quia vult experiri Sed habito aliquo cur unde posset puta quia vult experiri suam libertatem vel conditio melior habet displicibile aliquod vel delectari sed habito aliquo cur unde posset puta quia vult experir suam libertatem vel conditio melior habet displicibile aliquod annexum quo non circumstantia minus bona et aliquid huius verum est tamen quod tunc non summus in casu anselmi sicut dictum est ad argumentum praecedens ideo non est simile

3a conclusio primi articuli est quod creatura rationalis clare videns deum potest active principare dilectionem respectu dei sic visi et ista fruitionem respectu dei in patria quia voluntas cum apprehensione vie respectu dei active potest principare amorem respectu dei sic apprehensi igitur m?to fortius ipsa poterit praehabita clara de visione cum ipsa conprincipare active amorem aliquem respectu talis boni sic clare visi ex quo enim cum principio minus perfectio potest in effectum aliquem potest multo fortius habito cum principio fortior et papa quid obstaret quare non

Sed contra hanc conclusione arguitur multipliciter primo sic si anima posset active cum visione dei principare fruitio igitur anima posset se ipsam beatificare quia talis fruitio praesupponens visionem dei est beatitudo animae cum falsum igitur et antecedens falsitas consequentis arguitur multipliciter quia visio nuda dei est a solo deo active igitur et fruitio beatifica consequentia patet quia essentialiter ordinantur et visio est inperfectior fruitione quia si negaretur de utroque

consequentia quando aliqua sunt supernaturalia saltem si inperfectius ex eis propter sui perfectionem est a solo deo active perfectius eorum solum erit a deo active causa sed habitus caritatis et lumen gloriae si ponatur sunt supernaturalia et inperfectiora quam actus beatifici eis correspondentes et sunt a solo deo active igitur et actus

Praeterea omnis potentia libere agens et contingenter potest de potentia sua absoluta cessare ab actu suo quem sic active elicit mediate vel immediate sed voluntas respectu cuiuscumque obiecti libere agit et contingenter igitur simpliciter de potentia sua absoluta potest cessare ab actu suo et ita voluntas beati non esset confirmata in bono sicut nec voluntas viatoris maior est manifestata minor patet quia voluntas non potest necessitari respectu cuiuscumque saltem quin posset cesare ab actu quem active elicit mediate deliberatione

Item non minus voluntas beati recipit actum beatificum a solo deo quam voluntas dampnati actum suum sed dampnatus non posset se habere active respectu actus voluntatis suae quia tunc posset facere se sine illo actu et per consequens sine tristitia

Item aut illa fruitio esset beatifica vel non si sic sequuntur inconvenientia prae illata si non contra per rationem tuam non im nullus potest causare dilectionem primi perfecte cogniti proportionale illi cognitioni quam dilectionem primi cogniti inperfecte proportionalem illi inperfecte cognitioni sed respectu dei nunc in via inperfectior cogniti potest causare dilectionem proportionatam tali cognitioni sed proportionata dilectio visioni beatifice esset beatifica aliter essent ibi duae fruitiones una beatifica alia non beatifica quod non videtur

Item si voluntas effective posset producere suam beatitudinem tunc semper stante communi dei influentia habens meliora naturalia causaret in se perfectiorem beatitudinem consequens videtur esse articulus dampnatus

Item nulla creatura potest producere visionem dei igitur nec fruitionem consequentia patet quia illa fruitio non est minus ultra potestatem creaturae quam ista visio antecedens probatur quia nullus spiritus sufficit ex naturalibus producere visionem cuiuscumque rei igitur nec dei quia plus est producere visionem dei etiam particularis quam posse producere visionem creaturae totaliter et probatur hoc assumptum de visione creaturae probatur quod nullus spiritus potest habere visionem rei extra nisi per aliquam speciem vel habitum a deo sibi infusum vel concreatum primo quia aliter supposita generali dei influentia qua deus permitteret res habere actiones convenientes naturis suis eo modo quo calor potest naturaliter calefacere angelus non indigeret locutione vel illuminatione quia si posset naturaliter habere intellectiones intuitivas rerum videret omnia complexa et incomplexa in mente alterius angeli et sciret quod ista significarent quia sciret quod essent tales quales modo format ipse et per consequens statim intelligeret eam quae alius angelus intelligit igitur

Item tunc alius angelus non indigeret quod deus in creatione sua contulisset ei species vel habitus rerum quia naturaliter posset sibi tales omnes acquirere

Item tunc angelus et anima separata possunt naturaliter scire secreta cordium nostrorum supposita generali dei influentia cuius oppositum tenet scriptura dicens quod solus deus novit secreta cordium vel corda hominum

Item tunc naturaliter posset sibi acquirere visionem dei et naturaliter se neque ipsum beatificare quia non minus posset ex naturalibus causare visionem rei magis visibilis quam rei minus visibilis

Item solus deus habet reddere praemium pro labore sed talis fruitio esset praemium quia per se beatitudo principalius consistit in fruitione quam in visione naturaliter praesupposita

praeterea actus beatificus non minus est ultra causalitatem creaturae ut praetactum est et supra eius potestatem naturalem quam habitus gloriae vel fides infusa sed secundum omnes ista non sunt causabilia a creatura nec totaliter nec partialiter igitur etc

// Item actus beatificus creatur quia non minus ipse quam fides infusa vel caritas infusa sed creatura creare non potest nec totaliter nec partialiter igitur nec fruitionem talem producere

praeterea inpossibile est voluntatem caritate non elevatam frui fine etiam viso quia operari praesupponit esse igitur supernaturale operari supernaturale esse

ad ista ad primum quando dicitur quod anima posset beatificare se dico quod non sequitur ex hoc solo illud consequens quia cum conclusione illata staret qudo non posset anima causare visionem dei in se quae tamen est essentialis pars licet non principalis beatitudinis et etiam propter aliud posset vitari consequentia quia scilicet licet ista fruitio posset dici et sic aliqualis beatitudo non tamen principalis quia diceretur forte sicut ipsemet dicit quod actus essentialis beatitudinis et principalis beatitudo est fruito quaedam ita nobilis quod istam solus deus potest causare active cum qua tamen bene stat alia fruitio causabilis ab anima et visione sicut cum visione creaturae in proprio genere quae sola causabilis est ab intellectu nostro optime secundum doctores stat visio eiusdem rei in verbo multo perfectior quam natura creata potest causare persuasio ad hoc esset posset quod dona supernaturalia non destruunt naturam secundum sanctos sed perfeciunt saltem

ad formam rationis concedo quod voluntas aliis requisitis positivis potest ista fruitione naturaliter a se causabili posita si illi competat nomen beatitudinis posita visione quae est beatitudo quaedam talis qualis seipsam bene causare partialiter et tamen probatur quod non quia ista fruitio est perfector visione sibi praesupposita et istam non potest anima causare sed solus deus active igitur nec fruitionem consequentiam nego quidquid sic de ante te quia per idem medium probaretur quod agens naturale non posset producere formam substantialem eo quod non potest producere materiam primam quae est entitas multo imperfectior vel eo quod non potest producere gratiam in anima quae est entitas imperfectior forma aliqua speciali naturaliter producibili unde magnitudo perfectionis effectus non est in causa me m vel non maioritas et minoritas perfectionis

Et per idem ad instantiam de habitu gloriae vel fidei vel caritatis quae sunt a deo causabiles

Respondeo realis huius est quia voluntas cum cognitione sunt causa sufficiens respectu amoris producendi supposita generali constatione dei sed respectu visionis habet obiectum esse prius et naturaliter actum respectu sui visionis ubi anima naturaliter causabit visionem respectu illius sed deus non est obiectum praesens cum a sic actum cum anima ad visionem sui igitur

ad 2m hic est multiplex via ymaginandi bonorum confirmationem licet possit voluntas beati elicere actum fruitionis posita visione dei una quod voluntas necessario causat fruitionem volitionem isto casu posito sicud tenet p au et multi alii magistri de m?lla et tu ipse sed quomodo hoc est potest dicetur

2a via est quod fruitio semel elicita a voluntate ex tunc perpetuo confirmatur a deo sicut ponit scotus et haec erat mihi aliquando inter alias omnibus pensatis probator non quod ex tunc solus deus conservet actum talem sed vel solus vel cum voluntate vel aliquando sic forte aliquando aliter

3a via est quod principaliter fruitionem a voluntate causabilem esset alia fruitio a deo solo causabilis et quod a solo deo est causabile ita quod a nullo alio causari possit et a nullo alio destrui poterit et tunc possum ymaginari ultra quod voluntas posset sicut sibi placeret libere cessare ab actu a se causabili sed non ab actu a solo deo causabili

Contra illam viam non habeo praetr argumentum in quo me ponam in contraria conclusione nisi quod tunc deus non conculisset nec conferre posset animae christi summa fruitionem nec optimam sibi possibilem cuius contrarium saepe dicit magister in 3o libro et sancto alii consequentia patet qui si eadem potentia appetitiva respectu eiusdem praecise omnibus aliis concurrentibus uniformiter plures actus possit habere puta duos alterius rationis unum naturaliter et alium supernaturaliter supposita eadem visione correspondente utriusque non video quin possit supernaturaliter 3m et 4m et 5m et sic in infinitum quorum semper posterior sic speciei perfectioris quam prior ex quo enim potentia et obiectum et cognitio non determinant sibi si diligi debeat dilectione determinate speciei non videtur assignabilis ratio quare plus debeat stare in secunda quam in prima nec si sic ultra possibilis quam 3a nec in 3a quam 4a et sic de omnibus respectu potentiae positis vel exigentia obiecti potentiae et cognitionis causare fruitionem alterius rationis igitur si etc Sed hoc illatum non est inconveniens apud me ut patuit supra cum qui vult tenere viam okam de duabus fruitionibus sequentibus visionem haberet dicere quod apparentius inconveniens vel non minus apparens sequitur si negatur illud ad quod deducitur quia tunc sequitur quod deus non posset praemiare praemio essentiali quemlibet secundum exigentiam inimicorum quia quando perveniret ad meritum cui correspondet de specie unita fruitionis plusquam anima esset capax si ultra meretur naturalis sibi pro illo daretur nisi forte dicatur quod deus posset aliud individuum simul dare sicud facere duo corpora simul supernaturaliter si autem debetur in speciebus fruitionis processus in infinitum hoc enim sequitur tunc oportebit similiter facere de visionibus vel non erit proportio inter visiones et fruitionis tunc non videretur quare deberet plus activitatem excludi a voluntate respectu unus illarum fruitionum quam alterius quia ex quo ponitur semper alia concausa secundum speciem perfectior potest semper perfectiorem et perfectiorem fruitionem causare proportionaliter

ad 3m de actu volitivo poenali dampnati patet secundum 3am viam praetactam quid sic dicendum eligo modo 2am viam vel 3am et 2a liberior est ab inconvenienti apparenti Si autem magis placeat via 3a tunc respondebitur ad auctoritates quod deus animae christi contulit quantum dare potuit illius speciei beatitudinis quam contulit quod amplioris in illa specie non fuit capax naturaliter sine miraculo speciali primam viarum illarum haberet ille tenere qui sentiret quod delectabile difficultat voluntatem respectu alicuius volendi et magis delectabile magis sicut tactum fuit

ad 4m iuxta 2am viam teneri debet quod illa fruitio est beatifica simpliciter sed secundum 3eam quod est beatifica secundum quid et longe inferior illa quae eset simpliciter et principaliter beatifica si dicis si est beatifica sequuntur inconvenientia praeillata iam responsum est quare vitari debeant et hoc teneri habet secundum 2am viam tactam in responsione ad 2m argumentum et 2m 3am con?di potest quod duae fruitiones comptiuntur se sicut et duae visiones eiusdem rei una in verbo alia in genere proprio sed tunc esset ultra dicendum quod illa de eis quae causatur a voluntate active proportionaliter visionem naturaliter alia non sed extendit illam quae naturaliter sibi proportionaliter correspondet et negandum esset omnem fruitionem proportionalem illi visioni non esse principaliter beatificam nec partes ymaginis essent tunc aequales in beatitudine etc

ad 5m argumentum quod bonum est et difficile responderi potest multipliciter uno modo quod ideo tenet consequentia quia visio dei causatur non naturaliter nec a creatura sed a solo deo qui non dat visionem secundum bonitatem naturae beatificabilis sed secundum exigentiam meritorum et gratiae in via collatae et ideo quia fruitio naturaliter causabilis causatur a voluntate vel cognitione visiva simul secundum quod visio fuerit perfectior vel minus perfecta clarior vel minus clara secundum hoc erit etiam proportionaliter de fruitione et ista secundum exigentiam naturalium et haec via est mihi multum probabilis

aliter diceretur quod visio beatifica causatur partialiter ab anima tamen deus concurrendo per modum obiecti specialiter agit libere efficacius vel minus efficaciter secundum exigentiam meritorum viae et tunc voluntas consequenter operatur ad fruitionem proportionalem visioni iam habite et haec via similiter multum probabilis est

