DEstructa siquidem prima parte diuisionis praemissae, quare & constructa secunda, de tertia inquirendum: Superbissimus namque Pelagius, quia superbior Lucifero, qui Deo voluit coaequari, compulsus vt Deum coeffectorem humanorum actuum fateretur, prioritatem & superioritatem sibi vendicat super Deum, & in actione communi hominem priorem naturaliter & superiorem constituit, Deum vero posteriorem naturaliter & subiectum, & voluntatem humanam diuinae praeficit voluntati, sicut in tractatu primi de gratia tangebatur. Vnde & humilis Augustinus de praedestinatione sanctorum ad Prosperum & Hilarium 3. destructo per testimonia sacrae Scripturae errore Pelagij affirmante fidem, scilicet actum fidei esse nobis ex nobis tantummodo sine Deo, subiungit; Nolens ergo his tam claris testimonijs repugnare, & tamen volens a seipso sibi esse quod credit, quasi componit homo cum Deo, vt partem fidei sibi vendicet, atque illi partem relinquat; & quod est elatius, primam tollit ipse, sequentem dat illi, & in eo quod dicit esse amborum, priorem se facit, posteriorem Deum. Idem de haeresibus 88. sic ait; Denique Pelagius a fratribus increpatus, quod nihil tribuerit adiutorio gratiae Dei ad eius mandata facienda, correctioni eorum hactenus cessit, vt non eam libero arbitrio praeponeret, sed infideli calliditate supponeret. Verum quis Philosophicus in actione aut motione communi agentium aut mouentium primi naturaliter & secundi, secundum naturaliter primo naturaliter contrario ordine naturaliter anteponat? Et quis Philosophicus dubitat Deum omnium secum agentium aut mouentium naturaliter esse primum, maxime cum a Philosophis vocetur communiter prima causa, primum agens siue efficiens, primum mouens seu etiam primus motor, sicut vicesimum huius tam a Philosophis quam a Theologis recitauit? Quis enim Theologicus, aut catholicus, imo vel haereticus, schismaticus aut Paganus audeat se praeponere Deo suo, dicere seipsum Dominum in agendo, Deum autem suum seruum, seipsum superiorem, Deum inferiorem, seipsum architectum & principalem artificem, Deum vero subseruientem, & suum quodammodo instrumentum, seipsum ducentem, Deumque ductum, suam voluntatem primam, diuinam autem pedissequam, suam voluntatem dominam, diuinam ancillam, suam paecipientem, diuinam obsequentem, suam trahentem, diuinam tractam, suam praefectam, diuinam vero subectam, cum hoc sit contra primam suppositionem primi capituli primi libri, quae ab omnibus qualemcunque Deum colentibus est admissa, cum nullus ignorat aliud esse perfectius quam sit istud, quod & secunda suppositio ac tertia pars corollarij primi docent? Licet autem nulli sit rationabiliter dubium, quod scilicet Deus creaturam, & voluntas diuina humanam in qualibet actione eis communi praecedat naturaliter in agendo; veruntamen propter aliquos, qui forsitan trepidarent timore vbi non est timor, istud aliquibus breuibus certificare curabo. Porro volutio diuina qua vult voluntatem creatam producere suum actum, & illam producere suum actum secundum essendi consequentiam, conuertuntur: Nam quandocunque vnum istorum est, est & reliquum, & e contra, vt patet per vicesimum secundi, & per decimum primi, & illa volutio diuifia est causa alterius, quia causa efficiens vt patet per nonum primi, & vicesimum secundi: ergo illa est prior natura, dicente Philosopho in praedicamentis, vbi distinctis quatuor modis prioris, adiungit hunc quintum; eorum quae conuertuntur secundum essentiae consequentiam quod alterius quomodolibet causa est, digne prius natura dicitur. Item aliter voluntas humana esset liberior quam diuina: haec namque sicut domina semper praecederet, illa vt pedissequa sequeretur. haec de omnibus sibi possibilibus libere praeeligeret facere hoc vel illud, illa necessario consentiret: haec per omnia regeret, illa per omnia regeretur. Item aliter voluntas humana necessitaret diuinam ad agendum, quod videtur libertati voluntatis diuinae nimium derogare, & ipsam subijcere nimiae seruituri: Nam quando voluntas humana efficit suum actum, illud efficere illum actum tunc est, & pro tunc necesse est ipsum esse. Nam secundum Philosophum 1. oei hermenias vlt. esse quod est, quando est, necesse est: ergo per vicesimum secundi pro tunc necesse est Deum volendo coefficere illum actum, & illa necessitas accidit voluntati diuinae ex actione voluntatis humanae, tanquam ex causa priori. Et similiter sequitur quod voluntas humana necessitat diuinam ad certam a¬ ctionem non agendum, & ad illam actionem non volendum; imo & impossibilitat eam, & necessario prohibet, ne agat aut velit huiusmodi actionem: quia si homo pro instanti quo posset agere A. volutionem respectu B. obiecti, agat volutionem respectu eiusdem, vel penitus nihil agat; pro tunc A. non est, & necesse est 7. pro tunc non esse, quia secundum Philosophum vbi prius, non esse quod non est, quando non est, necesse est; ergo necesse est Deum pro tunc non agere A. neque velle A. agi, aut esse, sicut per decimum primi patet, & impossibile est Deum pro tunc agere A aut velle A. agi, aut esse, & tota ista necessitas & impossibilitas accidit Deo & voluntati diuinae ex homine, & ex voluntate humana tanqua ex causa priori, quod nullo modo permittit eius suma libertas omnipotensque potestas. Amplius sic ad idem; si voluntas humana sic praecedat diuina, voluntas humana posset antecedenter necessitare diuina ad agendum, continuandum & cessandum, quiescendum, & iterum resumendum quoties & quando voluerit; Nam quilibet homo quoties & quando voluerit, potest agere actum liberum proprie voluntatis, continuire, cessare, quiescere, & resumere iterato: & si homo sic faciat, sequitur necessario per 2oun secundi, Deum similiter facere, & antecedens tanqua causa prior est naturaliter in hominis potestate, ex quo necessario consequitur aliud tanqua causatum posterius, naturaliter esse in hominis potestate libera. Si autem dicatur hoc non sequi, quia Deus posset libere resistere & impedire quemlibet hominem a quolibet praedictorum; potest sibi faciliter contradici? Nam pro instati quo Deus agit ista cum homine, non potest resistere nec etiam impedire, sicut argumenta praecedentia docuerunt. Item responsio ista non obuiat nisi in Ilactione & continuatione, non in cessatione & quiescione; quia Deus non potest resistere, nec impedire hominem agentem ne cesset, aut non agentem vt quiescat, quia hoc esset faciendo eum continuare aut nouiter agere: sed hoc non potest Deus, quia si hoc faceret, praeueniret naturaliter hominem sic agendo. Nam si homo Deum ibi naturaliter praeueniret, potius diceretur hominem facere, Deum continuare aut nouiter facere quippiam quam e contra? Nam causa naturaliter principalis & prima potius facit causam instrumentalem & secundariam facere quam e contra. Si ergo in tali actione aut continuatione libera Deus naturaliter praeueniat hominem, & voluntas diuina humanam, cum hoc possit contingere in qualibet specie actuum liberorum, in quolibet actu libero secundum speciem voluntas diuina potest humanam naturaliter praeuenire: ergo sic praeuenit nunc de facto. Nam nulla penitus ratio dari potest, quare duorum actuum liberorum eiusdem speciei respectu eiusdem obiecti ab eisdem duabus causis actorum, &, vt breuiter multa dicam, habentium omnes causas & circumstantias similes specie, in actione vnius naturaliter praeueniat voluntas diuina, alteriusque humana. Item quicquid est naturale alicui singulari alicuius speciei, est sibi essentiale, scilicet tota sua essentia, vel pars eius, aut aliquid consequens ipsam essentialiter & inseparabiliter, si sic fuerit in sua dispositione maxime naturali: & quicquid est sic essentiale alicui singulari, est sic essentiale speciei & eius cuilibet singulari; alias enim non esset essentiale speciei, nec alicui singulari, sed accidentale & extraneum. Posset enim manente specie, & quolibet eius singulari in dispositione maxime naturali nunc adesse, nunc abesse. Vnde & trina conclusio sequi potest. Prima, quod quicquid est naturale alicui singulari alicuius speciei, est naturale illi speciei. Secunda, quod quicquid est naturale alicui speciei, est naturale eius cuilibet singulari. Tertia, quod quicquid est naturale alicui singulari alicuius speciei, est naturale eius cuilibet singulati. Item species & eius quodlibet singulare habent eandem naturam; ergo quicquid est naturale vni illorum, est & illorum cuilibet naturale. Quare Philosophus 2. de Coelo 48. & 40. arguit, quod si vna stella moueatur motu circumgirationis aut volutationis, quaelibet sic mouetur; & si vna non sic mouetur, nec alia sic mouetur. Et 59. Ex hoc quod vna stella est sphaericae figurae, arguit idem vniuersaliter de quacunque. Super quod dicit Auerroes illo commento 59. Dedit demonstrationem naturalem & dixit, Si igitur inueniatur vna stellarum sphaerica, necesse est vt omnes sint sphaericae. Et hoc non est manifestum, sed demonstratio fundatur super hoc, quod omnia corpora caelestia sunt eiusdem naturae specie, & quod corpora caelestia sunt plura indiuidua in specie, & necesse est vt illud, quod existit in aliquo indiuiduorum speciei ex rebus essentialibus, existat in omnibus indiuiduis eiusdem speciei; & quod figura est ex rebus essentialibus in corporibus caelestibus, quia sunt animata. Secundum has igitur propositiones verificatur suus sermo, & non est, sicut diximus, per exemplum: Quare si in actu aliquo libero fuerit naturale, quod Deus praeueniat hominem, & diuina voluntas humanam, hoc erit in quolibet naturale. Rursum nec praedicta responsio obuiat in agendo: Si enim voluntas humana agens liberum actum suum non necessitet Deum ad coagendum cum illa, quia ipse posset eam libere impedire; ergo tunc Deus libere non impedit eam ab a¬ gendo; ergo Deus voluntarie non impedit eam; ergo vult non impedire eam; quia per 22um primi Deus habet alique actum voluntatis circa non impedire, & non volutionem, quia per ioun primi; tunc non impedire non esset, quare & impedire tunc esset; ergo volutionem: voluntate ergo humana agente, Deus coagit volendo coagere, & volendo non impedire: vel ergo voluntas humana agendo, sicut praecedit naturaliter volutionem diuinam qua vult agere; sic etiam praecedit illam volutionem diuinam, qua vult non impedire; vel e contra. Si sic, ergo vtraque illarum volutionum necessario sequitur voluntatem humanam agentem. Et per decimum primi, Si Deus vult non impedire, sed coagere, necessario non impedit, sed coagit. &c. sicut in principio est argutum. Si e contra, & ab illa volutione diuina, qua vult non impedire, dependet totaactio voluntatis humanae, tanquam a causa naturaliter praecedentem; ergo volutio diuina cum voluntate humana concausans liberum actum suum ipsam praecedit naturaliter in causando. Et si ista Dei volutio, qua vult non impedire voluntatem hominis ab agendo, eam praecedat naturaliter in agendo; cur non illa eius volutio, qua vult coagere I cum eadem? Item si voluntas humana diuinam naturaliter antecedat in earum actione communi, & voluntas Christi creata siue humana voluntatem suam diuinam in omnibus de necessitate consequitur, voluntas puri hominis cuiuscunque, esset liberior voluntate humana Domini lesu Curisti; quod ratio nulla permittit: Quomodo namque deceret quod seruus esset liberior Domino? discipulusque Magistro? Esset enim corruptissima politia, seu potius ipsa corruptio politiae, vt paene totus liber Politicorum Aristotelis manifestat. Vnde & Lucae iexto; Non est discipulus super Magistrum. Et Ioh. 13. Non est seruus maior Domino suoEt supra eodem; Vos vocatis me, Magister, & Domine, & bene facitis; sum etenim. Quod autem in Christo sit duplex voluntas, diuina scilicet & humana, a nullo catholico dubitatur: quia si Christus habuit duas perfectas naturas, diuinam scilicet & humanam, sicut // Euangelica ymbola & omnes Doctores catholici contestantur, habuit & perfecte operationes, & per consequens volutiones illarum. Et e contrario, si Christus habuit vnam tantum operationem, & vnicam voluntatem, habuit consequenter & vnam naturam tantum, quod est haeresis Eutychiana, vt dicit Isidor. 8. Eth. 5. seu 14. Et recitatur in Canone 24. quaest. vlt. Quidam autem; Quare & illa haeresis habet ponere hanc etiam haeresin consequenter, quod in Christo est tantum vna voluntas; Ideoque Hieronymus super illud Marc. 14. Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma; dicit hoc esse contra Eutychianos qui ponunt vnani tantum voluntatem in Christo, quod etiam quia concessit Macarius Archiepiscopus in Metropolitana Synodo fuerat condemnatus. Lumbardus quoque 3. sentent. dist. 17. per autoritates quamplurimas probat diffuse in Christo fuisse duplicem voluntatem, diuinam scilicet & humanam, Insuper Damascenus in sententijs suis 36. probat hoc idem. Quod autem voluntas Christi humana eius diuinam necessario sequebatur, potest faciliter catholicis demonstrari. Quis enim dubitauerit hoc esse decentius & naturalius quam e contra. Item aliter posset Christus voluntate humana velle contrarium voluntati eius diuinae; sicque posset Christus voluntate sua diuina velle, quod Christus voluntate sua humana iret ad Orientem, & voluntate sua humana posset velle, quod eadem voluntate iret ad Occidentem. His igitur voluntatibus stantibus, non posset ire ad Occidentem, quia tunc volun tas humana superaret diuinam, contra decimum primi: nec ad Orientem, quia tunc hoc suppositum iret voluntarie, inuitum tamen & nolens; & sic idem totum suppositum faceret idem factum voluntarie & inuite respectu eiusdem totius suppositi, & libere volens, libere quoque nolens, & hoc etiam secundum eandem naturam; nec staret in medio, quia tunc voluntas humana impediret diuinam, cum tamen diuina sit potentior infinite: ipsa quoque diuina voluntas a suo proposito frustaretur, contra decimum primi libri. Aliter etiam Christus filius Dei & Deus potuit indebite voluisse & per consequens peccauisse, quod est nimis erroneum & absurdum: Nam secundum Philosophum primo & septimo Metaphys. Actus & operationes sunt circa singularia, & singularium siue suppositorum; Christus autem fuit suppositatus tantum suppositatione diuina, scilicet verbi Dei, sicut per testimonia satis authentica ostendit Lumbardus 3. sentent. dist. 5. Si ergo Christus secundum voluntatem suam humanam iniuste quicquam volendo peccasset. illud totum suppositum, scilicet verbum Dei, & Deus sic iniuste volendo peccasset, sicque summa iustitia esset iniusta, summa rectitudo distorta, & summa bonitas esset mala, summa quoque beatitudo siue faelicitas summae miseriae subiaceret, cum absurditatibus alijs infinitis. Item si Deus posset peccare, posset mentiri, sicque summa veritas esset falsa. Vnde Apostolus ad Hebr. 9. loquens de Deo sic dicit; Abundantius volens ostendere pollicitationis haeredibus immobilitatem consilij sui, interposuit iusiurandum, vt per duas res immobiles, quibus impossibile est Deum mentiri, fortissimum solatium habeamus. Glossa, per duas res immo¬ biles, id est, per promissionem & iuramentum. Item 2. ad Timoth. 3. Ille, scilicet Christus, fidelis manet, negare seipsum non potest. Clossa, Qui est veritas, quod faceret, si dicta sua non impleret? Hoc autem quod seipsum negare non potest, Iaus est voluntatis diuinae. Et Numer. 23. Non est Deus quasi homo, vt mentiatur. Vnde tibi opinanti quod Deus possit mentiri, potest, bene dicere illud Psalmi 49. Existimasti inique quod ero tui similis, quia omnis homo mendax: Ideoque arguam te, & statuam contra faciem tuam. Vnde & ipsa veritas Iesus Christus huiusmodi mendaces redarguens, deducit eos ad istud tanquam ad impossibile manifestum, quod ipse foret similis eis mendax, Ioh. 7. Item Anselmus 2. Cur Deus home 10. tractans illud Iohannis praetactum, inquirens nunquid Christus potuit mentiri, dicit, quod habuit potestatem, sed non habuit, nec habere potuit voluntatem: vnde sic ait; Omnis potestas sequitur voluntatem. Cum enim dico, quod possum loqui, vel ambulare, subauditur, si volo; Si enim non subintelligitur voluntas, non est potestas, sed necessitas. Possumus itaque dicere de Christo quia potuit mentiri, si subauditur, si vellet; & quoniam non potuit mentiri nolens, nec potuit velle mentiri, non minus dici potest, nequiuisse mentiri: sic itaque potuit & non potuit mentiri. Item si Christus potuit mentitus fuisse, potuit mendaciter praedicasse, & similiter docuisse verbo & facto, quod qui concesserit totam fidem Catholicam nimia haesitatione perfundet, ac suspicione nimia fermentabit. Item Augustinus de praedest. sanct. 19. loquens de Chiisto, sic ait; Nunquid metuendum fuit ne accedente aetate homo ille libero peccaret arbitrio, aut ideo in illo non libero voluntas erat, ac non tanto magis libera erat, quanto magis seruire peccato non poterat? Idem de Correptione & gratia a6. Neque enim metuendum erat ne isto inaestimabili modo in vnitatem personae a verbo Deo natura humana susceptaper liberum arbitrium voluntatis peccaret, cum ipsa susceptio talis esset, vt natura hominis a Deo suscepta, nullum in se motum malae voluntatis admitteret. Idem Enchiridij 45. Modus, inquit, iste quo natus est Christus de spiritu sancto, non sicut filius, insinuat nobis gratiam Dei, qua homo ille nullis praecedentibus meritis in ipso exordio naturae suae quo esse cepit, Verbo copularetur in tantam personae vnitatem, vt idem esset filius Dei qui filius hominis & filius hominis qui filius Dei, & sic in naturae humanae susceptione fieret quodammodo ipsa gratia illi homini naturalis, qua nullum peccatum posset admittere. Item Lumbardus 3. sent. dist. I2a ita scribit; Non immerito quaeritur, Vtrum ille homo potuit peccare, vel non esse Deus: Si enim potuit peccare, potuit damnari; si potuit damnari, potuit non esse Deus; ergo si potuit peccare potuit non esse Deus; quia esse Deum, & posse velle iniquitatem simul esse nequeunt. Hic distinctione opus est, Vtrum de persona, an de natura agatur: Si enim de persona agitur, manifestum est, quia peccare non potuit, nec Deus non esse potuit: Si vero de natura, discutiendum est vtrum agatur de ea vt verbo vnita, an de ea tanquam non vnita verbo, & tamen enti, id est, aut de ea secundum quod fuit vnita verbo, aut de ea secundum quod esse potuit, & non vnita verbo. Non est enim ambiguum, animam illam entem vnitam verbo peccare non posse; & est sine anibiguo verum, eandem si esset, & non vnita verbo, posse peccare. Item si Christus secundum voluntatem suam humanam posset peccare, posset etiam secundum intellectum suum humanum decipi & errare: minus enim est sic decipi quam peccare: sicque summa veritas esset falsa, & summa sapientia falleretur, cum in conuenientijs alijs multis nimis. Per has autem rationes praemissas probat Damascenus easdem conclusiones in sententijs suis 36. sic dicens; Oportet autem scire quoniam in Deo voluntatem quidem dicimus, electionem autem principaliter non dicimus. Non enim consiliatur Deus: Ignorantiae est enim consiliari: de eo quod cognoscit, nullus consiliatur. Si autem consilium est ignorantiae, omnino & electio; Deus autem omnia noscens simpliciter non consiliatur; neque vero in diuina anima inquitimus consilium vel electionem; non enim habuit ignorantiam; & si ignorantis futura natura erat, sed tamen secundum hypostasim vnita Deo verbo omnium cognitionem habebat, non gratia, sed vt dictum est, propter eam quae secundum hypostasim vnionem: Idem enim erat Deus & homo; Ideoque sententialem habebat voluntatem. Voluntatem enim habebat naturalem simplicem, eam, quae in omnibus hypostasibus hominum similiter consideratur: Sententiam, id est, theleton, id est, voluntabile non habebat sancta eius anima contrarium diuinae eius voluntati, nec aliquid praeter diuinam voluntatem eius. Sententia enim simul diuiditur cum hypostasibus praeterquam in fancta & simplici & incomposita, & indiuisibili trinitate & deitate: Illic enim hypostasibus non in totum diuisis & distantibus, neque quod voluntabile diuiditur, & illic quidem quia vna est natura, vna & naturalis voluntas; quia vero & hypostases indistabiles sunt, vnum est & quod voluntabile, & vnus est motus trium hypostasium. In hominibus autem quia natura vna est; vna & natutalis voluntas, quia vero & hypostases separatae sunt, & distant ab inuicem & secun¬ dum locum, & tempus, & eam, quae ad res est, dispositionem; & secundum alia plurima sunt A differentes voluntates & sententiae. In Domino autem nostro Iesu Christo, quia quidem differentes sunt naturae, differentes sunt & voluntates naturales suae diuinitatis, & Lsuae Thumanitatis, scilicet voluntatiuae virtutes: quia vero vna hypostasis, & vnus volens vnum, & quod voluntabile scilicet gnomicon, id est, sententiatiua voluntas humana sua voluntate sequente, scilicet suam diuinam voluntatem, & hac volente quae diuina eius voluntas volebat eam velle, ecce quod humana Christi voluntas eius diuinam consequitur voluntatem. Et si Damasceno & mihi credere non velitis, credite ipsi Christo, qui Ioh. 12. ita dicit; Ego ex me ipso non sum locutus, sed qui misit me Pater, ipse mihi mandatum dedit quid dicam, & quid loquar. Et Ioh. 5. Non possum ego a meipso facere quicquam, sed sicut audio, iudico, & iudicium meum verum est, quia non quaero voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me Patris: ergo voluntas eius humana sequitur voluntatem Patris, quare & voluntatem Christi diuinam in omnibus necessario sequebatur. Vnde Augustinus super Ioh. libro secundo, homilia 45. siue 49. totius, sic ait; Propter personam Filij vnam ex duabus substantijs diuina humanaque constantem, aliquando secundum id quod Deus est loquitur, vt est illud, quod ait; Ego & Pater vnum sumus: aliquando secundum id quod homo est; vt est illud; Quoniam Pater maior me est: secundum quod accepimus ab eo dictum & hoc vnde nunc disputo; Non possum a meipso facere quicquam, sed sicut audio, iudico. Item Augustinus I. super Iohan. homilia 20. Ambulauit Filius super mare, pedes carnis fluctibus imposuit: caro ambulabat, & diuinitas gubernabat. Nonne & Esaiae II. scribitur sic de Christo? Requiescet super eum spiritus Domini. Super, inquit, non subtus, nec iuxta. Et infra 4I. Quis, inquit Dominus, suscitauit ab Oriente iustum? Glossa, id est, Christum. Vocauit eum, vt sequeretur se. Glossa, quis nisi ego? Et infra // 49. Timebunt, qui ab Occidente nomen Domini; & qui ab ortu solis, gloriam eius cum venerit, quasi fluuius violentus, quem spiritus Domini cogit; quod intelligitur plane de Christo. Et infra 6I. Spiritus Domini super me &c. Quod in persona Christi proculdubio dicebatur, sicut ipsemet Christus Luc. 4. clarissime attestatur; Vnde & supra // eisdem, Agebatur in desertum a spiritu. Et Matth. 4. Iesus ductus est in desertum a spiritu. Et Marci primo, Expulit eum spiritus in desertum; quae omnia Doctores intelligunt de spiritu sancto Deo. Vnde & Chrysostomus super illud Marc. 1. Praemissum, dicit, quod Euangelista non ostendit eum simpliciter euntem in desertum, sed expulsum, vt hoc intelligas fieri iuxta diuinae dispositionis verbum. Item Anselmus I. Cur Deus homo. 9. sic dicit: Quod autem ipse ait; Non veni voluntatem meam facere, sed eius qui misit me, tale est, quale est illud, Mea doctrina non est mea: Nam quod quis non habet a se, sed a Deo, hoc non tam suum quam Dei dicere debet. Nullus // vero homo a se habet veritatem quam docet, aut iustam voluntatem, sed a Deo: non ergo venit Christus voluntatem suam facere, sed Patris, quia iusta voluntas quam habebat non erat ex humanitate, sed ex diuinitate. Et infra 10. T Potest, inquit, recte intelligi, quia per illam piam voluntatem qua voluit Filius pro salute mundi mori, dedit illi Pater, non tamen cogendo, mandatum, & calicem passionis, & non pepercit illi, sed pro nobis tradidit illum, & mortem illius voluit; & quia ipse Filius obediens fuit vsque ad mortem, & didicit ex his quae passus est obedientiam: Quemadmodum enim se cundum humanitatem non habebat a se voluntatem iuste viuendi, sed a Patre; ita & voluntatem illam qua vt tantum bonum faceret mori voluit, non potuit habere nisi a patre luminum, a quo est omne datum optimum, & omne donum perfectum. Et sicut pater trahere dando voluntatem dicitur, ita non incongrue sit, si impellere asseritur: Sicut enim Filius dicit Lde Patre) Nemo venit ad me nisi Pater traxerit eum; Ita dicere potuit, nisi impulerit eum. Similiter quoque proferre potuit; Nemo currit ad mortem propter nomen meum, nisi Pater impulerit, aut traxerit eum. Quoniam namque voluntate quisque ad id, quod indeclinabiliter vult, trahitur vel impellitur, non inconuenienter trahere aut impellere Deus, cui talem dat voluntatem, affirmatur. In quo tractu vel impulsu nulla intelligitur violentiae necessitas,I sed acceptae bonae voluntatis spontanea, & amata tenacitas. Item Propheta, Tenuisti, inquit, manum dextram meam, & in voluntate tua deduxisti me, Psalmo 72. Quod in persona Christi hominis dicit Deo, sicut docent expositiones sanctorum, quod & testatur Ecclesiae. quae tempore passionis Dominicae, scilicet Dominica palmarum, canit hunc versum in Missa. Voluntas ergo Christi diuina tenet & deducit eius voluntatem humanam, quare & eam naturaliter antecedit. Item Apostolus 1. ad Cor. 15. loquens de Patre, & Filio suo Christo secundum formam serui; Omnia, inquit, subiecit sub pedibus eius. Cum autem dicat, Omnia subiecta sunt ei, sine dubio praeter eum qui subiecit ei omnia: cum autem subiecta fuerint illi omnia, tunc ipse Filius subiectus erit illi qui subieccit sibi omnia. Glossa, praeter eum, id est, diuinitatem eius, qui sicut ex nulo est, ita nullaratione potest alicui esse subiectus: Ipse enim principium est omnium. Ideo Deus non ei subiectus, sed potius ipse Deo secundum quod homo. Et quod ait; Ipse subiectus erit, non hoc ita dicit, quinetiam modo subiectus sit, sed quodam genere locutionis vtitur, quo plerumque loquitur Scriptura, vt quod semper est, tunc in aliquo fieri dicatur, cum incipit cognosci. Amplius autem isti praeponentes se Deo, nedum volunt esse liberiores Christo secundum voluntatem suam humanam, verumetiam secundum voluntatemLsuam) diuinam, & Spiritu sancto similiter, quia nec Filius Dei, nec Spiritus sanctus aliquod velle potest habere, nisi quod prius quodammodo causauerit & dederit eis Pater, & Spiritui Sancto, Pater simul cum Filio. Imo nec intelligere, aut esse, aut quicquam omnino possunt habere, nisi quod a suo principio eis manat & causaliter deriuatur: Habent enim esse a suis principiis causatiuis, quare & posse intelligere, velle, & caetera vniuersa. Et quis in ista beatissima Trinitate praesumet asserere Trinitatem personarum omnino confusam, & nullum ordinem penitus inter illas? Nonne apud Theologos Pater dicitur principium Filij? Nonne & Pater dicitur principium totius diuinitatis? Nonne & Pater dicitur prima persona? Nonne causa producens, generans, & dans esse aliquo modo praecedit causatum, productum, Ilgenitum, & illud cui dat esse? Quis Philosophicus, aut Theologicus istud neget? Vnde & Hermes de mundo & Coelo 1. Docens quod tria sunt rerum principia, videlicet causa, ratio, & natura, dicit a causa sua causatum praecedit, & intelligit ibi per causam, causam primam simpliciter penitus non causatam, scilicet Deum Patrem, qui primo causat rationem procedentem ab eo; scilicet Filium, & per ipsum vniuersam naturam. Quapropter & ait; Ratio ex causa, & ex vtroque natura. Et infra; Ratio est vis quaedam a causa procedens, a principio cuncta ordinans: vbi & accipit ista tria, ratio, nous & mens diuina indifferenter & conuertibiliter pro eodem; sicut secundo primi breuiter tangebatur. Huic quoque sententiae & multa alia Philosophica atque Poetica constat testimonium perhibere, quorum quaedam secundo primi fuerant recitata. Nonne & hoc videtur sensisse Paulum, cum dixit, quod Deus, scilicet Pater, nouissime diebus istis locutus est nobis in Filio suo, per quem fecit & saecula, & quod est splendor gloriae & figura substantiae eius &c. Ad Hebr. 1 Quare & Chrysostomus super illam epistolam homilia secunda, sic ait; Dicitur operari per Filium, quia eum constat opificem genuisse: Si enim causa est eius Pater secundum quod Pater est, multo amplius eorum causa que per Filium facta declarantur. Qui & Roberto Lincolniensi Episcopo de li bero arbitrio 9. recitante, sic ait super, In principio erat verbum; Praecedit Pater vercum, non natura, sed causa; praecedit Pater Verbum causaliter, praecedit Filius omnia quae per illum facta sunt naturaliter. Cui & concorditer Augustinus 83. quaestionum decimasexta scribit ita; Deus omnium quae sunt causa est: Quia autem omnium rerum causa est, etiam sapientie suae causa est, nec vnquam Deus sine sapientia fuit; suae igitur sempiternae sapientiae causa est sempiterna, nec tempore prier est quam sua sapientia. Deinde si sempiternum Patrem esse Deo inest, nec fuit aliquando non Pater, nunquam sine Filio fuit: Qui & de triplici habitaculo, siue de gaudijs iustorum & poenis malorum, dicit, quod Pater non praecedit Filium tempore, sed origine. Vnde & Richardus 5. de Trinitate 6. distincta triplici processione, videli cet immediata tantummodo, mediata tantummodo, & mediata simul ac immediata: Et infra eiusdem 7. 8. & 9. ostendit quod prima & tertia processio sint in diuinis, sed secunda nequaquam; dicitque processionem Filij a Patre esse immmediatam tantummodo, processionem vero spiritus sancti a Patre & Filio mediatam simul & immediatam, harc quoque processionem esse priorem naturaliter altera, & vnam personam esse priorem causaliter, & ideo naturaliter altera. Vnde & illo cap. 7. scribit ita; Naturaliter prior est dualitas quam trinitas: nam illa potest esse sine ista, ista vero nunquam sine illa: naturaliter itaque & illa processio prior est quae potest subsistere in personarum dualitate, quam illa quae, non potest esse sine personarum Trinitate. Sed in illa personarum pluralitate & vera aeternitate nihil ibi aliud praecedit, nihilibi alteri succedit, & eo ipso nihil ibi tempore prius, nihil ibi tempore posterius: sed quod non potest esse prius temporaliter, potest esse prius causaliter, & co ipso naturaliter: Sicut enim longe superius diximus, perfectio personae vnius exigit vtique confortium alterius, & ita sit vt vna sit causa alterius. Nonne & Augustinus 15. de Trinitate 17. dicit, quod Spiritus sanctus principaliter procedit a Patre? Verum rei huius sublimitas inaccessa, & verba Doctorum praemissa, tum propter sui profunditatem, tum propter sui contrarietatem superficialiter apparentem, pium & religiosum auditorem, siue lectorem requirunt, humilem & prudentem. An non & Filius ipse dicit, Pater meus quod dedit mihi maius omnibus est? I0h. 10. Quod debet intelligi de Filio secundum diuinitatem ipsius, testante Augustino 1. part. super Iohan. sermone 48. Et Hilario 7. de Trinitate: Et Innocentio Papa tertio in Concilio generali, Extra, de summa trinitate & fide catholica, Damnamus: quod videlicet Pater gignendo Filium dedit ei suam substantiam, suam essentiam, & esse pienarium // dininitatis; Dedit ei vt Deus esset, vt coaeternus Patri esset, vt aequalis Patri esset, & hoc maius est omnibus creaturis, & creabilibus vniuersis. Et nonne per verbum praeteriti temporis, Dedit, aliqualis prioritas designatur originis siue causae? Nonne ergo & modo consimili Filius reci pir, & habet a Patre, & Spiritus Sanctus pariter ab vtroque totum suum cognoscere atque velle? Nonne Ioan. 50. ex ore Filij scribitur isto modo, Non potest Filius a se quicquam facere, nisi quod viderit Patrem facientem? quaecunque enim ille fecerit, haec & Filius similiter facit: Pater enim diligit Filium, & omnia demonstrat ei, quae ipse facit, Et infra 8. Amemetipso facio nihil, sed sicut docuit me Pater, haec loquor. Et 16. spiritus veritatis docebit vos omnem veritatem; non enim loquetur a semetipso, sed quaecunque audiet, loquetur. Quare & Aug. super Ioan. Hom. 20. exponendo primam Autoritatem istarum hoc est, inquit, non potest Filius a se facere quicquam, nisi quod viderit Patrem facie, tem, quia videre filij hoc est natum esse de Patre, non alia visio eius, & alia substantia eius, nec alia potentia eius, alia substantia eius; totum quod est de Patre est, totum quod potest de Patre est, quoniam quod potest & est, hoc vnum est, & de Patre totum est. Qui & homilia doexponendo secundam, lncorporaliter, inquit, Pater locutus est Filio, quia incorporaliter Pater genuit Filium, nec eum sic decuit, quasi indoctum genuerit; sed hoc est eum docuisse, quod est scientem genuisse; & hoc est docuit me Pater, quod est, scientem genuit me Pater: Si enim quod pauci intelligunt, simplex est natura veritatis, hoc est // silio esse quod nosse; ab illo ergo habet vt nouerit, a quo habet vt sit; non vt prius ab illo esset, & ab illo postea nosset; sed quemadmodum illi gignendo dedit vt esset, sic gignendo dedit, vt nosset, quia simplicis, vt dictum est, Naturae veritatis esse & nosse, non est aliud atque aliud, sed hoc ipsum. Vnde & 352. propositio sententiarum Prosperi sententialiter videtur extracta, quae dicit; Non sic docuit Pater Filium, quasi indoctum genuerit, & scientiam contulerit nescienti, sed intemporalis doctrinae est intemporalis essentia; hoc est a Patre doceri, quod est a Patre generati, quia simplicis naturae esse & nosse, non est aliud atque aliud, sed idipsum. Quare & 374. sic ait; Quicquid Deus Pater LDeo) Filio dedit, gignendo dedit: Ita enim dedit Filio Pater, sine quibus Filius esse non possit, sicut ei dedit vt esset, ideo quomodo verba daret aliqua in quo ineffabiliter dixit omnia? Augustinus etiam super illud Psalmi 118. Super omnes docentes me intellexi, tractans eandem autoritatem, sic ait; Dicit ipse Filius, Sicut docuit me Pater, haec loquor: quod difficillime ex persona verbi intelligitur, nisi quis vtcunque capere valeat, id esse Filium a Patre doctum quod genitum. Cui enim non est aliud esse, aliud doctum esse, sed quod est illi esse, hoc est doctum esse; profecto a quo ei est esse, ab illo simul est ei doctum esse: ex persona vero hominis vbi formam serui accepit, facilius intelligitur a Patre diuicisse quae dixit. Qui & super Ioan. part, secundae, homilia 45a. siue /49. totius, exponendo tertiam autoritatem praemissam; Nonloquetur, inquit a semetipso quia non est a semetipso sed quaecunque audiet, loquetur; ab illo audiet, a quo procedit; audire illi scite est, scire vero, esse; sicut superius disputatum est. Quia ergo non est a semetipso sed ab illo a quo procedit, a quo illi est essentia, ab illo scientia, ab illo ergo audientia, quod nihil est aliud quam scientia. Ex isto quoque loco, 368a. proposito sententiarum Prosperi videtur extracta. Amplius autem si Filius vel Spiritus Sanctus posset aliquod velle habere ex se, id est velle proprium, quod Pater ei non datet, posset in illa beatissima, & concordissima Trinitate esse discordia, & contrarietas voluntatum; quare & aliqua personarum vel quaelibet posset esse non beatissima, imo & misera, sicut patet per octauam partem corollarij primi, primi. Dicitque beatus Augustinus 13. de Trinitate 5. Beatus non est nisi qui & habet omnia quae vult, & nihil vult male; aliqua quoque persona posset non esse omnipotens, & non habere voluntatem vniuersaliter efficacem: Contrariarum etenim voluntatum vna necessario impeditur, vel ambae; quare & posset non esse Deus, contra primam suppositionem, tertiam partem, sextam, septimam, & octauam corollarij primi, primi. Adhuc autem & si sic esset, posset vna persona creare, altera non creante, quod omnibus Theologis constat esse falsissimum, quod ideo breuibus confirmabo: Ipse // nempe Filius Dei, dicit; Pater meus vsque modo operatur, & ego operor, Ioan. 5. & infra, Amen, Amen, dico vobis; Non potest Filius a se facere quicquam, nisi quod viderit Patrem facientem; quaecunque enim ille fecerit, haec & Filius similiter facit, Super quod dicit Augustinus, 1. super Ioan. homilia 20. Catholica fides hoc habet firmata spiritu Dei in sanctis eius contra omnem haereticam prauitatem, quia Patris & Filij opera inseperabilia sunt Et infra, Non tantum Patris & Filij; sed etiam Spiritus Sancti, sicut est aequalitas & insepa¬ rabilitas personarum, ita etiam opera inseparabilia sunt; & hoc ostendit principaliter & quasi singulariter, sed diffuse per totam illam vigesimam homiliam. Est etiam istud totum contra autoritatem Damasceni superius allegatam. Hoc etiam destruitur manifeste per autoritatem Christi proximo allegatam; Non potest Filius a se facere quicquam, nisi quod viderit Patrem facientem: Pater enim diligit Filium, & omnia demonstrat ei quae ipse facit; quod ideo dictum est, vt patet diffuse per Augustinum, illa homilia vicesima memorata; quia sicut Filius non est, nec esse potest a se, sed a Patre; sic nec facit, nec facere potest quicquam a se solo, sed a Patre. Item Ioan. 5. Non possum ego a meipso facere quicquam, sed sicut audio iudico, & iudicium meum verum est, quia non quaero voluntatem meam, sed voluntatem eius quimisit me Patris. Quod Augustinus I. super Ioannem, homilia 22a. exponit de Filio non secundum naturam suam humanam, sed diuinam modo praedicto: quanquam & de ipso secundum naturam eius humanam conuenientius forsitan possit exponi; maxime quia ibi exprimitur diuersitas voluntatum in Filio, & in Patre; quod quantum ad naturam suam diuinam non potest intelligi quouismodo, vt patet per praemissa, & quia aliter, non esset illa beatissima Trinitas summe vna, dicitque Augustinus illa homilia 22a. Trinitatis huius vna voluntas, vna potestas, vna maiestas: Quare & 2. super Ioannem, homilia quadragesima quinta exponit istam autoritatem de Christo secundum naturam eius humanam, sicut erat superius allegatum. Vnde potest colligi euidenter, quod tales autoritates dictae de Christo vtroque modo possunt intelligi & exponi; quod & idem testatur super illud Psalmi 1I8. super omnes docentes me intellexi, superius allegatus. Item Ioan. 12. Ego ex meipso non sum locutus, sed qui misit me Pater, ipse mihi mandatum dedit, quid dicam, & quid loquar; & scio quia mandatum eius vita aeterna est: Quae ergo ego loquor, sicut dixit mihi Pater, sic loquor: & infra 14. verba quae ego loquor vobis a meipso non loquor; Pater autem in me manens, ipse facit opera. Haec etiam Augustinus I. super Ioan. homilia 54. scilicet vltima; & 2I7a. exponit de Filio modo praemisso scilicet secundum naturam eius diuinam. Vnde illa homilia I7a. Non, inquit, non loquitur Filius a seipso, quia nou est a seipso: & ideo Pater in illo manens facit opera; quia per quem, & cum quo facit, non est nisi ab ipso; qui & de verbis Domini sermone 56. eandem autoritatem eodem modo exponit, dicitque, Ei quippe tribuit, quicquid facit, de quo est ipse qui facit. Amplius autem si voluntas humana naturaliter praecedat diuinam in actione communi; voluntas humana est causa prior naturaliter, quare voluntas Dei agit, ergo quare ipsa vult, sicut per corollarium decimi primi patet. quod est contra vigesimum primi libri. Item si voluntas diuina qua vult praesentialiter agere, dependeat a voluntate humana praesenti, tanquam a causa priori; eadem ratione voluntas sua aeterna qua aeternaliter voluit nunc agere, aeternaliter dependebat a voluntate humana aeternaliter nunc futura, tanquam a causa priori; & cum Deus nesciat ista complexa posteriora nisi per suam voluntatem, sicut i 8an. primi probauit; patenter consequitur, quod ista posteriora sunt causae diuinae // essentiae, contra decimum quintum primi, & alia quae sequuntur: Imo & sequitur manifeste, quod Deus nesciat certitudinaliter haec futura, nec praesentia, quare nec praeterita, sicut per decimum octauum primi faciliter apparebit; Deus enim nescit determinate & certe futura, nisi per aliquid determinatum sibi & certum; sed voluntas libera secundum contradictionem respectu actus sui futuri contingenter aequaliter, non est determinata, & certa respectu illius: alioquin ille actus esset determinate & certe futurus, & non ad vtrumlibet contingenter; nec Deus est certus de actu illo futuro per suam propriam voluntatem, quia voluntas sua diuina nihil vult nec agit in talibus, nisi praeueniatur voluntate humana; sed talis praeuentio est indeterminata penitus & incerta. Adhuc autem si voluntatem humanam nunc agere, sit prius naturaliter quam voluntatem diuinam nunc agere, ipsam nunc agere est causa prior naturaliter, quare voluntas diuina nunc agit: ergo ipsam semper fuisse nunc acturam, semper fuit causa prior naturaliter; Quare voluntas diuina semper voluit nunc E agere. Nam secundum Philosophum 2. Post. 3. quae vere est causa essendi quodcunque, ea¬ dem est causa fiendi, siue esse & futuri esse; ergo istud esse futurum fuit causa prior naturaliter. quare Deus hoc voluit esse futurum, non e contra, contra decimum quartum primi libri, quod & rationes illius capituli reprobant & condemnant. Item si aliquo futuro demonstrato, hoc esse futurum est causa quare Deus vult hoc esse futurum; & per indem 14. Deum velle hoc esse futurum est causa quare hoc est futurum; ergo hoc esse futurum est causa quare hoc est futurum. Et similiter potest deduci, quod rem esse praesentem est causa quare ipsa est prae sens, iuuante nono primi, & autoritate Philosophi superius allegata. Item si voluntatem humanam esse quicquam acturam, esset causa volutionis diuinae aeterne prioris, ipsam esse acturam esset causa prior naturaliter praedestinationis & reprobationis diuinae: quare & ipsam praesentialiter agere, esset causa prior naturaliter effectu praedestinationis, scilicet collationis gratiae in praesenti: quorum vtrumque est haeresis Pelagij a Patribus condemnata, sicut patet 45. & 35. primi cum alijs, quae sequuntur, quorum & vtrumque eadem capitula condemnabant. Amplius autem si voluntas humana diuinam praecederet naturaliter in agendo, res humanae diuinae prouidentiae non subessent, contra vigesimum septimum primi & alia quae sequuntur: Imo quod est multum indignius, si sic esset, volutiones diuinae humana prouidentia regerentur, sibique subessent, quod est omnino contrarium rationi; Nam secundum verum iudicium rationis, Sapientis & boni est regere insipientes & malos, & sapientioris & melioris minus sapientes, & eis per omnia prouidere. Vnde Philosophus I. Metaphys. in Prolog. existimamus // principaliorem subseruiente magis esse sapientiam: Non enim ordinari, sed sapientem ordinare oportet, nec hunc ab altero, sed ab hoc minus sapientem suaderi. Et 5. Eth. 1I. Non sinimus principati hominem, sed rationem. Et 1. Polit. 1. Quod potest mente praeuidere, hoc principans natura & dominans. Et infra tertij nono; Qui intellectum iubet principari, videtur iubere principari Deum & leges: qui autem hominem iubet, apponit & bestiam. Et Tullius 3. de Repub. Annon, inquit, cernimus optimo cuique dominatum ab ipsa natura cum summa vtilitate inferiorum datum? Vnde & Sapient. 7. & 8. secundum quotationem quorundam; Sapientiam autem non vincit malitia, attingit autem a fine vsque ad finem fortiter, & disponit omnia suauiter. Sed quis nesciat haec praedicta peramplius & perfectius infinite in Deo reperiri, quam in homine? Ipse ergo secundum sententiam Philosophi 12. Metaphys in fine, est vnicus omnium summus princeps. Item tunc homo agens quippiam esset artifex principalis, & Deus eius quodammodo instrumentum, cum tamen naturaliter sit e contra, sicut quamplures autoritates Philosophicae & Theologicae allegatae vicesimo secundi planissime contestantur. Vnde & Ierem. 18. ait Dominus; Ecce sicut lutum in manu figuli, sic vos in manum mea, domus Israel Amplius autem tunc Deus non esset omnipotens: Non enim posset facere hominem velle quantucunque ipse Deus hoc vellet; quia si posset, faciat: ergo Deus hominem in aliqua hora velle, in qua ipse homo se statuit minime voluturum, & in qua minime voluisset, nisi Deus hoc fecisset: aut ergo in illa volutione naturaliter praeuenit humana voluntas, aut diuina; Si humana, ergo Deus non facit homine istum velle, sed magise contra, sicut superius est argutum; Si diuina, ergo sic est in omnibus, sicut superius est ostensum. Imo secundum hypothesin, quantumcunque Deus prius naturaliter aut antecedenter voluntati humanae hoc velit, ipsa nullam actionem producet, quia tunc voluntas humana naturaliter praeueniret, sicut hypothesis illa ponit. Nec ille digne censetur omnipotens, qui agendo quippiam necessario eget auxilio agentis prioris, qui ipsum naturaliter preueniat in agendo. Nec potest quis fingere, quod istud nequaquam sub omnipotentia continetur: Istud enim est vnum vere factibile; Imo & tunc homo esset potentior Deo in hac patte. Licet enim Deus vellet hominem velle quicquam, & faceret ad hoc, quantum posset ad vltimum, posset homo libere sibi resistere & non velle: Omnes enim res humanae sunt praeordinatae, & prouisae per prouidentiam diuinae voluntatis aeternam, sicut vigesimum septimum primi cum sequentibus manifestat: ergo omnes causae inferiores exequentes istam praeordinationem & prouisionem in motu suo quolibet aut quiete, huic voluntati diuinae necessario sunt subiectae, ipsique de necessitate obediunt imperanti. Nimis etenim factuum videre tur, ipsum prouidere, aut praeordinare quodcunque, nisi illud posset perficere in effectu. Quare & dicit Philosophus 3. Eth. 8. quod Consilium est possibilium quae vtique per nos fient. Vnde & summus Philosophus Esaiae 46. Consilium, inquit, meum stabit, & omnis voluntas mea fiet: locutus sum, & adducam illud, creaui, & faciam illud. Et Esaiae SI. Cogitauit Dominus, & fecit quaecunque locutus est. Alias etiam posset voluntas humana frustrari diuinam, quare & reddere // miserum foelicissimum Deum nostrum, contra decimum primi libri, & contra omnes foelices & etiam miseros quantumcunque. Vnde & Parab. 2I. non est Sapientia, non est prudentia, non est consilium contra Dominum; equus paratus ad diem belli, Domi¬ p nus autem salutem tribuet. Item Ecclesiastici 42. Magnalia sapientiae suae decorauit quae est, ante saeculum, & vsque in saeculum, neque adiectum est, neque minuetur, & non eget alicuius // consilio. Quam desiderabilia sunt omnia opera eius, & tanquam scintillam quae est considerare omnia haec viuunt & manent in saeculum Lsaeculi) & in omni necessitate omnia // obaudiunt ei. Et Parab. 2I. Sicut diuisiones aquarum, Ita cor Regis in manu Domini, quocunque voluerit, inclinabit illud. Multa insuper alia istis similia vigesimo secundi sunt plenius allegata. Dicitque Augustinus Enchirid. 77. Quis porro tam impie desipiat, vt dicat Deum malas hominum voluntates, quas voluerit, & quando voluerit, & vbi voluerit, in bonum non posse conuertere? Et de correptione & gratia 69. Sic enim seu velle, seu nolle in volentis, aut no¬ sentis est potestate, vt diuinam voluntatem impleat, nec superet potestatem. Et VI. Deus ma¬ gis habet in potestate voluntates hominum, quam ipsi suas. Item humana volutio est donum Dei, vt patet vicesimo secundi: ergo per septimum secundi non est antecedenter ab homine, sed a Deo. Item fideles rationabiliter petunt a Deo, vt faciat homines velle hoc vel illud; vt patet 20o secundi: ergo Deus antecedenter hoc facit, vt patet quadragesimo sexto primi. Item tunc voluntas humana in merendo, in conterendo, in resurgendo a peccato, & in bonum quodlibet faciendo Deum & voluntatem diuinam naturaliter antecedit; quare & actionem gratiae multo magis. Quae omnia sunt falsa, & haeresi Pelagianae coniuncta, sicut per 35. 36. 37. 38. 39. & 4Iam. primi patet, & per autoritates Scripturae, & Doctorum ibi copiosius allegatas. Vnde & Apostolus ad Rom. II. Quis prior dedit illi, & retribuetur ei? Quoniam ex ipso, & per ipsum, & in ipso sunt omnia. Et Iob. 4I. Quis autem dedit mihi, vt reddam ei; Omnia quae sub coelo sunt, mea sunt. Super quod Gregorius 33. Moral. 22. sic scribit; Ne mo quippe, vt diuina illum gratia subsequatur, aliquid prius contulit Deo: Nam si nos Deum bene operando praeuenimus, vbi est quod Propheta ait, Misericordia eius praeueniet me? Si quid nos bonae operationis dedimns vt eius gratiam mereremur, vbi est quod Paulus Apostolus dicit, Gratia salui facti estis per fidem, & hoc non ex vobis, sed hoc donum Dei est, non ex operibus vestris? Si nostra dilectio Deum praeuenit, vbi est quod Iohannes Apostolus dicit, Non quasi nos, dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos? Vbi est quod per Hoseam Dominus dicit, Diligam eos spontanee? Si sine eius munere, nostra virtute Deum sequimur, vbi est quod per Euangelium veritas protestatur, dicens; Sine me nihil potestis facere? Vbi quod ait; Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit me, traxerit eum? Vbi quod iterum dicit; Non vos me elegistis, sed ego elegi vos? Si saltem dona bonorum operum nostra virtute bene cogitando preuenimus, vbi quod rursum per Paulum tam subtiliter dicitur, vt omnis de se humanae menti fiducia ab ipsa cordis radice succidatur, cum ait; Non quia sufficientes sumus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobis, sed sufficientia nostra ex Deo est? Nemo ergo Deum meritis praeuenit, vt tenere eum quasi debitorem possit: sed miro modo aequus omnibus conditor, & quosdam praeelegit, & quosdam in suis reprobis moribus iuste dereliquit, nec tamen electis pietatem sine iustitia exhibet, quia hic eos duris afflictionibus praemit; nec rursum reprobis iustitiam sine misericordia exercet, quia aequanimiter tolerat, quos quandoque in perpetuum damnat. Si ergo &t electi praeuenientem Lse Tgratiam sequuntur, & reprobi iuxta quod merentur, accipiunt, & de misericordia inueniunt electi quod laudent, & de iustitia non habent reprobi quod accusent; Bene itaque dicitur, Quis ante dedit mihi, vt reddam ei? Ac si aperte diceretur, ad parcendum reprobis nulla ratione compellor, quia eis debitor ex sua actione non teneor. Idcireo enim nequaquam coelestis patriae praemia aeterna percipiunt, quia ea nunc, dum promereri poterant, ex libero arbitrio contemserunt: quod llgidelicet liberum arbitrium in bono formatur electis, cum eorum mens a terrenis desi derijs gratia aspirante suspenditur. Bonum quippe quod agimus, & Dei est, & nostrum; Dei per praeuenientem gratiam; nostrum, per obsequentem liberam voluntatem: Si enim Dei non est, vnde er in aeternum gratias agimus? Rursum, si nostrum non est, vnde nobis retribui praemia speramus? Quia ergo non in merito gratias agimus, scimus quod eius munere praeuenimur: & rursum quia non in merito retributionem quaerimus, scimus quod subsequenti libero arbitrio bona elegimus quae ageremus. Et infra; Omnibus liquet, quod non solum ea quae sub Coelo sunt, sed ipsa ll etiam quae super Coelos condita coelestia vocantur, eius voluntati seruiunt. Cui & concorditer Augustinus 4. contra Iulianum Pelagij filium & sequacem 5. Cum, inquit, diuinitus adiuuatur homo, non tantum ad capessendam perfectionem adiuuatur, quod ipse posuisti, vtique volens intelligi eum per se incipere sine gratia, quod perficit gratia; sed potius quod Apostolus loquitur, vt qui in nobis bonum opus caepit, perficiat vsque in finem: In quo enim vis hominem sicut loqueris, ad aliquid Iaudabile generosi cordis stimulis incitari, in hoc non vis in Domino, sed in libero arbitrio gloriari, ac sic priorem dare vt retribuatur illi. O ingrati gratiae Dei / O inimici gratiae Dei, & solo vocabulo Christiani? Nonne pro inimicis suis orat Ecclesiae? Quid orat? Vt conuertatur in bonum voluntas mala, quoniam praeparatur voluntas a Domino, & Deus est, vt ait Apostolus, qui operatur in nobis & velle. Et infra eiusdem vndecimo, Tu autem quanta arrogantia & de vestrae praesumtione virtutis dixeris CPerfacile igitur studio sanctitatis, quod Deus adiuuat, potest homo carere peccatis) ille non agnoscit, qui dogmata vestra non nouit. Nam & studium sanctitatis sine adiutorio Dei vultis & in hominis voluntate praecedere, quod merito Deus debeat adiuuare, non gratis. Amplius autem isti praeponentes suam voluntatem voluntati diuinae superbius faciunt primo superbo Angelo, qui aequalitatem Dei appetendo, dicebat; Similis ero Altissimo, Esaiae 14. Isti enim aequalitate Dei aut eius similitudine nullatenus contentantur, sed maioritatem & superioritatem vendicant supra Deum. Sed caueant, ne descendant ad eum, vel potius subtus eum, sicut in Esaia subiungitur; veruntamen ad Infernum detraheris, in profundum laci: qui te viderint, ad te inclinabuntur, teque prospicient. Isti etiam dicunt superbius de Domino Deo suo, quam illi ciues inciuiles de illo nobili homine Domino suo, dicentes; Nolumus hunc regnare super nos, Luc. 19. Nedum enim dicunt, Nolumus hunc regnare super nos, sed nos regnare volumus super illum: Volunt enim se naturaliter praecedere Deum, & per consequens ducere eum, & regere in omnibus factis suis. Sed timeant & caueant, quod ibi dicitur consequenter, Inimicos meos illos, qui noluerunt me regnare super se, adducite huc, & interficite // ante me. Nec mirum: Ipsi namque conspirauerant in regiam maiestatem, quare & poena criminis laesae maiestatis erant iustissime puniendi. Vnde Anselmus de similitudinibus 8. Superbia ideo vocatur, quia super quam debeat graditur: Superbia namque supergressio dicitur. Propria itaque voluntas, quia Dei voluntati non subijcitur, I sed super eam extollitur, ob hoc recte Superbia dicitur, ipsa quoque omnis peccati est initium, quia ex ea nascitur omne peccatum. Et quoniam homo illam habet ex se, nec voluntatem Dei quam sequatur, vult habere super se, ipsi Deo aufert quod proprie & singulariter debet habere. Et sequitur 9. Solus enim Deus, quicquid vult, debet velle propria voluntate, ita vt aliam quam sequatur, non habeat supra se. Cum igitur homo vult aliquid per propriam vountatem, Deo aufert quasi suam coronam: Sicut enim corona soli Regi comperit, sic propria voluntas soli Deo, & sicut Regem aliquem inhonoraret, qui suam coronam ei coronato auferret; sic homo inhonorat Deum qui ausert ei propriam voluntatem, priuilegium habendo, quod ille deberet habere solum. Quare & Aristoteles in aenigmatibus suis aenigmate tertio sic hortatur, Coronam Regis ne accipias. Quod prudenter aduertentes 24. seniores, nequaquam suas coronas aut voluntates superposuerunt superbe coronae aut voluntati diuinae, sed humiliter submiscaunt. Unde Apoc. 4. Procidebant 24. seniores an te sedentem in throno & adorabant viuentem in saecula saeculorum, & mittebant coronas suas ante thronum, dicentes; Dignus es, Domine Deus noster, accipere gloriam & honorem & virtutem, quia tucreasti omnia, & propter voluntatem tuam erant, & creata sunt. Sic & ille Regum clarifsimus & eximius Prophetarum, Nonne, inquit, Deo subiecta erit anima mea? Psalmo 61. Et infra; Veruntamen Deo subiecta esto anima mea. Sic & ille Antiochus, primo superbissimus Principum, postremo humiliter recognouit, quoniam iustum est subditum esse Deo, & mortaem non paria Deo sentire. 2. Machab. 9. Si ergo non paria, qualiter altiora? Excelsus enim super omnes gentes Dominus, Psalmo. 112. Vnde & ad Romanos 4. Omne os obstruatur, & subditus fiat omnis mundus Deo. Item Psalmo 22. Dominus regit me. Et Psalmo 79. Qui Regis Israelem, intende; qui deducis velut ouem Ioseph. Et Esaiae 49. Miserator eorum regit eos. Et Apoc. 7. Agnus, qui in medio throni est, reget eos, & deducet eos. Et Hester. 15. ita scribitur; Cumque inuocasset omnium rectorem Deum, & Saluatorem Deum &c. Et Psalmo 46. Quoniam Rex omnis terrae Deus, & regnabit Dominus super gentes. Et Psalmo 102. Regnum ipsius omnibus dominabitur; cum suis similibus infinitis. Isti similiter impie magis dicunt, quam illi impij qui dixerunt, Quis est omnipotens vt seruiamus ei? Iob. 21. Hi // namque tantum noluerunt omnipotenti seruire; sed isti nedum hoc, imo quod est elatius, volunt omnipotentem eis seruire, dum voluntas humana praecipit, & praecedit vt Domina, & diuina obsequitur & subsequitur vt ancilla. Non sic Propheta, non sic, sed Ordinatione cinquit) tua perseuerat dies, quoniam omnia seruiunt tibi, Psalmo. II8. Non sic lacob de Domino suo sensit, sed praecedat, inquit, Dominus meus ante seruum suum, & ego sequar paulatim vestigia eius.

Item tunc voluntas diuina potius se curuaret obediendo humanae, quam e contra, quod ratio nulla sinit, ac ipsemet docet contrarium. In memetipso, inquiens, iuraui, egredietur de ore meo iustitiae verbum, & non reuerretur, quia mihi curuabitur omne genu, Esaiae 45. vel a¬p liter; Mihi curuabunt omnia genu: vel tertio; Mihi curuabunt omnia genua: vel quarto, Mihi curuabuntur omnia genua. Quam Scripturam Apostolus ad Romanos 14. sic allegat; Scriptum est enim; Viuo ego, dicit Dominus, quoniam mihi flectetur omne genu. Amplius autem tunc voluntas humana duceret diuinam quo vellet, cum tamen rationabilius sit e contra, cum ipsa melius videat, audiat, atque possit. Vnde Iob. 37. Nubes spargunt lumen suum quae Iustrant cuncta per circuitum, quocunque voluntas gubernantis duxerit ad ommne quod praeceperit illis super faciem orbis terrarum, siue in vna tribu, siue in terra Lsua) siue in quocunque loco misericordiae suae eas iusserit inueniri. Super quod Gregorius, 27. moral. 22. sic ait; Nubes lumen spargere est praedicatores sanctos exempla vitae & loquendo & agendo disatare; sed? praedicatores sancti exhortari quosdam volunt, sed nequeunt: saepe quosdam declinare appetunt, sed tamen internae instigationis impulsu exhortari eos instantissime compelluntur. Videamus nubem Dei, quomodo gubernantis manu & ad ea quae non apperit, ducitur, atque ab impulsu suo iterum gubernantis manu retinetur. Et ponit exemplum de Paulo, qui cum voluit a Corinthijs discessisse, cum eis per Dominum tenebatur; qui etiam cum ad Thessalonicenses pergere voluit, nec valebat, vt dicit, nec poterat recedere ab eis, cum quibus tunc erat, vt dicit, per Dominum impeditus. Vnde sic concludit; Nubes igitur Dei cuncta per circuitum Iustrant, quia praedicationis luce mundi fines illuminant: sed quia diuinis nutibus subditae nequeunt explere quod volunt, ideo ire non possunt nisi quo eas voluntas gubernantis duxerit. Vnde & adhuc subditur, Ad omne quod praeceperit eis super faciem orbis terrae: Saepe enim cum gubernantis voluntate perducuntur, aliter agere apperunt, sed aliter disponuntur. Nam plerumque quosdam auditores suos student blande corrigere, & tamen eorum sermo in asperitatem ducitur; plerunque resecare quosdam aspere appetunt, sed tamen eorum vigor, seu rignr per mansuetudinis spiritum refraenatur. Sicut ergo non possunt ire quo volunt, ita etiam nequeunt agere sicut volunt: Quia enim eos internus arbiter tenet, cum mittit, ita illos etiam modificans suscipit, cum perducit, vt aliquando in cogitatione alia disponant, sed alia in opere peragant; aliquando aliter inchoent, sed aliter consumment. Quia igitur iuxta hoc quod sibi praecipitur, seruiunt, dicatur recte, Quocunque eas voluntas gubernantis duxerit, ad omne quod praeceperit illis super faciem orbis terrae. Item Deut. 3I. Dominus Deus tuus, ipse ductor tuus. Et Esaiae 63. Spiritus Domini dactor eius fuit. Et 2. Paralip. 13. In exercitu nostro dux Deus est. Et Psalmo. 54. Dux meus & notus mens. Et Sapient. 10. Iustum deduxit Dominus per vias rectas. Et Psalmo. 72. Tenuisti manum dexteram meam, & in voluntate tua deduxisti me: cum multis similibus creberrime in Scriptura, Voluntas ergo diuina ducit humanam, ipsam naturaliter praecedendo. Vnde & ille li Aunicia us Seneca, sicut allegat Augustinus 5. de Ciuit. Dei, 8. Quodammodo metrice dicit ita 2 Due me summe Pater, altique dominator poli, quocunque placuit, nulla parendi mora est, Assum impiger, fac velle, comitabor, gemens, malusque patiar facere quod licuit; bono ducunt volentem fata, nolentemque trahunt. Vbi & Augustinus subiungit, nempe euidentissime hoc vltimo versu ea fata appellauit, quae supra dixerat summi Patris voluntatem: Cui concordans beatus Gregorius 6. moral. 12. super illud Iob. 5. Qui comprehendit sapientes in astutia sua &c. ita dicit; Sic quippe Dei opera magna sunt, vt per omne quod ab hominibus agitur, eius voluntas exquiratur, cui videlicet cognitae debet nostra actio deuote famulari, & quasi Ducem sui itineris persequi, ne ei etiam nolens seruiat, si hanc superbiens declinat: vita. ri enim vis superni consilij nequaquam potest. Item alias voluntas humana traheret post se diuinam, cum rationalius sit e contra, vt patet per Autoritatem Senecae allegatam. Item si sic esset, voluntas humana potius gubernaret diuinam agendo, quam haec humanam, quod est contrarium rationi, & contra autoritatem Iobi praemissam; Nubes spargunt lumen suum, quae lustrant cuncta per circuitum, quocunque eas voluntas gubernantis duxerit. Et Sapient. I4. Tu autem Pater gubernas prouidentia; & loquitur de nauigatione, & talibus rebus humanis. Et Esaiae 48. Ego Dominus Deus tuus docens te vtilia, gubernans te in via qua ambulas. Vnde & Cantic. 1. Trahe me post te. Et Ioh. 6. Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit me traxerit eum. Et infra 12. Omnia traham ad meipsum. Et Esaie 10. Num glo riabitur securis contra eum qui secat in ea, aut exaltabitur serra contra eum a quo trahitur? Quod intelligitur de Senacherib, & de Deo, vt vicesimum primi plenius allegauit. Item aliter voluntas humana potius suscitaret diuinam ad agendum quippiam, quam e contra, quod est contra sacram Scripturam saepissime tam in malis actibus, quam in bonis: Vnde I. Paralip. 5. Suscitauit Dominus Deus Israel spititum // Pul Regis Assyriorum, & spiritum Tiglatho Pelasar Regis Assur, & transtulit Ruben, & Cad, & dimidiam tribum Manassis &c. Et 2. Paralip. 21. Suscitauit Dominus contra loram spiritum Philistinorum & Arabum, qui confines sunt Aethiopibus, & ascenderunt in terram Iuda, & vastauerunt eam &c. Et Ezech. 23 Haec 1 dicit Dominus Deus, Ecce ego suscitabo omnes amatores tuos contra te, de quibus satiata est anima tua, & congregabo eos aduersum te in circuitu, filios Babylonis, & vniuersos Chaldaeos, nobiles, tyrannosque & Principes omnes filios Assyriorum, iuuenesque fornia egregia duces, & magistratus vniuersos principes principum, & nominatos asceniores equorum, & venient super te &c. Et Amos 6. Ecce ego suscitabo super vos, domus Israel, dicit Dominus Deus exercituum, gentem, & conteret vos. Haec & alia multa valde de malis actibus voluntatis: de bonis vero scribitur 2. Paralip. vlt. & 1. Esdr. 1. Suscitauit Dominus spiritum Cyri Regis &c. Et Esaiae 4I. Quis, Glossa, nisi ego, suscitauit ab Oriente iustum? Vocauit eum, I vt sequeretur se? Dabit in conspectu eius gentes &c. Et sequitur: Quis haec operatus est & fecit, vocans generationes ab exordio? Ego Dominus, primus, & nouissimus; ego sum. Et infra, 45. Ego, inquit Dominus, suscitaui eum ad iustitiam, & omnes vias eius dirigam. Et Aggaei I. Suscitauit Dominus spiritum Zorobabel, & spiritum Iosedech, & spiritum reliquorum de omni populo, & ingressi sunt, & faciebant opus in domo Domini. Item si voluntas humana naturaliter praecedat diuinam in actione ambabus communi, humana potius inclinat diuinam & eam determinat ad agendum, quam diuina humanam, quod est contra praeostensa & praeallegata, vicesimo huius secundi; Vnde & Parab. 21. Sicut diuisiones aquarum, ita corRegis in manu Domini, quocunque voluerit inclinabit illud. His etiam rationibus hic praemissis satis consonant autoritates Augustini de gratia & libero arbitrio, & de correptione & gratia, vicesimo secundi plenius allegatae. Item tunc potius diceretur hominem facere Deum velle, & facere aut agere quippiam quam e contra: est enim prior & superior causa in istis; quod est contra multas autoritates 20o secundi plenius allegatas. Vnde & Apostolus ad Phil.I 2. Deus est, cinquit]) qui operatur in nobis & velle & perficere sseu alias operari) pro bona voluntate. Et ad Romanos I5. Non audeo aliquid loqui eorum, quae per me non efficit Christus. Et Esaiae 45. Ego Dominus & non est alter, formans lucem, & creans tenebras, faciens pacem, & creans malum: Ego Dominus faciens omnia haec; sic Dominus ergo prior & superior in huiusmodi actione. Et Ezechielis 36. Faciam vt in praeceptis meis ambuletis, & iudicia mea custodiatis & operemini. Et ad Rom. 8. Quicunque spiritu Dei aguntur, hi sunt filij Dei: super quod 310a. propositio sententiarum Prosperi quae est Augustini, & allegatur in glossa sic ait; Plus est proculdubio agi, quam regi: Qui enim regitur aliquid agit, & ideo regitur, vt recte agat: qui autem agitur, agere ipse aliquid vix intelligitur. Et tantum praestat voluntatibus nostris gratia Saluatoris, vt non dubitet Apostolus dicere, Quotquot spiritu Dei aguntur, hi filij Dei sunt: nec aliquid in nobis libera voluntas melius agere potest, quam vt illi se commendet, qui? male agere non potest. Item Augustinus de verbis Apostoli sermone13. tractans eandem autoritatem, sic ait; Dicit mihi aliquis, ergo agimur, non agimus. Respondeo; Imo & agis & ageris, & tunc bene agis, si a bono agaris: Spiritus enim qui te agit, agentibus est adiutor, quia sicut dicit Dominus, Sine me nihil potestis facere. Iam nunc quod audistis; Quotquot spiritu Dei aguntur, hi filij sunt Dei, nolite vos dimittere: Nec enim templum suum sic de vobis aedificat Deus, quasi de lapidibus qui non habent motum suum, leuantur, & a structore ponuntur; non sic sunt lapides viui, & vos tanquam Iapides viui coaedificamini in templum Dei; ducimini, sed currite & vos; ducimini, sed sequimini, quia & cum secuti fueritis, verum erit illud, quia sine illo facere nihil potestis: non enim volentis, nec currentis, sed miserentis est Dei; maxime quia processus Apostoli & Prophetarum planissime ad hoc tendit, quod Deus in huiusmodi actibus nedum sit agens, sed etiam primum agens. Nam per huiusmodi suam doctrinam intendit Apostolus principaliter humilitatem cordibus humanis inserere & nutrire, sicut vicesimum tertium huius docet: quod tamen nedum non faceret, imo homines in superbiam maiorem erigeret, si doceret Deum operari in nobis velle & perficere, non antecedenter vt Dominus, sed subsequenter vt seruus. Nam quomodo amputaret hominibus, non amplius ministraret superbiendi materiam, docendo eos habere Deum semper promptissime tantum seruum ad nutum quemlibet voluntatis, eorum votis in omnibus obsequendo. Quare & Apostolus congrue praemittebat; cum metu & tremore vestram salutem operamini: Deus est enim qui operatur in vobis & velle & perficere pro bona voluntate. Super quod Augustinus de verbis Apostoli sermone I. sic ait; Ne sibi inde aliquid darent, quia dixit, operamini, continuo subiunxit; Deus enim est qui operatur in vobis & velle & s/perficere. Deus est // qui operatur in vobis: ideo cum timore & tremore; vbi & Glossa, cum metu, id est, cum humilitate, non superbe: & ideo timendus est, quia non vos, sed Deus operatur &c. pro bona voluntate; voluntate, scilicet, sua. Quomodo namque potest vere intelligi, quod non vos, sed Deus operatur in vobis velle & perficere, cum ex prioribus satis constet huiusmodi esse actus humanos, nisi quod non vos antecedenter, aut principaliter, aut prius naturaliter, sed sic Deus; vos autem subsequenter, instrumentaliter & subseruienter? ac si diceretur, non baculus, sed homo percutit, non securis, sed homo aedificat. Sic etiam loquitur idem Apostolus ad Rom. 9. Non cinquiens) volentis, nec currentis, sed miserentis est Dei, quod aliter nequit exponi. Vnde Augustinus Enchirid. 23. Iterum ne quisquam, etsi non de operibus, de ipso glorietur libero voluntatis arbitrio, tanquam ab ipso incipiat meritum, cui tanquam debitum reddatur praemium bene operandi. Ipsa libertas audiat eundem gratiae praeconem dicentem; Deus est enim, qui operatur in nobis & velle, & operari pro bona voluntate. Et alibi; Igitur non volentis, nec currentis, sed miserentis est Dei; cum proculdubio si homo eius aetatis est vt ratione iam vtatur, non possit credere, sperare, diligere nisi velit, nec peruenire ad palmam supernae vocationis Dei, nisi voluntate cucurrerit; Quomodo ergo non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei? nisi quia & ipsa voluntas, sicut scriptum est, A Domino praeparatur; alioquin si propterea dictum est, Non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei, quia ex vtroque fit, id est, & voluntate hominis & misericordia Dei; vt sic dictum accipiamus, Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei, tanquam diceretur, Non sufficit sola voluntas hominis, si non sit etiam misericordia Dei; Non ergo sufficit sola misericordia Dei, si non sit etiam // volentis hominis: ac per hoc, sicut re cte dictum est, Non volentis, neque currentis, sed miserentis est Dei, quia id voluntas hominis sola non implet; cur non e contrario recte dicitur, Non miserentis Dei, sed volentis est hominis, quia id misericordia Dei sola non implet? Potro, si nullus dicere Christianus audebit, non miserentis Dei, sed volentis est hominis, ne Apost, apertissime contradicat, restat vt propterea recte dictum intelligatur, Non volentis, nec currentis, sed miserentis est Dei, vt totum detur Deo, qui hominis voluntatem bonam & praeparat adiuuandam, & adiuuat praeparatam: Praecedit enim bona voluntas hominis multa Dei dona, sed non omnia: quae autem non praecedit ipsa, in eis est & ipsa. Nam vtrumque legitur in Sanctis Scripturis; Et misericordia eius praeueniet me, & misericordia eius subsequetur me: Nolentem praeuenit vt velit, volentem subsequitur ne frustra velit: Cur enim monemur orare pro inimicis nostris vtique nolentibus pie viuere, nisi vt Dominus in eis operetur vt velint; Iterumque cur admonemur petere vt accipiamus, nisi vt ab illo fiat quod volumus, a quo factum est vt velimus: Oramus ergo pro inimicis nostris, vt misericoidia Dei praeueniat eos, sicut praeuenit nos: Oramus autem pro nobis, vt misericordia eius subsequatur nos. Idem de gratia & libero arbitrio 17. ad eundem sensum eandem Autoritatem pertractat. Anselmus quoque de Concor. 9. Neque volentis est, inquit, quod vult, neque currentis est quod currit, sed miserentis est Dei: Omnibus enim excepto Deo solo, dicitur, Quid habes quod non accepisti? quod si accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis? Sic loquitur Ioan. II. Vnus autem ex eis, Caiphas nomine dixit eis, expedit vobis vt vnus moriatur homo pro populo, & non tota gens pereat: Hoc autem a semetipso non dixit, sed cum esset Pontifex anni illius, prophetauit. Sic. que loquitur ipse Magister, & veritas discipulis suis dicens; Non enim vos estis qui loquimini, sed spiritus Patris vestri qui loquitur in vobis Matth. 10. & Ioan. 15. Non vos me elegi stis, sed ego elegi vos. Et I. Ioan. 4. In hoc est charitas Dei, non quia nos dilexerimus Deum, sed quia ipse prior dilexit nos. Et Tobiae 3. Non est in hominis potestate consilium tuum; Et Ierem. 10. Scio Domine, quia non est hominis via eius, nec viri vt ambulet & dirigat gressus suos: vbi Glossa, Erubescant, qui aiunt, vnumquemque suo regi arbitrio: Non est enim via hominis, &c. Vnde Dauid, A Domino gressus hominis dirigetur; secunda vero Glossa falsigraphiae per trigesimum secundum primi conuincitur euidenter. Erubescant ergo illi Pelagiani, & non erubescam ego, Christianus, Paulinus, Augustinianus & Gregorianus. Paueant illi, & non paueam ego, qui in agendo cum te, Domine Deus meus, tam inuerecunde & impauide te regendo, se faciunt altiores: Imple quaeso facies eorum ignominia, & que rant nomen tuum, Domine: Erubescant, & conturbentur in saeculum saeculi & confundantur, & percant, vt cognoscant, quia nomen tibi Dominus; Tusolus altissimus in omni terra, Psalmo 82. Adhuc autem, quod etiam in actione communi Dei, & hominis, Deus hominem, & diuina voluntas humanam naturaliter antecedat, Autoritates quamplurimae Philosophorum, sacrae Scripturae, & Catholicorum Doctorum concorditer artestantur. Omnes enim Philosophi conueniunt in hoc vno, quod in causis essentialiter ordinatis non est procedere in infinitum, sed deueniendum est ad vnam supremam, & primam naturaliter omnium, omnes alias regulantem atque mouentem, sicut Artifex instrumenta, vt quarto primi, & vigesimo secundi satis fuerat allegatum. Vnde & Auicenna 10. Metaphys. 1. loquens de dispositione entium, dicit Lital; Hoc totum fluit desuper, nec hoc totum sequitur ex imaginatione coelestium tantum, sed quia primus verus voluit hoc totum, ideo ab eo incipit esse omnis // res, quae fuit, sed mediante alio. Igitur propter has causas prosunt hominibus orationes & sacrificia, & praecipue litaniae pro pluuia, & alia huiusmodi. Item Aristoteles in de mundo II. ita dicit; Sicut autem in chorea inchoante choraula concinit tota chorea virorum, & mulierum varijs vocibus acutis & grauibus vnam harmoniam continuam continuantibus: Sic se habet res & in Deo, qui cuncta disponit; Et infra eodem, Comparato Deo & Mundo duci & exercitui, dicit ita, Omnia autem sub vno signatore mouentur nutu ducis qui fungitur potestate: sic & de vniuerso sapiendum. Nam ab vno momento omnibus excitatis fiunt propria, & hoc inuisibili ente & occulto, quod nequaquam est impedimento, nec illi ad agendum, nec nobis ad credendum, &c. tertio primi plenius allegata. Commentator etiam super primam propositionem de causis dicentem, Omnis causa prima plus est influens supra causatum suum, quam causa vniuersalis secunda, sic ait; Quid est, quia causa vniuersalis prima agit in causatum causae secundae, antequam agat in ipsum causa vniuersalis secunda, quae sequitur ipsam, &c. satis plana? Quare & quidam articuli huius contrarium asserentes sunt Parisijs condemnati, sicut vigesimum secundi plenius recitauit. Nec Philosophi istud tantum intelligunt in actione naturae, sed etiam intellectus, & similiter voluntatis, vt patet per Philosophum in De bona fortuna, & per omnes loquentes de intellectu agente, sicut idem vigesimum similiter recitauit. Vnde Auicenna 100. Metaphys. 1. parum post Autorit atem superius allegatam, loquens de dispositione partium Animalium, & plantarum, sic ait; Non est ibi causa // naturalis vllo modo, sed principium est eius sine dubio ex cura diuina: similiter crede esse istarum intentionum pendere ex cura diuina; scias etiam quod plus approbat seu appropinquat vulgus, & tenet, & dicit verum esse, nec refugiunt hoc nisi illi qui volunt videri Philosophi, eo quod ignorant causas & occasiones istorum: Iam ergo in hac materia fecimus librum de peccato & eius opposito. Inde ergo attende dispositionem omnium, & crede quod dicitur de diuinis flagellis quae descendunt super ciuitates flagitiosorum, & super homines iniuriosos, & consimilia, qualiter defenditur veritas. Scias etiam quod causa orationis hic & eleemosynae & similium, similiter euentus, iniuriae & peccati non sunt nisi illinc: Principia enim horum omnium perueniunt vsque ad naturam, vel voluntatem, vel casum; Naturae vero principium est illinc; sed voluntates, quae sunt in nobis, sunt postquam non fuerunt. Quicquid autem est postquam non fuit, causam habet; igitur omnis voluntas, quae est in nobis, causam habet. Causa autem huius voluntatis non tendit ad infinitum, sed ad aliqua quae accidunt extrinsecus, terrena scilicet & coelestia; sed terrena perueniunt ad coelestia: Collectio ergo horum omnium prouenit necessario ex necessitate diuinae voluntatis; Casus autem sit ex concursu horum omnium. Cum autem resolueris omnia profecto, reducentur ad principia, quorum necessitas descendit a Deo: Iudicium autem Dei est prima positio simplex. Ecce quod dicit, quod vulgus hoc approbat & volentes videri Philosophi refugiunt istud soli, sicut dicit Propheta, Quoniam non cognoui literaturam, introibo in potentias Domini Psalmo 70. Et haec ratio Auicennae est ratio sancti Thomae ad hanc eandem conclusionem, in De Christiana religione, cap. 120. sicut vigesimum secundi plenius allegauit. Pro hac eadem sententia possunt adduci fere vel potius vere omnes illae Autoritates Philosophicae & Theologicae, quae de fato, casu, & fortuna 28. & 29. primi plenius sunt adductae. Quare & quidam articulus a Domino Stephano Parisiensi Episcopo condemnatus, sic ait: Quod omnes motus voluntarij reducuntur in primum motorem; Ertor, nisi intelligatur in motorem primum simpliciter non causatum, & intelligendo de motu secundum substantiam, non secundum deformitatem. Hoc idem testatur Scriptura canonica multis locis, quorum aliqua erant superius allegata, aliqua vero, sed pauca nunc breuiter allegabo. Dicit ille disertissimus Esaias 26. Afacie tua, Domine, concepimus, & quasi parturiuimus, & peperimus spiritum salutis nostrae; & Dominus per eundem 45. Ego ante te ibo. Et Ecclesiastic. 33. Quasi lutum figuli in manum ipsius plasmare illud & disponere, omnes viae eius secundum dispositionem eius; sic homo in manu illius qui se fecit. Interrogantibus siquidem Dominum, Tuquis es? ipse respondit, Principium, Ioan. 8. & Apoc. 1. Ego sum alpha & omega, principium, & finis, dicit Dominus Deus; Etiam si secundum sententiam sapientis Ecclesiastici 25. Mulier si primatum habeat, est contraria viro suo, quod reputat indecens; quanto magis si anima aut voluntas humana primatum habeat super Deum, indecens magis erit? Certe tanto magis, quanto maior est disparitas Dei & hominis, quam viri & mulieris. Vnde & supra 24. ipsa sapientia increata sic dicit; In omni populo, & in omni gente primatum habui, & omnium excellentium, & humilium corda virtute calcaui. Quare & Apostolus ad Coloss. loquens de Filio, qui est ista sapientia Dei summa; Omnia, inquit, per ipsum, & in ipso creata sunt, & ipse est ante // omnes, & omnia in ipso constant; & ipse caput corporis Ecclesiae qui I est principium, progenitus ex mortuis, vt sit in omnibus ipse primatum tenens. Et ad Coloss. 2. Nemo vos seducat volens in humilitate & religione Angelorum, que non vidit ambulans, frustra inflatus sensu carnis suae, & non tenens caput ex quo totum corpus per nexus & connexiones subministratum, & constructum crescit in augmentum Dei. Glossa, Caput, id est, Christum, ex quo totum corpus, id est, Ecclesia, &c. ergo Ecclesiae crescens in merito subministrat Christo capiti tanquam primo, & capiti agenti, non e contra. Item Exodi 14. Dominus pugnabit pro vobis, & vos tacebitis. Et infra 17. scribitur, quod victo Amalel aedificauit Moses altare, & vocauit nomen eius, Dominus exaltatio mea, dicens, quia manus solius Domini, & bellum Dei erat. Glossa, qui omnia opera nostra operatur in nobis, sicut & san¬ cta Ecclesia cauit Deo: Non est alius qui pugnet pro nobis, nisi tu Deus noster. Et Sapientiae 6. legitur de sapientia isto modo; Praeoccupat qui se concupiscunt, vt illis se prior ostendat: & infra, Initium illius verissima est disciplinae concupiscentia, & ipsa praeoccupat, & praeuenit istud initium; quare & initiatum quodcunque. Ad quod etiam sunt aliae autoritates sacrae Scripturae quamplurimae, quas non recito ista vice, ne forte his nimium fastidium parerent, aut nauseam prouocarent, qui talibus velut pane quotidiano quotidie saturantur. Amplius autem paucas autoritates authenticorum Doctorum annectam, Beatus siquidem Augustinus Hypognost. 42. sic ait; In omni opere sancto prior est voluntas Dei, posterior liberi arbitrij; id est, operatur Deus, cooperatur homo. Quod si dicas, scilicet tu Pelagiane, vt dicere consueuisti, quia ego prior volui, Deus voluit, iam meritum facis, vt gratia ex operibus iam non sit gratia sed merces: Hoc loco redarguit te Apostolus, dicens; Si ergo gratia iam non est ex operibus, alioquin gratia iam non est gratia; gratia ergo donatur, non redditur. Idem de praedestinatione sanctorum 3. allegatis autoritatibus sacrae Scripturae contra Pelagium, dicentem hominem credere ex seipso, ponit materiam responsionis Pelagij sub his verbis; Nolens ergo his tam claris testimonijs repugnare, & tamen volens a seipso sibi esse quod credit, quasi componit homo cum Deo, vt partem fidei sibi vendicet, atque illi partem relinquat; & quod est elatius, primam tollit ipse, sequentem dar illi, & in eo, quod dicit esse amborum, priorem se facit, posteriorem Deum; Quem statim refellendo subiungit, Non sic pius atque humilis Doctor ille sapiebat, Cyprianum beatissimum loquar qui dixit, In nullo nobis gloriandum, quoniam nostrum nihil est: quod vt ostenderet, adhibuit Apostolum testem dicentem; Quid habes, quod non accepisti? si autem accepisti; quid gloriaris, quasi non acceperis? & capitulo quarto subdit, Quo praecipuo testimonio etiam ictus ipse conuictus sum, cum similiter errarem putans, fidem, qua in Deum credimus, non esse donum Dei, sed a nobis esse in nobis. Nec enim fidem putabam Dei gratia praeueniri, nisi quia credere non possemus, si non praecederet praeconium veritatis, vt autem praedicato nobis Euangelio consentiremus, nostrum esse proprium, & nobis ex nobis esse arbitrabar, ex quibus euidenter apparet istam sententiam Pelagianam haeresin continere: & sequitur. Quem meum errorem nonnulla opuscula mea satis indicant, in quibus est expositio quarundam propositionum Epistolae: ad Romanos. Denique cum mea opuscula retractarem, cum ad hoc liberum arbitrium retractandum peruenissem, sic inde locutus sum; Quod dixi, nostrum est credere & velle, illius autem dare credentibus facultatem bene operandi per Spiritum Sanctum, verum est quidem, sed eadem regula & vtrumque ipsius est, quia ipse praeparat voluntatem, & vtrumque nostrum, quia non sit nisi volentibus & nobis: & ista retractatio ponitur 1. Retractationum 23. Idem super illud Psalm. 126. In vanum est vobis ante lucem surgere, sic ait; Qui volebant discipuli esse super Magistrum, & serui super Dominum suum, ante lucem volebant surgere, in vanum ibant, quia non post lucem ibant. Illis ergo dicit iste Psalmus, In vanum est vobis ante lucem surgere. Tules erant filij Zebedaei, qui antequam humilarentur secundum passionem Domini, iam sibi loca elegebant vbi sederent, vnus ad dextram, alter ad sinistram, & Petrus ante lucem surrexerat, quando consilium domino dare volebat, vt non pateretur pro nobis, cum ait; Absit a te Domine, propitius esto tibi, non fier istud: ante lucem volebat surgere, & luci consilium dare. Sed quid fecit Dominus? Fecit illum vt post lucem surgat; Redi post me Sathanas: Ideo enim Sathanas, quia ante Iucem // vis surgere. Redi posti me, vt ego praecedam, tu sequaris quo ego eo, & illuc eas: non quo tu vis ire, illuc me velis ducere. Qui & super illud Psalmi quinquagesimi quinti; Conuertentur inimici mei retrorsum, tractans verba Petri & Christi praetacta; Sathanas, inquit, dictus est Petrus; Quare? Quia praecedere volebat Dominum, & Duci caelesti terrenum dare confilium. Absit Domine, non fiat istud. Dicis, absit; & dicis, Domine. Vtique si Dominus est, potestate facit: Si magister est, nouit quid faciat: Tu autem vis ducere ducem, docere magistrum, iubere Domino, optare Deo; multum praecedis, sed retro conuerteris. Idem 1. super Ioannem, homilia 49. exponens illud Iohan. II. Nonne duodecim horae sunt diei? Tractansque incidenter praedictum consilium Petri, & responsionem Domini, dicit idem: Vnde inter caetera in persona Domini dicit Petro: Quod vero dixi, Redi post me Sathanas? Audi etiam huius rei causam: Non enim sapis quae Dei sunt, sed quae sunt hominis. Nemo ergo se pasper; de suo Sathanas est, de Deo beatus est, Quid est enim de suo, nisi de peccato suo? Tolle peccatum, quid est tuum? Iustitia, inquis, de meo est. Quid enim habes quod non accepisti? Qui & intelligendo per diem Dominum, & per duodecim horas duodecim eius Apostolos dantes consilium Domino ne iret in Iudaeam, Ita prosequitur exponendo: Cum ergo vellent dare consilium homines Deo, discipuli Magistro, serui Domino, aegroti medico, corripuit cos, & ait; Nonne 12. horae sunt dici? Si quis ambulauerit in die, non offendet; me sequimini, si non vultis offendere: nolite mihi consilium dare, quos a me consilium oportet accipere. Quo ergo pertinet, nonne sunt duodecim horae diei? quia vt diem se esse ostenderet, duodecim discipulos elegit. Si ego sum, inquit, dies, & vos horae, nunquid horae diei consilium dant? horae diem sequuntur, non horas dies. Si tamen Deus opera nostra cuncta semper nobiscum & posterius naturaliter operetur; ipse in omnibus nostris operibus, saltem consiliatis, nostrum consilium sequitur, non nos suum. Ex praehabitis quoque patet, quod cuilibet tali haeretico praeponenti se Deo, & voluntatem suam diuinae, potest in persona Dei catholice ita dici, Redi post me Sathanas; vel secundum transtationem Hieronymi, Vade retro me Sathana, quoniam non sapis quae Dei sunt, sed quae sunt hominum, Marc. 8. & Matth. 16. Vade post me Sathana, scandalum es mihi &c. Item Lumbardus 2. sentent. dist. 18. sic ait; Sciendum est omnium rerum causas in Deo ab aeterno esse, & hae dicuntur primordiales causae, quia istas aliae non praecedunt, sed istae alias, quae sunt causae causarum. Cumque vnum sit diuina potentia, dispositio, siue voluntas, & ideo vna omnium principalis causa; tamen propter diuersos effectus pluraliter dicit Augustinus causas primordiales omnium rerum in Deo esse, inducens similitudinem artificis, in cuius dispositione est qualis figurae sit arca; Ita & in Deo, vniuscuiusque rei futurae causa praecessit. In creaturis vero quarundam rerum, sed non omnium, causae sunt, vt dicit Augustinus, quia etiam inseruit Deus seminales rationes rebus, secundum quas alia ex alijs proue niunt, vt de hoc semine tale granum, de hac arbore talis fructus, & huiusmodi: & hae dicuntur primordiales causae, etsi non a Deo proprie, quia habent ante se causam aeternam, quaeproprie & vniuersaliter prima est; Illae vero ad res reliquas dicuntur primae, scilicet quae ex eis proueniunt: Ideo etiam primordiales Lrerum/ causae dicuntur, quia in prima rerum conditione rebus a Deo insitae sunt, & sicut creaturae mutabiles sunt, ita & hae causae mutari possunt: quod autem immutabili Deo causa est, mutari non potest. Item Hugo de Sacramentis lib. 1. part. 2. cap. 2. sic ait; Omnium ordo ac dispositio a summo vsque ad imum in vniuersitatis huius compage, ita sese causis quibusdam rationumque genituris prosequitur, vt omnium quae sunt, nihil inconnexum aut separabile natura, exterumque inueniatur: Et rerum quidem aliae, causae tantum sunt, & non effectus, sicut prima omnium; aliae effectus tantum & non causae; sicut vltima vniuersorum; alia autem & causae sunt ad posteriora quae generant, & ad priora a quibus generantur, effectus: & sicut his quae vltima sunt & effectus tantum nihil posterius cernitur; sic quidem his quae prima sunt & causae tantum subsequentium I nihil prius inuenitur. Primae autem causae aliae sunt generatae, que sunt in suo genere prime, aliae increatae, quae vniuersaliter primae sunt. In hac enim vniuersitate rerum omnium ita cunctis causaliter cohaerentibus aliquid primum inuenitur, vt ex his omnibus nihil prius esse possit, quoniam ipsum ex omnibus primum est omnium: his vero causis quae vniuersaliter primae sunt nihil prius est, quoniam ipsae primae sunt omnium, nec habent alias causas ipsae priores, quoniam omnium causae ipsae sunt. Et capit. 6. ostendit, quod hae primae causae sunt Dei voluntas, sapientia & potestas; quod & priora capitula ibi volunt. Vnde & capitulum quintum dicit; In praedestinatione itaque creandorum operata est bonitas; In creatione iterum praedestinatorum operata est potestas; In beatificatione vero creatorum potestas simul & bonitas. Et capit. vltimo ita dicit; Cum sint ergo in Deo tria, sapientia, potestas, & voluntas primordiales causae; a voluntate quidem proficiscuntur, per sapientiam diriguntur, per potestatem perducuntur. Voluntas enim mouet, sapientia disponit, potestas explicat. Haec sunt aeterna fundamenta causarum omnium, & principium primum. Idem part. 4. capit. 1. dicit; Prima rerum omnium causa voluntas est Creatoris, quam nulla praecedens causa mouit, quia aeterna est; nec subsequens aliqua confirmat, quoniam ex seipsa iusta est: Neque enim idcirco iustevoluit, quia futurum iustum fuit quod voluit, sed quod voluit merito iustum fuit, quia ipse voluit. Et capit. vltimo; Sic ergo, inquit, constat ordo rerum, vt prima posteriora sequantur: primum omnium voluntas est Creatoris, quoniam ex ipsa sunt omnia. Item Anselmus Monol. 10. ita scribit; In hoc differunt ab inuicem illae in creatrice sapientia, & in fabro suorum operum faciendorum intimae loquutiones, quod illa nec assumta, nec adiuta aliunde, sed prima & sola causa sufficereipotuit artifici suo adsuum opus perficiendum: ista vero nec prima, nec sola, nec sufficiens est ad suum opus incipiendum, Quapropter ea quae per illam creata sunt, omnino non sunt aliquid, quod non sunt per illam; quae vero fiunt per istam, penitus non essent, nisi essent aliquid quod non sunt per illam. Item Doctor facundissimus, & Martyr gloriosissimus Cyprianus, epistola sua 13. intitulata De Disciplina Christianae religionis ad Quirinum, quarto capitulo ostendit diffuse in nullo nobis gloriandum, quoniam nihil nostrum sit. Et cap. 1C. In Domino solo fidendum, & in ipso gloriandum, quod, per multa loca Scripturae confirmat; per Ieremiam dicentem, Non glorietur sapiens in sapientia sua, nec fortis in fortitudine, nec diues in diuitijs; sed in hoc glorietur qui gloriatur, Intelligere et nosse quoniam ego sum Dominus qui facio misericordiam & iudicium, & iustitiam super terram: quoniam in his est voluntas mea, dicit Dominus; Et post, Non nisi soli Deo subiecta est anima mea. Item Hier. lib. 120. super Esaiam, tractans illud Esaiae. 45. Accinxi te, & non cognouisti me, sic ait Ecclesiasticus vir, Tibi de dit Deus sermonem atque sapientiam, cauere debet ne suum putet esse quod loquitur, sed omne ad datoris referat gloriam, ne & ipse mereatur audire, Accinxi te, & non cognouisti me. Item beatus Prosper contra Cassianum cap. 1. recitat primam definitionem suam T dicentem, Non solum actuum, verumetiam cogitationum bonarum ex Deo esse principium, qui nobis & initia sanctae voluntatis inspirat, & virtutem atque opportunitatem eorum, quae recte cupimus, tribuit peragendi: Omne enim datum bonum, & omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum, qui & incipit quae bona sunt, & exequitur & consummat in nobis, dicente Apostolo. Qui dat semen seminanti, & panem ad manducandum praestabit, & crescere faciet fructus iustitiae vestrae; & hanc definitionem tanquam verissimam Prosper saepissime approbat & confirmat. Idem cap. 8. recitat B. Zozimum Papam vniuerso orbi sic scribentem, Nos cum instinctu Dei; (oOmnia enim ad autorem suum referenda sunt, vnde nascuntur) ad fratrum & coepiscoporum nostrorum conscientiam vniuersa retulimus; ergo secundum eum omnia opera nostra bona a Deo autore nascuntur; ergo a Deo volente. Nam secundum Aug. 83 q. 3. illo autore cum dicitur, illo volente dicitur; ergo huiusmodi opera hominum per prius nascuntur, & procedunt a voluntate diuina quam humana. Si enim per prius nascerentur a voluntate humana, principalius & potius referentur ad illam; Ipse quoque homo verius quam Deus, ac potius huiusmodi operum Autor esset, quod nullus dicet, nisi qui Autori omnium, & omnibus orthodoxis autoritatibus contradicet; sicut & ostensum est breuiter nono primi. Quare & idem Prosper statim consequenter eodem cap. recitat de epistola synodali Episcoporum Afrorum ad eum Papam rescripta verba que sequun tur; Illud vero quod in literis tuis, quas ad vniuersas prouincias curasti esse mittendas, posuisti, dicens, Nos cum instinctu Dei COmnia enim bona ad Autorem suum referenda sunt, vnde nascuntur) ad fratrum & coepiscoporum nostrorum conscientiam vniuersa retulimus: sic accepimus dictum, vt illos, qui contra Dei adiutorium extollunt humani arbitrij libertatem, districto gladio veritatis, velut cursim transiens amputares. Quid enim tam libero fecisti arbitrio, quam quod vniuersa in nostrae humilitatis conscientiam retulisti, & tamen instinctu Dei factum esse fideliter sapienterque vidisti, veraciter fidenterque dixisti; Ideo vtique quia praeparatur voluntas a Domino, & vt boni aliquid agant, paternis inspirationibus suorum ipse tangit corda filiorum? Quotquot enim spiritu Dei aguntur, hi filij sunt Dei, vt nec nostrum deesse sentiamus arbitrium, & in his bonis quibusque voluntatis humanae singulis motibus magis illius valere non dubitemus auxilium. Hoc & plane testantur S. Thomas, & Ioannes Scotus vigesimo huius plenius recitati. Item Lumbardus 4. sent. dist. 5. vlt. In bonis, inquit, operibus nostris ipse Deus operatur bona, & nos; nec nos tantum, nec ipse tantum, sed etiam ipse nobiscum & in nobis, & tamen in illis agendis ministri eius sumus: non sumus Autores. Idem 1. sent. dist. 45. asserit, & ostendit per autoritates quamplurimas, quod voluntas Dei prima & summa causa sit omnium, scilicet omnium specierum & omnium motionum, quod & sufficienter ostendit cap. 2oum, primi libri. Item si homo ageret prius Deo, & voluntas humana in merendo ageret prius natura quam gratia & