Quaestio 11 [Sorb 193 Transcription]

Undecimo circa distinctionem primam quaero utrum solus deus licite a creatura rationali ultimate sic fruibilis

videtur quod non quia omne aequae bonum cum deo vel melius ipso est sit fruibile sed aliquid quod non est deus est huius quia entitas resultans ex humanitate christi et suppositi filii cui unitur est ita bona sicud deus cum ipsam deitatem seu dei bonitatem includat et tamen ista entitas non est deus quia illa entitas est recens id est non aeterna et talis non est deus teste psalmus et israel inquit si me audieris non erit in te deus recens

Sed contra deo est licite fruendum et nihil aliud a deo est fruitionis obiectum igitur solus deus consequentia patet ab expo?bus ad expo?am et prima pars antecedentis patet per augustinum de doctrina christiana libro 1 capitulo 2 ubi dicit sicut habetur primo sententiarum distinctione prima capitulo 2 quod res quilibet fruendum est sunt pater et filius et spiritus sanctus eadem tamen trinitas summa quaedam res est communis omnibus fruentibus ea si tamen res dici debet non enim facile potest invenire nomen quod causante excellentiae conveniat nisi quod melius dicitur trinitas hic unus deus etc

2a pars antecedentis probari potest etc quia nihil aliud a deo est finis ulterius creaturae rationalis nec aliquid est ab ea ultimate fruibile nisi suus finis ulterius igitur etc

In ista quaestione primo exponetur ratio illius cyculi et distinguetur de fruitione et alia talia communica praemittientur 2o inquiretur an deus ipse sit ab omni tali creatura ordinate fruibilis et sic tractabitur affirmativa exponens quaestione 3o inquiretur an aliud a deo sic licite fruibile et 4o solventur alia parva dubia quae restant

de primo ista particula licite non ponitur in cyculo quia de ordinate et illicite contingit frui aliis a deo dicente augustino 83 quaestionibus quaestione 30 summa perversio est fruendis uti velle atque utendis frui ultimate autem addidi quia quibusdam contingit licite frui quodammodo quorum amor propter se id est absolutus non prohibetur et illo modo secundum multos dicuntur frui virtutibus ut patet per magistrum distinctione prima primus capitulum penultimus vel saltem tantum dat magister secundum ambrosium quod virtutes propter se appetendae sunt et amandae quamvis ea quae sit amamus propter oportet aliquando aliter relative amare et quod non statuatur finis in talibus Et isto modo loquitur magister dicit prima primi et est etiam augustinus primo libro de doctrina christiana capitulo 6 dicens ea ea re nos frui quam diligimus propter se et addit frequenter dicitur frui cum delectione uti cum enim addest quod diligitur etiam secum delectionem gerit sed tamen per eam transieris et ad illud ubi permandum est reculeris uteris ea et abusive et non proprie diceris frui si vero inhaeseris atque permanseris finem in ea ponens laetitiae tuae tunc vere et proprie frui dicendus es quod non est faciendum non in illa trinitate id est summo et incommutabili bono

Item ibidem parum ante sic loquitur causa augustini quam magister sententiarum de fruitione ultimata dicentis ea re nobis fruendum est tantum qua efficimur beati et in hoc patet solutio quaestionis secundum magistrum et augustinus rectae informa exclusivae et hoc loquendo de frui in secundo modo praetacto

propter quod sciendum quod frui accipitur dupliciter etiam distinguendo frui contra uti uno modo pro amore absoluto alicuius quo aliquid propter se diligitur vel amatur sine hoc quod illo amore ad aliquid aliud referatur quod magis amatur et iste subdividitur in amorem sensualem et amorem intellectualem et intellectualis dividitur in amorem naturaliter sequentem simpliciem apprehensionem vere boni vel apparentis boni et in amorem sequentem etc compositio et divisio omnis enim tales amores non ulterius referentes sunt fruitiones quodammodo licet non proprie unde etiam de sensuali seu brutali amore de quo minus videtur quod sic fruitio dicit augustinus 83 questionibus quaestio 30 frui cibo et qualibet corporali volumptate aestimantur et bestiae uti autem aliqua rem non potest nisi animal quod rationis est particeps scire namque quo quid referendum est non datum est rationis ex partibus

2o principaliter et proprie sumitur frui per amore alicuius non solum non referente dilectum ad aliud sed acceptae illud etiam pro fine ultimo et repungnante naturaliter amori relato ipsius ad aliud sicut ad finem magis acceptum sicut supra loquitur augustinus dicens si inhaeresis finem in ea ponens latitiae tuae et iste modus fruitionis non videtur comprehendere amores praecedentes conpositionem et divisionem sed amores habitos mediante compositione et divisione quia talis amore simplex non videtur excludere relationem amati ad aliud propter tria alia nec finem ultimum ibi statuere et per consequens fruitio beatifica videtur contineri sub primo modo fruitionis utrique tamen modus antecedens fruitionis distinguitur ab actu utendi re illa respectu cuius habetur illa fruitio de qua loquitur augustinus in auctoritate praeallegata dicens quod uti re aliqua non potest nisi animal rationis particeps etc Quia autem aliquid possit amari licite propter se et tamen non ultimate id est tamquam finis ultimus patet primo per magistrum ubi prius prima distinctione capitulo penultimo dicentem quod virtutes propter se petendae sunt et amandae propter se quidem petendae sunt quia delectant sui possessores sincera et stam delectione et in eis punit graudium spirituale verumptamen non est hic consistendum sed ulterius gradiendum non hic sic dilectionis terminus sed referatur hoc ad summum illud bonum cui soli omnino inhaerendum est quia illud propter se tantum amandum est et ultra illud nihil quarendum est illud enim est summus finis

contra 13 de trinitate capitulo 8o dicit augustinus quod virtutes propter sola beatitudinem amamus respondet magister quod hoc dicit non quin eas propter se diligamus sed quia illud ipsum quod eas diligimus referimus ad illud summum bonum cui soli inhaerendum est

3o patet idem per philosophum plane de fine ultimo intrinseco actuum humanorum ibi loquente primo ethicorum capitulo 8 4 ubi dicit sic quoniam aut plures uniuntur fines horum autem eligimus quosdam propter alterum modum aut quod non sunt omnes perfecti aptius autem perfectus quis videtur qua propter siquidem est manifestum unde aliquod solum perfectum haec utique erit quod quaeritur si vero plura perfectissimum horum perfectissimus autem divinis quod secundum se est persequibile eo quod propter alterum et quod numquam propter aliud honorem et voluntatem et intellectum et prudentiam et omnem virtutem eligimus propter ipsa nullo enim adveniente eligeremus undequodque ipsorum eligimus autem et felicitatis gratia per hoc suspiciens felices fore felicitatem autem nullus eligit gratia horum neque omnino propter aliud haec ibi

dices parte iste amor quod diligimus aliquid relative propter aliud sicut potionem amaram propter sanitatem et illud quod est ad finem ultimum propter finem ultimum propter illum amatur tam finis quam illud quod est ad finem nam cum undquodque propter quod et illud magis aliter non esset amor relatus ut videtur aut igitur actus huius est fruitio vel usus si est usus cum sic respectu finis ultimi uteremur tunc fine ultimo si est fruitio cum sic respectu creaturae frueremur creatura

Praeterea aut illo actu aequae diligimus finem sic amore absoluto finis vel non si aeque perfecte tunc actus utendi esset ipsa felicitas vel perfectior felicitate quia esset actus optimus voluntatis quia actus qui est aeque perfectus amor respectu finis et praeter hoc amor alterius perfectior est amor quam qui est praecise respectu finis et perfectioris speciei quod non videtur dandum si non sit aeque perfectus amore finis hoc non videtur cum non sit respectu finis eadem sit aequae apprehensi et habeat easdem causas et causam etiam additam scilicet amorem absolutem finis

praeterea sicut arguit magister ubi prius frui est amore inhaere aliter propter se si igitur virtutes propter se amandae sunt igitur fruendum est eis igitur cuius oppositum videtur per augustinum sicut arguit in principio dicti capitulo dicentem quod non est fruendum nisi trinitate id est summo et incommutabili bono

Praeterea quod deo sit utendum videtur quia deum possumus diligere propter aliud ergo quod est contra augustinum et magistrum et aristotelem quia secundum philosophum felicitatem numquam propter aliud diligimus igitur multo fortius nec deum probo assumpti quia deligimus deum etiam quia creavit nos et redemit nos et fecit dicit psalmsu propter retributionem

Ad primum concedendum est quod idem actus omnino est usus respectu illius quod est ad finem et fruitio respectu finis et tamen ille propter hoc non erit fruitio illis quod est ad finem nec usus finis sicud idem actus potest esse odium dyaboli vel peccatum et amore dei

ad 2m respondet ockam et bene quaestione prima primae distinctione quod non est inconveniens aliquem actum utendi aliquo actu fruendi esse perfectiorem quando iste actus utendi est etiam actus fruendi alio obiecto quam sit illud respectu cuius dicitur usus et non fruitio unde non sibi videtur quod actus ille quo diligitur creatura praecise propter deum sic inperfectior quam actus quo diligitur praecise deus et hoc si sic actus aeque intensus et ceteris paribus quod non semper aequae contingit haec ille dei sententia et hoc intelligas de amo?bus praesuppositionibus naturaliter compositionem et divisionem quae est principalis essentialis beatitudo talis naturaliter excedit actum utendi proprie dictum hoc addo quia etiam tunc ipsa fruitio potissimam ymmo omnis fruitio creaturae est actus vitendi ad aliquem sensum vocabuli pro quo notandum quod aliquando iste terminus usus sumitur large et communiter pro cuiuscumque potentiae operatione seu exercitio sicut in illa regula copita cuius usus bonus etc aliquando dic?m uti potentiis aliquando habitibus cum volumus iuxta illud augustini virtutibus nemo male utitur ipsis enim tamquam oppositis potest aliquis male uti sed non per modum habitus virtuosi secundum legem communem et multis aliis modis ut patet in doctoribus magistri et augustini allegatis eo modo quo dicuntur uti aliquo tamquam obiecto per actum amoris relativi diligendo ipsum propter aliud et ad illud et actum eodem plures diligendo

Ad 3m dicendum ut supra quod frui potest dupliciter accipi proprissime et minus proprie 2o modo potest concedi quod illis fruimur quos sic amamus quod ad ulteriorem finem accipitur non referimus est et cum probatur quod non per illud augustinus non est fruendum nisi finitate trinitate id est bono incommutabili dicendum quod non dicit sic absolute sed dicit ut supra allegatum fuit sic si inhaeresis suppositio rei alicui per amorem propter se atque permanseris finem laetitiae ponenes tunc vere et proprie frui dicendus es quod non est faciendum nisi in illa trinitate etc primo aut modo scilicet proprie sumendo frui et sic magis communiter sumitur solo deo fruendum est et nulla penitus creatura pura et isto sensu utitur magister in descriptione supra posita fruitionis frui est amore inhaerere alicui rei intelligendum est inquid propter seipsam tantummodo ita quod ibi ponitur finis ut supra ostendit ibi augustinus dicens si inhaeresis etc et ideo concludit in isto sensu vocabuli sumendo quod virtutibus non est fruendum sed utendum et per illas fruendum summo bono

ad 4m dicendum quod deo non est utendum stricte sumpto termino usus pro amore relatio illius quo quis diligit aliquid propter aliud sicut propter finem ultimum quo ulterior non quaeratur sed habeatur omnino pro ultimo et omnibus aliis praeacceptis sic enim nullo modo est deo utendum quia hic esset summa perversio de qua supra loquitur augustinus alio modo sumpto vocabulo usus indifferenter scilicet pro omni amore relativo alicuius ad aliud quod illo actu principalius amatur tunc videtur quod ille qui diligit deum aliquo actum praecise quia redemit et creavit vel propter retributionem et huius ubi ipsemet diligens est principale dilectum amore amicitiae et hoc alia propter ipsum amore concupiscientiae et unumquodque propter quod et illud magis videtur inquam quod ille tunc utitur deo 2o modo sumpto termino non primo et cum isto simul stat quod tam habitu quam actu alio diligat deum summe et ideo sicud finem ultimum nec videtur quod illicite quam diu non habeat actum aliquem vere vel interpretative repungnantem illi amori quo tenetur actum vel habitu deum solum diligere sicut ultimum finem et summe acceptum