3a via praetacta est scilicet quod deus causaret fruitionem et meliorem quam illam quam voluntas cum visione causare potest sed tunc vel debet dicere quod visiones beatificae diversorum beatorum sunt alterius speciei et non differentes intra eandem speciem secundum perfectius et minus perfectum solum et quod ultra fruitiones meliores proportinentur melioribus visionibus et sequitur tunc illud quod supra contra 3am viam deductum est scilicet quod deus nullam creaturam rationalem posset beatificare quantum ipsa naturaliter esset beatificabilis secundum illud augustini posse habere caritatem et alia dona naturae quaedam est sed habere est gratiae tum etiam quia voluntas ex naturalibus habita tali perfectiori visione posset causare cum illa perfectiorem fruitionem quam esset prima fruitio naturaliter causabilis mediate inperfectiori fruitione et ita ex parte voluntatis non deberent propter perfectiorem fruitionem salvandam in uno quam in alio plures simul poni fruitiones possibiles tum quia vel intellectus creatus cooperaretur ad talem visionem active in quolibet beatifico et tunc restat dubium argumenti principalis contra conclusionem ut prius quare beatitudines recte proportionantur naturis vel non vel tunc quia in paucioribus via maior melius salvaretur differentia beatitudinum secundum perfectius et minus perfectum in eadem specie ita quod deus daret visionem meliorem et meliorem iuxta merita et tunc frustra ponitur duplex fruitio ad excludendum essentialem beatitudinem secundum aequalitatem nostram quia visio perfectior et perfectior sufficienter salvat huius excessus

Praeterea secundum sanctos omnis differentia erit inter visiones lini et petri et aliorum secundum exigentias meritorum et hoc videretur sufficere igitur superfluere ponitur alia

praeterea non videtur rationabile quin in quolibet sua beatitudo volitiva proportionaretur suae visioni nec aliter ibi essent partes ymaginis aequales igitur diversificatio cum videatur salvare differentiam sin?a etc et rationabilius videtur hoc fieri in eadem specie quam in multis vel oportet dare quod visiones sunt eiusdem speciei saltem in multis eius de speciei et tunc vel iste causantur secundum capacitatis naturae in quolibet et hoc propter praetacta de lino et petro et de proportione inter fruitionem et visionem et secundum exigentiam meritorum sive sic active a solo deo quia tunc clare patet quomodo hoc contingere valeat sive partialiter ab intellectu vel quod deus efficacius agat cooperative in uno obiecto quam in alio et tunc oportet ponere duplicem fruitionem propter necessitatem aliquam occurentem praeter illam de confirmatione beatorum quia aliter salvari potest sicut scotus ponit sed solum quia volumus consequentia patet ex dictis

Praeterea ad hoc est via alia quia caritas cum summata beatorum quae melior est in diversis reddit actum intentio rem quam sola voluntas videns posset et ex hoc etiam patet aliter quam prius quomod non potest beatificare se ex puris naturalibus cum ex visione maxima sua beatitudine

ad 6m antecedens est mihi probabile dubium tamen pro eo quod non est de deo sicud de aliis obiectis quodlibet enim aliud obiectum ita naturaliter movet potentiam cognitivam sibi proportionaliter praesentem et dispositam si alia requisita occurant sicut ignis comburrit stuppam deus aut erit obiectum vo?lie solum movens ad notitiam etiam quibus cumque aliis requisitis concurrentibus tum quia secundum sanctos augustinus praecise de videndo deum si vult videtur si non vult non videtur cum quia deus quidquid agit ad extra contingenter et libere agit ideo certum est hoc quod sola generalis dei influentia non sufficit ad hoc quod deus videatur sicut sufficit cum aliis naturaliter requisitis ad hoc quod alia naturaliter motiva intellectus videantur illud tamen non facit evidentiam quin quando placebit deo specialiter agere visionem illam et movere intellectum per inpressionem visionis quin intellectus possit ibi cooperari partialiter si deus permittat nec video aliquid abstare nisi quod tunc beatificaret se partialiter et certe secundum multos hoc est ad magnam gloriam nec quod praemietur tam secundum suam activitatem quam secundum suam passivitatem id est causa in eo quod activa quam in eo quod passiva

dices tunc pares in naturalibus essent eo ipso pares in beatitudinibus contra articulos iam patet quod non sequitur quia licet intellectus cooperaretur semper secundum ultimum potentiae suae tamen deus agit efficacius et minus efficaciter secundum proportionem meritorum quia cum illud probare nescio totum relinquo sub dubio magis tamen opinor quod nullam habeat respectu visionis dei causationem activam quia aliter deus non concurreret secundum exigentiam negatur quod omnibus qui in naturalibus sunt pares quod essent aequae beati quia de aliis non est maior ratio ad formam igitur rationis posset negari antecedens et si detur antecedens potest negari consequentia quia respectu fruitionis causandae habet iam omnes causas secundum gensu alii concurrentibus scilicet cognitionem et potentiam non sit respectu visionis causandae respectu dei sicut alibi ubi obiectum movere natum est mere naturaliter

Ad primam probationem antecedentis debetur consequentia licet male probetur quoniam falsum assumitur quod magis est producere visionem dei partialiter etiam quam totaliter visionem creatur hoc enim verum non est quia producere aliquid totaliter repungnat creaturae sed nulla apparet repungnantia ut praevisum est quia creatura non possit posita speciali dei influentia vel concursu quia generalis non sufficit conprincipare active visionem dei sed antecedens consequentiae nego et cum probas primo quod non est hoc sibi possibile sine specie vel habitu nego et cum probas aliter angeli supposita generali dei influentia non possunt loqui invicem nec illuminare se

dicendum quod non sequitur tum quia aliquod obiectum posset distare ab uno sine hoc quod ab alio disstaret proportionaliter ad modum ipsum ad cognitionem sui etc et cum angelus nimis remotus ab obiecto tali videns istam visionem in angelo intermedio ex hoc non videretur obiectum illud nec etiam abstractive et simplici cognitione insignificando cognosceret illud nec etiam cognoscere posset naturaliter nisi praevidisset et tunc satis oporteret loqui angelo alteri antequam bene informarentur angeli sicut esset de teto nato cum quia species et habitus quas poneres nihil essent angelo coeve et tunc non posset aliquid cognoscere per naturam cert?ir de veritatibus necessitatibus contingentibus sicut arguit scotus in 2o libro vel iste de novo causarentur ad novam praesentiam obiectorum Et tunc si bene arguas superfluit locutio quia velit nolit unus causabit species in alio etc sicut tu arguis ex alia parte

Praeterea si ratio tua valet tu prius salvabis locutionem mentalem inter eos

praeterea si noviter carentur hoc contra istum

Praeterea adhuc formare tales cognitiones esset loqui et alium illuminare in se serviose cognitiones actuales quae et qualia videatur et facta ibi fuerunt sibi multa notificare multae aliae congruentiae possent assignari pro necessitate loc?ionis angelorum sed ad praesens sufficiat dictam probationem non procedere

ad 4m probationem similiter neganda est contra quia si debuit statim habere enotitiam aliqualem omnem indiguit similiter habitus vel species infundi et scientia et virtutes et alia huius non quidem indivisibiles quia tunc infinitas habuisset species vel in habitus sed conclusiones vel ille nihil ad visionem sed ad abstractivam notitiam et hoc confusam solum respectu multorum saltem sicut bene probat scotus 2 libro

ad 3m scriptura loquitur de facto non de posse vel si quandoque de posse hoc est intelligendum de potentia ordinata non abstractiva dei aut creaturae ordinavit enim non cooperari nisi alio volente quid cognoscit aut diligit cum in futuro dicit scriptura contrarium ut pote in die iudicii ubi secreta omnium omnibus mutuo petebunt

ad 4m patet ex dictis quare non aequaliter se habet anima respectu visionis causandae de creatura et de deo

ad 7m dicendum quod solus deus reddit praemium quod est actus primus scilicet caritas similiter de lumine gloriae sed non operationem nisi sicut dominus retributor principalis in cuius auctoritate et voluntate solius plene est quid et quantum reddere sed hoc non obstat quin creatura non possit coadiuvare vel si daretur duplex visio una a se ponatur cum deo causabilis alia a solo deo vel unica a solo deo causabilis et duplex fruitio una a solo deo causabilis et alia a seipsa patet quod consequentia nulla nec iste debet argumentum ponderare qui ponit quod anima active conservat saum beatitudinem fruitivam

Ad 8m et 9m dicendum sicut ad primum

ad 10m respondet scotus et bene distinctione prima principali quod ille actus non esset supernaturalis sed naturalis quia actum aliquem potest voluntas elicere circa obiectum qualitercumque ab intellectu ostensum nec valet quod ponit C de fruitione proportionata notitiae abstractive ibi possibili quia visio potest poni de potentia saltem dei sine communi tali abstractiva notitia

praeterea sicut arguit scotus ibidem caritas ista sic necessario requisita esset potentia volitiva vel pars eius ex quo sine ea habetur notitia sufficiens et contra probatur quia vel requireretur caritas illa sicud principium receptivum fruitionis et tunc patet consequentia plane vel sicud principium effectivum quia alio modo non requiretur necessario et tunc sequitur quod voluntas sine illa possit cum quia actus quo ad substantiam potentiam sui saltem in gradu aliquo non videtur necessario requirere habitum positis omnibus aliis necessario requisitis saltem patet quod deus posset supplere activitatem habitus possibilis et ita ad hoc sine habitu eliceret voluntas fruitionem sive elicere posset

2a conclusio quod de virtute sermonis loquendo nullus alius a deo clare videns deum necessario diligit ipsum quia constant quod quilibet talis posset a deo destrui et per consequens possibile est quod non fruatur deo posset etiam isto manifeste ipsius causa dilectionem quam visionem destruere et tunc talis si hoc fieret deum non diligeret igitur sic breviter arguatur in hac forma ista consequentia est bona quovis alio a deo demonstrato iste non est vel istius dilectio non est igitur ille non diligit deum antecedens est possibile igitur et consequens

Similiter quaestio potest intelligi an simul stent quod aliquis videat deum clare et tamen quod non diligat ipsum dico quod ymmo absolute loquendo quod alia potest esse clara visio quae visio respectu dei non sic dilectio quia naturalis est amatum virtute activa creaturae nisi prius natura cognitum sed videns deum aliquam potest dilectionem causare quam non potest non videns deum respectu dei igitur prima talis dilectio praesupponeret naturaliter aliquam dei visionem quae non esset dilectio Et praeterea non videtur magis quin possit respectu dei aliam haberi visio quae non sit dilectio sed naturaliter praesupponenda dilectioni quam respectu alicorum de quibus certum est hoc esse possibile et talem visionem quae esset res distincta si possibilis est certum est deum posse causare in suo receptivo sine extrema alicuius dilectionis cum hoc naturam includit repugnantiam seu contradictionem

