Caput 19

CAP. XIX. Obiicit & respondet.

VT autem haec praedicta magis appareant, paruo disputationis serutinio sunt rimanda. Arguitur, quod Intellecta posteriora sunt causa intellectionis diuinae. Omne enim quod mouet intellectum ad intellectionem, est causa intellectionis illius, quare & suae scientiae: sed omne intellectum a Deo mouet intellectum diuinum; omne enim intellectum mouet intelligentem & eius intellectum, vt patet 3. de Anima, quasi per totum; & 12. Metaph. 37. dicit noua transtatio, Intellectus autem ab intelligibili mouetur; Et transtatio quam Commentator exponit, Intellectus vero est ex intellecto, quod Auerroes sic exponit, id est essentia intellectus est in intellecto. Item illud quod est naturaliter prius alio, & prius necessario requisitum est ad aliud, est aliqua eius causa, sicut ex praedictis apparet, sed intelligibile & scibile sic se habet ad intellectum & scientiam Dei, sicut 13. & 17. capitula praemonstrarunt. Item rem esse, vel non esse est causa veritatis, & veritas est causa scientiae, non e contra. Item cognitio incomplexorum est causa scientiae complexae, scientia ergo Dei complexa causatur a scitis. Item I videtur quod diuina scientia non sit causa scitorum, quia tuuc cum semper sciat aequaliter omnia, omnia semper aequaliter causarentur. Et tunc cum aequaliter sciat non entia sicut entia, ipsa etiam aequaliter vt entia causarentur. Item posterius non est causa prioris; sed intellectio, & scientia est posterius intelligibili & scibili: sequitur enim, Intellectio & scientia est, ergo intelligibile & scibile est, & non conuertitur, saltem formaliter; ergo secundum illam regulam logicalem in praedicamentis, intelligibile & scibile est prius intellectione & scientia; quare & haec posteriora sunt illis. Item, sicut intellectus est prior naturaliter voluntate, sic & cognoscere prius velle: Nullus etenim potest velle nisi praecognitum, quare & scire, ac prescire quodcunque complexum, quam velle illud, aut velle sic esse. Adhuc autem, tunc Deus praesciter futura per talem discursum; Quicquid volo fieri, fiet; hoc volo fieri, ergo fiet; sicque esset aliquo modo potentialis, & non summe actualis, contra primam Suppositionem, & tertiam partem corollarij primi huius. Praeterea, dicit Origenes super Epistolam ad Romanos, quod non propterea aliquid erit, quia illud scit Deus futurum; sed quia futurum est, ideo fcitur a Deo antequam fiat. Item Augustinus respondendo ad septimam quaestionem Orosij; I Deo, inquit, voluntas fapientiam non potest praeire; ergo prius est rationabiliter sapere, quam rationabiliter velle. Item Ecclesiastici primi; Sapientiam Dei praecedentem omniaequis inuestigauit? prior omni creata est sapientia: ergo sapientia Dei, & eius scientia voluntatem fuam praecedunt. Amplius autem contra hoc quod dicitur; quod aliqua sunt vera priora naturaliter voluntate diuina, quia tunc eadem ratione aliqua necessaria & impossibilia essent priora ipsa, quod videtur contra Anselmum I. Cur Deus homo; 17i ficidicentem; Omnis quippe necessitas & imposcibilitas eius subiacet voluntati, illius autem, voluntas nulli subditur necessitati, aut impossibilitati: Nihil enim est necessarium, aut impossibile, nisi quia ipse ita vult; ipsum vero aut velle aut nolle aliquid propter necessitatem, alienum est a veritate.

Pro primo autem istorum sciendum, quod aliquid mouere aliud dupliciter potest intelligis proprie scilicet, aut metaphorice: proprie sicut est in mouentibus & motis realiter & proptie, vt loquitur Philosophus in libro Physic, quasi per totum: metaphorice, sicut finis dicitur mouere; & omne apparens bonum vel malum mouet ad prosecutionem vel fugam, vt loquitur 3. de Anima, 7. Eth. 12. Metaph. & alibi multis locis. Vnde & primo Degeneratione 7. ponit distinctionem istam sub his verbis; Est enim factiua causa, vt vnde principium motus, scilicet proprie, cuius autem gratia, id est, finalis, non factiua; ideo sanitas non factiuum est, nisi secundum Metaphoram. Proprie ergo loquendo non est verum, quod omne intellectum mouet intelligentem: Multa enim intelligo, quae omnino non sunt, quare & omnino proprie mouere non possunt. Multa etiam existentia intelligo, quae proprie me non mouent: intelligo enim Phoenicem Arabiae, & mirabilia Indiae, & quomodo mouerent haec proprie, me existentem Oxoniae, cum secundum Philosophum 7. Phys. In omni motu mouens & motum sunt simul, vel secundum seipsa, vel faltem secundum medium quod immediate mouetur a primo mouente, & immediate mouet vltimum motum virtute primi mouentis, vt patet 2. de Anima v4. Haec autem nec immediateme mouent, nec sufficiunt totum medium alterare: Metaphorice vero loquendo verum est, omne intellectum mouere intelligentem, non quia ipsum proorie, sed quia eius fimilitudo, intentio, seu imago, in virtute memoratiua, imaginatiua, vel in ipso intellectumouet quodammodo intelligentem ad intelligendum, sicut secundum autoritatem Philosophi, finis & sanitas non existens mouet hominis voluntatem, non autem hi proprie, sed multum metaphorice, quia cognitio horum tantummodo mouet quempiam ad volendum, & voluntas sic mota mouet ad vlterius persequendum: quare & finis dicitur saepe a Philosopho primum mouens. Intellecta igitur a Deo mouent intellectum diuinum non proprie, sed tantum metaphorice, quia ideae & similitudines eorum in Deo, id est, diuina essentia, quae omnia intelligibilia distinctissime repraesentat, mouent seu mouet quodammodo intellectum diuinum ad intelligendum intelligibilia vniuersa; & quia Deus has ideas & similitudines habet a seipso tantummodo, & nullo modo a posterioribus intellectis, non dicitur moueri ab eis ad intelligendum; nisi fortassis multum metaphorice, & minus proprie vt est dictum. Secundum soluitur per hoc idem; Non enim intelligibile semper secundum seipsum & proprie est prius intellectione, cum multa non entia non intelligantur, fed secundum suam ideam, & similitudinem, vt est dictum. Ad tertium similiter est dicendum, Nulla enim veritas creata est causa proprie dicta diuinae scientiae, sed prima veritas increata, qua omnia alia vera, sunt vera, sicut superius est ostensum; vel diuina voluntas, quae est causa infallibilis omnis veritatis creatae, sicut praecedentia docuerunt. Nec ista veritas a posterioribus veris causatur in Deo, sed inest sibi penitus a seipso, quare nec vera posteriora causant proprie diuinam scientiam, sed forsitan nimium transumptiue; quia scilicet idea, seu imago huius veritatis in mente diuina quodammodo scientiam Dei causat: nec rem esse, vel non esse, est causa talis veritatis in Deo, vt maior supponit, sed potius este contraQuartum soluitur per praedicta: Licet enim cognitio incomplexorum in Deo sit causa suae scientiae complexae; quia tamen illa cognitio inest sibi tantummodo a seipso, nec acquiritur ei a cognitis incomplexis, non sequitur quod ipsae causent proprie scientiam Dei complexam. Quintum vero per hoc soluetur, quod diuina scientia cognitionis solius, seu simplicis notitise non est sufficiens causa rerum, sed cum ea requiritur etiam scientia approbationis, & beneplacitum voluntatis, vel aliquis talis actus in voluntate diuina. Sextum soluitur per hoc idem. Ad septimum respondendum, per responsionem ad primum, & sequentia argumenta. Intelligibile enim & scibile non sunt priora intellectione & scientia proprie, & per seipsa Multa enim non entia intelliguntur & sciuntur) sed tantum Metaphorice, scilicet secundum suas similitudines & ideas. Pro octauo est sciendum quod intellectus diuinus prius quodammodo naturaliter suo velle, & ideo necessario simpliciter & penitus absolute cognoscit simplici notitia veluti incomplexa, omnia complexa cogitabilia vera vel falsa, possibilia vel impossibilia; non tamen notitia complexa adhaesiua, quae scientiae nostrae complexae & compositiuae superius comparatur: Sic enim non scit talia, priusquam per voluntatem suam antecedenter & causaliter fiant vera, sicut decimum quartum huius pandit? Sic enim & tu aequaliter cognoscis in tempore notitia simplici incomplexa, complexionem huiusmodi, Tufacis hoc aut illud, Tu vis hoc aut illud, priusquam sit ita, sicut quando est ita, non tamen scientia adhaesiua complexa, nisi quando est ita, & postquam est ita, saltem ordine naturali, sicuti etiam & tales propositiones sunt verae. Neque nonum proedit: Non enim Deus arguitiue E tantum, & non intuiriue scit futura, sicut Astrologus calculator inclusus scit eclipsin futuram vel praesentem supra horizontem proprium, vel sub illo, per certam demonstrationem, non per claram intuitionem; Sed sicut videns Solem, videt eum per speciem eius receptam in oculo, priorem naturaliter visione & causam illius, sine quolibet argumento. Non enim ad hoc quod videat Solem, oportet quod arguat isto modo, Quicunque habet speciem Solis in oculo, videt Solem; Ego sic habeo: sed statim habita specie Solis in oculo, videt Solem; Sic & voluntas diuina respectu alicuius futuri, velut propria eius species, repraesentat intellectui diuino illud futurum fore, & ille per illam hoc sine omni discursu immediatissime compraehendit, sicut oculus corporalis per speciem Solis, Solem. Illud autem Origenis videtur solutum capitulo praecedente. Obiiciet quisnam forte, quod Petrus I. sentent. dist. 38. aliter hoc exponit; sed decimum sextum huius respondet. Rursum fortassis obijcitur, quod quidam alij Doctores, adhuc aliter hoc exponunt, dicentes, quod cum dicitur, quod futurum est ideo scitur a Deo, hic denotari causam consequentiae, non essendi: sed si Origines loquatur de causa consequendi tantummodo, non essendi, cur dicit, non propterea aliquid erit, quia illud scit Deus futurum? cum tamen optime consequatur, Deus scit hoc esse futurum, ergo hoc erit. Adhuc autem potest obijci acrius isto modo, si res prius naturaliter est futura, quam Deus hoc sciat, & rem esse futuram est causa diuinae praescientiae: simili ratione & res praesentes prius naturaliter sunt praesentes, quam Deus hoc sciat; & res esse praesentes est causa scientiae Dei talis, contra decimum quintum & decimum fextum plane. Sed hic sciendum rem esse futuram in voluntate & praedestinatione diuina causaliter, non in propria sua natura extrinsecus, est causa diuinae scientiae seu praescientiae. Ipse namque nullatenus indiget rebus extrinsecis ad sciendum, sicut praehabita suaserunt, sed omnia futura habet secum intrinsecus cognitiue, causatiue, intuitiue, seu scientifice ex se tantum, sicque scit illa, quare & praesentia simili modo intrinsecus omniquaque. Alias namque aliter intrinsece primo sciret futura, secundo praesentia, tertio vero praeterita; quare & intrinsece mutaretur, cuius oppositum, quintum docet. Omni ergo eodem modo intrinsecus sunt res primo futurae in voluntate diuinae, secundo praesentes, tertio vero praeteritae,: & semper similiter & aequaliter ei praesentes & cognitae apud eum, & causae suae scientiae, semper similes & aequales. Vnde & Hermes de Verbo aeterno 15. loquens de Mundo & rebus mundanis, sic ait, Non erant quando non erant, sed in eoiam tunc erant, vnde nasci habuerunt: cui multi Philosophi, Theologique concordant. Quare & Sapiens Domino, inquit. Deo omnia sunt agnita antequam crearentur, sic & post perfectum respicit omnia, sic, inquit, non aliter intrinsece quouismodo. Adhuc forsitan replicabis, et dices, Si velle Dei est causa existentiae rerum extra in opere & effectu, est causa immediata existentiae talis rerum, sicut corollarium decimi huius docet, & est similiter causa scientiae Dei complexae existentiae rerum huiusmodi; quare & existentia talis rerum exterior in opere & effectu, est prior naturaliter diuina scietia supradicta; quapropter & aliqua causa eius, per decimo tertio & decimo septimo huius praemissa, contra decimum quintum, decimum sextum, & decimum septimum huius plane. Vel aliter forte dices, scientia Der complexa, est causa existentiae rerum extra, & non in eodem ordine cum voluntate diuina, cum sit posterior illa causaliter & naturaliter, secundum proximo huius praemissa, nec causa prior naturaliter, sicut per eadem patere videtur. Est ergo causa rerum posterior naturaliter voluntate diuina, quare & medians inter illam & huiusmodi suum effectum, contra Corollarium decimi praelibatum. Sed quis non videt peccatum primi istorum? Quis enim nescit nusquam sequi, A & B sunt effectus siue causata C causae, & A est immodiatus, ergo prior B, & causa illius? Cur enim non posset vna causa duos er¬ fectus immediatos habere, quorum neuter alterius esset causa? Neque sola voluntas diuina scientiam Dei causat; Nulli enim dubitandum videtur quin intellectus diuinus actum suum intelligendi, & intellectionem scientificam suam causet. Cur ergo intellectus diuinus intuens immediate in actum voluntatis diuinae, quo efficit immediate res extra, non possit immediatius, vel saltem ita immediate scire per illum sic fore, esse, aut fuisse exterius, praesertim cum ille actus voluntatis diuinae intellectui diuino sufficiat ad sciendum, ita videlicet quod res posteriores, in proprijs suis naturis nihil omnino ad scientiam Dei agant, sicut praehabita suadebant; imo & immediatior quoquomodo videtur Intellectus diuinus voluntati diuinae, & actus actui, quam voluntas Dei aut eius volutio rebus extra. Neque scientia Dei complexa videtur causa rerum exterius, nisi quatenus notitiam simplicem incomplexam, & beneplacitum seu voluntatem Dei includit. Illud Augustini per hoc soluetur, quod loquitur ibi de sapientia Dei quoad intra, qua sapit illa quae praecedunt naturaliter voluntatem diuinam, cuiusmodi est generatio filij. Non enim voluntate praecedente generat, sed natura, vt docet Augustinus 15. de Trinit. 20. & scientiae talium non est voluntas Dei causa, sicut proximum huius pandit. Quaesiuit enim Orosius, An voluntate genuit Pater filium, an necessitate; Respondet Augustinus, quod nec voluntate, nec necessitate, quia necessitas in Deo non est, & praeire voluntas sapientiam non potest, quae est filius. Aliud Ecclesiastici posset eodem modo glossari. Videtur enim, quod loquatur ibi de filio qui est Sapientia, de Sapientia Dei Patris, & ideo dicit ibi, Fons sapientiae verbum Dei in excelsis. Aliter potest dici, quod videtur intelligere, quod sapientia Dei praecedat omnia extra Deum, scilicet omnia creata, non omnia intra eum. Namque dicit ibi, prior omni creata est sapientia. Et infra 24. expressius, in persona diuinae sapientiae dicit ita; Ego ex ore altissimi prodiui, primogenita ante omnem creaturam; Ego feci in Coelis, vt oriretur lumen indeficiens, & sicut nebula texi omnem terram. Anselmus autem videtur intelligere, de necessitate & impossibilitate posterioribus voluntate diuina, in rebus creabilibus, vel creatis, qua necessitate secundum ipsum ibi, necessarium fuit quodammodo Christum mori, & impossibile non mori. Vnde & statim post praemissa subiungit; quare, quoniam quae vult, & non nisi quae vult, facit, sicut nulla necessitas, siue impossibilitas praecedit eius velle aut nolle; ita nec eius facere, aut non facere, quamuis multa velit immutabiliter & faciat.