Quaestio 2 [Sorbonne Transcription]

2ussecundus articulus habet movere dubia et solvere primum ergo dubium potest esse utrum simul stent quod caritas quae est qualitas quaedam supernaturalis informet animam viatoris et tamen quod deus non acceptet eum ad vitam aeternam hic sine pluri ponam primo modia propter quae aliqui universaliter sentire quod non

2osecundo teneo conclusionem oppositam et arguam pro eam et 3otertio solvam argumenta

Praeterea primo arguitur primo sic formae oppositae habent formaliter effectus oppositos ex natura rei sicut albedo dat esse album ingredo ex quo igitur iniquitas ex natura rei dat est res odibilis deo et dat esse editum non apparet cur non sic possibilis alia forma creata sibi opposita quae det formaliter ex natura rei esse dilectum vel acceptum

Praeterea deus rationabilissius dilectior est quia non amat absque rationabili inductio sed dilectio et amore secundum rectam ratione meretur readamationem dummodo cetera diligibilia sint quamvis ei[?] vitiosus non mereatur suo amore ut redametur a vitiosa quia amicitia[?] virtuosa fundatur super comi?ne[?] et virtutum ut patet 8 ethicorum nihilominus tamen virtuosus diligens virtuosum meretur readamacionem[?] iuxta leges amicitiae quas etiam scriptura commemorat pro 4o 8 ego diligentes me ligigo ergo ex natura rei deus diligit omnem diligentem se et habentem habitualem caritatem iuxta illud Ioannem 10 qui diligit me diligetur a patre meo et ego diligam eum

Item quicumque ex natura rei diligit et caritatem et ceteras virtutes diligit partici?ea[?] illas virtutes inpossibileimpossibile est enim quod actus feratur super aliam formam quin feratur super participans illam formam saltem naturaliter et per accidens unde videns calorem de neccessitatenecessitate videt lapidem et omne quod afficitur illo colore sed deus innumerabiliter et de neccessitatenecessitate negatur diligit caritatem et iustitiam et omnem virtutem immutabiliter enim diligat et per consequens innumerabiliter vult sui dilectionem Et in super iustus est immutabilis et perfectus nullus autem iustus est qui iustitiam non diligit secundum augustinus unde philosophus primo ethicorum quod non est iustus qui non gaudet de iustis oporibus igitur deus ea neccessitatenecessitate qua diligit suam iustitiam et complacet in sui amore complacet in anima participate iustitiam et ipsius habitualem amorem et per consequens habitualis amore dei dat ex natura rei esse actum deo placibilem

Item deo[?] secundum veritatem accepti est quidquid dilectabile est et acceptabile et pulchrum dicit enim philosophus 3 ethicorum quod virtuosus tamquam bene disponitus est misera[?] et regula eorum quae delectabilia sunt et placentia secundum veritatem prvo[?] enim delectabilium sunt vitia et nunc hic nunc illud sed virtutes secundum se ipsas pulchre sunt et bonae et delectabiles secundum veritatem et maxime amore dei igitur videtur quod deus ex natura rei complaceat in virtutibus etc

Sed tamen opposita conclusio in hiis non obstantibus videtur mihi vera est quod quacumque forma supernaturali huius posita in anima potest ipsa esse non accepta deo ad vitam aeternam de dei potentia absoluta probo quia quaecumque qualitas stat de facto per aliquod tempus in aliquo subiecto cum carentia alterius rei absolute per absoluta dei omnipotentiam poterit ipsa in perpetuum stare cum carentia eiusdem sed de facto per tempus magnum stat huius forma in anima cum carentia actus beatifici igitur sed quidquid potest deus facere potest disponere et ordinare igitur potest deus ordinare quod ipse haberet talem formam et tamen numquam haberet beatitudinem

Item quacumque forma posita in anima posset deus velle ad nichilarenihilare animam antequam sibi daret beatitudinem et velle numquam eam recreare igitur potest talem animam non acceptare assumptum patet quia quidquid deus contingenter creat potest contingenter adnihilare igitur etc

Item deus potest causa gratiam adnihilare quam etiam caritatem remanente anima aliter neccessarionecessario conservaret eam et ageret neccessarionecessario aliquid extra se etc

Item sicut penapoena aeterna ad peccatum ita vita aeterna ad ca?tem[?] sed stante quocumque peccato et existente modo in anima potest deus de potentia absoluta non velle isti ponam aeternam et etiam velle eam sibi igitur a simili etc

Item magis videretur actus accidentalis libere elicitus neccessarionecessario et ex natura rei redere animam deo acceptabilem quam amore habitualis qualis est caritas secundum istum cum in nullo sub sit potestati nostrae secus ad huc esset de dilectione habituali acquisita quia iste est in potestate nostra mediante saltem sed iste non est ex natura sua acceptatiblis sit quod in ipso posito in anima neccessiteturnecessitetur deus animam acceptare ad vitam aeternam

Item non videtur quod deus istum qui peccat peccato mortali et est inimicus deo de facto neccessiteturnecessitetur acceptare per aliquid quod poneretur nullo quod non esset in potestate illius inimici huius est caritas etc.