Praeterea talis dilectio aut fieret tantum a deo immediate et tunc potest libere illam non facere etiam non obstante quod fiat quodcumque naturaliter sibi praevium aut fieret saltem partialiter a voluntate mediante visione et tunc adhuc poterit deus suspendere activitatem voluntatis et visionis respectu dilectionis causandae sicut fecit actionem ignis respectu puerorum in camino impediendo vel non coagendo igitur

6a conclusio quod si alia visio sic dilectio sicud mihi est visibile quod aliquid idem actus eset causa cognitio quam dilectio et idem actus respectuei dei plena quaedam beatitudo cunctum visione nullus potest deum videre quin diligat deum sic visum quia idem actus numero stans in potentia informabili ab illo non potest primo esse dilectio et non esse et post esse dilectio nec econverso

7a conclusio quod loquendo de visione dei clara distincta ab omni dilectione quod non est in potestate voluntatis creatae quin diligat deum sic visum si nulla cognitio alia quam illa visio habeat quia voluntas ante omne dictamini habitum et ante omnem notitiam composita mere naturaliter elicit actus suos non solum respectu dei sed respectu cuiuscumque obiecti simplici intelligentia apprehensi sicud habitum est supra quaestione 6 huius distinctione primae secundum illud non est in potestate nostra quibus visis tangamur igitur ista necessario diligit placibile apprehensum sola simplici apprehensione sicut appetitus sensitivus apprehensa sola simplici apprehensione nec hoc in aliquo obviat libertati voluntatis quia sicut liberum arbitrium requirit arbitrium ita voluntas dicitur libera quia habita de liberatione et arbitrio ipsa potest libere actum suum ponere vel non ponere vel positivum suspendere vel continuare

Et iuxta hoc pono aliam conclusionem esse probabilem et est 8a quod voluntas clare videns deum si sibi relinqueretur posset actum diligendi suspendere et non ponere illud dei mediante iudicio deliberativo seu notitia alia compositiva et divisiva pro hac posset sic argui quia constat testimoniis sanctorum et experientiis confor?orum et martiarum quod istam libertatem habet respectu cuiuscumque alterius obiecti quamdiu non absorbetur usus rationis mediante vel immediate alioquin passio allectiva ut invenereis et afflictiva ut in martirum posset esse ita veheminis quod voluntas habitas quantumcumque perfecta deliberatione esset inculpabilis hic prosequendo vel ibi fugiendo seu deum ab negando quod non conceditur igitur cum experientia valeret alibi sic pro libertate voluntatis mediante deliberatione non est rationabile talem libertatem in proposito respectu dei clare visi si non confirmetur in bono ad hoc voluntas sic videntis negare

praeterea si aliquid obstiteret ibi huic libertati hoc videtur esse vel infinitas diligibilis vel quia deficeret circa tale obiectum esse cur suspenderet dilectionem sed neutrorum horum obstat primum non cum quia etiam in via firmissime tenemus dei bonitatem infinitam esse et tamen contingenter et libere ipsum apprehensum sub intentione bonitatis infinitae diligimus aliter non mereremur ex hoc quod ipsum sic apprehensum diligeremus sed potius ex hoc quod sic eum apprehendimus sicud habitum est ex 2a conclusione quod non daret tum quia bonitas ita infinita licet moveat voluntatem seu concauset in ea dilectionem sui hoc tamen solum facit libere et contingentis sicut et quidquid operatur ad extra et per consequens ex parte activitatis obiecti non orietur necessitas diligendi nec ex parte etiam voluntatis datae quia iste non causat dilectionem alicuius obiecti nisi mediante eius cognitione vel apprehensione sed omnis cognitio vel visio dei in creatura finita est et nulla infinita cum quia respectu dilectionis mere naturaliter a voluntate causabilis respectu dei clare visi qualem oportet dare sicud probavi supra non videtur quod obiectum aliquid faciat ex hoc quod est obiectum nisi forte quod iam egit illius obiecti cognitionem licet aliter in proposito agat eo modo quo nihil potest agi nisi deus ipse coagat sicut enim in aliis visis obiectum non efficit amorem sed cognitio obiecti unde si deus causaret in lubrico visionem pulcherime in litteris sine extrema obiecti ita inflammaretur eius appetitus brutalis et voluntas moveretur ad consensum sicut si realiter praesens esset ubi de facto apparet vel creditur praesens esset et non est sic inquam inta est in aliis quod amabile non causat effective sed solummodo per modum finis ex hoc quod est amabile amorem sui licet effective causetur cognitionem quae est effectiva causa amoris ita videtur esse in proposito de amore naturaliter causabili a voluntate creata respectu dei visi igitur cum cognitio illa seu visio nonon inproportionaliter agendo sicut essendo extendat visionem omnium respectu alterius a deo ubi tamen certum est voluntatem libere abere mediante notitia deliberativa praehabita igitur non videtur quod voluntas necessitetur omnino talem dilectionem causare respectu dei clare visi

2m non obstat sufficiens enim cur vel causa posset esse voluntati experientia In posset a dilectione causanda vel continuanda desistere ad horam

3o principaliter argui potest pro illa 8a conclusione sunt supra primo loco pro 2a et 2o et 5o loco pro 2a

Item 4o argui potest sic deus potest ad horam si sibi placet dare alicui fruitionem et trti?re talem quod post talem horam non habebit fruitionem illam igitur talis potest velle carere illa fruitione etiam stantibus visione et fruitione adhuc quia non est sibi inpossibile conformare se deo involito et acceptare illud quod deus de ipso ad horam disponit sed hoc esset sibi inpossibile dato quod deum clare visum necessario diligeret quia sicut supra pro 2a conclusione 4o loco argumentum est quia si deum sit visum necessario diligeret haberet amorem ista efficacitatem erga ipsum vel ita adhaesivum ei quod isto stante non posset velle carere eo sine quo illud amatum minime posset habere sed tale eset cognitio et dilectio iam habita respectu talis obiecti igitur illis tunc velle carere non posset cuius oppositum iam probatum est igitur etc volito enim fine aliquo cum effectu efficaciter et scito tali vel tali requiri ad eius exsecutionem vel tentionem finis sic efficaciter amati sicut exemplificari potest exemplo anslemi de libero arbitrio capitulo 11 ubi dicit quod alia est voluntas vel volitio qua volumus aliquid propter se ut cum volumus salutem propter se et alia cum aliquid volumus propter aliud ut cum volumus bibere absinthium propter salutem scito enim quod potatio absinthii requiritur omnino si habebitur salus vel retinebitur si simul cum hoc voluntas velit efficaciter id est velit omnino consequi sanitatem vel tenere ista volitio necessitat me ad velle bibere absinthium igitur similiter in proposito

Confirmatur quia deus praecipiere posset voluntati quod conaretur suspendere amorem quo amat deum clare visum igitur ipsa potest velle illum amorem suspendere sed hoc ut iam argutum est non esset compossibile sibi si deum clare visum necessario diligeret et sciret dilectum ipsum non posse habere sine amore et cognitione ipsius etc simile etiam argumentum posset fieri de aliquo mori?te cum reactu poenae in purgatorio solvendae talem enim posset deus ad peccatum admittere ad praegustationem visionis et beatificae fruitionis et tunc ostendere sibi quod nisi esset debito et poenae illam ex tunc haberet et quod in purgatorio debet solvere poenam debitam interrupta tali sua beatitudine et posset redimere in ipsum et cum talis esset in caritate posset se conformare in volito et cogitare quod iustum sit privare eum ad tempus dilectio suo et velle hoc cum deo sed hoc ut praeostensum est non videretur si visio dei clara naturaliter necessitaret talem ad fruitionem obiecti visi ita quod nullo modo ex quacumque causa non posset non frui eo quantum esset ex parte sui quia tunc similiter necessitaretur velle ipsam fruitionem conceptam esse medium sine quo non haberetur obiectum illud sint amatum igitur Et confirmatur etiam ut supra quia cum illa clara visione staret quod deus compositive et divisive conciperetur sub ratione displicibilis incommodi veri et aestimari puta punitoris vel huius etc

Contra illam potest argui sicut contra 2am quia clare videns deum percipit deum esse infinite bonum sine omni conditione displicibili vel de factu naturalis percipere potest et tale bonum ut videtur non potest voluntas respuere vel non diligere etc

Praeterea suspendere fruitionem patriae iam ex parte habet rationem summe tristabilis quia carentia illius est miseria principalis dampnatorum igitur voluntas non potest hoc velle sicut nec velle esse summe misera non enim est plus tristitia vel incommodum vel miseria vel malum volibile quam bonum sit odibile

3o possunt adduci contra istam conclusionem omnia argumenta principalia facta ad primam partem quaestionis sicut est ibidem quomodo essent beati iam in beatitudine confirmati quia non per habitum aliquem ut videtur quia cum habitu videtur stare libertas continentiae voluntatis nec per dei manutententiam quia aut voluntas posset conari in oppositum et tunc violenter et invite frueretur deo clare viso aut non posset conari in oppositum et hoc non quia non videretur quin possit velle experiri quid possit et quid non possit igitur videtur quod ita confirmatio sit ex naturali dilectione ipsius voluntatis naturaliter necessitante ad diligendum bonum infinitum clare visum quando ponitur visio

Ad idem vadit argumentum ad principale de diffiniente quod bonum finitum conceptum allicit ad amorem sui etc et omnia argumenta ita principalia sunt contra hoc

Ad primum illorum respondendum esset sicut ad primum contra 2am conclusionem et proportionaliter ad alia de ista conclusione multum dubito et probabiliter movet se irrationabiliter movet me contra eam plus quam aliquid quod amore et delectio passionalis

Similiter dolor et tristitia passionalis saepissime non sub sunt libertati nostrae stante praesentia talium obiectorum et praesentiali experientia eorumdem in cuius enim potestate esset non dolere sensato sensu tactus igne vehementer capiendo verisimile autem mihi est quod nullius tristabilis experimentalis seu intuitiva sensatio est efficacior ad causandum tristitiam ipsa stante quam dei clara visio ad causandum delectationem et amorem et per consequens quia omnis delectio est amor vel amorem supponens videtur igitur quod necesse sit clare videntem deum delectari de sic viso et frui eo necessitate in cuius oppositum non potest ex sua libertate voluntas et hoc concedo pro tunc

