Text List

Table of Contents

Only show available transcriptions

De causa dei

Praefatio

Epistola prior

Liber 1

Caput 1

Caput 2 : Quod Deus est omnium aliorum necessarius conseruator

Caput 3 : Quod Deus est necessaria causa efficiens cuiuslibet rei factae

Caput 4 : Quod qualibet creatura mouente, Deus necessario commouet

Caput 5 : Quod Deus non est mutabilis ullo modo

Caput 6 : Quod Deus habet distinctam scientiam omnium

Caput 7 : Obiicit contra sextum et soluit.

Caput 8 : Quod Deus habet volutionem et amorem communiter et specialiter ad quaecunque.

Caput 9

Caput 10

Caput 11

Caput 12

Caput 13

Caput 14

Caput 15

Caput 16

Caput 17

Caput 18

Caput 19

Caput 20

Caput 21

Caput 22

Caput 23

Caput 24

Caput 25

Caput 26

Caput 27

Caput 28

Caput 29

Caput 30

Caput 31

Caput 32

Caput 33

Caput 34

Caput 35

Caput 36

Caput 37

Caput 38

Caput 39

Caput 40

Caput 41

Caput 42

Caput 43

Caput 44

Caput 45

Caput 46

Caput 47

Liber 2

Caput 1

Caput 2

Caput 3

Caput 4

Caput 5

Caput 6

Caput 7

Caput 8

Caput 9

Caput 10

Caput 11

Caput 12

Caput 13

Caput 14

Caput 15

Caput 16

Caput 17

Caput 18

Caput 19

Caput 20

Caput 21

Caput 22

Caput 23

Caput 24

Caput 25

Caput 26

Caput 27

Caput 28

Caput 29

Caput 30

Caput 31

Caput 32

Caput 33

Caput 34

Liber 3

Caput 1

Caput 2

Caput 3

Caput 4

Caput 5

Caput 6

Caput 7

Caput 8

Caput 9

Caput 10

Caput 11

Caput 12

Caput 13

Caput 14

Caput 15

Caput 16

Caput 17

Caput 18

Caput 19

Caput 20

Caput 21

Caput 22

Caput 23

Caput 24

Caput 25

Caput 26

Caput 27

Caput 28

Caput 29

Caput 30

Caput 31

Caput 32

Caput 33

Caput 34

Caput 35

Caput 36

Caput 37

Caput 38

Caput 39

Caput 40

Caput 41

Caput 42

Caput 43

Caput 44

Caput 45

Caput 46

Caput 47

Caput 48

Caput 49

Caput 50

Caput 51

Caput 52

Caput 53

Epistola posterior

Prev

How to Cite

Next

Caput 3

Quod Deus est necessaria causa efficiens cuiuslibet rei factae
1

CAP. III. Quod Deus est necessaria causa efficiens cuiuslibet rei factae: habet Corollarium habens tres partes.