Item si ita caritas inhaeris animae neccessarionecessario diligeretur a deo et redderet ex natura rei animam sit caram deo aut hoc esset propter suam bonitatem naturali et tunc tament vel magis neccessarionecessario acceptaret ipsam creaturam rationalem quae est maioris perfectonis naturalis aute propter bonitatem moralem maiorem et hoc non quia non est in potestate hominis nisi dispositive et per consequens iste actus dispositus esset maius acceptus vel quia nihil causet etc et omnis ratio redderetur praestantior de subiecta animae nisi ditas forte quod ipse reddit se odibilem non diligibile neccessarionecessario per actum malum prohibitum quam libere iste elicit quia saltem intellectiva pueri non reddit se odibilem etc

Item actus diligendi deum super omnia cum circumstantiis omnibus naturaliter possibilem puta quod vellet quidquid placeret deo etiam subire mortem et omne periculum et dampnum magis vel saltem non minus habet ex natura sua quod faciat aliquem libere et sponte elicientem talem amorem esse acceptum deo quam quaecumque forma quae non est in potestate habentis sed tantum recipit eam sed stante tali actu in voluntate potest deus non accipere istum actum vel habentem tamquam per actum istum dignum vita aeterna ergo et posita in voluntate quacumque forma mere supernaturali quae non est in potestate habentis potest deus non acceptare eam vel non habentem acceptare mairo videtur inanimantia cum quia talis actus magis habet rationem acceptibilis cum quia magis habet ratione virtutis quae est actus cum quia m?t[?] repungnat peccato ex natura rei cum directe sibi contrarietur minor videtur inanimanta quia aliter sequeretur quod aliquis ex puris naturalibus posset mereri vitam aeternam etc.

3otertio restat solvere argumenta ad primum cum dicitur formae oppositae etc sufficienter respondet Et ad 2msecundum similiter ibidem et similiter ad 3mtertium et 4mquartum cum quibusdam superadditis quae primo occursu se offerunt cogitati

aliud dubium est si praeter caritatem increatam sic ponenda alia caritas informans aut[?] igitur propter substantiam actus et hoc non quia per actum homo posset per experientiam scire se esset incausate[?] quod tamen non concedetur cum scriptura dicat nemo sit utrum sit dignus odio vel amore et apostolus nichilnihil mihi conscius[?] sive[?] etc.

autem 2osecundo propter conditiones naturales actus et hoc non quia iste ponitur posita substantia actus aut propter conditionem meriti et hoc non quia omni actum quem deus potest acceptare cum tali habitu potest etiam si esset talis habitus circumscriptus ut prius visum est de potentia ordinata non ideo acceptat deus aliquem ad tamen primum in caelo quia sibi tantam contulit caritatem sed potius econverso et per consequens etiam de facto ipse est carus et deo acceptus ad vitam aeternam non quia habet caritatem sed potius econverso

ad istud dicendum quod propter quod licet[?] horum trium[?] ponitur[?] caritas creata in caro de communi lege dei primo propter substantiam actus quia in actum intensiorem potest voluntas cum ea per intrinsecum sibi principium quam possit sine ea et hoc in actum eiusdem speciei inqualem posset etiam sine eadem si praecise habeatur utrobique cogitatio eiusdem speciei nec ex hac intentione actus scitur experienter[?] haberi caritas creata non plus quam caritas increata et tamen spiritus sancto[?] vult spirat etc immo in dispositione personae per naturalis aliter et aliter pro diversis temporibus puta in corpore sufficit saepe ad istam diversicatem salvandum et alia multa quae non cadunt semper sub nostra experientia ut sciatur quid talium sit in eam determinate et dato quod esset actus alterius speciei procedens ex caritate informante quam qui sine illa habere non sequeretur quod nos possumus illos experiri specifice distingui quia hoc est satis difficile nisi solum arguitive de amoribus simplicibus quibuscumque

Ulterius etiam dicendum est quod sicut creata caritas facit ad substantiam actus proportionaliter ita et ad conditiones naturales actus

ad 3mtertium modum facit caritas quia placet deo et acceptum est quod voluntas libere utitur principio sibi dato ad amorem dei et proximi libere producendum nec argumentum probat nisi quod deus actum talem posset sine huius habitu acceptare de potentia absoluta quod concessi probat etiam argumentum quod prius primi?te[?] causalitis[?] finalis vult deus sibi dare vitam aeternam quam caritatem creatam quo ad portionem vitae aeternae gratis dnadam reddam meritis actus enim de se id est secundum valorem suum proprium acceptat die gratuita acceptatione addere pro hiis actibus bonis qui a caritate non procedunt de quibus secundum gregorius praecedenti quaestione tactum est taliter in qua meritorii sunt de facto soli illo quorum quilibet est usus liber primii[?] a deo collati et ad merendum deum propter se et propter deum se et proximum diligendo.

Contra tamen illud potest argui quod etiam nullo modo de aliqua potentia posset voluntas mereri sin tali habitu in formante primo sicut arguit doctor subtilis nihil debet formaliter agere alia actione nisi principium istius actionis sic informa agentis

cum[?] accipitur ex 2o de anima ubi ex hoc quod anima est qua vivimus et sentius concluditur quod anima est forma et actus sic agentis igitur cum operatio meritoria sit opero voluntatis vel hominis per voluntatem operantis sequitur quod illud quo meritorie[?] agit sic forma etius hoc autem quod meritorie agit non potest esse pura natura quia tunc ex solis naturalibus posset meritorie agere quod videtur esse error pelagii igitur requiritur supernaturale non fides vel spes tantum quia manet in peccato re igitur caritas