3o principaliter quo ad primum articulum posui in tytulo quaestionis utrum solus deus sit licite fruibiilis et non utrum solus deus sit obiectum debitum fruitionis quia licet aliqui ita duo habeant pro eodem patet tamen ex hoc iam dictis quod non est idem diceretur hoc vel illud nam ipse dyabolus et peccatum mortale et omne malum et universaliter omne ens et omne contemptibile potest esse obiectum debitum fruitionis quia potest omne malis diligi vel odiri propter deum et huius et si sic potest fieri tunc esset debitum obiectum habitus fruitionis habitus sive actus qui est fruitio non quidem fruitio illius sed dei ut praedictum est et hoc est dicere ad modum loquendi quorumdam quod talia sunt obiecta debita fruitionis talis non in eo quod fruitio sed potius in eo quod idem actus qui est respectu alterius fruitio est usus alicuius talis odibilis vel non fruitio ultimatae diligibilis et ita per accidens quoddam modo non per se non in eo scilicet quod est fruitio

2us articulus est an ipse deus sit ab omni creatura rationali ordintae fruibilis et est dicendum quod sit sicut supra patuit per augustinum arguendo ad partem oppostiam quaestionis et in primo articulo etiam ad hoc iterum est illud augustinus primo confessionum capitulo 1 "quia fecisti nos donec ad te ideo inquietum est cor nostrum donec requiescat in te"

ad hanc iterum conclusionem est scriptura quaestio tota promittens deum ipsum in praemissimum et beatitudinem ultimatam Sed contra hanc conclusionem fidelibius certam argui potest multipliciter primo quia tunc securitas de fruitione beatifica esset creaturae possibilis consequens falsum etc probatur consequentia quia securitas est una et optima pars beatitudinis 13 de trinitate capitulo 17 falsitas consequentis probatur quia causa creatura talis quam eius fruitio posset a deo adnihilari et per consequenis ipsa nunquam fuisset beata si securitas requiritur ad beatitudinem

Praeterea si fruitio beatifica esset tali creaturae possibilis tunc minus beatus posset percipiere totum gaudium alterius beati sicut etiam ponit anselmus de similibus capitulo 60 dicens tunc iusti cuncta scient quae deus fecit sceinda tam est quae praeterita quae ea quae postmodum sunt futura quia a singulis omnis et ab omnibus singuli cognoscentur consequens falsum quia si unusquisque beatus cognoscat totum gaudium alterius tunc quilibet beatus haberet gaudium infinitum intensive consequens inpossibile consequentia probatur in terminis de petro et paulo supposito quod totum gaudium pauli sic a et totum gaudium petri sit b antequam sciant mutuo se esse beatos tunc utriusque gaudium augmentabitur viso alterius gaudio praecise et viso gaudio addito aliter petrus non gauderet videndo paulum magis esset beatum quam beatitudo eum esse minus beatum et sic proceditur sine termino etc

Item tunc unus beatus magis foret beatus et maius gaudium haberet quam alius puta qui plus hic meruisset sed hocn on quia sicut dicit augustinus in retract et recitat magister libro 4 distinctione 43 et approbat quod par gaudium omnes habebunt et disperem cognitionis claritatem quia propter caritatem quae in singulis erit perfecta tantum quisque gaudebit de bono alterius quantum gauderet si illud in se ipso haberet

Confirmatur per illud anselmi proslogion capitulo 25 loquentis de gaudio illius beatificae fruitionis certe inquit si quis anselmus quem omnino sicut teipsum diligeres eadem beatitudinem haberet supra quamtantu displicaretur gaudium tuum quia non minus gauderes pro eo quam pro te ipso Si vero duo vel 3 vel plures multo illud ipsum haberent tamdem pro singulis quantum pro te gauderes si singulos sicut te ipsum amares igitur in illa perfectam caritate immitabili beatorum agnelorum et hominum ubi nullus minus diliget alium quam se ipsam non aliter audebit quisque pro singulis aliis quam pro se ipso Consimile dicit in de similibus capitulo 72 igitur nullus plus ibi gaudebit alio ymmo sequitur ut videtur quod nulla creatura sic capax tanti gaudii sicud statim sequitur in anselmo ubi supra prosologio Si igitur inquit cor hominis de tanto suo bono vix capiet gaudium suum quomodo capax erit toto et tantorum gaudiorum sequitur inquit quod talis fruitio beatifica sive beatitudo creaturae non sic creaturae possibilis

ad hunc iterum punitum argui possent quaedam dubia soluta in prologo et in prima quaestione huius distinctione primae

Item si deus esset licite fruibilis et ordinate igitur tunc voluntas talis teneretur diligere deum super omnia quia nihil est orddinate et ultimate fruibile nisi illud quod tenemur diligere super omnia sed consequens falsum ut videtur quia amor proximi licite potest intendi et amor dei remitti donec amor respectu proximi sic maior quam amor licitus respectu dei

Item alia voluntas creata teneretur diligere deum infinite quia si super omnia id est magis quam omnia aut igitur infinitae magis et propositum vel solum finite magis et hoc non quia cum quaelibet creatura posset licite diligi quantum est bona duplo melior potest licite duplo plus diligi et alia ad hoc plus duplo melior quam ultimo data vel tandem excederetur gradus secundum quem finite plus debebat deum quam alia diligere

Item si sic teneretur sicut prius deum infinite diligere consequens est mihi inpossibile quia ad inpossibile non obligor consequentiam probo quia si super omnia igitur plus quam infinitos homines si essent sed illos teneri si essent infinite diligere quia plus in duplo duos quam unum igitur infinitos infinite

Item tunc deberet doriens actu vel habitu deum plus diligere quam si vel proximum consequens falsum quia tunc vel maiori habitu et hoc non quia eodem habitu diligere potest sicut tenetur tam deum quam proximum et se vel maiori actu et constat quod non

Item si sic tunc teneretur in alia hora ad actum talem haec non quia sic ita hora a et b eius principium et c instans finale ille non tenetur ad actum illum in b certum est secundum causam nec in aliquo instanti citra ultimum quia prius quodlibet tale potest facere quod debet nec in c quod est ultimum quia volo quod in a moriatur et vadit hoc ad argumentum de peccato ante a

praeterea si ad hoc tenetur et facit quod tenetur sicud debet meretur et qui melius hoc facit plus meretur ceteris paribus et pari ratione de omni merito qui plus meretur in via plus praemiaretur in patria

accipiatur unus igitur alius qui multum meruit praemiari ille plus praemiabitur quam infans decedens et hoc non infinite plus sed in aliquo certo sit quod in centuplo et capiam alium qui incentuplo minus meruisset tunc talis praemiabitur secundum dicta centuplo minus et per consequens praecise quantum instans et alius qui ad hoc minus quam iste qui centuplo minus quam prius datus praemiaretur pari ratione minus quam infans sed consequentia haec sunt falsa igitur et antecedens ex quo sequuntur

Item non plus teneretur diligere deum super omnia quam diligere secundum totum posse suum quia eodem praecepto et aequali tenetur ad utrumque sed sic non tenetur ad utrumque deum diligere quia hoc non potest inpleri in hac vita secundum sanctos et ita teneretur ad sibi in possibile

Et illud confirmatur quia si posset hic praeceptum inplere tunc esset dare perfectissimam dilectionem qua viator hic et etiam qua beatus in patria teneretur deum diligere consequens falsum quia habita ista quae daretur ad hoc posset deus ostendere illi voluntati aliam causam quare esset ab ea diligibilis prius ab ea non percepta et tunc teneretur plus diligere quam prius ymmo ut videtur quanto deus plura cognoscibilia ostenderet ex tunc plus teneretur eum plus diligere sed non tot quin plura potest sibi distincte ostendere simul parte secundum speciem distincta etc

Item plus diligit se quam deum nec potest aliud facere igitur non tenetur ad plus diligendum deum antecedens probatur quia se non potest non diligere quia non potest non velle sibi beatitudinem nec non odire miseriam haec patet ex 13 de trinitate capitulo 5 ubi prius quod omnes volunt esse beati idque unum ardentissimo amore appetunt deum autem potest non diligere sed magis oportet animam diligere illud quod non potest ipsa non diligeretur quam illud quod potest non diligere

praeterea si teneretur ad hoc posset hoc consequens falsum quia tunc post peccatum mortale habito isto actu quo diligit deum super omnia aut secundum communem legem statim infunderetur sibi gratia aut non si sic poterit peccator mortaliter salvari sine poenitentia quia ponatur casus de uno qui non habeat post mortale peccatum actum alium bonum ante instans mortis sed statim decedat si non habet caritatem eo ipso igitur peccator talis si ante praemiam de mortali occurreret sibi casus ubi oportet ydolatrae consequentia homo rem dei vel deum abnegare et cogitando de dei bonitate infinita statim attentur sic amore illius quod mavult occidi quam ita bonum deum abnegare et occidatur sine maiiori deliberaitone de se ipso crudele esset dicere quod ille dampnabitur maxime cum habeat actum divini amoris qui bene si perserveraret in eo et superviveret necessitaret ad poenitendum igitur etc

Item creatura licite posset a voluntate creata tantum diligi sicut deus et per consequens deus non super omnia antecedens probatio sic quia quantum valet alia creatura puta virgo beat tantum potest licite diligit a voluntate creata sed ipsa ad minus tantum valet quantum ipsa diligit deum igitur ipsa potest licite tantum diligi a beato petro sicut ipsa diligit deum similiter ipsa diligit plus deum quam beatus petrus igitur potest licite plus diligi a beato petro quam deus

ad primum illorum dicendum quod fruitio beatifica est creaturae rationali possibilis et ulterius etiam concedendum est quod nullus est beatus sumendo vo?lum ad usum sanctorum nisi assecuretur de perpetuitate beatitudinis non est autem illa beatitudo nisi firma et vera adhaesio sicut diffuse petebit in materia de revelationibus futurorum contingentium verum est autem quod hic respondet aliqui sicud fi ra in opere suo correcto directe negando istam consequentiam deus adnihilabit petrum igitur petrus erroneae aestimavit se semper habiturum illud gaudium quod nunc habet cuius ratio secundum eum est in praesenti cyculo qui illo aestimatio nichil addit super cognitionem petri in verbo et ideo sicut deus opere aestimavit beatitudinem petri fore aeternam et tamen potest non aestimasse istam fore aeternam absque errore sicut dicit magister libro 2o distinctione 39 ita petrus cuius cognitio est in verbo nunc aestimat suam beatitudinem semper fore et tamen potest non estimare hoc et similiter non aestimasse et hoc sive ponatur quod ipsa aestimatio petri sic ipsum verbum dei sive actus secundus respectu cuius verbum se habeat sicut species in memoria quia utroque modo ista aestimatio potest non fuisse aestimatio cum causa quare estimatio sit in verbo sic ex hoc scilicet quod verum repraesentat illam beatitudinem semper fore quod tamen verbum potest non repraesentasse haec ille contra hanc responsionem non oportet laborare quia eius auctor proprius argumenta apposita a proposito alibi inpungnat eam sicud patebit in materia de revelationibus futurorum