Et haec sic conclusio contra pro rationibus tamen quae sunt pro 8va conclusione solutio recurro ad distinctionem propositam 7 quaestione distinctione huius distinctionis de amore qui est electio et amore qui non est electio aliam sed quasi amor naturalis sequens simpliciem apprheensionem bonorum amabilium amor aut electivus qui est electio conformis et difformis dictamini et sententiae confilii practici semper est in plena libertate voluntatis et eius domino et ideo iuxta hoc concedo in propostio quod clare videns deum nisi esset confirmitus in bono posset libere velle non frui deo et velle ad horam illa fruitione sequente ipsam visionem carere et velle circa hoc experiri quid possit et an possit actum illum dimittere et multa similia nec aliud probant argumenta pro 8a conclusione posita sed ex hoc non sequitur quod possit illam tollere stante visione cuius est naturalis effectus et multo fortius non supra sic totaliter effectus ipsius solius unde tamen arguitur primo pro 8va conclusione de voluptibus venreis vel vere martiriis et huius quod voluntas semper potest libere illa res puere vel velle ubi recta ratio dictat quod respuatur haec ratio bene probat quod electio vel volitio electiva respectu talium sequentium et praesupponens consilium sic semper in plena libertate voluntatis non aut quin sequatur delectio vel tristitia passionalis ad notitiam vel sensationem experimentalem talium dum stant sensationes tales et uniformis

dicendum est in proximo de amore naturaliter consequente visionem dei claram et de delectione illa quae est proportionalis amori vel delectioni passionali quae habentur mediantibus notitiis experimentibus respectu vehementis delectabilium et tristabilium sensatorum hic in via bene verum est tamen quod aliquae sunt similes delectiones mediante in potestate voluntatis quia voluntas potest imperare fugam talium vel aversionem sensus a talibus quandoque ad alia sed huius delectiones et tristitiae non semper sunt immediate in potestate voluntatis ut saepe dixi modo ut aliquando est sibi inpossibile tales tollere ut habitum est 6a quaestione huius distinctione diffuse et quaestione 7 de diffiniente circa huius unde sit et respectu cuius et qualia haberetur ibidem quaestione 6

ad 2m dicendum quod nec finitas non infinitas est in causa quia hic est utrobique commune quia electiones in quibus consisti principaliter omne meritum et demeritum sunt in libera nostra potestate ante confirmatione in bono et obstinationem in malo sed amores nati consequi simplices apprehensiones naturaliter non sunt in libera nostra potestate nisi mediate ut praedixi et alia media ad oppositum eorum sunt sibi inpossibilia alia possibilia et secundum hoc est proportionaliter et contingenter oportet respondendum unde dico 3am partem divisionis illius scilicet quod clara dei visio inpossibilitat voluntatem ut ipsa stante sic in potestate voluntatis non delectari de sic viso et concedo quod visio vel alia experimentalis notitia respectu illecebre vel alterius obiecti delectabilis neccessitare potest voluntatem in casu ad delectionem et amorem passionalem dum stabit talis experimentalis notitia non autem potest voluntas nec circa finitum delectabile nec circa infinitum delectabile ex tali notitia necessitari ad volitionem et amorem elicitum ut saepe dixi

Per illud potest responderi ad argumenta facta pro 2a conclusione pro quanto duci potuerint contra iam dicta

Ad 4m tum suis omnibus confirmationibus dicendum quod aeque probaret quod ille qui cum effectu passionaliter delectaretur de illecebra actualitas ex parte necessitaretur velle illam delectionem habitam respectu ipsius et multa alia absurda concluderet sed hic illi rationi dandum est quod quicumque elective vult finem aliquem vel aliquid tamquam finem non obstante quod sciat illum non posse optimari vel optentum non posse teneri sine tali vel tali medio sed hoc non obstante ad hoc efficaciter vult finem illum et elective illa electio facit ipsum velle medium huius et ad hoc neccessitat ipsum sic videntem sic autem non est in proposito quia amor ille vel delectio et ad quos visio clara dei necessitat sic vi?tem non est amor electivus cum non praesupponat ad hoc quod tenetur naturaliter consilium aliquod nec iudicium practicum ymmo nec aliquam comp?uam notitiam seu compositivam et divisivam cum etiam non sic volitio componens et dividens sicut eset omnis electio et omnis amor similis electioni sicut enim iudicium sequens deliberationem vel consilium est notitia componens obiective ita electio illi conformis quia idem penitus est per illam nolitum quod per sententiam practicam est iudicatum

Sed contra istud est quod est argumentum contra 8am conclusionem quia si carere fruitione est maxima poena dampnatorum igitur voluntas non potest velle carere fruitione et tamen potest dictare quod velle debeat ea carere igitur non omni dictamini recto poterit se voluntas conformare libere contra dicta supra et hic

Similiter sicut contra istam conclusionem 8am argutum est quod non potest velle suspendere actum fruitionis beatificae quia tunc posset ad hoc tonoari et per consequens violenter et invite frueretur in illo casu deo clare viso quod vel inconveniens igitur

Item si sic quare igitur non possent nec beati intentio experiri velle an possint ad momentum velle suspendere actum fruitionis beatificae non videtur ratio nisi quia ita efficaciter actu recto diligunt deum ut non possint aliquid velle non esse ad cuius remo?nem sequitur deum non haberi scitum esse tale et si hoc igitur non est plus in libera potestate voluntatis clare videntis deum velle non frui eo quam non sic in eius libera potestate non tunc frui eo igitur electio illa conformis recto dictamini possibili haberi quo dictaretur volendum esse fruitionem non haberi de qua est sermo non plus subest domino voluntatis clare vi?tis deum quam ipsa dei fruitio quod negasti

Ad primum istorum dicendum quod carentia fruitionis beatificae potest elici per accidens propter aliud ad horam maxime ab illo qui esset in caritate quia talis posset obligari quod non conformaret se deo in volito etc ut superius tactum est nec obstat quod talis carentia posset esse valde poenalis quia habens perfectam caritatem ad deum per actus esset ad voluntatem dei quam novit esse iustam et sibi profituam sustinere gravem poenam non propter se sed propter voluntatem dei complendam

ad 2m dicendum primo quod non sequitur quia talis violenter frueretur deo clare viso quia non contra naturalem inclinationem voluntatis ymmo summe secundum eam bene tamen sequitur quod invite contra liberam voluntatis electionem possit hoc contingere sicut arguitur nec hoc est inconveniens quia apostolus actus quosdam appetetivos fatebatur se habere contra suam electionem et sicud primo supposui nihil apprehensum efficacius potest allicere voluntatem ad amorem sui per modum finis nec alicuius apprehensio per modum efficacitatis quam clara dei visio ad amorem dei visi

verumptamen hoc potest distingui si enim attendamus ad amorem quo voluntas licet necessario sponte tamen secundum convenientiam naturae suae fert se in deum clare visum secundum hoc non invite sed sponte amat ipsum si attendamus ad ipsum eundem amorem comparando ipsum ad electio qua eligitur non esse ad horam invite habetur simile enim minimo dicit anselmus de libero arbitrio capitulo 5 quod qui contra proprium instinctum et contra propriam spontaneam inclinationem ideo praecise mentitur ut mortem evadat potest inquit forsitan dici quod secundum diversas voluntates has propter se et propter aliud secundo exempificat ibi quia invitus et non invitus mentitur

ad 3m neganda est contra quia beati sunt ita confirmati in bono ut nihil velle valeant nisi quod decet ideo non sequitur quod velint carere vel ad punctum summo dono a deo sibi collato ex quo non viderent nec credunt deum eos velle ymmo deordinate et non rationaliter vellent sic hoc vellent dico ergo quod ad minimum mutum desiderii aliunde possunt de hoc solli?ri sine velle experiri hoc quia debetur statim aliquod minimum desiderium sciendi aliquid si sic scibile decet eos et praeter hoc per illam viam experientiae ipsi numquam possunt certificari sive intentes actum suspendere sive non quia si facerent hoc posset contingere quod deus nollet pro tunc cooperari ad actus cooperationem sic non perficerent quod vellent id est non possent suspendere aut si cooperaretur sicut conarentur vel sicut optarent adhuc hoc posset esse causa quia deus nollet cessare a conservando tali actu pro tunc habito etiam dato quod voluntas illum liberrime produxisset causat igitur huius quod non possunt velle experiri an possint actum fruitionis beatificae suspendere non est illa secundum veritatem quae ibi tangitur sed causa est quia non decet quod sic velint nisi ad hoc litentiarentur a deo et ad hoc per illum modum non certificarentur plene ut probavi istam tamen causam deberent illi ponderare qui vellent inimici 4ae rationi pro 8a conclusione superius posita Sed quia occione aliquorum argumentorum posset alicui videri quod si voluntas posset non diligere deum elective clare visum quod posset sit visum elective odire dico quod non per se potest voluntas deum odire sic clare visum quia tunc posset ideo eum odire quia deus est vel quia talis nulla est qualis apparet per visionem claram dei hoc enim est deum clare visum per se odire sed consequens falsum est nihil enim odiri potest nisi disconveniens potentiae naturaliter vel apprehensum sub ratione mali seu displicibiliter sicut nec aliquid appeti aliquid potest nisi bonum vel apparens bonum secundum aristotelem 3o ethicorum et 8 ethicorum et alibi saepe et secundum sanctos multos sed deus ex hoc quod deus est vel ex hoc quod est tale bonum vel talis nulla qualis apparet per claram visionem non est naturaliter disconveniens voluntati nec apprehensum ex hoc sub intentione mali vel displicibilis igitur per se odiri non potest

5o iuxta hoc dico quod nec divina bonitas vel entitas potest per se esse causa volendi vel suspendere actum dilectionis causatae vel naturaliter causandae respectu dei clare visi quia similiter nulla bonitas naturalis conveniens potentiae et ab ipsa naturaliter appetibilis vel apparens bonitas talis potest ex hoc quod talis bonitas est vel quod apparet talis bonitas esse causa quod ab ipsa resiliatur sed bonitas dei vel deus clare visus est bonitas a voluntate naturaliter appetibilis id est ad quam visam diligendum prona est si aliud non obstet igitur ipsa ex hoc quod talis bonitas vel natura est non potest esse causa quod voluntas creata ab eius amore active visi dilectione resilieat seu actum delectionis subtrahat vel suspendat vel suspendere appetat

et confirmatur quia sicut nulla conditio displicibilis obiecti alicuius potest ex hoc quod displicibilis est movere appetitivum ad sui amorem ita nec alia conditio naturalis placibilis ex hoc quod ea sic est potest esse causa quare voluntas ab ea refugiat et per consequens non potest per se esse causa suspensionis vel subtractionis actus appetitus hoc enim intenditur per hoc quod dicitur per se causa

12o et ultimo dico quod mihi videtur quod dei bonitas etiam clare visa odiri possit a sit vidente utpote quia sciretur sic esse videntis futurus perpetuus afflictor vel quia sciretur nolle continuare talem vel talem actum vel nolle casu diceretur per accidens solum et non per se odiri sed sic est de deo tali quovis casu posito sicud de se patet igitur etc patet minor per anselmum de casu dyaboli capitulo 13 ubi dicit qui vult aliquid non propter rem quam videtur velle sed propter aliud quid proprius iudicandus esset velle an illud quod dicitur velle an illud propter quod vult et respondente discipulo illud utique propter quod videtur velle addit anselmus qui vult aliquid propter beatitudinem non aliud vult quam beatitudinem quare potest et quod putat prodesse ad beatitudinem velle et solam beatitudinem velle valet solam beatitudinem per se et aliud tantum per accidens si solum propter beatitudinem concedendam est volitio igitur eadem ratione illud quod solum propter aliud oditur non propter se oditur vel per se et si dicas si per accidens deum clare visum posset sic videns odire et parte non potest ipsum non diligere igitur simul idem diligeret et odiret

dicendum quod non sequitur hoc quia iam positus est unus modus quo videret eum et suspenderetur per deum tamen ab amore respectu eius ideo consequentia non valet consequens tamen concedi potest et alias concessi quod idem potest simul odiri et diligi ex causa alia et alia et hoc confirmo per magistrum dei 48 primi capitulo 4 ubi dicit quod hoc quod christus pateretur debuit placere viris sanctis intuitu nostrae redemptionis sed non de intuitu eius cruciatus et quod de eodem laetabantur et tristabantur sed ob aliud gaudebant et propter aliud debebant