Item si non hoc videtur praecise quia specialis assistentia spiritus sancti sufficeret sed hoc non videtur quia nulla actio est in potestate agentis nisi ipsum habeat formam per quam possit agere Si enim per alis[?] coassistens sibi extrinsecum tamen quod non est in potestate eius posset agere talis actio non erit in potestate eius sicut nec sicudsicut nec coassistentia illo extrinseci est in potestate eius spiritum enim sanctum coassistere voluntati non est in potestate voluntatis sicudsicut nec vult actio causae superioris est in potestate causae inferioris igitur si ex illa sola coassistentia posset voluntas agere et non habeat in se formam qua sufficit posset libere exire in actum meritorium sequitur quod actus meritorius non esset in potestate eius quod esset inconveniens

praeterea si spiritus sanctus moveat spiritualiter voluntatem in actione meritoria sequitur quod ipsa motio est causatio alitus in ipsa voluntate et quod voluntas respectu illius non habeat aliquam causalitatem nisi tantum receptionem passivam

Istud igitur vel est actus diligendi et ita non sequitur quod actus diligendi meritorius nullo modo sit a nolite vel illud est aliquid aliud naturaliter praecedens actum diligendi et illud voco habitum

Praeterea sicudsicut se habet esse causarum deo ad voluntatem dei nam sicut et esse oditum a deo sed nihil est oditum deo quin divina essentia reperiat in eo aliquid odibile et detestabile ex natura rei quod dat formaliter esse odicum peccatum enim ex natura rei oditur a deo iuxta illud prophetae quoniam[?] non deus volens iniquitatem tu est igitur per oppositum non acceptatur caritative a deo nisi quatenus est in eo aliquid quod ex natura rei reddit acceptabile

Item 5oquinto ad idem qui plures circumstantiae requiritur ad dilectionem dei meritoriam quam ad bonitatem vel perfectionem moralem dilectionis dei sed circumstantias quas actus moralis requiritur nullus perfecte et integre potest coactuare ex habitu virtutis acquisitae quia secundum philosophum 2o ethicorum medium circumstantiarum actingereattingere summe difficile ymmoymo forsan impossibile ergo multo fortius ex puris naturalibus non poterit homo actingereattingere ad circumstantiarum integritatem quas exigit actus divinae dilectionis meritorie potentia cum inter circumstantias cadat hic quod omnia divina volit ab isto fieri inpleanturimpleantur

Item 6osexto inpossibileimpossibile est ad actum illum ex puris naturalibus actingereattingere ex quo virtuaiter inpleturimpletur vel actualiterdentaliteri universa lex et prophetae et omne dei mandatum quia impossible est mentem nam illa prophetare actu et voluntatem in omnia simul derigere Item actus caritatis excedit facilem materiae habituine totam maxime quo ad hoc quod actus sit meritori igitur requirit aliquod principium quod excedat facultationem[?]m mere[?] hu?e[?] et non praecise scilicet factum igitur aliquod principium si naturale intrinsecum sine infusis[?] minor patet quia sicudsicut motus naturalis est filius neccessarionecessario ab alicoaliquo principio intrinseco ita motus voluntarius est ab alicoaliquo principio intrinseco et per consequens si actus caritas esset totaliter ab exercitu mo?ce[?] non esset voluntarius et ita non meritorius

ad primum istorum dicendum quod scotus non potest tenere quod argumenta ista concludant quin de possibili nulla forma requiratur neccessario cum ut supra tetigi tenuerit quod deus de potentia absoluta acceptaret aliquem ad vitam aeternam sine tamen tali forma dicendum igitur ad maiorem quod est vera sic intendo nihil dicitur formaliter agere etc vera est nisi principium totale vel partiale agendi sit forma eius vel ipsammet quod agit sic est in proposito non autem quod omne conprincipium actionis sit forma huius agentis aliter deus esset forma caloris calefacientis et voluntatis elicitis quodcumque velle cum talis action non eliciatur nisi deo conprin?ce[?]

ad 2msecundum cum dicitur nulla actio etc verum est nisi sit forma vel habeat formam quae sit saltem partiale principium et etia est in proposito quod ipsamet voluntas est forma quae est partiale principium volitionis meritorie libere elicite sufficit tamen quod aliquid conprincipium tantum assistat absque informatione quia aliter simpliciter alium actum et naturaliter ausatum haberet in potestate et licet assistentia talis spiritu sanctus specialis praevia saltem non sic in potestate voluntatis quia est ex merea dei gratia nec ipsam meretur homo de condigno nec mereri potest quamvis de congruo valeat tamen quia ipsam iam assistens et non informans sibi cooperetur est in libera sui potestate quia sit dedit seipsum deus in conprincipium ex mera sua gratia et libertate minime[?] suae

Aliter respondet firanf dicens quod si acciperet verum cum dicit quod spiritus sanctus cum habetur non est in potestate voluntatis cum sine illo nihil agat ad meritum caritas creata ad huc sequitur quod actio meritorium non est in potestate operantis ideo negat bene illud assumptum qua cum voluntas est iusta tunc sit est spiritus sanctus in potestate voluntatis sicut caritas creata quantum pertinet ad actionem quia libere potest voluntas habere spiritus sanctus ad conprincipiendum et accipiendum actum suum et hoc sufficiet scilicet quod ita sit in libera potestate voluntatis iusta ita dico facit de facto cum caritate creata et de potentia absoluta posset sine ea

ad 3mtertium dicendum quod verum est quod ita motio est tantio[?] alicuius in voluntate actus diligendi vel alcuius actus sed ex isto antecedente et assumpto non sequitur quin voluntas possit active conprincipiare tales actus nec quin aliter principiet illum quam receptive solum

ad 4mquartum dicendum quod illud argumentum magis videtur esse ad oppositum qui videtur quod sicudsicut aliquis non potest esse oditus propter aliquid decestabile actum inhaerens eis quin tamen infundit aliquando ita eadem ratione posset de potentia dei absoluta aliquis esse carus deo non propter formam inhaerentem sed quae fuit puta quia aliquando bene egit licet non modo bene agat nec aliquam aliam formam actum habeat

Item si esse oditum se habet ad voluntatem divinam sicut esse carum et econtra igitur sicut aliquis potest esse oditus propter aliquid detestabile in alio sicut de puero baptizato propter peccatum adae ita de potentia dei absoluta poterit quis esse carus propter aliquam formam in alio

Praeterea natus in peccato originali non habet formam aliquam detestabilem deo et tamen ille est oditus sive detestabilis deo igitur aliquid sine tali forma potest esse detestabilis

assumptum patet quia a quo causaretur ista forma neccessarionecessario detestabilis deo non a deo sicudsicut a causa totali manifestum est nec ab illo parvulo quia nulla forma neccessarionecessario dtestabilis causatur ab alicoaliquo nisi me?te[?] actu voluntario nec ab alicoaliquo alio quia nulla forma neccessarionecessario detestabilis deo causatur a causacausaretur enim a mere natural sed nulla creatura causat aliquid in isto parvulo accidentaliter unde sit oditus deo nisi demeretur naturaliter igitur etc

praeterea quando quis peccavit mortaliter actu transeunte possible est nullam formam remanere quae non praefuit ante peccatum igitur tunc non est talis oditus a deo propter formam aliam formari inhaerentem nisi forte diceretur quod actus malus relinquit habitum malum propter quem etiam actum transeunte iste est detestabilis sed haec evasio non sufficit cum quia talis habitus potest corpori sine[?] caritate adveniente et tamen non desint esse oditus sine caritate adveniente assumptum patet quia tali peccato non tamen opponitur saltem quod ad subiectam[?] actus procedens ex caritate sed etiam iustitia quae potest haberi ex puris naturalibus qualem habuerint philosophi et alii pagani igitur talis iustitia ex puris naturalibus generabit habitum contrarium illi habitui derelicto ex peccato et per consequens per adventum illius habitus corrumpitur prior vel per causam habitus posterioris contrarii priori derelicto ex actu peccati et tamen talis carens tunc omni forma anima est oditus a deo ergo etc Item deus posset talem habitum corpore sine infusione caritatis et tunc esset oditus sine omni tali forma[?]

Item quid[?] intelligere debemus per esse oditum deo vel deum non acceptare istum ad vitam aeternam et velle ipsum in perpetuum pe?aliter[?] affligere eo modo quo facit quosdam in purgatorio vel hic in via sicut fecit Job et tunc posset deus hoc facere de potentia sua absoluta sine omni iniustitia ex parte dei non enim neccessarionecessario neccessitatenecessitate absoluta determinat talium penaspoenas si aliud intelligatur non curo quia ille sensus sufficiet ad propositum unde ad sensum qui sufficiet ad propositum non teneo cum okam quo ad illud quod hic dicit quod nihil potest esse oditum nisi careat vel caruit aliquo quod deberet sibi inesse vel nisi aliquis alius tali caruerit loquendo de potentia dei absoluta verum est tamen quod de facto deus nullum odit nisi fecerit quod facere non debuerit vel ipse careat vel alius alicoaliquo quod deberet haberi

Ex quo etiam potest argui quod argumentum est ad propositum quia aliquid potest esse detestabile et oditum sine forma detestabili inhaerente patet etiam in peccato omissionis ubi nihil inhaeret quod prius non fuit sed caret alicoaliquo vel perdit aliquid quod deberet inesse igitur si similitudo valeret aliquid potest esse carus quamvis nulla forma talis sibi inhaereat sed quia habet omne quod tenetur habere et ultimus deus de potentia absoluta ordinare posset quod non tenereturntur habere caritatem huius patet igitur quid dicendum sit ad formam argumenti quod minor sumpta negative de possibili falsa est et hic sufficiet ad propositum

ad 5mquintum dicendum quod non esset repungnantiarepugnantia quin omnis circumstantiae neccessariaenecessariae essent notae et quin ad eas posset homo actingereattingere si placeret deo quia posset statuere quod quicumque diligeret deum super omnia et non faceret scienter contra rectam rationem quod meretur vitam aeternam

ad 6msextum dicendum quod licet stantibus omnibus mandatis divinis et nullo subtracto inpossibileimpossibile sit ex puris naturalibus sine gratia elicere actum animae quo actualiter vel virtualiter inpleaturimpleatur universa lex pro eo quod aliquod mandatum est quod ex ista caritate quae non est in mera potestate naturae taliter sed solum dispositive elicimus actum dilectionis dei et proximi tamen possibile esset quod subtraheret deus illud mandatum et multa alia etc

ad 7mseptum cum dicitur quod actus caritatis excedat totam facultatem naturae verum est quod iste secundum mer?m[?] quem active principiat recipiat habitus caritatis supernaturalis infusus sic quod excedit facultatem naturae quod non potest sufficienter causari ex puris naturalibus in voluntate sine gratia cum sola generali dei influentia quia secundum alias declarata nulla causa citra deum sufficeret per se producere eundem effectum numero sine eiusdem speciei per se dato tamen quod posset sufficienter in effectum tamen quod talis actus sit meritorius vitae aeternae excedit totaliter facultatem humanae naturae quia hoc enim est in potestate hominis naturali sive habeat caritatem sive non sed in sola libera dei acceptatione ut prius declaratum est unde et idem actus numero posset sid deo placeret primo esse meritorius vitae aeternae et postea non etiam posita caritate in anima et econverso etiam aliter sequeretur quod creatura alia posita posset deum neccessitarenecessitare ad aliquid in futuro causandum quod non est verum et ideo dicendum est quod non est in potestate humana praecise naturali quod actus suus quicumque sic meritorius licet actus unde sic aliquando in potestate sua et ideo requiritur principium intrinsecum ad hoc scilicet ipsa voluntas et iterum si actus principatus a voluntate et caritate simul primus dico sic alterius speciei omni illo quem voluntas per se principare posset tunc requirit principium intrinsecum supernaturale illus actus primus scilicet caritatem nisi placeret deo sicut bene si placeret sibi posset supplere activitatem illius principii partialis supernaturalis sed sic principiari non sufficeret ut actus meritorius ymmoimo nec omnis actus eiusdem speciei est semper meritorius ut cito post declarabo sed hoc semper est ex libera dei acceptatione quae uniformiter semper libere acceptat de facto ceteris paribus sicut semper et tamen libere organizato corpore infundit animam

3mtertium dubium principale est vicorum omnis actus meritorius diligendi deum propter se vel proximum propter deum principiatur partialiter a caritate infusa

ad illud dicendum quod non est bene evidens nec ratione nec experientia utrum actus iste quem voluntas et caritas infusa conprinciant sit simul eiusdem speciei vel non nam quod sic habet probabilitatem quia esse alterius speciei sicudsicut potentia et habitus possunt in actus eiusdem speciei cum illo in quem posset potentia sola et non in actum alterius speciei si loquamur quem posset altera per se tamen videretur etiam simul posset saltem in aliquem qualem secundum speciem una non posset sine alia sed illud capit instantia de habentibus acquisitis ideo non sufficit cogit tamen dicendum est quod si omnis actus quem conprincipiat sic eiusdem speciei cum actum naturaliter causabili a sola voluntate sine tali caritate conprincipiate per modum habitus sicut credo quod sicut tunc de facto omnis actus meritorius talis speciei est partialiter a caritate mediante vel immediate quia nullus actus de facto est meritorius nisi elicitus ab habente caritatem vel imperatus sed voluntas informata caritate de facto nullum actum quem caritas potest conprincipare principiat per se licet secus esset si deus suspenderet activitatem caritatis igitur si autem omnis actus quem conprincipiat caritas sit alterius speciei ab actu quem vel qualem voluntas per se sufficeret sine caritate princi?te[?] tunc credo absque assertione quod non or[?][m?] secundum leges dei ordinatas quod omnis actus caritatis ad hoc quod sit meritorius sic principative a caritate licet operat secundum istam legem quod ad hoc quod actus quicumque voluntatis sic meritorius ipsa voluntas informetur caritate per quam persona acceptetur et eius actus boni secundum leges recti dictaminis ractici quia non videtur mihi quod per hoc quod voluntas informatur caritate privetur po?to[?] eliciendi actum moraliter bonum eiusdem speciei cum illo quem posset absque caritate gratia enim non privat naturam sicut nec gloria sed perficit et ideo licet possit modo cum caritate in aliquem actum diligendi deum super omnia et ita de similibus superioris speciei et nobilioris quam prius potuit per se tamen ad huc poterit in actum diligendi deum super omnia et ita de aliis in qualem potuit ante sed si hoc sic verum nullo modo mihi videtur quin si talem eliceret si informaretur caritate quae gratificat voluntatem et totam parvum[?] iste actus esset meritorius quantumcumque ipsum non conprinciparet caritas ut praeceenti quaestione dixi de operibus caritatis pietatis et similibus provenientibus non a caritate infusa secundum gregoris igitur etc

4mquartum dubium est utrum omnis actus eiusdem speciei cum actum meritorio est meritorius propter illud quod tactum est in solo 4quattuor duii praecedentis quia ante caritatem frequenter elicitur actus vel potest naturaliter elici eiusdem speciei cum isto quem voluntas sola principare posset habita caritate dato quod omnis actus quem caritas illa conprincipiat sic alterius speciei ab isto quem sola voluntas conprincipare sufficeret id est sine caritate sed tunc ad huc restat dubitatio ulterior supposito quod omnis actus quem caritas conprincipiat sic divisae speciei ab isto quem sola voluntas principaret vel si non omnis saltem tamen aliquis utrum omnis actus eiusdem speciei cum isto actum alio sic meritorius secundum leges dei ordinatas quia quid dicendum sic de potentia dei absoluta satis diffuse dixi quod videtur dicendum

Et est dicendum quod non cuius probation est quia licet primus talis actus elicitus a caritate non posset secundum leges dei de facto ordinatas non esse meritorius prius tamen solus vel saltem multi eliciti illius speciei caritate mediante possunt relinquere vel relinquunt habitum ab ipsis naturaliter causabilem in voluntate quia non minus sufficiunt illi actus reliquere habitum quam alii alterius speciei in potentia habituabili ymmoimmo etiam experimur nos post actus quoscumque volitionis quos elicimus nos inclinari in consimiles et esse proniores ad illos quam ante sed habitus derelictus ex actibus potest cum voluntate in consimiles actus igitur cum habitus acquisitus quicumque maneat vel manere posset adnihilata caritate per commissionem vel omissionem pro habitualis praecepti et secundum leges dei ordinatas sequitur quod cessante caritate vel saltem deo suspen?te[?] activitatio caritatis inhaerentis poterit homo in similes actus cuiuscumque s?e[?] competentes viatoribus in qualem potuit mediante caritate sed illi qui eliciuntur cessante caritate ideo sunt meritori igitur non omnis eiusdem speciei cum actum quaestionis meritorio est meritorius secundum leges di[?] ordinatas sed tantum actus primus in quem non posset nisi mediante caritate de quo est sermo vel qui non posset secundum statuta a deo iam ordinata non esse meritorius

5mquintum dubium potest esse quid in actum meritorio vel quae ipsius conditio est illud propter quod ponitur caritas requiri de communi lege dei et huic dubium bene respondet doctor subtilis libro 1 distinctione 17 quaestio 1 articulo primo quod ex nullo actu quem experimum possumus evidenter concludere eius neccessitatemnecessitatem nec ex subiecta actus nec ex intentione actus nec ex delectione sui[?] ex facilitate in operando neque ex bonitate neque ex rectitudine morali nec ex conformitate adelectam[?] rationem et hic sine rectam secundam dictamen prudentiae sive rectam secundum dictamen fidei quia quocumque istorum dato etc bene in principio articuli et deinceps et quare ibi et ideo respondet ultra omnia haec creditur esse una conditio in actu valet quod est acceptabilis deo sub intellige secundum leges de facto non quidam solum communi acceptatione qua deus acceptat omnem creaturam quo etiam modo ut dicit vult actum sub??[?] peccato alioquin non esset acceptus ab ipso acceptatione speciali quae in voluntate divina est ordinatio huius actus ad vitam aeternam tamquam meriti condigni non ad praemium

Sed ulterius est 6msextum dubium sicudsicut et ille doctor dubitat consequenter qualiter iste habitus sive[?] ratio acceptandi naturam et eius actum et quomdod sit ratio acceptandi naturam bene respondet sed de actibus non vult hic dicere consequenter tamen propter peccata venialia cum propter actus indifferentes quae ambo essent accepta si accceptaretur ex solo decore operantis et ideo secundum eum or[?] dicere quod ille habitus potest hoc quod est decor spiritualis nullae[?] vel personae quae informat est inclinanas ad determinatos actus et hoc active ut sibi probabilius videtur et mihi cum eo quod probo quia alio quin videretur quod sine isto posset haberi actus intensi?mus[?] diligendi deum tam in via qua[?] in patria si sola voluntas sine habitu esset ibi principium actum nam posset agere cum aequali conatu quando non informaretur causalitate sicudsicut quando informaretur causalitate

2osecundo quia alioquin non videretur esse verum quod dicit augustinus de libro arbitrio quod gratia se habet ad liberum arbitrium sicut sessor ad oq?m[?] quia sessor active regit et movet equum nec illud aliqualiter quod dicit in epistola ad sixtum[?] voluntate inquit comitante non praeeunte pedisse[?] qua non dna[?] consimile allegat materialiter libro 2 distinctione 25 capitula 3 ubi dicit augustinus ad bonifaciam[?] papam voluntate inquit comitante non ducente pedise qua non praevia non esset autem voluntas pedisse qua si ipsa gratia nullam causalitatem haberet respectu actus igitur

Ista sunt probabiliter dicta dummodo voluntas sola sicudsicut etiam videtur sentire eodem articulo in principio quasi posset in omnem actum secundum speciem sine caritate in qualem cum caritate sicut forte est verum si aut voluntas sola posset in alios actus diligendi deum et proximum moraliter voluntas alterius rationis ab illis in quos inclinat active caritas infusa tunc sufficeret ad hoc quod multi actus meritorii essent quod caritas esset decor operantis absque hoc quod ad illos active inclinaret ut prius dictum est et illud in contrarium de peccato veniali et actum indifferenti non cogunt quia neuter est moraliter bonus aut conformis dictamen practico virtuoso moraliter et hic videretur forte requiri ad actum meritorium scilicet quod sic mortaliter bonus

dices forte quod inclinat per modum naturae igitur determinate ad eadem sed ista quae fient una vitae bene alias male fierent igitur

dicendum quod inclinat immediate ad placiendum deo et diligendum et omittendum quaecumque scirentur displicere et ideo pro diversis casibus inclinaret etiam naturaliter immediate tamen ad opposita ita etiam facit prudentia

7mseptimum dubium quae istarum causarum sit prima et principior respectu actus quem conprinciiat voluntas valet ante gratia videtur enim ex dictis quod gratia praecise ex auctoritatibus augustini sed oppostium videtur primo quia potentia utitur in actu habitu non econverso

2osecundo quia actio non esset libera si gratia esset prima causa voluntas enim naturaliter moveretur quia gratia naturaliter moveret et sicut voluntas non libere moveretur ita nec libere ageret cum non ageret nisi quia mota

3otertio quia non videretur quod voluntas semel habens gratiam unquam posset peccare quia causa 2asecunda semper sequitur inclinationem primae nec potest moveri ad oppositum illius ad quod causa prima inclinat

8ooctavo voluntas est illicitator ad actus quam habitus ille illicitatio autem ad plures effectus videtur competere superiori et licet iste rationes non sint efficientes usque quam praecise 3 ultimete mihi tamen videtur quod doctor iste ibidem subtiliter multum et pulchre solvit istam dubitationem nec aliam volo ponere salvo quod multa in eo dicta quae principiis quae teneo non congruunt omictoomitto sententiam quae congruit et sufficit accipio mutando tamen ea quantum ad modum loquendi conformem visui moderno et illi visui quem sive secutus tenet igitur in principiando subiectam actus cum circumstantiis omnibus moralibus quae congruunt voluntas est causa principior sed quo ad hoc quod actus sic meritorius habitus tenet principitatem et satis quiddam possibile est ut dicit et satis diffuse declarat[?] per tria exempla propter causam principalem effectus competere effectum aliquam relationem ad extra minus principialiter quam propter causam eius minus principialem

Et ex hoc elicit expositionem[?] augustini quomodo gratia est sicut sessor et voluntas sicut equus[?] et quomodo voluntas etiam respectu gratiae est pedissequa nota

8vumoctavum dubium est quia aliquis ut videtur potest mereri gradum certum beatitudinis extra gratiam existens igitur pari raitone plena beatitudinem et ita gratia non videtur neccessarianecessaria assumptum patet quia si quis in mortali pecato baptizaretur et post de isto peccato peniteatpoeniteat ipse habebit plus de gratia in vita et de primo in patria quam si non fuisset baptizatus igitur per baptisma susceptum in peccato mortali aliquod aliquis praemium meretur vitae aeternae tamen quia dicendum quod existens in peccato mortali potest recipere sacramentum per quod ratione opoeris operati circa ipsum et non ratione meriti alicuius sui habiti tunc si prius vere peniteatpoeniteat habebit praemium in vita eterna nam etiam infantulo baptizato si tunc moriatur dabitur vita aeterna non per meritum suum sed propter opus operantis circa ipsum virtute meriti christi et divina acceptatione et non habebit iste tamen praemium sicudsicut si meruisset recipiendo baptismum quia in recipiendo acquisivisset duas partes praemii unam debita sacramento et aliam correspondentem merito personali et istam partem quae debetur virtute operis operati recepisset etiam si prius baptizatus esset baptismo flaminis et partem quam meruisset ille baptizatus in mortali numquam habebit quando penitebitpoenitebit sed solam quae debetur operi operatio in illo qui nec obicem poneret nec per prop?m[?] meritum promereretur

Item si caritas sic neccessarianecessaria vel gratia ut supra tactum est vel propter activitatem ratione actus vel propter hoc solum ut actus naturalis sic meritorius non primo quia capio actum maximum causabile naturaliter a voluntate non habente gratiam et apponatur post gratia stante semper isto actu aut igitur iste causabitur a voluntate sicudsicut prius vel simul a voluntate et a ca?te[?] et hoc non videtur quia iam praetactus est et per te in actus ab una causa activa creata totaliter causatus non potest ab alia causa creata active produci nec totaliter vel partialiter igitur nec a causalitate et tunc cum ille sit actus perfectissimus possibilis voluntati naturaliter ad istum perfectissimum actum habendum non requiritur caritas nec propter secundum quia tunc non communicaret sibi quae sibi a sanctis solent tribus quare scotus libro 1 distinctione 17 ut supra in dubio 6osexto

dicendum quod gratia sue caritas requiritur ut actus sic meritorius et ut actus voluntatis cari?ts[?] mediante ita causetur ut superius dictum est

Ea ad argumentum contra dicendum quod maximus actus quem voluntas potest sine caritate causare non est maximus quem cum caritate causare potest cateris paribus et ideo habita caritate causabit perfectorem quam prius

Dices forte quod tunc cumi voluntas prius causaverit quantum potest vel modo cessabit caritas prior actualis id est actus vel sola caritas causabit residuum quod modo noviter ratione caritatis acc?stit

praeterea si voluntas praecausavit actum maximum sibi possibilem naturaliter igitur non poterat perfectiorem recipere igitur ratione caritatis advenientis non potest actus crescere

ad primum istorum dubio quod quod cum actus prae causatus a voluntate sine caritate a caritate causari non valeat sicudsicut tangit argumentum huius dubii vel oportebit actum cessare et alium causari quod non mihi videtur neccessariamnecessariam vel potius voluntas cum caritate causabit gradum supervenientem et non causalitas sola licet enim voluntas non possit sine adiutorio caritatis illud supervenientis causare stante priori cum tamen caritate potest

ad 2msecundum dicendum quod licet voluntas praehabuerit maximum actum ab ipsa in puris naturalibus active causabilem non tamen maximum sibi possibilem quia non maximum in ipsa naturaliter receptibilem nam secundum augustinus ubi dicit quod habere gratiam vel fidem non est nullae[?] posset aut ita habere nullae[?] est voluntatis vel intellectus aliquid potest voluntas potest aliquid naturaliter recipere quod naturaliter efficere ceteris paribus

Item quod caritas non sive neccessarianecessaria videtur quia ceteris paribus quanto voluntas cum minori gratia eliceret actum bonum volendi tanto plus meretur et tanto esset actus magis meritorius quia tanto plus asscriberetur actus bonus voluntati et maiorem conatum apponeret igitur ut videtur tantum conatum potest apponere quod etiam si totaliter de sset caritas ad huc esset actus meritorius

Istud confirmatur quia capiantur duo quorum unus habeat actum parvissim[?] et magnam caritatem et alter econveso parvam caritatem et actum magnum iste sensus plus meretur quam primus et non ratione caritatis quia minorem caritatem habet quam ille igitur ratione voluntatis igitur caritas non videtur augere meritum nec esse ad merendum neccessarianecessaria sed magis meritum minuere vel superfluere

dicendum quod si ly ceteris paribus intelligatur quod etiam quantitas actus sit eaiusdem utrobique ut sit sensus quod tantus actus cum minori caritatem esset magis meritorius quam aequalis praecise cum maiori caritate si etiam aliae conditiones et circumstnatiae sint pares tunc distinguo quia vel hic est actus qui ideo praecise imputatur ad meritum quia est moraliter bonus et habet secum caritatem sed non prot?c[?] active a caritate et tunc propositio assumpta falsa est quia tunc utrobique est aequalis conatus voluntatis et per consequens ex parte voluntatis non habet unus quod sit magis acceptabilis quam alter et quia caritas ibi non iuvat in aliquo ad quantifiatem actus sed solum quia est forma operantis reddit eius actus moraliter alios bonos meritorios in hoc casu sine ambiguitate aliqua verum esset quia mairo caritas reddit actum magis meritorium

Si vero caritas utrobique principaret actus suos inter se cum ceteris conditionibus paribus excepto conatu voluntatis tunc possibile satis est et saepe verum est quod actus illus qui haberet minorem caritatem esset magis meritorius quia eo ipso isto actus qui eliceretur mediante minori caritate eliceretur cum mairori conatu voluntatis et per consequens sicut deducit ratio principalis quantitas actus esset voluntati moraliter inputabiliorimputabilior pro eo quod plus quoddamodo apponeret de suo quam ex alia parte nam si voluntas habentis maiorem caritatem tantum fuisset conata ad fiudum[?] seu intensum actum habuisset actum meliorem quam prior pro eo quod caritas est ibi alior si cetera sint paria tamen non credo quod rariter talis eliciens aeque intensum et fierndum[?] actum cum minore caritate plus mereatur quam eliciens equalem cum maiori caritate sed tunc tamen cum in habente minorem caritatem plus provenit de quantitate actus ex maioritate sui conatus super conatum alterius quam accusat[?] in alio quantitati actus ex maioritate caritatis in illo super caritatem alterius si enim maioritas conatus ex uan parte praeponderet utriusque simul maiorici ex alia parte tunc actum existente hinc inde aequali est magis meritorius in habente caritatem minorem si econverso et si aequivaleant iste causa hinc inde tunc aequaliter merebitur iste et ille potest enim esse assensus ex una parte et dissensus ex alia respectu divinae acceptationis et econverso et per consequens possunt pertingere ad paritatem

Ex isto si bene applicetur videtur sequi cor?rie[?] quod potest contingere quod habens maiorem actum et etiam maiore caritatem minus mereatur quam habens causa actum minorem quam etiam caritatem puta etiam si plus appraetietur[?] apud deum maioritas conatus in habente minorem actum et minorem caritatem super conatum in alio et plus per ipsum in illo accustat[?] actui quam in alio appraetie?tur[?] illud quod acci?scit actui ex excessu caritatis super caritatem si autem non supponat paritas actus secundum quantitatem tunc iterum disciendum[?] est de quo actu sic sermo ante valet de actum quem non principiat caritas vel de illo quem principiat et applicando satis patet quiddam respondendum sit nam sive sic sive sic falsa est propositio si intelligatur universaliter sic patet qualiter assumptum est falsum et qualiter est est verum et si sumatur ad sensum verumalet patet quod ulterior consequentia non valet quia requiritur gratiam in esse operanti ad hoc quod aliquod opus meritorium sit secundum quantitatem moralis valoris actus nam iste nihil valet meritorie sine caritate quia persona non est acceptata

Ad confirmationem dicendum quod est ut sic est ut non sicudsicut patere posset advertenti obviationes[?] compensatorias[?] ante dictas

ad argumenta principalia ad primum dico quod non sequitur non sunt plures fides igitur nec plures caritates concedo etiam illud quod accipitur scilicet quod una caritas potest ita efficaliter[?] in actum suum sicudsicut una fides in actum suum et ita nego consequentiam quia habens plures caritates potest in actum dilectionis fortiorem quam habens unam fidem potest in actum fidei cuius ratio est ita quia ponendo creatam caritatem dicendum est quod spiritus sanctus non plus fortificat per suam praesentiam actum diligendi quam actum credendi vel sperandi sed aequaliter inclinat ad omnes actus illos quando est noster non tamen dicitur fides nostra sicut dicitur amor noster vel caritas quia deus cum hoc quod est nobis conprincipium et acceptator dilectionis est secundum seipsum formaliter caritas quaedam ymmoimmo summa caritas iuxta illud deus caritas est non sic autem in se vel sense fides vel species non plus quam lapis vel asinus

ad aliud dicendum quod augustinus intendit quod solum hoc donum vel aliquem donum convertibilitatis sequens ex hoc dividit inter filios regni et perditionis et hoc est verum nec per 5oquinto excluditur caritas creata quia illa sequitur convertibliter ad hoc donum nam si in alicoaliquo spiritus sanctus sit est caritas in ipso est caritas creata et econverso patet enim ex processus augustini circa illud apostoli si linguis hominum loquar etc ponit supra dictam auctoritatem et concludit consequenter quantum igitur bonum est sine quo ad aeternam vitam neminem tanta bona perducunt patet inquam quod non vult per istam dcom[?] exclusivam excludere nisi ista dona ex quibs non sequitur spiritus sanctus haberi ab habente ista quia sic procedunt ibi verba apostoli