haec tamen responsio est mea iudicio tenenda a ponentibus verbum ipsum esse visionem qua formaliter creatura videt res in verbo et hoc dicitur communiter sed haec via est apud me inpossibilis et etiam apud illum qui illam inprobat in materia de futuris sed dato quod actum 2o distincto a verbo aestimet beatus petrus suam beatitudinem semper fore ita consequentia est apud me optima petrus aestimat se semper fore beatum et petrus adnihilabitur et per consequens non semper erit beatus igitur petrus erroneae aestimant et de hoc non est hesitatio Similiter ista consequentia apud me optima est petrus aestimavit se semper fore beatum per qualitatem inhaerentem animae suae igitur non potest non sic aestimasse et per consequens si adnihilabitur sequitur quod erroneae aestimavit quia creatum iudicium non est indifferens ad utramque partem contradictionis sicut est divinum quia cognitio non potest inhaerendo potentiae devenire non cognitio illius cuius de facto est cognitio sicut per se obiecti nec iudicium devenire non iudicium respectu illius cuius est sicut per se obiecit sicut arguetur in aliis quaestionibus et iste consentit alibi et hoc fine suae a proposito contradicit et partim probatur et sufficienter apud me in quaestione quadam praecedenti huius distinctione primae

ad 2m satis est credibile quod quilibet beatus cognoscit totum gaudium essentiale alterius etiam forte distincte et in genere proprio vel potius in verbo hoc magis innuunt verba m?ta anselmi in passu ubi arguendo allegatur saltem mihi est verisimile quod cuius par?am cognoscit aliquis beatus distincte et eius essentiale gaudium distincte possunt cognoscet et neganda est ulterior consequentia igitur quilibet beatus habet gaudium infinitum et cum arguitur quod ymmo quia petrus videns b in paulo plus gaudet quam prius similiter paulus videns etiam a in petro

dicendum quod ly plus dupliciter potest facere comparationem in proposito vel secundum intensionem et hoc est falsum si detur intelligi quod gaudium essentiale petri crescat ex hoc quod videt b in paulo vel econverso si autem notet comparationem sic vel secundum multitudinem ad hunc intellectum quod vel habet gaudium intensius quam ante vel plura gaudia consequentia prius concedendum est pro 2a parte et cum arguitur sic sic c illud novum gaudium in petro ex hoc quod videt b in paulo et sic dicens gaudium pauli ex hoc quod videt a in petro

Respondetur uno modo tunc ad hoc plus gaudebit invicem quam prius et sic sine termino etc hic vel oportet dicer quod non ex hoc quod videbunt mutuo c et d plus gaudebunt quam prius quia c et d sunt eorum gaudia accidentalia solum et de hoc quod vident talia in se mutuo parum curant sed si alter videret in alio maius gaudium essentiale quam prius et plus gaudeo quam ante ita quod cresceret c vel d nunc autem non oportet ultra procedere ad e et f sed stare cum c et d sed contra illud potest argui quia tunc perfectus amicus et beatus non plus gauderet de maiori bono sui amici quam minori bono illius et certe inquit doctor quidem potest concedi conclusio ita scilicet quod amicitus non plus gauderet dicens maiori bono accidentali tantum amici sui quam dicens minori intellige tamen semper ex tali causa occurrente et praecise esset ita responsio probabilis in talibus reflexionibus in se ipso quando tantum parte deberetur quod videretur magis processus curiositatis ad experientiam libertatis vel huius quam utilitatis vel commodi

vel 2o oportet dicere et haec responsio est mihi certior quod non est possibile quod beati videant mutuo sua gaudia omnia et omnes cognitiones distincte quamlibet si detur talis processus sine termino in talibus visionibus et gaudiis reflexis ymmo infallibiliter si mutuo viderent omnia sua gaudia et cognoscens uterque videret distincte in alio infinita sicut patet cuilibet advertenti et posset in terminis applicari Sed contra hanc responsionem stat auctoritas anselmi quia tunc iusti scient omnia quae deus fecit scienda Item illud magistri libro 3 distinctione 14 anima christi novit omnia quae verbum et quod est omnia aeque sciens sed non omnia aeque potens Item hoc videtur contra temetipsum quia parte non tot quin plures cognitiones vel amores alterius et alterius semper speciei possunt se simul compati in intellectu creato non inpedimento mole corporis vel alio inpedimento cum igitur semper etiam secundum te ipsum actus reflexus sic alterius speciei ab actu recto qui est eius per se obiectum non videtur quare negari debeat quin actum talem quemlibet cognoscat petrus in paulo vel econverso et ita sive illi sicut infiniti sive finit non videtur negandum quin distincte quilibet cognoscatur

praeterea licet posset evadi modo praetacto de visionibus et gaudiis reflexis respectu sui ipsius seu in se ipos propter hoc quod forte non cognoscuntur actus posteriores sine imperio voluntatis tamen haec evasio nihil iuvat quin beatus petrus videat in paulo distincte quodlibet quod simul suo intellectui praesentatur in intellectu pauli

Ex quo enim quodlibet illorum est naturaliter motum ad cognitionem sui ita bene sicut aliud eorumdem et intellectum in est causa naturaliter actus quam naturaliter passivus respectu intellectionum huius videtur quod quodlibet eorum vel n?m videbitur nec hic in aliquo valet evasio quae poneretur respectu actuum in seipso a quodam scilicet quod actus quilibet cognoscitur formaliter per seipsum quamvis enim hic ipsi daretur tamen constat quod petrus non cognosciet actum pauli formaliter per istum sed actu visionis alio et alterius speciei ab illo cum habeat obiectum alterius speciei quam ille et certe hic idem arguit quod per actum alium secundum speciem potest illu in se ipso videre et ita non oportet ad hoc excludendum ponere quod actus aliquis distincte cognoscitur per se ipsum ideo apud me hic ponitur frustra maxime cum illa experientia qua saepe intelligimus ymmo semper quando aliquid intelligimus suppositum oppositum aliquod sive hoc quod actum talem respectu illius obiecti singulariter cognoscamus vel etiam cognitione ipsius specifica

ad primum istorum dicendum quod anselmus non dicit simpliciter quod scient omnia sed omnia quae fecit deus scienda suppositum a talibus nec dicit quod distincte sciente quodlibet quia hoc non esset verum quia nullius concipi beatus cognosceret distincte omnem partem Item non dicit quod videbunt omnia sed quod scient omnia scilicet omnia quae fecit deus scienda et hoc est verum quia saltem hoc scibile quod est factum est a deo vel distingui a deo vel quod sic verum vel bonum naturae et sic de similibus scient de communi conceptu entis beatus enim sciet quod omnia quae fecit deus sumit a deo et huius nec entia sunt aliquo modo scibilia nisi quia alia sunt de entibus scibilia modo alias explicando

ad 2m per idem sicut alias magis explicabitur anima etiam ita scit omnia quae deus in verbo sicut in principio habituali ad faciendum nunc actum cognitare de uno nunc de alio et si nullam speciem vel habitu alium acquireret si autem magister vellet dicer equod cognosceret omnia distincte quae deus sibi non crederem in hoc dicto maxime cum argumenta sua sine valde exilia in hoc puncto si intelligat de omnibus tam possibilibus quam factis et fiendas et hoc quia tunc haberet vel infinitos actus simul quorum quilibet esset distincta et perfecta cognitio aequalis aliter cognitioni datae vel ita perfectior quod non concedetur vel una infinite perfectionis in essendo cognitio sed nec hoc est dandum et medium commune ad illud mihi sufficit novit igitur simul omnia quae deus indistincte et in genere actu tamen clariori forte quam nos non aut omnia quodlibet distincte quia hoc est inpossibile creaturae

ad 3m et 4m simul apparet mihi dicendum quod in talibus reflexionibus mutuis actus posteriores sunt inperfectio res et continuo decrescunt ita quod tandem deficiunt et a perfectione quae requiritur ad distinctam cognitionem sui causandam in intellectu approximato

Exemplum ad hoc est de speculis quia quanto diutius procedunt reflexiones tales debiliores sunt huius apparentiae vel magis proprie loquendo debilius apparet oppositum principale in tantum quod sicut notabiliter in prima reflexione receditur a potentia et virtute sensum immutandi competenti principali obiecto sicut ait beatus iacobus qui considerat vultum nativitatis suae in speculo etc

ad 3m argumentum probans inpossibilitatem beatificae fruitionis concedo quod qui plus hic meretur plus habebit de gaudio essentiali et cum probatur quod non per illud par gaudium omnes habebunt

dicendum quod magister ponit duas responsiones ad quaestionem qua quaerit an beati sint in gaudio disperes sicut in claritate cognitionis different et ita quae posita est in argumento 3o haec est prima de eis iuxta tenorem verborum augustini cui non finaliter asserit arguit enim ibi contra eam sic sed per sit cunctorum gaudium videtur quod per sit omnia beatitudo quod constat omnino non esse et licet huic argumento respondeat inconveniens pacet quod beatitudo par esset si ita esset par gaudium ut etiam par et cognitio sed quia hoc non esset erit nec facit paritas gaudii paritatem beatitudinis tamen contra illud est quod gaudium beatificium est effectus visionis et amor essentialis respectu dei igitur si ita differunt secundum gradum sicud dicit augusitnus in praeallegata auctoritate de visione dei sequitur quod effectus dispar erit

Item gaudium illud expectatur pro praemio essentiali extra quod alia quaestione huius distinctionis sed si distinctio et differentia praemiorum essentialium erit ibi secundum damascenum meritorum iuxta illud evangelii "in domo patris mei mansiones multae sunt" quia secundum gregorium moralitates 4 capitulo 34 et secundum haymonem super apocalypsem et secundum augustinus de verbis dominum secundum 49 sicut allegat eos iohannes in tabula originalium nec sufficit dicere quod intelligunt de differentia visionum et fruitionum praecedentium ipsum gaudium quia sicut allegat ibidem ex gregorio moralitates beati tantum gaudebunt quantum amabunt et tantum amabunt quantum cognoscunt et simile illi dicto est illud anselmus ibi prius prosologion capitulo 25 tantum quantum quantum inquit quisque diligit aliquem tantum de beato illius gaudet igitur si unus plus ibi diligit deum et videt quam alter igitur et plus ibi de deo gaudet ista igitur prima magistri responsio non est vera sed 2o respondet et bene potest inquit etc sic accipi par gaudium ut non referatur paritam ad intentionem affectionis gaudentium sed ad universitatem realiter de quibus gaudebitur quia de omni re de qua gaudebit unus gaudebit omnes et hoc sine hesitatione verum est si intelligatur de omni re unde gaudebit unus gaudio spectante ad eius essentialem beatitudinem se gaudio quod est ipsa essentialis beatitudo et ille res solum sunt pater et filius et spiritus sanctus et sic videtur augustinus loqui in auctoritate posita in magistro dicit enim quod ubi deus erit omnia in omnibus erit etiam in disperi claritate per gaudium ut quod habet unus habeant singuli vocant ergo gaudium par et commune omnibus oppositum de quo gaudetur beatificae essentiali beatitudine eo momod quo in communi modo loquendi solet mater unicum filium cemerme diligens qui econtra matrem gra?ce redamat dicere de filio ipse est totum solatium et gaudium meum

ad confirmationem respondet quiddam concedo consequentiam vel rationem sicud verba sonant quod unusquisque ibi tantum gaudebit de bono alterius qui est sibi par in praemio sicud in via fuit par in merito sicut de bono suo proprio et quod unus quisque plus gaudebit de bono melioris se quam de suo et hoc quia ille propositiones non significant plus secundum eum nisi quod unus quisque ibi tantum gaudebit dicens hoc quod videt amicum suum ita bonum sicud ipse est essentialiter beatum cum ipso sicut gaudet de hoc quod percipit meliorem se plus se beatum quam de hoc quod ipsemet habet suam beatitudinem mi?rem et haec propositiones secundum eum sunt vere nec sequitur ex prima quod unusquisque tantum g gaudeat de beato amici sui quantum gauderet si illud esset in se sicut nec etiam duplatur suum gaudium in se ipso propter hoc quod scit se esse beatum in aliquo gradu quia ex hoc solum non habetur nisi gaudium accidentale solum

contra ista responsio non deviat a vero quantum mihi videtur nisi in hoc solum modo quod ponit quod gaudium proveniens ex hoc quod beatus videt beatum parem sibi esset beatum aequaliter secum est aequale illi gaudio quo percipit se esse in tanto gradu beatum nam contra hoc quod remunerat cuiuslibet conscientia sicut credo absolute intelligendo illud sicud enim unusquisque seipsum summe diligit post deum quia hoc exigit vel permitit ordo debitus caritatis non dico ad plus sed intimius vel carius et singularius ymmo sed omnino oporteret alterum unus licite permitteret omnia post deum perire quam se ipsum solum ita aestimo quod carius et intimius et specialius post deum gaudeat de bono beatitudinis proprie quam alterius cuiuscumque licet gaudeat quod melior illo magis habet gaudium et per sibi gaudium aequale non igitur videtur quod tantum gaudebit absolute loquendo unus beatus de hoc quod scit sibi alium aequalem pariter beatificari sicut de proprio bono tali et hoc ego nego concedo sed contra illud sunt verba anselmi certe si alius duplicaretur gaudium tuum quia non minus gaudens pro eo quam pro te etc