2us articulus est respondere ad principalia argumenta et ista quae ponuntur ad primam partem quaestionis quantum valent probant conclusionem meam

ad primum in oppositam partem quaestionis quod sicut et sequentia inprobant conclusionem contrariam dicendum quod verum est quod deus clare visus potest per accidens odiri id est ratione alterius principaliter et per se odiri sed ex hoc non sequitur quod sit in libera potestate voluntatis non diligere deum clare visum quia licet ponatur causa alia propter quam posset per accidens odiri tamen illa non auferret causam propter quam sit per se diligibilis quia igitur propter aliud et aliud potest simul odiri et diligi non sequitur deus clare visus potest odiri igitur non diligi

ad 2m concedi potest quod illi qui clare vident sunt sic confirmati quod stante dicta fruitione quae naturaliter posita clara dei visione iste amore est tantus quod dum illum habentur non possunt scienter velle offendere sic dilectum omittendo vel omittendo contra eius voluntatem cognitam si enim amore electivus concordet tum amore qui naturaliter sequitur visionem et in isto oportet aliunde sic conformari habitualiter vel actu quod non posset peccare quouis modo quomodo autem hoc sic dicetur super 3m liberum tractando de inpeccabilitate beatae virginis in vita ista et postea in articulo 3o aliqualiter sola tamen visio et fruitio ad hoc non sufficiunt quin possent nisi aliunde confirmarentur in bonis quaedam facere contra dei voluntatem vel velle aut nolle elective quod autem assumitur secundum augustinum quod angeli mali ante lapsum suum clare deum viderunt

dicendum quantum videtur mihi quod hoc non est dicendum de visione clara nudae dei essentiae sed viderunt per speculum et inaenigmatice vel alio modo in suis effectibus vel quod verius credo aliquam perfectiori cognitione quam mere naturaliter sibi possibili sed non quae esset eiusdem speciei cum beatifica visione bene tamen credo quod moyses et paulus ita viderunt et ulterius dicendum videtur quod per illam nobilem cognitionem infusam eis a deo mediata alia cognoverunt perfectissimus quam in genere proprio puta forte per abstracivam dei propriam sed nullo modo ut credo ista beatifica visione ad quam sequitur aliquem habere fruitionem beatificam et gaudium sicut dicit augustinus et allegatum est supra ad primam partem quaestionis ad quod facit illud augustinus super genesem ad litteram quod allegat magister libro 2o distinctione 3 dicens quod dyabolus beatae vitae dulcedinem non gustavit quam acceptam non fastidiunt sed notando accipere amisit propria potestate delectatus

Item etiam argumentum de paulo et moyse non vadit ad peccatum quia quid mirum quod illi in bono et moyse non vadit ad peccatum quia quid mirum quod illi in bono confirmati non fuerunt ex clara visione quibus subtracta est visio ad horam concessa sine culpam sua

ad 3m dicendum quod omnes volunt esse beati cum de hoc cogitant secundum generalem conceptionem beatitudinis omnes volunt sibi bene esse et sunt ad hoc naturaliter proni et ad volendum vivere et non decipi et similia et si nichil obstat adhuc tamen remanebit naturalis affectio ad essendum et bene habendum nisi per electionem liberam actus talis mediate suspendatur et nihil commutetur quod magis displiceat quam haec placeant cogitata tamen aliquid propter infortunia annexa et poenas nimias vel huius possent optare non esse ut evaderent poenas suas et dico pro me quod libentius vellem annihilari quam remanere semper in poenis inferni gravibus sed ex hoc non sequitur quod possim absolute et per se velle non esse sed propter aliud et per accidens possem hoc eligere

ad formam igitur 3ae rationis cum accipitur quod non minus libere et contingenter fruitur quis deo clare viso quam vult beatitudinem generaliter conceptam etc haec propositio neganda est quia communis contemptio beatitudinis seu actualis illius cogitatio nunc in via sub est imperio voluntatis ut sic vel non sit et illa sublata cessabit talis dilectio beatitudinis et per consequens mediate est ille sub imperio voluntatis et per alias vias iam tactas sed non sit est ex alia parte quia clara dei visio non sub est divino voluntatis etc Et cum ultra arguitur quod non obstante naturali affectione et pronitate ad volendum beatitudinem conceptam cum aliquis potest non velle beatitudinem apprehensam quia potest sibi velle miseriam aeternam gravissime poenae qualem et quantam patitur pessimus dyabolus mihi apparet quod si haberetur notitia experimentalis illius poenae cum credulitate firma quod duraret sine fine necessario odiretur ita quod non subest libertati voluntatis velle eam per se saltem nec aliomodo modo mnon odire eam et cum arguitur quod si daretur dyaabolo optio et ita certificaretur quod optaret alterum subire scilicet annichilationem vel talem suae poenae perpetuationem quod praeeligeret semper miser esse

dicendum quod si non esse vel adnihilari sit odibilius quam talis poena perpetua quod bene posset malle sustinere illam quam adnihilari de quo peccato alias erit forte sermo tum quo stat quod utrumque valde odiret plus tamen non esse de me tamen certus sive quod ego praeeligerem non esse tamquam mihi minus odibile tamen ad propositum non est simile de velle sustinere temporalem vel aeterna miseriam expertam vel de amare vel non amare deum clare visum ex quo hoc fit sermo de amore praevio qui est actus rectus et ibi de amore vel reflexo et de electivo de quibus ad propositum magna est differentia ut notavi quod autem in casu augustini rationaliter possim praeeligere non esse sic sua deo pono enim quod unus angelis veniret ad me offerens optionem talem et nescirem ex parte cuius et deus omnino mihi revelaret quod ipse modo vellet me adnichilare

Ego rationaliter possem velle partem a deo determinatam simpliciter alioquin sine fructu me contristarem quod non videretur faciendum si enim omnino nollem non esse et tamen scirem me adnichilari constrista?er vellem nollem bene tamen verum est quod per accidens vellem tunc non esse et per se non certe nec in casu augustini sed per accidens quia nollem miser esse

ad primum igitur argumentum augustini cum dicit qui dicit mallem hoc quamquam illud eligit aliquid dicendum quod haec est vera si per ly hoc et illud solum demonstrarentur significabilia in complexe conceptu simplici primae intentionis et per ly aliquid aliquam naturam existentem vel possibilem sed non esse non est huius nam data mihi optione silendi vel loquendi si eligam simile non eligo aliquid sumendo li aliquid pro aliqua natura nec etiam si eligo loqui et tamen utroque modo eligo aliquid eo modo quo divinis eum aliquod cogitare qui proponit simile et cogitat animam ante christi non esse et certe isto modo sumendo aliquid qui eligit simile vel non esse eligit aliquid et non esse sic loquendo est aliquid et omne significabile complexe sive negative sive affirmative et quod argumentum non concludit absolute quod intenditur probo faciendo similem formam ubi tamen constat conclusionem falsam esse et tamen praemissas non minus esse veras de veritate sermonis quam ibi arguo enim quod si daretur tibi optio eligendi esse pessimus ept vel non esse ept quod eligeres recte esse maius ept vel quod non posses non praeeliere non esse ept et similiter simili casu posito quod non possis praeeligere non esse peccator quam esse peccator quia qui eligit hoc aut illud aliquid eligit sed non esse peccator vel non esse ept non est aliquid igitur etc

ad 2m dicendum quod si fiat in maiori distributitio pro naturis tunc est verum quod omne quod est aliquo modo praeeligendi propter se et non per accidens solum melius est illo sed tunc non sumitur sub quia non esse non est aliquid tale si aut fiat ibi distributio pro omnibus etiam complexe significabilibus eo modo quo homini potest dari optio utrum velit currere vel non currere tunc vel ly melius sumitur pro comparatione boni secundum quod iste c?s bonum convertitur cum ente significante naturas possibiles cuius sunt substantiae et qualitates tunc maior est falsa quia non currere est aliquando praeeligendum ipsi currere et tamen non est sic loquendo melius isto ymmo neutrum eorum est sic loquendo bonum si autem fiat distributio ut prius ultimo et ly melius sumatur pro comparativo boni large sumpti eo modo quo loquebatur petrus cum dixit bonum est nos hic esse et ti quo christus dixit bonum erat si natus non fuisset homo ille et quomodo dicitur ecc 30 melior est mors quam vita amara et ecc 40 melius est mori quam indigere et huius sic potest maior concedi quoniam illa quorum datur optio sunt bona sic loquendo sed si ambo sunt mala non oportet nam de duobus malis quorum alterum est sustinere minus malum est praeeligendum et tamen non oportet quod sic melius nec bonum eligenti nisi vocandum esse minus malum bonum eligenti quod expedit sibi liberari a peiori ex quo non potest ab utroque

aliter potest responderi quod si quid probent illud est quod non rationabiliter potest quis praeeligere non esse et hoc exprimit augustinus sed ex hoc non sequitur q?a absolute possit praeeligi multa enim praeeligimus non recte et haec est prima responsio augustinus ad obiectionem de inti??nte seipsum sed visibilius est minus quod etiam recte nisi sciretur aliud placere deo

ad 3m dicendum quod maior potest concedi de bonis eligendum de malis non oportet ymmo peioratur per minus malum praeelectum quamvis non tantum prioraretur si eligeret magis malum

dici etima posset aliter quod augustinus exprimit quod arguit de electione recta et per consequens non probat quin absolute possit quis in tali casu praeeligere non esse et tamen hoc potest et debet glosari in casu ubi novit deum hoc velle tenetur enim amare deum et per consequens velle saltem conditionaliter sustinere quod sibi iuste a deo infligitur nulla enim poena eximit eum a debito amandi deum sed semper ad hoc tenetur licet non pro semper sed secus esset ubi deus daret optionem vel indifferenter sibi placeret illud quod placeret eligenti obediri non probat iterum casus augustinus vel argumentatio si concedantur concludere quod quisquis possit volitione absolute velle esse miser sed tantum conditionata si aliter non possit esse vel si aliter non possit evadere quin adnihiletur

dices ne?as igitur augustinum dicendum quod ipsemet concedit in responsione secunda ad instantiam de occidente se quod aliquis voluntate conformi iudicio erroneo potest velle saltim conditionaliter si scilicet non possit esse sine molestia odita non esse sed sensu id est naturali desidero tunc desiderat quietum esse et vult per consequens esse modo dico quod in casu suo ibi datur ista opinio absque errore novit se posse non esse praecise si certifiecetur a deo quod altera pars eveniet omnino igitur hic poterit propter istas molestias aeternales incio intollerabiles cum voluntati conformi iudicio vero sed certe non conformi desiderio quietis naturali et si hoc solum velle vocat rectum quo quid eligitur velle conformiter desiderio quietis a molestia sequitur similiter conclusio unde bene volo quod volitione conformi naturali inclina communi voluntatis nullus vult non esse esse sed magis liberari a molestia et sic liberatus quietus esse sed de voluntate liberata probo totum consequens quod recte et licite et caritative potest quis in casu velle simpliciter non esse constat enim quod deus de potentia sua absoluta posset cum homo naturaliter moritur ipsum simpliciter adnihilare ponatur igitur quod ita disponat de argumento existente in caritate et quod revelet tali existente in caritate et remanente in ea ponatur simul cum hoc quod aliquis talem sub poena mortis statim sibi inferendae suadeat peccatum aliquod ita quod videat iste quod morietur nisi conservat suadenti iste rationabiliter et licite citius deberet eligere mori et non esse quam mortaliter contra dei praeceptum peccaret et illicite ageret igitur est haec veritas plana et tamen constat argumenta augustini si valerent ista pra?re quod ille citius debet eligere esse peccato quam non esse

ad idem potest argui sic si talis cum daretur optio praenotata deberet rationabiliter praeeligere miseriam qualem habet dyabolus aut hoc esset quia sciret deum velle illam partem poni in esse et hoc non est verum in casu quo datur optio quia dare optionem est ponere in electione libera illius cui datur sicut patet 2o r? de optione terni?bris male facta dicendum et propterea ista dyabolica miseria est culpa et culpam includens quia superbiam nam superbia eorum ascendit semper et odium dei quae nec rationabiliter nec licite data optione possunt eligi d manerent culpae ymmo nec deus praecipue posset ita quod ordinet et velit quod aliquis libere eligat odire deum vel superbiat et indignetur contra deum quia tunc posset esse auctor malipersonae et non solum per accidens vel 2o hoc esset quia remota culpa poenae dampnabilis residium quod est poena sensus exigue infernali vel frigore infernali et similibus non esset simpliciter ista mala sicud non esse suum et ita praecise praeeligeret suum esse quia est simpliciter melius vel magis bonum quam illa bona aeterna miseria sic mala vel si non hoc est saltem quia sibi melius quam ista mala sibi