2

HVic autem addendum, quod Deus est necessaria causa efficiens cuiuslibet rei factae: Minus enim videtur rem per se existere, vel aliam conseruare, quam perse facere aliquid cum non esset. Sed nulla creatura potest in hoc minus, sicut capitulum proximum docuit; quare nec in hoc maius: Deus ergo necessario apponet manum ad quamlibet factionem. Rationes quoque factae de conseruatione possunt fieri de factione, terminis permutatis; & multae autoritatum de conseruatione loquentium, loquuntur de factione similiter. Sunt etiam praeter autoritates superius allegatas, multae quae perhibent testimonium veritati. Aristoteles qui dem in De mundo II. Antiquus, inquit, sermo, & paternus est cunctis hominibus, quod a Deo omnia, & per Deum consistant. Et infra; Est, inquit, reuera saluator & genitor omnium Deus, quaecunque quocunque modo fiunt in hoc mundo; Et sequitur, in alia transtatione; At vero per se operatur laboriosi animalis laborem sustinens, sed & potentia vtens impassibili. Et infra eodem ostendit, quod Deus vnica actione facit omnia opera huius mundi, sic dicens; Sicut autem in choraea inchoante Choraula concinit tota choraea virorum & mulierum, varijs vocibus acutis & gradibus, vnam harmoniam continuam continuantibus; sic se habet res & in Deo, qui cuncta disponit, & sequitur consequenter: videtur maxime comparari quod agitur eis quae fiunt tempore belli, quando buccina significat exercitui; tunc enim vnusquisque audito clangore, hic quidem sumit clypeum, alius coxalia & casside, & baltheu adaptat; & hic quidem frenat equum, ille ascendit bigas, alius praebet signum; mox autem dux insidiare consistit in iusidijs, princeps autem aciei in acie, miles autem in cornu, inermis vero recurrit ad propria; omnia autem sub vno significatore mouentur nutu Ducis qui fungitur potestate; sic & de vniuerso sapiendum. Nam ab vno mouente omnibus excitatis fiunt propria, & hoc inuisibili ente & occulto, quod nequaquam est impedimento nec illi ad agendum, nec nobis ad credendum. Haec autem vnica Dei actio, non est motus coeli, sicut aliqui somniant, sed vnicum Dei loqui, seu dicere, ipsomet Aristotele eodem cap. attestante, sicut cap. proximo recitatur. Hoc idem consequenter per aliud simile sic ostendit; Nam anima per quam viuimus, & aedes, & vrbes habemus, inuisibile ens videtur per opera sua. Nam totus vite decor ab hac inuentus est, & ordinatus, & contentus; culturae terrae, plantationes, excogitatio artium, legum vsus, ornatus, & ciuilitas, intestina negotia, extra terminos praelia seu pax. Haec oporter & de Deo considerare seu intelligi secundum aliam transtationem, ente fortissimo, specie vero speciocissimo, vita immortali, virtute potentissimo, seu optimo secundum aliam translationem. Quapropter inuisibilis factus omni naturae videtur ex ipsis operibus. Nam passiones omnes tam quae per aerem, quam quae super tetram, & quae in aqua, dicentur vere opera Dei diffundentis super mundum; ex quo secundum naturalem Empedoclem; Omnia quaecunque sunt & postmodum erunt, processerunt arbores, & viri cum foeminis, ferae quoque & volueres; nec non pisces in aquis nutriti. Vnde Apostolus ad Rom. 1. Inuisibilia Dei a creatura mundi per ea quae facta sunt intellecta conspiciuntur; sempiterna quoque eius virtus & diuinitas; quod & sentiunt sancti Patres literaliter exponentes. Sapientiae quoque 13. per hoc contra idololatras disputatur; Vani, inquit, sunt omnes homines quibus non subest scientia Dei, & de his quae videntur bona, non potuerunt intelligere quid est, neque operibus attendeutes agnouerunt quis esset artifex. Et sequitur; A magnitudine enim speciei & creaturae cognoscibiliter poterit Creator videri. Et infra eodem: Si autem tantum potuissent scire, vt possent aestimare saeculum, quomodo huius dominum facilius non inuenerunt? Adhuc autem & Philosophus in De mundo II. dicit de Deo; Cumque sit vnus, multinomius est nominatus ab omnibus passionibus quas innouat ipse; vocamus autem eum Iouem, dicitur etiam fulmineus a fulmine, pluuialis a pluuia, tonitrualis, tempestuosus, serenus, & finita tali inductione, quasi per singula in fine subiungit: & in summa loquendo, Caelestis & terrestris appellandus a qualibet natura & fortuna, velut ens ipse omnium causa, propter quod non male dicitur in Orphicis, Iupiter Arigilteminus, secundum aliam transtationem Princeps fulminum; & sequitur Iupiter Caput, Iupiter medius, a Ioue omnia generata sunt. In istam quoque sententiam consentiunt Hermes, Plato, Auicenna, Algazel, Auerroes, Autor de causis Commentator ipsius, & turba Philosophorum non parua. Istam quoque sententiam vtriusque testamenti series saepissime contestatur. Vnde Esaiae 45. Ego Dominus faciens omnia haec; Et infra eodem, omnes dicentes contrarium maledicit; Vae, inquit, qui contradicit factori suo, testa de samijs terrae; Et supra // 26. Domine dabis pacem nobis. Omnia enim opera nostra operatus es Domine. Quare & in hymno trium puerorum, Omnes creaturae tanquam opera Domini per ordinem excitantur ad benedicendum Domino, quasi operatori suo gratias relaturae; & Ioannis 5. veritas ipsa dicit, Pater meus vsque modo operatur, & ego operor: vnde & supra; 10. Omnia per ipsum facta sunt. Vbi Augustinus homilia prima, Omnino ergo Fratres sic accipite, Omnia per ipsum facta sunt, vniuersa creatura per ipsum facta est, maior & minor. Nulla enim forma, nulla compages, nulla concordia partium, nulla qualiscunque substantia est, quae posset habere pondus, numerum, mensuram, nisi per illud verbum & ab illo creatore, cui dictum est, Omnia in mensura & numero & pondere disposuisti; Deus fecit omnia, & in suis gradibus collocauit. Omnia ergo per ipsum, Fratres, omnino omnia per ipsum facta sunt, & sine ipso factum est nihil. Idem infra homilia octaua; Sicut, inquit, quod miserunt ministri in hydrias, in vinum conuersum est opere Domini; sic & quod nubes fundunt, in vinum conuertitur eiusdem opere Domini, Illud autem non miramur, quia omni anno fit;assiduitas amisit admirationem. Quis est enim qui considerat opera Dei quibus regitur & administratur totus hic mundus, & non obstupescit? Obruitur miraculis: sed quia homines in aliud intenti perdiderunt considerationem operum Dei, in qua darent laudem quotidie creatori; seruauit sibi Deus inusitata quaedam, quae faceret, vt tanquam dormientes homines ad se colendum, mirabilibus excitaret. Mortuus resurrexit, Mirati sunt homines; tot quotidie nascuntur, & nemo miratur. Si tamen consideremus prudentius maioris miraculi est esse qui non erat, quam reuiuiscere qui erat. Et s 3. de Trinit, quasi per totum librum per exempla plurima probat idem. Vnde cap. 5. dicit quod vis diuina, quae totam spiritualem corporalemque naturam administrat, omnium annorum certis diebus facit pluuiam; sed quando fecit pluuiam ad preces Eliae quasi contra dispositionem acris naturalem, miraculum dicebatur. Ita Deus operatur fulgura & tonitrua; sed quando in monte Sina inusitato more fiebant, miracula videbantur. Quis attrahit humorem per radicem vitis ad botrum, & vinum facit nisi Deus, qui & homine plantante & rigante incrementum dat? Sed cum ad nutum Domini Aqua in Vinum inusitata celeritate conuersa est, etiam stultis fatentibus vis diuina declarata est. Quis Arbusta fronde & flore solenniter vestit nisi Deus? verum cum floruit virga Sacerdotis Aaron colloquuta est quodammodo cum homine dubitante Diuinitas; Et lignis certe omnibus, & omnium animalium carnibus gignendis atque formandis communis est terrena materies, & quis ea facit, nisi qui dixit, vt haec terra produceret, & in eodem verbo suo, quo creauit, regit, & agit. Ex his omnibus satis patet, quod Deus qui facit rara miracula, facit similiter caetera opera consuetaNonne & hoc est quod docet Apostolus ad Rom. 1I. ita dicens, Ex ipso & per ipsum & in ipso sunt omnia? Nonne & iste est vnus articulus fidei sicut symbolum Nicaenum testatur? docens credere in Deum Patrem factorem visibilium omnium, & inuisibilium, & in Filium per quem omnia facta sunt? Amplius autem, Deus facit omnem hominem, & vniuersaliter omne Animal totum secundum corpus & animam, & non agentia naturalia ipsa sola; quare & simili ratione, omnem rem factam. Dicit enim Philosophus II. de Animalibus in antiqua transtatione, Dicendum naturas Animalium siue sit nobilissimum siue ignobile, quoniam natura quae creauit animalia erit causa magnae dilectionis in illis, qui possunt cognoscere causas naturae, scilicet Philosophis naturae, quando considerant in animali vili; & propter hoc debemus considerate formas eorum, & delectari in Artifice qui fecit eas, quoniam artificium operantis manifestatur in operato; verbi gratia, quia in operatione imaginum apparet scientia artificis, & propter hoc licet vt nos videamus, vel alias non vitemus considerationem in naturis Animalium vilium, & non sit hoc nobis graue sicut pueris, & in omnibus rebus naturalibus est mirabile, & propter hoc debemus inquirere naturam cuiuslibet Animalis, & scire quod in omnibus Animalibus est res naturalis nobilis, quoniam non fuit naturatum vllum eorum otiose neque casualiter, sed quantumcunque erit ex operationibus naturae, non erit nisi propter aliquid; & omne quod fuit aut erit, non fuit neque erit nisi propter aliquid, &v complementum, & propter hoc habet locum & ordinem nobilem. Huic & consonat dictum Auerrois super 12. Metaphys. comment. 19. secundo huius praemissum. Nonne & ideo Iob. 10. loquens Deo sic ait, Manus tuae plasmauerunt me, & fecerunt me totum in circuitu, secundum punctuationem beati Gregorij 9. moral. 26. Et infra, Nonne sicut lac mulsisti me, & sicut caseum me coagulasti; pelle & carnibus vestisti me, ossibus & neruis compegisti me? & Propheta, Manus tuae fecerunt me, & plasmauerunt me, Psal. 118. vnde & Dominus Prophetarum, priusquam te formarem in vtero, noui te. Ier. 1. Quare & Augustinus exponens illud Psalmi 118. praemissum, dicit hoc posse dupliciter intelligi, vno modo secundum Adam, ex quo cum sint omnes homines propagati, quis hominum, quando iste factus est, etiam se factum non potest dicere, originis seminisque ratione? Alio modo, quia vnusquisque non sine opere Dei etiam de parentibus sit ipso creante, ipsis generantibus, quoniam si operatori a potentia Dei rebus subtrahatur, intereunt, nec aliquid omnino siue de mundi elementis, siue de genitoribus, siue de seminibus nascitur, si ea non operetur Deus. Idem 9. super Genesin ad literam 23. Quale, inquit, ministerium Deo exhibuerint Angeli in illa mulieris formatione, quis audeat affirmare? certissime tamen dixerim supplementum illud carnis in costae locum, ipsiusque foeminae corpus & animam, conformationemque membrorum, omnia viscera, sensus omnes, & quicquid erat quo illa & creatura & homo & foemina erat, non nisi illo opere Dei factum, quod Deus non per Angelos, sed per semetipsum operatus est, & non dimisit, sed ista continuantur opera, vt nec illarum aliarum rerum, nec ipsorum Angelorum natura subsistat, si non operetur. Amplius autem Deus facit omnia vegetabilia, nec agentia naturalia sola sufficiunt, quare & alia vniuersa, simili ratione. Nonne hoc est quod dicit Apostolus 1. ad Cor. 3. Neque qui plantat est aliquid, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus? Quare & Augustinus 9. super Genesin ad literam 22. dicit, quod Agricolae non sunt creatores segetum, aut arborum; Non enim qui plantat aliquid est, neque qui rigat, sed qui incrementum dat Deus. Et dicit quod Agricola nihil facit crescere, sed ille qui omnia in mensura & numero, & pondere disponit, qui dat incrementum: Nec Medicus adhibens medicamina sanat aegros, sed natura illud agit interiore motu nobis occultissimo; cui tamen si Deus subtrahat operationem intimam, qua eam substituit, & facit, continuo tanquam extincta nulla remanebit. Idem 3. de Trinit. 7. Apostolus, inquit, discernens interius Deum creantem atque formantem ab operibus creaturae quae admouentur extrinsecus, & de Agricultura similitudinem assumens, ait; Ego plantaui, Apollo rigauit, sed Deus incrementum dedit. Sicut ergo in ipsa vita nostra, mentem iustificando formare non potest nisi Deus, praedicare autem exterius Euangelium homines possunt: Ita creationem rerum visibilium Deus interius operatur, exteriores autem operationes, siue bonorum, siue malorum Angelorum vel hominum, siue etiam quorumcunque Animalium, secundum imperium suum, & a se partitas distributiones potestatum & // appetitudines commoditatum; ita rerum naturae adhibet in qua creat omnia, quemadmodum terrae Agriculturam. Hoc idem & veritas ipsa veraciter contestatur de Lilijs & Foeno, quod Deus sic vestit; sicut Matth. 6. & Luc. 12. recitatur.

Corollarium

3

Prima, quod nulla res potest aliquid facere sine Deo. Secunda, quod nulla res potest aliquid facere, nisi Deus per se & immediate faciat illud idem. Tertia, quod nulla res potest aliquid facere, nisi Deus faciat illud idem immediatius quo¬ libet alio faciente.

4

VVNde consequitur manifeste, quod nulla res potest aliquid facere sine Deo; & quod nulla V res potest aliquid facere, nisi Deus per se & immediate faciat illud idem, imo & immediatius quolibet alio faciente, immediate, inquam, nedum localiter, sed & naturaliter atque causaliter, & immediatius eisdem modis, vel saltem naturaliter atque causaliter. Minus est enim rem factam seruare in esse, quam ipsam facere de non esse; sed per Corollarium secundi, Nulla res potest aliam rem factam seruare in esse sine Deo ipsam similiter conseruante, & hoc immediate, imo & immediatius quolibet alio conseruante; quare nec aliqua res potest rem facere de non esse sine Deo ipsam similiter faciente, & hoc immediate, imo & immediatius quolibet alio faciente. Item omnis res sicut potest aliquid facere, sic potest & factum seruabile seruare in esse, quia hoc est facilius: sed si detur oppositum corollarij praelibati, aliqua res potest aliquid facere sine Deo, vel sine Deo idem immediate aut immediatius faciente. Potest ergo aliqua res sic aliquid conseruare contra coroll. 2i praedictum. Rationes quoque & Autoritates ad corollarium illud adductae corollarium istud probant: Si quis autem praesumpserit dicere, quod Deus dicitur omnia facere, non quia immediate per se, & proprie ista facit, sed tantum mediante Coelo, & quia fecit agentia, & patientia naturalia, vel conseruat, aut quia permitrit, siue non impedit, seu contra impedimenta defendit, reprimetur faciliter per praemissa, sicut proximum huius praesumptionem similem reprimebat.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 3

Corollarium