Et si 30 vel multo plures etc ista verba vel habent intelligi de duplicatione gaudii essentialis et hoc negationes sicud et doctor terminus sententia praenotatur vel gaudii accidentalis et hoc tu negas nullam igitur continent veritatem verba anselmi ut videtur si responsio mea vera sic videtur quod posset dici quod anselmus intelligit de gaudio correspondente conceptui copulative quo percipit a beatus se et omnes sibi pares in tali gradu vel tali beatitudinis perfici vel deum attingere illud enim gaudium tantum est respectu sui et alterius quia idem est respectu alterius sicut respectu sui

Sed haec responsio et si nullae sint non sufficienter glossant verba anselmi quia ipse dicit quod dupliciter gaudium etc

In hac responsione aut hoc non salvabitur aliter forte respondebitur quod vocat gaudium sicut tu ipse ad praecedens argumentum ipsum oppositum de quo gaudetur et illo modo verum est quod duplicitur gaudium in me et alio mihi pari quia duo per omnia pares duplo plus valent quam alterum eorum

Sed haec glossa non sufficit quia ipsemet exprimit se loqui de gaudio quod est affectio gaudentis duplicaretur inquit gaudium tuum quia non minus gauderes per eo quam pro te ipso

aliter forte diceretur componendo unam ymaginationem ex hiis duabus immediatis praetactis quia scilicet duplatur gaudium vocando gaudium ipsa obiecta de quibus gaudetur cum unitate gaudii cuiusdam quo de omnibus talibus gaudetur aequaliter sed nec hic loquitur ad mentem anselmi quia loquitur de duplatione gaudii in anima receptibilis quia dicit si cor hominis de tanto bono vix capiet gaudium suum quomodo capax erit tot et tantorum gaudiorum aliter forte respondetur sicut respondet diversi magistri quod verba ista ansemli non sunt vera ad vim vocis sed excessiva et devotionis exccativa et quod non intendit per duplationem nisi gratia dem additionem et quod hoc quod dicit tantum ratio ibi dat intelligere ad mentem anselmi sicut si diceretur taliter diligere alium sicud se et hoc elicitur ex verbis anselmi dicunt quod in ita felicitate et caritate perfecta ubi nullus minus amabit alium quam seipsum nec aliter gaudebit quisquis pro singulis aliis quam pro se sed nec haec responsio evacuat verba anselmi quae allegat dicentis ubi nullus minus amabit alium quam seipsam ibi non dicit non aliter sed non minus alium quam se

praeterea haec responsio non evacuat praecedentem difficultatem nec aliam praedictarum neque tuamet quia solum intuntur salvare quod plus se aliquo modo amat beatus quam alium sibi parem igitur stat difficultas de duobus paribus et 3 et 4 et singulis innumerabilium beatorum angelorum vel hominum ut verbis utar anselmi quod scilicet quaelibet talium aequaliter diliget et per consequens duos duplo gaudio vel duobus aequalibus gaudiis et sic de innumerabilibus si darentur igitur non est finis maioritatis vel multitudinis aequalium gaudiorum in eodem quod non est verum

praeterea et si hoc sibi est contra me dubium ulterius si unus beatus plus diligit se ipsum quam alium aut igitur finite plus aut infinite si finite solum igitur cum duos alios pares ad invicem distinctae cognitionis duplo plus diligat quam alterum eorumdem et duplo gaudeat et de duobus quam de altero et de quattuor quadruplo plus tandem aliquos in certo numero magis vel aequaliter diligeret sicut se solet hoc non videtur quia semper plus odiret solus adnihilari quam omnes dandos si alterum oporteret fieri vel a deo destrui et sic de similibus si infinite contra si se infinite diligit et plus gaudet de propria beatitudine essentiali quam istorum igitur de nullo gaudio plus gaudet quam de proprio consequens quia plus incomparabiliter de dei gaudio gaudet quam de proprio secundum anselmum ubi prius oportet inquid quantum quisque diliget aliquem tantum de bono illius gaudet sicud in illa perfecta felicitate utriusquisque plus amabit sine comparatione deum quam se et omnes alios secum ita plus gaudebit absque aestimatione de felicitate dei quam de sua et omnium aliorum secum ideo aliter modificatur in parte prior responsio ab alio magistro quod sermo anselmi est excitatus devotionis vel non est intelligendus de vi vocis vel sit potest glosari in illa caritate perfecta etc nullus minus diliget alium quam seipsum id eset non minus perfecte inplebit ibi praeceptum illud diliges proximum sicut te ipsum et quod ibi magis diligat invicem quam si unus in via diligeret alium omnino sicut se ipsum et propter tantam perfectionem dilectionis etc potest dici quod nullus minus etc nec sequitur secundum sic exponentem quod beatus aequali diliget quodcumque minus beatum et magis beatum sed magis quemcumque beatum diligit quam quisque hic se ipsum et ita perfectum gaudet quilibet ibi de alio quod ad ostendendum dilectionis perfectionem dici potest non aliter gaudebit quisque etc haec ille

pro certo haec est pulchra et probabilis glossa et responsio quia nihil omittitur de contingentibus in processu illo anselmi quin ad hanc eipraeiom expositionem poterit concor?ri unde secundum veritatem anselmi exi?cat de statu illo quomodo si quis hic aliquem omnino sicut ipsum diligeret tantum gauderet de alio bono aequali creato illius sicut de proprio et duplicaretur gaudium suum et per 3m triplicaretur volens per hoc nos manducere ad ymaginationem magnitudinis gaudii in beatis et loquitur per hanc conditionatis si quia alium omnino sicut se ipsum diligeret tantumdem de tali bono illius gauderet etc Et pro certo ita conditionalis si quis omnino alium etc non videtur habere aliquem haesionem sed antecedens est quasi inpossibile sed tamen dat antecedente non est calumpnia in consequente igitur si ibi detur quod aequivalet antecedenti pro statu isto inferetur ibi quod haec valet consequentia ergo si ibi quilibet tantum diligit alium sicut hic se ipsum et tantum gaudet de bono alterius sicut hic faceret de bono proprio tunc ibi per gaudium de bono unius alterius duplicabitur gaudium quantum habet quis vel habere potest secundum statum viae de bono proprio et pro 3o triplicatur gaudium hic habitum de bono proprio et ita de inceps haec igitur glosa mihi placet sive sit ad mentem anselmi sive non quia ita consequenter exponit eum

Secundum veritatem tamen mihi apparet nec discordo a praedicta responsio quod anselmus non vult dicere quod de facto ita erit quia anselmus ibi videtur velle quod in illa perfecta caritate tanta erit materia et occasio gaudiorum vel principia nata active principare aequalia gaudia quod tantum gaudebit quantum poterit capere gaudere de aliis gaudiis talibus praeter etiam illud ineffabile gaudei de quo beatus plus sine estimatione ut exprimit anselmus gaudebit quam de se et omnibus aliis secum unde quo ad gaudia de bonis proximorum ibi habenda dicit si igitur cor hominis de tanto suo bono vix capiet gaudium quomodo capax erit tot et tantorum gaudiorum quasi innuit non esse possibile quod simul exeat in actum gaudium vel gaudium tantum vel tanta quorum habet inpromptu principia effectiva sicut nec forte propter actum et distincte quibus attenderet ad quaemlibet distincte sed nunc forte ad quosdam nec ad alios si tamen simul non sit perceptus tot et tantorum cognitionum indivisibilium eiusdem speciei nam de diversis cognitionibus specie tenui quod non inpediunt se Consimile etiam dicit de gaudio respectu obiecti quod est deus si in quid deum sit diligunt toto cordo tota mente tota anima ut totum cor tota anima tota mens non sufficiat dignitati dilectionis perfectio sic gaudebunt toto corde tota mente tota anima ut totum cor tota mens tota anima non sufficiat plenum gaudii haec ille absque hesitatione apud me quibus replebitur et infans noviter baptizatus tanto gaudio respectu dei in aliqua specie quanti sua anima est naturaliter sine miraculo capax simul et breviter si haberet naturalia meliora et capaciora sicud ponit quaedam opinio quod una anima excedit aliam habebit ista plus illius speciei quia quaelibet tantum quanti est capax sic loquendo ista erit universaliter ut aestimo de beatis quod licet multae mansiones ibi sint quasi differentia specifica praemiorum tantum quibus in specie qua praemiabitur praemiabitur sine mensura ex parte dantis quasi gaudio tanto quanti est in ista specie capax et si sufficerent sua naturalia ad plus capiendum sine miraculo plus haberet ideo optime dicit anselmus non sufficiat ibi tota mens totum cor etc

dices non potest quis postquam meruit repleri gaudio imperfectoris specie vivere et mereri ultra donec mereatur unam portionem solum superioris speciei et si tun c moriatur non habebit plusquam meruit igitur non replebitur in ista specie cuius bonum portionem meruit ultra primum gaudium repleant

hic mihi videtur dicendum quod sicut tetigi in prima quaestione prologi dei omnipotentia potest ultra omnem speciem gaudii visionis vle fruitionis facere aliam tantam praecise secundum magnitudinem gradualem duplo meliorem vel triplo vel centuplo et breviter in quacumque proportione sibi placuerit ita dico nunc quod inter quascumque tales duas species praemiorum infinitas potest ferre species primorum quarum quaelibet extendit ceteris paribus inferiorem et extenditur a superiore signandarum et si hoc satis patet quod non oportet cuilibet beato tribuere unam portionem alicuius gaudii in ea receptibilis quia quantum valeret illa portio cum gaudio repletivo inferioris speciei tantum deus retribueret ut aestimo in specie praecise aequivalente hiis duobus

Contra tu dicis quod si haberent meliora naturalia plus haberent in speciei gaudii quod replebuntur igitur non retribuitur praecise secundum proportionem ad merita

Respondetur quod ymmo non quidem praecise secundum ipsum valorem meritorum quia secundum apostolum non sunt condignae passiones huius temporis ad futuram gloriam quae revelabitur in nobis sed secundum proportionem vel regulae retributivae quae secundum immensam liberalitatis suae gratiam quam taxavit deus et tunc ad argumentum dico quod si haberent meliora naturalia plus reciperet nec nisi praecise quoe meruisset quia si habuisset meliora naturalia tunc ceeteris paribus nisi de facto habuit minora merita habuisset maiora quia naturalia meri meliora ceteris paribus causassent actus et cooperans interiores in quibus principaliter consistit meritum melioris perfectionis

Ex hiis praedictis satis patet ad 2m argumentum prius post contra responsionem firanf quod erat etiam de gaudiis quia loquendo contra me in individualibus eiusdem specie respectu aequalium beatorum aliorum dico quod vel non distincte simul singulis gaudiis gaduet simul de singulis sed de tot quot potest una vitae et de omnibus simul uno maximo gaduio et distincte nunc de uno nunc de alio sicud sibi placet vel secundum quod quod unus nunc est sibi sufficienter praesens alius alius vitae none st omnium verisimile quin eorum habitatio habeat beatos aliquos improportionaliter distantes quandoque ad amores et passiones talium gaudiorum nec erunt elementi invicem compressi sicut miseri in inferno quia habitatio eorum erit plus quam milies millesies amplior terra ista habitabili apud nos et deus ipse utrobique aeque praesens et forte christus utrobique in medio omnium et omnibus in verbo praesens et cognitus ibi a quocumque et hii etiam corpore vici mores qui hic in terris magis praeceptis eius ad implendis animo appropinquabant ut ad litteram verum sit forte quod "in domo patris mei mansiones multae sunt" nullos tamen ibi angustia artabitur quoniam poterit per vites sicut volet sicut iudicabit iustum esse vel dignum nunc accedere pro prius proprius et nunc ad bona loca eis debita secundum propinquius et distantius pro exigentiis meritorum rediere ut placebit