Si enim primum illorum esse sibi causa sufficiens tunc citius rationabiliter haberem eligere esse perpetuo in summa miseria poenae talis praedictae quam quod proximus adnihilaretur data optione huius a deo quod certum est non esse dandum nec 2m videtur esse causa sufficiens quia hoc est sermo de bono commodi vel de malo incommodi vel de bono delectabili vel malo cristabili nam poena gehennae est magnum bonum naturae quia tantum bonum quantum ens et ideo de bono vel malo naturae non fit hic comparatio sed nunc ita est quod esse non esset mihi bonum delectabile nec amabile etiam ut commodum dato quod certificaret quod ab instanti electionis numquam haberem actum vel optionem aut delectationem et tamen hoc esset mihi commodius quam esse perpetuo sub poenis gehennalibus aliud vero scilicet semper esse sub poena ita gravi sicud esse dyabolus excepto peccato esset mihi malum supra modum terribile et inpertabile igitur magis odibile mihi sub esse illi semper quam esse sic mihi amabile

dices poenam illam odio mihi propter amorem amicitiae quem habeo ad meipsam et ad hoc ut bene sit mihi sed undequodque propter hoc et quod et illud magis ex quo igitur illam miseriam non odio nisi propter amorem quem habeo ad meipsum igitur magis diligo meipsum quam illam miseriam odiam vel per consequens odibilius per oppositum erit michi destrui quam illam miseriam iam colle?re igitur via augustini vera videtur quod ibi intendat dicere quod quia natura mea a me plus diligitur quam oditur miseria cum solum odiatur quia mihi nociva ideo praeeligendum sic esse sub miseria quam non esse

ad illud sine dubio verum apparet ex causa in hoc argumento tacta quod plus diligitur esse vel natura mea a me quam odio miseriam habendo oculum ad illam miseriam et non attendendo quam ponale sic illam sustinere perpetuo sed tamen cum hoc attendo ex illo ardenti amore ad nullam et essentiam meam posset cogitare quam malum et durum et poenale esset sibi perpetuo sub esse tantae afflictioni et ex comparatione et amore ad eam mallem illam omnino non esse quam tanto malo perpetuo sub esse possum enim rationabiliter dictare quod peius esset sic affligi perpetuo quam omnino non esse et ita ex amore eius mallem eam non esse

Et ideo ad augustinum dicendum est sicut prius qui voluerit eum in illo passu omnino tenere ad litterae superem potest dicere quod intendit quod non esse nullo modo est secundum se vel propter se eligibile sed incomparatione ad magis malum non potest esse apperere bonum ut sic glosetur ratio qui dixit mallem hoc quam illud eligit aliquod bonum verum vel apparens sed non esse secundum se praecise conceptum et consi?tum non est bonum nec apparens bonum igitur nec sic diligibile nec eligibile sed tamen consideratum ab privatione afflictionis huius tamen non affingi modo praedicto potest appetere bonum comparative ad malum sitinendi perpetuo afflictionem huius et sic concipitur sub conceptu quietis et tanto malo sicud ipsemet exprimit augustinus

ad 4m principale per omnia dicendum sicut ad 3m dicitum est

ad 5m dicendum quod illud aeque procedit contra ponentes clare videntem deum libere causare fruitionem respectu boni sit visi sicut contra tenentes necessaria ita quod non libere sic quod si dolor vel tristitia gradum aliquem delectionis beatifice impediat causari vel active remittatur ita inimicatur ex tali tristitia gaudium s beatificis si sequatur ex amore libro sicut si sequatur ex amore mere naturaliter sequente claram visionem unde sive grave descendetur libere sive naturaliter aequaliter medium plenum inpediret resistendo veritatem motus sui deorsum tunc et nunc ex quo descensus iste utrobique foret secundum exigentiam gravitatis suae licet modo naturaliter et tunc libere ita proportionaliter dicendum est in proposito praecise tamen secundum utramque opinionem delectio mere naturalitur tenetur a cognitione et amore iam positis si non sic inpedimentum sive amore poneretur libere sive naturaliter peccari mere

verumptamen argumentum tangit in se difficultate bonam utrum videlicet clare videns deum posset simul aliunde tantum dolere vel affligi quod illa afflictio nullam naturaliter secum pateretur delectationem vel gaudium de deo clare viso et hoc erit primum dubium 3ii principalis articuli statim primo

ad 6m dicendum quod illud nimis probat quod probatio ista si valeret probaret quod voluntas beati confirmata in fruendo non esset voluntas sicud de voluntate relicta negatur suae

dicendum igitur ad augustinum quod in ille processu sumit voluntatem pro actu limito elicito et non pro potentia ipsa quia constat quod potentia ipsa non adest nobis nolentibus nec est in nostra potestate sed est in nobis a natura sicut ipse dicit de voluntate quod adest etc et sic sumendo termen dico quod consequentia augustini est optima et totus processus bonus vel alio modo dici potest quod appetitus intellectualis non vocatur ab eo ibi voluntas nisi ex actu suo libero in quem potest et secundum hoc glosandus

ad 7m verum est quod iam beatus in bono confirmatus necessario bene vult ad hunc sensum quod non est libera eius potestate seu facultate non unde velle et de dampnato similiter concedi potes quod non potest dimittere actum malum quo odit deum vel in quo consistit poena sua et bene concedendum est quod actus iste qui est tantum poena et non peccatum est a deo saltem partialiter et principaliter quia non est malum si?p poenae tantum mentitate quod non fecerit dominus secundum prophetiam et alibi dicitur creans malum supprae? poenae tantum sed de actu dampnati malo malitia peccati quod non est a deo dicendum quod licet actus absolute partialiter sic adeo sic autem malus ab ipso malet dampnato a quo male et illicite alliciebatur in hoc tamen actu a deo manutenetur ad poenam suam sicut quidem ioculator volens deridere alium per cachi?inos cum fecisset libere cachimini turpissimum quod sciret in isto per incausationem socii ex tunc malis suis gratibus ad libitum socii detinebatur ad poenam eius et tamen socius suus non deberet vocari actor cachini sed potius punitor

ad 8m dicendum est per omnia sicut dicetur in dubio 2o 3ii articuli de confirmatione beatorum

3us articulus principalis est movere quaedam dubia circa praedicta et solvere illa

primum dubium sic sicut praemissis est in solutione argumenti 5ti principalis utrum tristitia aliunde proveniens possit minime vel totaliter tollere delectionem beatificam stante continue dei visione posito casu illo 5ti argumenti principalis vel ulterius casu aggravato et videtur quod possit poni alium de tantus dolor vel tristitia quod non permittet secum stare gaudium illud beatificum per philosophum 7 ethicorum capitulo ultimo vehemens tristitia expellit omnem delectionem non solum oppositam sed etiam contingentem et eadem ratione econverso nec obstat quod in christo simul fuerit summa delectio illi animae possibilis et tamen poena et dolor acerbissimus quia hoc tenetur fuisse miraculose factum tantum modo et hoc etiam verum est esse possibile de beato in beatitudine etiam confirmato quod de potentia dei absoluta posset simul dolere maximo dolore sibi possibili sed non per naturam posse videretur dici sicut dicunt aliqui quod deus bene potuisset fecisse quod angeli mali ante casum suum habuisset aliquem dolorem stante saltem per possibile in eo clara dei visione et quod iste edolor minuisset gaudium et negatur ulterior consequentia igitur deus potuit fecisse verum habuisse tantum dolorem quod nullum gaudium potuisset simul habere etiam stante clara visione sed bene sequitur ex hoc quod potuisset habere minus gaudium et minus semper secundum quod haberet maiorem dolorem et maiorem et non quod omnino nullum

Sed contra illud unde argui potest quia si dolor aliquis minuat gaudium hoc est propter contrarietatem formalem vel virtualem inter ista igitur tantum poterit unum ci intendi quod aliud totaliter corrumpetur sicut est in omnibus contrariis aliis et ita tantum dolorem posset deus causare in clare videndo deum quod nullum gaudium naturaliter simul habere posset

Praeterea si causatus dolor aufert vel corrumpit mediantem delectionis igitur duplus corrumpet totam et non solum primam mediantem residui quia duplus dolor est actum in duplo fortius sed non duplo fortius et potentius ageret si per mediantem virtutis suae nec corrumperet nec corrumpere posset nisi mediantem relictam oportet igitur quod si sic duple virtutis incorrumpendo quod corrumpat totum illud cuius mediantem corrumpit naturaliter medietas virtutis

Et praeterea constat quod unum totum contrariorum efficacius et diutius potest resistere tante virtuti contrariae corrumptive quam eius medietas posset resistere eidem et per consequens quam possit alteri virtuti aequali corrumptive resistere ex quo totum corrumpendum non potuit inpedire quin a tanta virtute corrumperetur eius medietas et per consequens multo fortius medietas eiusdem relicta non poterit inpedire quin ipsa totaliter corrumperetur ab aequali virtute opposita corruptivo vel non quin a dupla virtute saltem et talem duplam virtutem scilicet tristitiam vel dolorem causet deus et stat argumentum et tamen in contrarium stat semper quod deus clare visus est obiectum ita delectabile sicud obiectum aliquod natum inferre tristitiam mediante sua ex permi?tali notitia sic tristabile alioquin durius puniri possunt reprobi quam praemiari electi quod non videtur

ad illud dubium credo primo quod cognitio et dilectio obiecti habiti vel rei habitae naturaliter causat gaudium sibi correspondenter proportionatum nec videro etiam quin clare videns deum qualicumque poena disperata affligeretur dummodo non esset obstinatus in malo sed in caritate posset deum dilgere supra etiam tenui quod etiam ipsam poenam potest voluntas propter aliud velle et recte magis multo magis summum bonum clare visum propter se igitur igitur naturaliter repungnantia sit inter talem afflictionem et gaudium natum sequi ex visione et dilectione dei quod non videtur cum sint de obiectis desperatis sequitur quod simul poterit gaudere gaudio debito suae visioni et dilectioni et tamen simul affligi nec aliter ex necessario ex dolore desperato minuetur gaudium illud

2o mihi videtur quod non eset naturalis contrarietas formalis vel virtualis seu repungnantia inter gaudium de uno obiecto et dolorem de alio per se et directe et pprimo quia antecedentia non repungnant nec igitur consequentia sed amor vehemens unus staret cum odio vehementi alterius servatis per deum cognitionibus requisitis sed solum mediante et indirecte inpeditur unum per aliud quatenus dolor vel gaudium ex una parte ita reddit anima obtentam circa obiectum illius gaudii vel poenae vel circa ipsam poenam vel gaudium quod remittitur acceptio vel receptivo alterius passionis vel obiecti ipsius unde si perfecte pro statu isto accedam ad visa alia iterum ad quadam a me audibilia vel non audio vel non percipio me audire et etiam si contristor de morte amici alicuius vel aliter corporaliter affligor si superveniant ex inproviso rummores laeti vel deperati dummodo multum sum illis intentus iterum primus dolore vel mitigatur notabiliter vel non advertitur nec perceptibiliter me affligi cuius tam est quia interim avertor ab intentione obiecti poenalis et non vel cessat vel remittitur poena naturaliter nata sequi priorem cognitionem iam remissam vel sublatam hinc est etiam quod rapti vel inexcasi positi non advertunt quae interim fiunt circa ipsos et certe ita est generaliter in vita ista naturaliter quod vehemens delectio vel vehemens tristitia totam rapit attentionem animae in se ita quod vix aliquid aliud interim sumitur attendi et ex hoc veritatem habet dictum philosophi et commentatoris 3o ethicorum superius allegatum

utrum autem ita sic circa anima separatam vel angelum vel etiam quod resumptis corporibus corpus non aggravat animam dubium est nam si sic videretur cognitio matutitia divinere vespertina et econtra si non videretur et beatus posse simul cognoscere perfectissime sicud posset quod licet eorum per se non tot quin plura et utrumque istorum apparet magnum inconveniens

dicendum quod potest forte rationaliter dici pro nunc quod in statu patriae et ubi corpus non aggravat anima ibi potest anima et angelus beatus vel in puris naturalibus sine glossa positus cognoscere non toto quin plura alterius speciei quodlibet aeque perfecte simul cum alio vel aliis sicut quod licet eorum per se solum cuius ratio potest poni quia cognoscere aliquid non est nisi positam cognitivam habere cognitionem formaliter sed cognitiones individuales vel specificae specie distinctorum sunt distincte secundum speciem distincta aut secundum speciem quorum quodlibet est receptibile naturaliter in aliquo sicud forma accidentalis inter quae nulla est contrarietas si potest stare una talium formarum cum hac forma per se et cum illa per se et quaelibet una per se cum qualibet alia demptis residuis potest etiam stare cum multis simul minimo cum non tot finitis quin cum pluribus aequae etiam perfectissima immo qualibet existente perfectissimi receptibili sine miraculo in tali subiecto unde simul potest hac esse album et dulcissimum et habundissimum et frigidissimum et ponderosissimum et sic de similibus et tantum habens de qualibet talium formarum quante est naturaliter sine miraculo receptivum igitur nulla est repugnantia ex parte subiect quin tales non tot quin plures ymmo etiam infinitae si infinitis non repungnaret aliunde simul esse simul recipientur in anima ex corpore non inpedita vel in angelo et per hoc patet quod motivum ad primam partem istius dubii non concludit quia neutra istarum cognitionum inpediret vel diminueret aliam

// Item probari potest idem sic nulla videtur repungnantia quin tot simul starent in anima non inpedita actus specie distincti quot habitus secundum unam opinionem vel quo species praeviae actibus secundum illam opinionem secundum ex natura potentiae sed non tot species vel habitus quin plures possunt simul esse diverse speciei igitur

2o dico quod hoc non est concedens cognitionibus eiusdem speciei quia illarum tot possunt haberi simul et non plures simul aequales adinvicem quia omnia eiusdem speciei simul naturaliter receptibilia in eodem informative possunt constitutere aliquid vere unum istius speciei et de qualibet forma unius speciei in subiecto alicuius informative receptibili est dare tantum quod non maius intensive est naturaliter sine miraculo simul receptibile in illo igitur et tot alicuius determinate perfectionis simul quod non plures consequentia patet quia nihil ad subiectum an partes formae in ipso receptae adinvicem uniantur vel non dummodo realiter et vere ipsum informent posset enim deus duas medietates albedinis adinvicem unitas gradu?tis seu ad constitutionem unius intensioris adinvicem dividere sine hoc quod alia eorum divideretur a subiecto et etiam econverso et per consequens si potest repleri per unam totalem poterit et per partes eius sive ad invicem verum an?tur illae partes sive non nota tamen sicud alibi tactum est duplice intensionem communicare accidentibus eiusdem speciei scilicet proportionalem intensissimum eiusdem obiecti et proportionalem extensissimum secundum multitudinem obiectorum et aliqua sic intenssissima quae potest habere in tali subiecto uno istorum modorum non negatio quin ad hoc posset intendi aliquo istorum modorum quod addo pro instantia quae fieri posset nec etia econverso et ex hoc patet ad motum et oppositum dubii illius

Et si dicas quod aeque videtur simul posse haberi non tot quin plures aequae perfecte cognitiones diversorum obiectorum omnino eiusdem speciei in eadem natura intellectuali sicut habitus individuales respectu talium causabiles ab intuitivis vel abstractivis cognitionem earumdem sed habitus tales possunt simul haberi non tot quin plures eiusdem speciei respectu diversorum obiectorum et aequales adinvicem alioquin possent tot habitus tales haberi quod si post viderem individuum intuitiva cognitione vel abstractiva nullum habitus posset relinquere nec postea habere notitiam abstractivam et eodem modo argueretur de speciebus talium obiectorum si ponerentur praeviae species actibus hoc falsum quia tunc statim cum tale obiectum fieret absens a sensus nullam posset habere memoriam aut abstractivam notitiam istius statibus omnibus prioribus notitiis abstractis quod videtur absurdum dicendum quod minor falsa est et ad probationem dicendum quod verum est quod infertur de abstractiva individuali vel de specie et cum probatur falsitas illata dicendum quod consequentia non valet quia ad hoc poterit homo memorari illius mediate conceptu specifico et determinatione signi particularis vel pro nominis de?ma?tim? eo ipso quo cogito de illo homine qui est papa vel de anima antichristus quorum neutrum vidi potest igitur talis memorari quod vidit quoddam singularem homine cuius tamen cognitionem abstractivam simplicem et propriam elicere non potest

dices contraruim huius quilibet experitur et si enim quis viderit fuisse milia hominum et habituetur eorum cognitionibus individualibus abstractivis adhuc potest semper in abstractivam propriam noviter visi quantum libuerit sine termino quod non esset verum secundum responsionem datam

dicendum quod hoc est quod aliquis conceptus individualis alicuius s?ei habetur de uno qualis non de alio ut pote quomodo concipitur alia eius magnitudo vel alia illius figura vel alius illius color vel aliquid aliud simile unde vix unquam videt homo duos per omnia similes quod si faceret toto posset videre quod staret responsio iam praedicta et aliquando tales sed hoc ignoret componit tale differens cum simili mediantibus conceptu individuali d?arli novo et conceptu communi specifico vel individuali composito ex talibus et huius viis aliis possibilibus

Si dicas quod non est dare maximum individuum alicuius speciei formae receptibilis in potentia cognitiva quia non hoc magis quam de lumine receptibili in aere sed tale lumen non est dare maximum in eo receptibile naturaliter quia si corpus luminosum duplae virtutis illuminando sibi approximaretur duplum lumen in eo causaret

dicendum quod minor falsa est licet forte non sic dare maximum nec hic nec in tali receptibile subiecto de potentia dei absoluta et miraculose sicud nec est dare maximum extensum miraculose possibile recipi in manu mea vel receptivo alio corporali

per hoc ad propositum dubium quia in beatis vel in spiritibus relicits naturae suae non repungnant naturaliter adinvicem cognoscens specificae distinctae et pari ratione nec amor et odium correspondentes nec etiam delectatio et gaudium et tristitia desperata de alio obiecto et cum probatur quod immo quia in christo miraculose totum simul erant delectatio fruitiva et poena passionis

Responsio quod ipse habuit tunc corpus passibile et intelligibile cui cum coniungit anima pluribus intentius minor est ad singula sensus et de tali casu est hoc supra concessum quia delectatio vehemens minuit vel destruit tristitiam etiam desperatam et econverso nisi miraculose aliter fiat sed hoc non est contradicta

2m dubium est in argumentis praetactum principalibus pro utraque parte quod qualiter scilicet angeli boni in bono confirmentur nam si libere continent suas beatificas fruitiones tunc videntur libere posse ab illis cessare si vero naturaliter ad hoc habent libertatem ad quaedam alia et per consequens talia possunt non exequi si praeciperetur et per consequens possunt peccare et ita demereri conservationem suae beatitudinis et ita non essent in bono confirmati

dicendum quod ipsi sunt confirmati per gratiam creatam simul et increatam consummantes et firmantes eos in bono mediate inclinatione fruitionis beatificae et aliis bonis habitibus ommittendum nec aliquid omittere faciendum Sed dices forte tu non reddis explicite suae confirmationis causam quia sive voluntas necessario causet fruitionem respectu dei clare visi sive libere et tunc debetur quod deus manuteneat actum fruitionis beatificae dummodo beatum non delinquat ad hoc tamen illo casu non obstante videretur posse peccare volendo aliquid aliud quod velle non deberet omittendo exsecutionem alicuius praecepti circa alia et ita demereri servationem fruitionis sicud in via demeretur peccans conservationem gratiae multa enim libere potest velle et facere angelus beatus sicud probatum 8m argumentum principale ad 2am partem quaestionis

dices forte huic argumento sicud dicit anselmus de casu dyaboli capitulo 6 loquens de confirmatione bonorum angelorum quod a deo sunt provecti propter hoc quod libere agant in iustitia aliis ruentibus ab ea ut sint adepti quidquid velle potuerunt nec iam viderant quid plus velle possunt et propter hoc peccare nequunt

Item capitulo 25 in fine dicit scitis inquit discipulus quod claruit eum idcirco scilicet bonum angelum peccare non posse quandoque merito perseverantiae a deo provectus est ut iam non videat quid velle quaeat Ex hoc habetur quod angelus primo actu beatifico redditur ipso supposito naturaliter immutabilis et per consequens simpliciter confirmatus posito quod illum necessario causet viso deo et si libere quod deus illum actum nolit non conservare nisi peccet

Sed contra hanc responsionem quia cum conservatione illius actus stat scilicet quod ipsi videant aliquid aliud quod cum illo actum indifferentr nolle possint vel velle et velle vel non velle sed praeceptum non tolleret ut videtur istam liberam indifferentiam et per consequens ille actus non facit quin possent peccare omittendo contra praeceptum vel etiam committendo

praeterea aut intelligi quod nunc adepti sunt quidquid velle possunt pertinens ad essentialem beatitudinem tantum aut generaliter de omnibus ab ipsis volitibus si primo modo ex hoc non excluditur peccans peccandi quia cum hoc staret quod in faciendo ministerium suum circa nos possent aliquid facere vel omittere contra praeceptum si 2o modo tunc assumerent falsum quia angeli habebunt in futuro circa nos actiones aliquas quas propter nos possunt velle habere quae tamen actiones non sunt in praesenti et per consequens non habent eas et ita sequitur quod possunt velle aliquid habere quod non habent

Praeterea animae sanctae separatae sunt confirmatae in beatitudine et tamen non habent quidquid velle possunt ymmo nec quidquid volunt quia vellent habere sua corpora quae tamen nondum habent ita igitur non videtur sufficiens causa quare peccare non possunt

Praeterea si angelus non cognovisset nisi beatitudinem sicut anselmus ymaginatur in de casu dyaboli ubi supra de uno angelo creato vel creabili et haberet illam tunc ipse haberet quidquid illa sola cognitione habita velle possent et non esset confirmatus ad non peccandum quia statim habita maiori et latiori cognitione aliorum posset velle alia et per consequens peccare nisi aliunde reddantur impeccabiles habita libera facultate talia volendi sed nunc est ita quod angeli etiam naturaliter proficiunt in cognitione quia res novae continuae faciunt quas naturaliter noviter cognoscunt vel saltem noviter eas esse sciunt igitur possunt peccare circa alias res illas nisi alia ratio assignetur inponatur peccandi quam praecedens

Sed hiis non obstantibus teneo confirmationem angeli fieri isto modo quod angelus clare videns deum et ex hoc necessario fruens eo ex caritate consummata et adiutorio gratiae increatae iudicato evidenter quod ille amor fruitivus est sibi conveniens et ex inclinatione illius amoris eligit secundum citamen rectae rationis in omnibus parere tali domino causaliter amato et in tali amore manutenetur ad deo quo perseverante non potest simul velle aliquid omittere contra praeceptum dei nec deus permittit eum ignorare aliquam ad quae tenetur sicut enim volens immoralibus omnino bene facere iuxta iudicium rationis vel omittere non potest hoc stante velle hoc vel illud contra iudicium rationis ita ne cibi contra dei bene placitum stante amore elicitivo in tali bene placitum ad inplendi et in illo autem amore elicitivo vel aliquo aequivalente manutentur a deo igitur etc

ad principalem obiectionem in contrarium potest responderi salvando in potentiam peccandi in angelo confirmato uno modo iam ex posito alio modo sicut tenebo in 3o libro salvando inpeccabilitatem beatae virginis in via valet quod deus sit ita coniunctus vel assistens volenti cuiuslibet beati quod non sunt eum habere iudicium erroneum circa aliquod agibile ubi peccaret si ignoraret ita quod deus per seipsum semper inpedit beatu ab actu non recto ad nullum volendo sibi cooperari et causat in eo actum rectum ad quem obligatur si in aliquo casu ex se talem actum committeret et cum hoc stat quod merita libere et contingenter agat ut declarabo ibidem prior tamen modus salvandi in peccantem seu confirmationem in bono circa beatos est pulcior vel magis proprius et realior ymmo iste motus circa beatos est respondi anselmi bene intellectus supra datus illi enim qui hanc summum quod velle possunt et optimum non vident nec videre possunt aliquid amabilius et ideo isto actu vel confirmantur a deo vel necessario ipsum principiant circa deum visum iste autem actus est ita sufficiens perfectus et efficax amor dei quia est po?tus in voluntate cum amore electivo concordi consequenter necessitat eam ad volendum facere vel omittere quidquid deum novit simpliciter velle ab ea fieri vel omitti sicud efficax amor sanitatis scitae non posse haberi sine potatione herbae amare necessitat voluntatem si est in ea velle potare huius herbam et deus ratione status beatifici non permittit beato alicui de esse notitiam eorum quae simpliciter vult ab eo fieri vel omitti hoc est quod nullus beatus peccare potest stante et conservato suo actu beatifico fruitivo et libere secundum legem dei non potest igitur non stare

Ex hiis patet sufficienter ad principalem obiectionem ad primum igitur contra assumptum dicendum quod assumptum bene verum est quod cum actu fruitivo respectu multorum liberam indifferentiam hanc volendi illa etiam si placuerit non volendi illa nec praeceptum etiam per se sive pluri tolleret illam libertatem sed praeceptum adveniens actui fruitivo et amori electivo concordi quo reguntur opera eorumdem cum ipso integant necessitatem ad unam partem

ad 2m prima pars danda est et ad argumentum in contrarium neganda est assumptum et etiam illud quod accipitur ad assumpti probationem ut patet ex dictis

ad 3m dicendum quod habent quidquid velle possunt ad essentialem beatitudinem pertinens id est summum et optimum quod velle possunt id est nullum est unum volubile aliud ab illo pro quo posssent sibi relictae animae rationabiliter velle illud commutare vel illud praeeligere absolute saltem ita ut ly quidquid intelligatur distribuere per gradibus bonitatis realiter vel per aequivalentiam vel per eminentiam natis alicui unico diligibili convenire vel pro quolibet beatificae diligibili et tunc illud quod instatur de corpore non est ad propositum de quo tamen dico quod si praeciperetur eis a deo et si vellent corporibus reuniri non possent stante amore beatifoc dei et tali praeceptio velle quod contra huiius praeceptum actu elicitu amoris electivi licet appetitu naturali qui non est actus elicitus non possint dum non separantur hoc nolle

ad 4m satis patet ex dictis

Sed contra primum modum salvandi impeccabilitatem angelorum et beatificae virginis arguitur sic probando quod confirmatio in sanctis non sic deum nolle eis cooperari ad actum peccandi quia tunc confirmatio non esset bonum aliquod nec boni additio sed solum boni privatio vel cooperationis dei quae si esset bona esset et sic confirmatio non esset per se appetenda Praeterea tunc securitas non esset optima pars beatitudinis sed esset solum scientia de perpetua privatione scilicet de confirmatione cum tamen dicat augustinus contrarium 13 de trinitate capitulo 7 ut alias allegavi

ad primum istorum dicendum quod confirmari in bono non solum est deum nolle in sic confirmato actum aliquem deordinatum cooprincipare sed etiam oportet sic assistere ad cooperandum ad actus bonos debitos quia ubi sine tali assistentia gratiosa saepe natura creata omitteret bona velle deus sic cooperatur ut nihil possit omittere faciendum

Et prima privatio cooperans ad actum malum est mihi bona et experiens et licet de cooperatio si esset bona esset in se mihi tamen non esset bona nec experiens privatio autem bona in se et mihi expediens non esset mihi per se appetibilis nec mihi bona

ad 2m dicendum quod securitas est optimum beatitudinis accidentalis ut alias dixi non autem pars alia essentialis beatitudinis quae mneque est dei visio vel fruitio nec beatifica delectio quae omnia habent deum praecise pro obiecto vel exempla si alia non ex illis aliis sunt operationes beatificae sed ab obiecto tantum quod deus est nec securitas solum est scientia confirmationis in inpeccabilitate ut sumit argumentum sed est notitia perpetuationis essentialis beatitudinis totae et dato quod esset scientia solus confirmationis non tamen totum esset scientia de vera privatione propter causam dictam in responsione ad primam instantiam

3m dubium est utrum anima vel angelus relicti naturis suis necessitentur odire miseriam poenae ex parte vel diligere delectionem beatificam expertam videtur quod sic quia per aselmum de casu dyaboli capitulo 21 si angeli mali praescivisset miseriam quam in currunt pro peccato suo non potuissent peccasse quia non potuissent miseriam illam velle Idem potest argui de beatitudine quod omnes volunt esse beati et etiam bene esse

Praeterea si dyabolus posset suam miseriam non odire tunc in eius potestate esset quod ita stante non doleret quia per anselmum de conceptu virginis capitulo nihil est alicui poenale nisi quod est concepta voluntatem eius

Contra talis creatura potest iudicare quod talis poena esset pro amore dei suscipienda et pro praemio incomparabiliter meliori et aeterno quam talis poena experta sic gravis igitur voluntas potest conformiter velle tali iudicio practico et per consequens talem poenam eligere sustinere et pari ratione velle pro maiori et diuturniori bono privari delectatione circa deum clare visum expertum ad horam aliquam

dicendum mihi videtur quod pro causa bona et in casu ubi iudicaret ratio talem poenam expertam pro tempus sustinere posset voluntas velle illam propter aliquem bonum maius quam illa sic mala

ad primum in contrarium concedendum est quod non est in potestate voluntatis animae vel angeli experientis obiectum inferens poenam non infligi non dolere vel habentis pro obiecto tale quid naturaliter sibi disconveniens quod infert illam potentiam sicut nec est in potestate eius tollere eius causam et hoc loquendo de odio naturaliter contingente notitiam experimentalem illius obiecti naturaliter disconvenientis cum hoc tamen stat quod ex bona causa in qua iudicium rationis concedaret posset tale quid velle verum est autem quod angelus non potuisset invenisse aliquod c? ad causandum actum quo peccavit ita scilicet placibile sicut miseria quam patitur ex parte vel scita perpetuo debere durare sibi fuisset displicibilis et per consequens non potuisset secundum instinctum naturalem praeeligisse placibilitatem peccati vel huius alia causa poterit dari pro intellectu anselmi

ad 2m per idem non est in potestate dyaboli non dolere de igne infernali vel de aliis obiectis poenalibus ex partis nec forte etiam quin doleat quod pro sua culpa irremediali ita patitur et quod caret pro culpa beatitudine quam habuisset si perstitisset in bono usque ad confirmationem et similia hoc est enim vermis eorum qui non moritur sed tamen hoc non est ex sola experientia obiecti poenalis exterioris quia tales experiuntur existentes in purgatorio quilibet non dolere non possint de igne inferente dolorem vel poenam talem tamen forte libenter ad beneplacitum dei sustinent poenam si tamen scirent quod ista poena foret aeterna sicut facit dyabolus quod tamen sub experientia eadem non potest sed sub opinione solum et firma credulitate tunc desparent et per consequens de communi cursu caritatem amitterent et in patientiam haberent nec ex tunc placeret eis affligi pro dei bene placito ad implendo

Sed contra istas solutiones argui potest sic sicut omne bonum vel apparens bonum est ante compositionem et divisionem naturaliter placibile ita omne malum vel apparens malum est naturaliter displicibile ante compositionem et divisionem sed afflictio illata ab igne purgatorio est malum vel apparens malum quia est malum oppositum bono delectabili et bono commodi cum sit incommodum magnum igitur si concipiatur conceptu simplici ante omnem compositionem et divisionem infert odium sui et poenam et per consequens pari ratione illa aliam et sic sine statu

Praeterea odium auget poenam unde gravius et poenalius suscipitur praesentia illius cuius praesentia oditur quam praesentia mali consimilis cuius praesentia non sic oditur si aut odium auget poenam et parte poena causat vel auget odium et magis aucta magis odium igitur nullus esset status in poena

Ad primum istorum dicendum est vel quod nullus actus reflexus habetur sine imperio voluntatis vel solus primus aut pauci voluntas autem nihil imperat ante compositionem et divisionem igitur tales reflexiones non procedunt ante compositionem et divisionem vel non multum quia quanto tales reflexiones posteriores sunt tanto remissiores et tandem deficiunt ab efficentia agendi cognitionem sui experimentabilem sine imperio voluntatis vel saltem ad imperium voluntatis intellectus potest non accendere nec percipere tales actus nisi sint multum excessivi et ista non sequitur processus in infinitum maxime quia primum poenale vel primum cum secundo pro statu isto saltem vix permittunt accedere ad aliud quam ad ipsum

ad 2m dicendum quodex quo ad hoc differenter est de bonis et in caritate existentibus et de dampnatis et de hiis qui sine patientia talia sustinerent nam primi ex causa iusta videntes se sic affligi ab illo quoniam summe se diligunt et plus quam se acceptant elective volitum poenam sustinere licet non possint non dolere illam suscipientes et hoc dolere naturaliter sequente experientiam ignis purgatorii et similium licet enim tunc sustinentia non placeret eis secundum se placet tamen ex causa alia et ideo in illis non oportet crescere poenam vel agueri ex odiis reflexis sicut nec de martire desiderante martirium sustinere licet non possit non affligi cum percutitur vel vulneratur tamen de sustinentia non dolet elective vel dolore sequente odium electum sed gauderet secundi autem non possunt se ipsos plus affligere quam affliguntur ex in patientia tormentorum

verumptamen non sit ymaginatur argumentum quod odium reflexum augeat odium seu poenam quae est actus primus rectus licet aliqui falsae ymaginantur et teneant quod secundum magis disponit potentiam ad intensiorem poenam recipiendam a primo obiecto afflictio quod falsum est quia licet potentia possit sic dispositi per ablationem actuum repungnantium tamen per positionem quorumcumque actuum non magis disponitur potentiae ad recipiendum poenam a primo obiecto afflictio quia de se summe disponitur si nihil obstet inpediens aliud augent igitur poenam suam alio modo quia scilicet ipsamet in patientia vel odium seu displicentia de poena prima est passio vel actus poenalis et per omne disconveniens naturaliter non quod posteriores non augeant perotes et sic bene concedo quod quantum plus volunt procedere dum potuerunt poenas datas distincte percipere tanto plus affliguntur per aggregationem variarum poenarum in potentia tali quia tamen actus posteriores vadunt semper ad minus et minus ideo tandem deficerent totaliter et imperceptibiles distinctae devenirent posteriores aliae ad quas tunc et ex opposito iste qui gauderet de primo dolore potest de suo gaudio gaudere sicut dicit augustinus in materia de poenitentia doleat inquit peccator et de dolore gaudeat sed sic procedendo ex curiositate per imperium voluntatis tandem venietur ad actus qui non cognoscuntur et qui nec delectabunt nec affligunt