Ad 3m quod similiter erat contra me utrum se plus quam alium inproportionabiliter vel solum proportionaliter dico quod inproportionaliter firmius diligit se ymmo firmius se quam deum ad hunc sensum quia a sui ipsius amore naturlai difficilius posset avelli quam ab amore alterius etiam dei quia talis firmitas amandi se quantum est ex parte sui si deus cooperetur est a deo sibi indita et a deo accepta dummodo deum plus apprecietur quam se et sibi paratus in omnibus sibi possibilibus obedire non aut plus incomparabiliter se secundum intentionem amoris vel secundum magnitudinem boni optati nec incomparabiliter plus se appreciatur sed praecise sicut valet et quantum valet

Aliter etiam posset si quis vellet glossare illum passum anselmi quod habet veritatem de duplicatione et triplicatione gaudiorum et ista deinceps secundum quantitatem multitudinis istorum aequalium quos simul distincte cognoscet et diligit de duplicatione et triplicatione et quavis alia optima proportione secundum numerum gaudiorum non autem secundum aequalitatem gradualem alterius ad ipsum

Ultimo potest dici et probabilius forte quod potest fieri comparatio cum dico non minus diligit alium quam se nec minus de isto gaudebit non secundum amorem naturalem ad se et gratuit respectu aliorum vel naturalem respectu aliorum etc sed de amore ad quem inclinat caritas infusa cum veritate propria subiecti et etiam obiecti cooperanter ad actum et quod tunc fiat comparatio secundum intentionem graduum vel alio modo et si primo modo cum subiecta fuit aequivalentia per casum et per consequens aequaliter allectiva ex natura obiecti et potentia est eadem respectu sui et respectu alterius talis et aequae passiva et per consequens aeque activa si cetera sint paria et caritas etiam ad aequae bonum finem inclinant per amorem referentem utrumque tunc amores illi in complexi in significando et in essendo quibus ipsi sunt in deo relative amandi secundum suos aequales valores sunt aequales et eodem modo de gaudiis aequalibus eorumdem consequentibus hos amores et sic de a hiis unde de amoribus et gaudiis proportionibus valoribus eorumdem de quibus gaudetur occurrentibus ante compositionem et divisionem vel plus aequaliter gaudet caritative de se et alio sibi aequali si autem fiat comparatio mediante compositione et divisione tunc adhuc non minus alium quam se praeter deum et non ad minora bona ceteris paribus sed tamen sic plus se quam alium quecumque praeter deum quod magis vicaret proprium incommodum et magis ordiret se privari vita illa vel vita negatur et huius vel praeeligeret suam naturam salutem et vitam si omnino oporteret alteram destrui salute consimili quorumlibet aliorum praeter deum et ad talem amorem magis respectu sui conformiter naturali amore ardentissimo sicud loquitur augustinus respectu sui vel inclinat caritas vel saltem caritas ordinata constat quod primus sensus si sit verus sufficit ad salvandum verum sensum verum illius passi anselmi praenotitia

ad argumentum viae secundae principalis contra conclusionem datam ad primum articulum concedendum est quod sicut deus ultimatae est a nobis fruibilis ita etiam tenemur ecum super omnia diligere

Et similiter ad primum in contrarium concedendum est quod satis est licitum aliquando intensiori actu diligere creaturam quam alias deum quamvis talis amor smper sit necessarius pro loco vel tempore et quod quodlibet aliud quantumcumque intensius amaretur citius respueretur quam deus mortaliter offenderetur de perseverantia in amore tali respectu alterius verumptamen non credo quod amore electivo distincto contra amorem naturaliter consequentem simplicem rei placibilis apprehensionem seu ex libera electionem liceat simul cogitando de deo et quovis alio intensius quando comparat illa adinvicem secundum amabilitatem eorum diligere aliud quam deum ymmo qui primo amat sic creaturam elective secundum valorem suum et post simul advertit incomparabilem valorem dei et sibi se incomparabiliter scit plus teneir statim si sit dispositus sicud deberet intensius diligit deum quam tale et intensius forte quam prius ipsum de amore ante naturali respectu rei non prohibite praecedenti compositione et divisione dicit probabiliter doctore quidam quod in?ci sunt fideles qui nonquam tam intenso actu dilexerunt deum quam intense apetierunt cibum quando famescebant vel potum quando multum sitiebant vel forte quam intenso actu materialiter aliqua diligit filium vel alia iuventula sponsum suum nec tales intentiones actuum sunt dampnandae aut forsan vituperandae quam diu deus per amorem praeponitur modo dicto / hic tamen addo verum quod numquam per actum procedentem ex caritate quantum mihi videtur intensius diligitur aliud a deo quam deus quia talis actus respectu creaturae est principamus respectu dei quia omnis talis dilectio respectu creaturae est amo relatus illius in deum sicut in finem

ad 2m concedendum est quod voluntas tenetur deum infinite diligere non quidem infinite actus diligendi sicut alias est est responsum sed causaliter eum diligere quia citius respueret hoc bonum det hoc placibile creatum occurrens et bonum duplum quod triplum et sic sine fine et ideo diligendus est plus quam bonum datum et plus quam 2lum ad illud si daretur et sic in infinitum etc

ad 3m cum probatur quod nec isto modo infinite teneor deum diligere quia tunc plus quam infinitos homines si darentur bene volo et concedendum est ulterius quod infinitos si darentur teneor diligere infinite quoddam modo id est inproportionaliter plus quam unum vel plus quam canem et hoc non infinitate actus secundum intentionem sed plus incomparabiliter praecli?do salutem omnium illorum coniunctim et confuse vel inperfecte conceptorum quam unius solum modo per se sumpti ita quod virtute illius amori praeeligerem si oporteret plus quam duos adnihilari et plus quam 4or et sic sine fine quam infinitos simul si darentur et citius eligerem salutem eorum simul quam duorum simul vel quam 4or et sic sine fine

Sed quam quia si sic ut videtur tenere diligere deum appreciative et praeponendo eum per amorem aliis amabilibus plus quam infinite ex quo plus incomparabiliter quam infinitos homines si darentur et tamen illos tunc infinite

Item tunc sequitur quod multa possem diligere sic quod secundum plus infinite quam primum et similiter 3m quam 2m et 4m quam 3m quod non videtur ymaginabile consequentia patet in terminis sic a primo canis b 2m anima una intellectiva capitulum 3m infinitae tales animae distinctionem 4m egomet capitulo 5m deus ipse plus enim incomparabiliter diligo animam unam quam canem et plus incomparabiliter infinitas si darentur et plus incomparabiliter deum igitur

ad primum istorum dicendum quod consequentia non valet sed in multis caperet instantiam forma consimilis arguendi non enim sequitur posito quod homine et sortes et plato sint ventitur ad villam sortes ante pan?dium et plato post plato veniet ad villam homine et sortes citius igitur sortes cicitus quam hoc nec sequitur paulus graudet finite de beatitudine vini et plus de beatitudine petri igitur plus quam finite de beatitudine petri et cum utrobique eadem est forma quia sit fallacia consequentis propter hoc quod ly quam confundit sic arguendo plus quam finite igitur etiam non sequitur bos est melior quam asinus est igitur melior quam alias

ad 2m aliter et aliter respondendum est secundum diversas opiniones illi enim qui ponerent ut multi ponunt quod una terminata potest fieri quae aliam datam quantae alicuius perfectionis et finitae perfections excedat infinite et 3a quae infinite excedat 2am et 4a 3am nullam difficultatem paterentur sed ego qui hoc nego nec concipere valeo non pssum ita faciliter respondere et hoc dico si unumquodque illorum ymaginetur undique infinitum satis enim leve est concipere et ymaginari si punctus simpliciter indivisibilis poneretur in entibus et linea similiter indivisibilis secundum latum et perfundum et superiores secundum profundum indivisibilis quod linea finita quaecumque extenderet pon?et infinite et linea infinita si daretur infinitam lineam punctum et superiores infinita si daretur lineam infinitam et corpus undique infinitum superficiem infinitam sed corpore infinito ad omnem differentiam ponis non esset corpus extensius ymaginabile intensius tamen et melius in eadem vel simili extensione posset ymaginari secundum 2lum et 4lum et sic sine fine et deus ad hoc infinite melius omni tali si daretur haec sunt ymaginabilia satis licet quaedam ex hiis sint inpossibilia ut aestimo in natura

dicetur igitur forte ab alicuius ad argumentum quod ly si implicat ibi inpossibile quia infinitos esse homines est inpossibile et ideo non mirum quod sequitur inpossibile sed hoc non sufficit tum quia non de facto non minus diligo deum quam facerem si infiniti essent homines et istos diligerem quantum possem licite sed tunc deum diligerem infinite plus quam illos igitur adhuc modo diligo ita infinite sicut tunc facerem tum quia stat difficultas in 3bus vel in 4or residuis quae sunt danda modo de facto secundum veritatem scilicet quia infinite teneor plus diligere animam proximum quam canem et incomparabiliter ad aliquem sensum animam meam quam anima proximum et plus incomparabiliter deum quam animam meam igitur plus infinite diligo unum quod plus infinite diligo quodam modo quod infinite diligo quod non videtur contp?le

Ideo aliter dico quod si modus amandi expressus per hanc adverbialem determinationem infinite requiret infinitatem rei semper quae licite diligeretur vel infinitum excessum illius rei super aliam et eodem modo in omnibus aliis ubi posterius priori infinite praeponitur per amorem tunc concederem illatum non esse possibile utpote si requireret quod anima sortis infinite excederet canem et quod anima mea sortem et adhuc infinite deus animam meam sed hoc non est inconveniens ubi ly infinite non adduc nisi quod modificat actus vocandi et amandi quia tenere infinite praeoptare unam buccellam panis ubi immineret mihi mors prae fame quam aurum si daretur amp optio infinitum modus enim debitus amandi non proportionatur semper quan?bus realiter vel bonibus earum sed est conformandus respectu bonitatis voluntarie sibi a domino praescite et instinctum nullae in quibusdam ipsum tamen deum et solum ipsum propter infinitum valorem suum tenetur voluntas diligere infinite immo inficies infinite alia autem quaedam praediligere quibusdam et potest modo praetacto et debet infinite diligere non propter eorum infinitum valorem quem simul habeant sed ex causis aliis et alterius rationis ubi ratio hoc dictabit sicut patuit in exemplis argumenti

ad 4m dicendum quod dormiens tenetur habitu plus deum diligere quam aliquid aliud pro tunc et alias actualiter quando in vigilia recta ratio hoc dictabit faciendum sed consequentia ulterior non valet quia licet eodem habitu posset diligere tam dum quam proximum ut tenetur quia cum iste habitus inclinat ad amandum deum sicut finem ultimum et prae acceptare eum omnibus aliis ideo dormiens habitu plus diligit deum quam alia

ad 5m quod est quo tempore homo tenetur ad actum dilectionis dei super omnia licet enim hoc praeceptum semper obliget non tamen pro semper cum sic affirmativum

dicendum est quod aliud minus illis temporibus pro alia vite quibus esse fine ut deum colamus specialiter praecipimur ab aliis operibus servilibus vacare et dico etiam quod quilibet deum tenetur sic diligere semper in habitu bene prompto ad actum ut omni vite qua occurrereit temptatio ad morale peccatum in qua amore dei super omnia et supra illud quod occurrit requiritur ad evasionem peccati in isto casu possit in actum amoris talis exire et per illum se subtrahere a peccato ad argumentum cum arguitur de a hora in qua tenetur habere alia vice actum amandi deum super omnia et videtur quod non quia nec in eius principio nec in eius fine nec in aliquo instanti medio quia plus quodlibet intrinsecum instans potest actum elicere

Responsio sicut in difficultate de peccato ante a quod est dare tempus ad ita parvum terminatum per instans ultimum temporis a et alibi reccedendo inchoando quo tempore non potest secundum dispositiones et circumstantitas etiam praesentes minus cuius intellectus creatus distincte percipere et ideo oportet in isto instanti ad ultimum vel prius habere actum sibi praeceptum inplendum deliberando et sic se disponendo

alioquin vere vel interpraetative contempnit et satis bene potest dici quod nisi ad ultimum in principio istius temporis minimi perceptibilis habeat actum intensiorem vel incipiat habere qui sibi praecipitur non inplebit praeceptum sicut tenetur quia tenetur scienter ante a incipiere et causare actum qui sibi praecipitur ita quod possit scire et advertere quod faciat quod facere tenetur et tunc quando tenetur hoc aut non posset si differet ultra principium minimi temporis ab eo perceptibilis terminati ad instans totalis temporis pro quo praecipitur sibi actus talis longe tamen est de isto parvo tempore quando inchoatur ab instanti temporis ymaginati super quo cadit praeceptum quia tale facile exprimere non oportebit et quando princpium illius non statuitur in praecepto sed terminus secundum tamen veritatem nullum minus terminus est a creatura perceptibile distincte quia licet posset cogitare tunc nunc volo et sic imperare illud tamen imperium et cogitatio per infinita manebit instantia quamvis instantaneae causata fuerit et quia sic est melius esset talem praecavere periculum suum et facere quod praecipitur tali hora quod certus sic quod fecerit ante finem alioquin poterit tantum differe licet non sic in fine vere vel interpretative iudicabitur ut contemptor

Ad 6m dicendum quod praemia non praecise dantur pro meritis illius qui principatur renumeratur sed per sacramenta a deo instituta vel alia remedia quibus adhibitis circa aliquem rite et non ponentem obicere vel si peccat dummodo postea rite peniteat virtute operis operati circa ipsum ad modum loquendi doctorum consequatur plus de praemio ex dei gratia et curialitate et initio christi quam forte per multa sequentia merita sua talis acquireret unde dato quod aliquis praecise pro meritis suis praemiaretur in caelo valdeat possibile quod unus talium in casu non contingeret ad praemia parvulorum recipientium sacramenta et idem forte verum est de circumscisis quia non tanta gratia dabatur in circumstitione sicut in baptismo et ideo forte multi circumscisi postea me rentes non pervenierunt ad praemia debita merita parvulis baptisatis tamen credo quod tam baptismus quam circumscisio restituit ad gradum qui prius fuisset datus secundum exigentiam originalis iustitiae sine ulteriori merito et quod ultra talem gradum habetur est per merita propria

ad 7m concedendum est quod voluntas potest vel potius homo ipse inplere illud praeceptum in via mediante gratia non secundum totum posse suum aliquando per vices non pro semper facere nec pro semper tenetur secundum totum posse suum illius miseri status et non secundum totum posse status beatifici vel status primordialis et hoc sufficit quod dictis sanctorum glosandum qui videntur contra illum sonare et illo modo iste diligit toto corde qi omnino omne quod corde diligit minus deo appreciatur et deum sibi praeponit et illud in deum refertur per amorem ille similiter ex tota mente qui nihil eorum quae in memoria conservantur vel habitualiter cognoscuntur diligit cum occurrunt nisi minus deo et huiusmodi

ad confirmationem dicendum quod ymaginatur unum falsum quod semper noviter cognita et in deum per amorem referenda augeant praecedentem dei dilectionem quod non est verum tamen si amores praecedentes simul remaneant cum sequentibus advenientibus tunc magis diligitur deus quam prius si ly magis notet sub disiunctione maiorem intentionem amorum vel maiorem pluralitatem amorum quam prius non autem oportet hoc si nocet determinate maiorem intentionem amoris

Ad 8m dicendum ut supra quod magis diligit se quam deum et firmius non autem maius appreciatur se quam deum nec cictius eligeret deum non esse quam se secus de aliis quibuscumque quo ad illud ultimum ut prius dictum fuit in responsione ad auctoritatem anselmi superius diffusius pertractam

ad 9m pie credibile est quod si talis esset homo bonae fidei non perserverans in voluntate aliquid faciendi contra legem dei et praeventus morte subita antequam sufficiat per talem amorem ferventem respectu dei super omnia recolligere se et de statu suo cogitare et actus habere qui requiruntur ad plenam et formalem penitentiam et pro amore tali dei decapitaretur ut tangit argumentum credibile est in quam quod salvaretur et hoc tenet scotus in 4 quia licet non peniteret formaliter tamen virtualiter peniteret amor tamen cepidus dei super omnia non esset forsan actus sufficiens ad actus penitentiae periendos fervidus autem amor cum sufficienti cognitione fidei et quod offendisset illum quem tunc super omnia amaret et huius necessitaret ad actus poenitentiae habendos si tempus sibi sufficiens super esset

ad 10m dicendum quod maior potest concipiendi secundum quod ly tantum et quantum notant proportionem et non aequalitatem in minori autem novant aequalitatem vel potius ydemptitatem quia valor beatae virginis iste saltem de quo est sermo est ipsamet dilectio habitualis et actualis quo diligit deum et quia aequivoce in maiori et in minori non sequitur conclusio

3us articulus utrum aliud a deo sit licite fruibile proprie loquendo de fruitione ultimata et videtur quod sic praecise per argumentum principale de ente resultante ex verbo et humanitate assumpta

Item illud est realiter fruibile in conclusio potest ultimate quietari et satiari appetitus rationalis iuxta illud augustinus 1 confessionum capitulo 1 "domine quia fecisti nos ad te non inquietum est" etc / sed tale est bonum aliquod finitum et per consequens aliud a deo quia omne finitum potest quietari per finitum aliter aliquod finitum haberet appetitum infinitum et hoc non

Et confirmatur per hoc quod appetitus animalis bruti potest quietari et satiari per finitum igitur et appetitus hominis consequentia probatur quia aliter unus istorum appetituum in infinitum excederet reliquum cum cuiuslibet finiti ad quodcumque finitum sic certa proportio

Item beatus petrus finite diligit deum cum sic actionis finitae secundum voluntatem solum igitur finite solum plus diligit deum quam linum et sic illa proportio tripla vel quadrupla et sic petrus melior in 4lo et 4lo plus dilectus a deo quam huius et hoc reveletur petro a deo igitur petrus causetur se duplo vel 4lo diligere ad dilectionem qua ipsemet diligit linum quia tenetur diligere et velle sicut scit deum diligere et velle et per consequens tantum tenetur seipsum diligere sicut de facto diligit deum sed deo fruitur dilectione qua diligit deum igitur a seipso tenetur frui

Item alia circumstantia est sic diligenda propter se quod numquam propter aliud igitur fruenda consequentia patet ex primo articulo et assumptum ex auctoritate aristoteles 1 ethicorum capitulo 8 ibidem allegata quod scilicet felicitas est diligenda et prosequibilis propter se Quod autem felicitas sic creatatur vel aliud a deo patet per ipsum ibidem capitulo 9 ubi ponit quod felicitas est propria operatio hominis et idem vult 10 ethicorum dicens quod est optima operatio optime virtutis respectu optimi obiecti

Praeterea caritate fruendum est quia 8 de trinitate capitulo 13 de magnis probat augustinus quod dilectio proximi est magis diligenda quam proximus nihil autem est magis diligendum quam proximus nisi quo fruendum est sed caritas seu dilectio qua proximum quis diligit est alius a deo cum sic motus et affectio mentis ab amante distincte perceptibilis hic in via unde ibidem dicit augustinus in principio capituli nemo dicat non novi quem diligam diligat fratrem et diligat eandem dilectionem magis enim novit dilectionem qua diligit quam fratrem quem diligit deum autem nemo novit in via distinctius vel magis quam fratrem quem diligit igitur ista dilectio non est deus

Ad hoc iterum est decretalis 7i ponens caritatem animam informare

ad istud potest argui per multa argumenta soluta in praecedenti articulo

Responsio ad ista quod non per illud augustinum supra quod non est fruendum nisi ista trinitate etc

ad primum illorum non est hic sed in 3o discutiendum utrum aliquid vere unum quod distinguatur a deo et ab humanitate simul sumptis ibi resulcet vel non supposito tamen ad patris quod sic ut detur argumento quantum supponit ad hoc dicendum quod ista entitas composita nec est per se loquendo fruibilis fruitione debita deitati sicut nec per se loquendo est utibilis illa vel etiam amore debito personae humanitati per se inquam quia per accidens non nego hoc quia forsan per se utendo christi humanitate per accidens utor filio dei eo modo quo videns per se accidentia dyarrii filii video per accidens dyarri filium secundum philosophum et ita de similibus Sed per se loquendo non est illa entitas quasi composita fruibilis ex hoc quod talis entitas quasi composita ex talibus quasi partibus quia nec illud totum est melius bonitate fruibili quam sola deitas nec etiam illud solum est bonitas dei vel deitas ideo non est per se loquendo fruibilis sed ex hoc quod talis entitas etiam praeter amores debitos partibus quorum alter est fruitio et alter actus utendi est amabilis quodam amore concupiscentiae relativo vel referente ipsam secundum humanitatem amatam amore amicitiae tamquam sibi utilem et ipsam sublimantem et nobilitatem non autem deum nisi sicut summum bonum et sibi honorificum et per quod singulariter assurgitur in amorem suum

Ad formam igitur argumenti ut videtur prima facie potest negari tam maior quam minor maior quia ponit praeditat quamdam speciem amoris scilicet fruitionem quae debetur certe entitate et non alteri et illa est quasi pars illius quasi compositi

Exemplum licet compositum ex anima amici mei et virtutibus sic melius anima ista tamen non sequitur si diligam animam illam amore amicitiae quod propter hoc diligam compositum illud amore amicitiae quia non curarem de ista compositione nisi propter istam animam et ideo nec compositum sive compositionem quia nec tale compositum diligo nisi amore concupiscentiae ad bonum istius animae et tamen dico quod illud compositum et partes suas plus diligo quam animam illam secundum quod plus notat comparationem non secundum intentionem actus amoris sed secundum pluralitatem amoris et ista proportionaliter est in propositum istud constitutum et partes eius plus diligo quam deitatem non maioritate alicuius amoris sed agregatione plurium amorum sicud et ibi est agregatio multorum amabilium

Si dicas ibi est una vera entitas includens et humanitatem et deitatem et utriusque totam bonitatem igitur sicut unita est ibi completa entitas ita unita est amore completo amabilis notanda est consequentia qua tamen valeret si amores partium componerentur adinvicem tunc sicud partes amatae tunc enim posset consequenter dici de illo amore qui resultaret sicud de quasi composito huius de quo loquimur sed quia non est sic non tenet consequentia et hanc responsionem de negando maiorem teneo

Item etiam potest negari minor quia nec videtur concedendum quod aliquid sic melius deo vel aeque bonum nisi sit deus ipse tamen quia illud quod est undique infinite bonum non potest se habere melius tum quia illi composito per se loquendo multa repungnant vel sibi non conveniunt quae requiruntur in summo bono puta quod sic aeternum incorruptibile immortale simplex et similia quae quia tali composito non conveniunt ideo non est summe bonum nec aequae bonum cum sumo bono quod est ipsa deitas et propter hoc omnes mallemus illud compositum vel quasi compositum non esse quam deitatem non esse sed hanc responsionem non teneo si intendat negare illud proveniens esse secundum quid melius est enim illdu quasi compositum pluribus bonitatibus bonum quam deitas sola non aliqua intensiore bonitate vel perfectiori simpliciter sed secundum quid propter infinitam bonitatem alterius ipsam integrans

Et ideo quo ad minorem respondendum est per distinctionem melioritatis ut iam distinxi et hoc est idem sicud si quaererem de deo et creaturis sic simul an ista multitudo melior sit ipsa deitate sola quae est ilius multitudinis unitas una

Et est dicendum quod sic secundum quid isto modo quo loquitur philosophus primo ethicorum capitulo 8 ubi postquam dixit quod simpliciter perfectum est quod secundum se ipsum eligibile semper et numquam propter aliud et quod tale est felicitas paucis interpositis dicit sic aestimamus autem felicitatem omnium maxime eligibilem non communicatam communicata autem minum quod eligibilior non autem simpliciter quia ille omnes creaturarum bonitates simul etiam collectae in infinitum deficiunt ab infinita et perfectissima dei bonitate ad quam comparata omnis alia bonitas nullius est momenti ymmo quasi non bona dicente scriptura ad deum qui solus est bonus rex etc

Quod autem secundum quid possit dici melius deitatem videtur sequi ex illo tantum principio omne totum est maius sua parte et ita arguit aristoteles ibidem superhabantia beatorum fuit quod appositum est bonum autem magis magis eligendum haec autem bonitas quasi composita claudit intra se sicut quasi partem suam deitatem et aliam bonitatem semper igitur etc

Et cum arguitur quod illa non est aeterna nec simplex et huius igitur deficit a perfectione dei

dicendum quod haec argumenta aequae probarent quod anima hominis esset perfecte hoine quod non conceditur et ideo potest concedi quod si non esset aeterna nec simplex nec incorruptibilis nec tale includens quasi partem sui tunc deficeret a dei perfectior sed quia non totaliter distinguitur a tali cui talia practica conveniunt ideo non oportet Et si dicas quod nihil est aeque bonum cum deo quod licite possum malle non esse quam deum dicendum quod hoc non est verum dummodo habeat deum quasi partem sui ita enim mallem me ipsum non esse quam animam meam cum hoc bene sequitur demonstratis duobus aliquibus puta a et b minus malum est a non esse secundum quodlibet sui quam b non esse secundum quodlibet sui igitur b est melius quam a

aliter tamen posset dici ad argumentum illud a principio et sorte probabilius quod omne compositum vel quasi compositum est vere denominabile et essentialiter a qualibet eius parte necessario intantum quod hoc est essentialiors practico homo vel alias est animatum quam dicere quod corpus quod est altera pars compositi est animatum sicut igitur suppositum filii cui unitur humanitas vere denominatur homo ab humanitate ista licet non ista per se et essentialiter sic illud suppositum aeternum homo sicut sortes et plato est homo vel sicut forte quasi compositum ex supposito filii et ista est homo secundum tamen aliam et aliam contritionem sump?to illo termino hic vel ibi ita ut videtur et est satis certum illa entitas quas composita vere poterit concretive denominari ab utraque quasi parte sui et dici deus a deitate et homo ab humanitate licet hoc concretum deus aliter et anologice sumatur secundum hanc contritionem et aliter secundum istam

dices quod tunc christus non esset univoce homo sicut petrus et paulus quia aliter convenit ille terminus homo christo qui est simplex dei suppositum cui unitur humanitas et aliter illi quasi compositae entitati et aliter petro et paulo

dicendum quod christus et petrus ab humanitate penitus eiusdem rationis sunt homines quod autem terminus concretus aliter sumatur cum verificatur de hoc et de illo et quin alia descriptio conveniet sibi et alius conceptus concretus in mente non credo esse negandum et hoc supposito dicendum est consequenter quod illud quasi compositum non est melius deo nec secundum quid nec simpliciter et ista de aliis circa hoc praetactis esset dicendum consequenter

ad 2m maiorem nego si intelligatur universaliter quia multi sunt qui si possent semper manere in aetate voluptatibus aptissima et affluere divitiis et omnibus deliciis sibi possibilibus in hoc mundo sine infirmitate vel miseria satiarentur sic quod de nullo ulteriori bono vitae alterius curarent maxime si aliam vitam non semperarent ymmo tales essent iam beati beatitudine ista de qua dicit augustinus 83 quaestionibus quaestione 31 quod omnis homo qui vivit ut vult est beatus saltem in opinione et acceptione sua et tamen non posset sic satiari in bonis finitis quin si haberent rectam fidem vel opinionem vitae alterius magis deliciose quin possent illam appetere et quoniam si crederent posse frui obiecto aliquo sufficienti bono et delectabili quin possent desiderare et de facto illud appeterent nisi essent fatui et proprii commodi neglectiores nam naturale desiderium cognito vel optato hoc esse possibile ad appetendum fruitionem boni huius inclinaret et maneret cor inquietum donec requiesceret in hoc bono secundum auctoritatem praetactam augustini et cum arguitur contra hunc sensum quod omnis appetitus finitus potest quietari et satiari per bonum finitum

dicendum quod ly per potest ibi n?a?ore ad propositum vel circumstantiam formae receptibilis in tali subiecto vel circumstantiam obiecti respectu cuius erit talis forma recepta cognitio vel fruitio vel gaudium et huius si non tenet circumstantiam formae receptibilis in tali appetitu tunc vera est propositio ista si circumstantiam obiecti falsam quod aliquis appetitus per formam finitam potest subiective frui ac perfici seu quietari in bono sibi obicibili infinito

Et per hoc patet ad confirmationem de appetitu bruti eius non appetitus non est natus habere per obiecto bonum infinitum ideo non est simile huic inde quando ly per notat circumstantiam obiecti licet simile sic quando ly per notat circumstantiam formae in tali appetitu receptibilis et quod adhuc bene est certa proportio inter tales appetitus non autem quo ad primum

ad 3m concedendum est quod beatus petrus finite diligit deum secundum intesnionem actus et similiter finite linum secundum intensionem actus et debetur quod circa proportio excessus dilectionis dei in petro super dilectionem lini sic causae tupla et ulterius dicendum quod si ut ponit casus deus diligat petrum in centuplo plus quam linum et hoc constat petro quod non deberet propter hoc petrus in centuplo intensius diligere se quam linum sed ad beatitudinem centuplam et tunc patet ulterius quod non sequitur quod isto modo tantum diligat se sicut deum qui sibi vult tantum modo centuplo plus de bono quam lino non est tamen forte necessarium ibi sicut nec hic quod beatus in omni volito conformet se deo sicut supponit argumentum

Ad 4m de felicitate quod secundum philosophum non est propter aliud appetenda et tamen est secundum eum hominis operatio

dicendum quod intelligitur quod non est propter aliam operationem ulteriorem et meliorem appetenda et hoc est verum cum hoc tamen stat et verum est quod ipsa est propter aliud obiectum appetenda nec hoc negat philosophus sed ponit in 10o quod est respectu optimi

ad 5 quod caritate sic fruendum dicendum quod duplex est caritas seu deilectio habitualiter nobis data scilicet creata et increata et tunc secundum scotum tenet consequentia augustinus per hoc quod qui dilgit dilectionem qua percipit se dilibere fratrem habet conceptionem dilectionis non solum individualem sed communem illi et dilectioni quae deus est vel habere ex hoc potest et si diligat illam dilectionem quam habet respectu fratris quia dilectio est et novit etc per apostolum quod deus dilectio est et multo perfectior et nobilior quam sua a qua et sua sicut a quodam principio habituali dependet et ipsam multo fortius habens scitis diliget unde augustinus loquitur de consequentibus se non habere notitiam dei sicud patet ex auctoritate allegata nemo dicat non novi quid diligam etc et certe istos informat quod concipiendo dilectionem respectu proximi sub conclusio dilectionis habet conceptionem dei sub qua concipiendo deum potest ipsum diligere non enim est visibile quod augustinus senserit istam dilectionem qua quis percipit se proximum diligere quod sic deus ipse licet quidam doctor modernus contrarium inponat augustinus dicens quod loquitur ibi de dilectione vel voluntate non quidam creata de qua loquitur decretalis et dicit quod magister sententiarum non ponit aliam sequens augustinum sed ista responsio non videtur vera quia licet magister non ponit aliam caritatem habitualem nisi increatam quae sic donum dei ponit tamen aliam habitualem et etiam actualem acquisitam ex actibus nam capitulo penultimo distinctionem 17 primi libri obiciens contra sententiam suam qua dixerat caritatem nobis necessario a deo collatam inter dona nobis data a deo esse ipsemet spiritus sanctus obiciens contra hoc inquam per auctoritatem quandam augustinum 3 de doctrina christiana dicentis caritatem voco motum animi adhuc fruendum deo etc Et per illud eiusdem in de moribus ecclesiae super illud apostoli neque mors neque vita poterit nos separari a caritate christi caritas inquit dei in hoc loco dt?a est beatus quae animi tantum rectissima affectio est etc

Ex hiis magister arguit sic si caritas est affectio et animi motus igitur non est spiritus sanctus huic respondet quod caritas dicitur motus et affectio animi non quod ipsa sic motus et affectio vel virtus animi sed quia per eam quasi esset virtus afficitur mens et movetur vult dicere quod est affectio et motus animi non formaliter sed effective et expressius ad propositum obiciens contra hanc responsionem quod pari ratione spiritus sancti diceretur fides nostra et spes sicut caritas nostra tamen per spiritum qui operatur in singulis pro ut vult mens hominis afficiatur et moveatur ad credendum et sperandum sicut ad diligendum

Ad quod inquit sane dici potest quod aliquos actus atque motus virtutis opera caritas et spiritus sanctus medi?bus virtutibus quarum actus sunt utpote actum fidei id est credere fide media et actum spei id est sperare media spe per fidem enim et specie praeditos operatur actus diligendi vere actum id est diligere per se tantum sine alicuisu virtutis medio operatur etc Ecce quam plane secundum opinionem magistri actualis dilectio est affectus spiritus sancti non ipse spiritus sanctus

Item quilibet cum diligit potest percipere suam dilectionem secundum augustinum vero supra et secundum experientiam non autem deum nec spiritus sanctus igitur ista dilectio nec est deus nec spiritus sanctus donum autem gratuitam dei nullus tributaliter experitur sum illud donum sic spiritus sanctus vie habitus creatus infusus a deo iuxta decretalem quia secundum scripturam nemo scit utrum amore vel odio dignus sic etc

Item libro 2 distinctione 27 capitulo 2 dicit magister quod "omne meritum nostrum bonum provenit ex gratia et libero arbitrio" ex gratia enim quae praevenit satiat arbitrium hominis et ex ipso arbitrio procreatur in anima bonus affectus sive bonus motus mentis et hoc est primum bonum hominis meritum ut igitur ex fidei virtute et hominis arbitrio generatur in mente motus quidam bonus et remunerabilis scilicet ipsum credere ita etiam ex caritate et libero arbitrio motus quidam alius provenit scilicet diligere bonus valde etc Ecce iterum quia plane ponit in aliter aliam dilectionem actiualem a spiritus sanctus falsum igitur sibi inponit ante dictis magister igitur rationabilis est responsio ante dicta

4us articulus est solvere pauca quaedam dubia quorum primum est quia supra dictum est quod fruitio dei ac divinae trinitatis est finis finium inter operationes creaturae rationabili possibiles

contra hoc est dubium hoc quia absque fruitione dei sicud arguit quidam doctor potest aliquis habere tantum gaudium quantum habet unus beatus in patria et securitatem de aeternitate eiusdem gaudii et per consequens esse beatus absque fruitione dei quia hbens gaudium aeternum quale convenit beatis cum securitate aeternitatis eiusdem est beatus consequens videtur inconveniens assumptum probatur posito quod sic unus homo qui numquam audivit loqui de deo quem deus velit conservare aeternaliter dando sibi doces omnes corporis quales habemus post resurrectionem et cum habens aliquod tantum gaudium quantum habet unus beatus in patria et quod deus revelet sibi absque hoc quod ipse videat eius essentiam aeternitatem seui gaudii ista inquit sunt possibilia materiam est de potentia dei absoluta quibus positis sequitur intentum quod habebit tantum gaudium quantum unus beatus in patria et etiam securitatem de aeternitate illius boni sive dei fruitione igitur habetur antecedens probandum

ad illud respondet et in hoc bene quod nullus potest esse perfecte beatus absque fruitione trinitatis increatae convenit con?t tamen sicut accipitur in argumento quod non credo esse verum quod aliquis de potentia dei absoluta posset tantum gaudium h?xe quantum habet unus beatus in patria et securitate de aeternitate illius non fruendo deo et si obicias contra eum secundum communem opinionem quod nullus potest habere talem securitatem nisi clare videns deum Respondet certe concedo quod posset deum aliquis videre clare absque fruitione eius quia deus posset actum fruitionis respectu dei sequestrare etiam posita clara dei visione et illud ultimum secum tenui in quaestione 10a huius distinctione

Ista responsio est probabilis et communis omnibus debet esse qui ponunt fruitionem dei non esse cognitionem et gaudium beatificum non esse securitatem quae etiam secundum illum ut alias recitavi est optima pars essentialis beatitudinis non esse fruitionem nec cognitionem omnem enim rem absolutam totaliter ab alia distinctam potest deus in suo subiecto conservare sine re totaliter ab eadem praeter deum et eius subiectum igitur potest manutenere in c?a rationali visionem sine actibus posterioribus ab ipsa totaliter distinctis sine illis et econtra et similiter de fruitione respectu gaudii ab ea distincti et aliter eo ipso quod aliquis potest de deo tantum gaudere secundum hanc viam consequenter sicut facit anima christi vel aliquis spiritus seraphicus in caelo non plus cognoscendo vel amando deum quam cognoscat deum vel diligait unus lapis consequens est inconveniens magnum apud me et in primis ab eo dandum et in antecedente suo iam datum nec poterit quis enim ad peius deducere quam illud quod daret

Sed contra illud est quod alias tetigi quod omnis actus vitalis tam naturae intellectualis quam brutalis est respectu obiecti alicuius quaedam percpetio vel experientia vel quovis alio nomine appelletur quidam usus vel exercitium talis potentiae respectu alicuius obiecti talis igitur de quo est sermo si tanto gaudio gaudet de aliquo sibi placibili gaudet et hoc non nisi tale quid apprehendat et nisi illud sibi placeat igitur illud cognoscit et amat fruat

Praeterea sape vult augustinus ut nunc allegavi quod non est possibile quod aliquis aliquid diligat quin illud apprehendat et cognoscat igitur fruitio non erit sine cognitione igitur pari ratione nec gaudium sine delectatione

praeterea medium est quod non dicit consequenter sicut enim alibi tenet quod ista qualitas quae est fruitio potest a deo conservari in potentia sine cognitione etiam ista fruitio beatifica sine dei visione sed tunc ista qualitas non esset ut dicit fruitio et ista haberet ut mihi videtur dicere in proposito quod gaudium illud beatificum posset a deo conservari sine fruitione et sine cognitione sed tunc ista qualitas non esset gaudium nunc autem tenet quod ymmo posset tantum gaudere sine dei fruitione et visione sicut cum illius igitur minus consequenter et propter hoc teneo sicut tunc tenui quod omnis fruitio respectu dei est cognitio et universaliter videtur quod omnis amor est cognitio et omnis delectatio vel tristitia est amore vel odium et propria habeo consequenter respondere quod inpossibile esset tantum gaudere sicud gaudet unus beatus sine cognitione vel amore illius de quo gauderet sicut omnis enim delectatio vel gaudium est amor sed non econverso omnis amor est delectatio vel gaudium nec esse potest et omnis delectatio est cognitio non econverso omnis cognitio dilectio nec esse potest et omnis dilectio est cognitio non est igitur manifestum quod ista quae supponit in argumento doctor ille sint possibilia de dei potentia absoluta sed sunt quaedam eorum impossibilia et repugnantia tantam inferentia contradictionem sicut quod actu scirem triangulum habere 3 et tamen quod hoc non apprehenderem quia sicud omnis scientia est apprehensio illius sciti vel quod scitur et tamen non omnis apprehensio est eiudem scibilis est scientia ista proportionaliter in proposito nunc est ita quod scire triangulum habere 3 et non apprehendere cui habere 3es contradicitionem implicat igitur etc

aliud dubium potest esse contra praedictam quod deus non sic summe diligibilis vel fruibilis propter se quia plus est diligibilis propter se et aliud propter quam propter se solum nam plus quia deus et quia redemit et creavit quam scilicet quia deus solum

Item christus est deus et proximus et per consequens diligendus non solum quia deus sed etiam quia proximus igitur diligibilior quam deus propter se consequentia probatur quia odire deum et proximum est maius malum quam odire deum solum ceteris paribus cum quia illud esset directe contra duo mandata primum solum modo contra unum tum quia odium proximi superveniens odio dei aliquid mali apponit et si odire tam deum quam proximum est peius quam odire tantum deum igitur diligere deum et proximum est melius quam solum deum diligere eo quod ut alias concessi secundum regulam anselmi 2o cur deus homo capitulo 14 in quovis eodem genere tam mala est corruptio quam bona est res ipsa ipsa et si hoc igitur melior est dilectio respectu dei et proximi et hoc non ut videtur si deus ipse solus esset finis ultimus et perfectissimus a nobis fruibilis

ad illud patet per prius dicta et quae in quaestione 13 huius distinctionis dicenda sunt quod deus ex hoc quod est deus et simul cum hoc redemit vel simul cum hoc est proximus diligibilior est non quidem intentiori dilectione sed pluribus dilectionibus diligibilis quam ex hoc solum quod ipse est deus alioquin si idem homo fuisset ante redemptionem post non fuisset obligatus ad plus diligendum deum postquam duce quam secundum deitatem aeque bonus fuit deus ante redemptionem sicut post et tamen consequens est contra anselmum et sanctos ut alias allegavi dicentes quod quia me creavit de nihilo meipsum totum debeo et similia

Et si dicas tunc possem diligere deum propter aliud a deo et per consequens non debeo diligere deum propter se solum responsum est prius quia hoc est satis possibile dummodo actum vel habitu / sine actu elicito repugnante plus diligat deum quia talis natura est puta quia deus est quam quia redemit vel quia retribuit et in hoc concordat hic magister dicens quod si ly solum cum dicitur deus est propter se solum diligendus excludit omnem causam finalem quovis modo ista propositio falsa est si vero excludat causam formalem concedenda est et ulterior contra neganda igitur non erit magis diligendus propter redemptionem et hoc talia augmentant appetitum haec ille et haec videntur mihi benedicta et eadem realiter magis diligendus propter cum praemissis et per hoc satis patet ad primum argumentum huius dubii

ad 2m ego respondeo per idem per quod ad primum

aliter tenet magister ibidem et alius magister idem in radice tenuit quando intravit ad bibliam in materia de peccato sicud tangetur alias loco suo et pulchre et in hoc ut aestimo minus vere scilicet quod odire deum et proximum non est peius quam odire solum deum nisi inquantum redundat in odium dei et auget ipsum nec sequitur secundum eum est contra duo praecepta igitur peius nisi plus redundaret in deum seu contemptum dei et ideo non sequitur quod dilectio proximi ut in proximum tendit sit melior dilectione dei ut in deum nisi plus finaliter tenderet in deum ut deus vere vel interpretative plus diligere haec iste haec non credo esse vera licet difficile sic haec inprobare quia valde instructo ponit se per obiectiones quae modificant dictum suum unum tamen scio quod secundum sanctos praeceptum de diligendo dum propter se et proximum propter deum est lex non solum decalogi sed naturae et quod hoc facias alii quod cibi vis fieri

et similiter respectu proximi ne odiris illum in corde tuo ne habeas super illo peccatum et si?ba ut mandat scriptura et capiamus igitur unum qui nullam habet notitiam quod deus aliquid sit in entibus sicut iste insipiens qui dixit in corde suo non est deus nec aliquid de hoc audivit nec sufficit per sua naturalia proximum et ipsum diligere vel odire et ex hoc habet notitiam quod proximus est talis qualis ipse vel illud praeceptum hoc facias alii etc si formetur in mente sua respectu proximi non esset notum nec evidens et per consequens non scriptum in cordibus hominum id est non evidens si apprehendatur sic esse faciendum ex una parte et sic non esse faciendum ex alia sicut exprimit et hoc contra sanctos et contra decreta circa principia decretorum igitur talis contraveniens contra?ens peccaret et bene faceret et male quia contra conscientiam suam faciens peccat et tamen talis nec vere nec interpretative quia per casum ipse ignorantiam habet sibi pro tali gradu et sine ulteriori doctrina invincibilem respectu dei igitur ex odio respectu proximi et sic non redundante modici dei ille peccat nullo enim modo odi deum ex quo per casum peccaret est ex pura ignorantia negationis respectu dei

Nec valet dicere quod ymmo quia qui potest habere talem notitiam proximi potest et debitam aliquam de esse dei

Contra qui potest quod facilius est non propter hoc sequitur quod posset potest quod difficilius est sed diligere et odire proximum et ad hoc notitiam habere facilius est quam respectu dei unde iohannes in canonica "qui non diligit fratrem quem videt deum quem non videt quomodo potest diligere"

2o arguitur sic contra idem capio actum quo iuxta praeceptum dei vel secundum etiam instinctum naturae praehabita sufficienti cognitione tam dei quam proximi diligo proximum propter deum ex inclinatione caritatis infuse ille actus est dilectio tam dei quam proximi ex superius declaratis et quaero utrum iste actus praecise sic bonus qui eset amor dei et non quia est amor proximi aut utroque modo si utroque modo tunc est melior quia tendit in utrumque quam esset iste si praecise tenderet in deum vel quam unus alius qui tantum tenderet in solum deum sicud iste et per commentator est ceteris paribus diligere tam deum quam proximum quam diligere solum deum sed si ille amore ideo praecise est bonus non quia amor dei et non quia proximi licet sit respectu proximi tunc superfluere praecipitur amor proximi propter deum et inhibetur odium proximi quod falsum est quia tunc tale quid non esset contra conscientiam dictaminis naturalis ut prius argumentum est et consequentiam probo sic quia prae sufficeret praecipere quod viso vel concepto proximo assurgeret quas in amorem dei qui esset aequaliter amor dei sicut est ille quo modo diligimus proximum propter deum et hoc est nobis possibile non simul diligendo proximum vel etiam odiendo sicut etiam modo de facto habita conceptione de dyabolo et de peccato assergimus in amorem dei forte aliquando aequalem vel saepe intentiorem et intimiorem dei reverentibilem sicud viso proximo ymmo odium dyaboli vel peccati procedens immediate ex inclinatione caritatis infuse est amor dei ita igitur posset esse odium proximi nisi plus intenderetur in praecepto quam multiplicatio vel augmentum amoris dei unde ita posset unus qui non crederet in deo displicere sed placere assignere in laudem dei ex gaudio concepto de infortuniis inimicorum sicud de beato amici et quod ista crederet non esset inpossibile maxime cum superficies scripturae concordet diliges proximum tuum et odio habebit inimicum tuum igitur praecipitur talis actus et naturae instinctus id est conscientiae vel ad diligendum proximum ainclinat non solum quia bonum tendere sic in dilectionem dei sed quia est bonum sic diligere proximum per actum illum

praeterea multi sancti non excusant illos a peccato qui odientes et persequentes christum et suos in hoc credebant obsequium praestare deo igitur ipsi secundum eos peccaverunt ideo quia proximum ooderunt et non quia oderunt deum et contempserunt in illo facto ex quo crediderunt bene fratre et deo placere in facto suo igitur etc

dicendum est igitur aliter sicut supra

alia possent hic moveri quaedam solvenda secundum iam dicta et quaedam aliter sed haec sufficiant ista vice quoa quaestionem hanc materiam non proposueram tantum pertractare

ad argumenta principalia patet ex 4o articulo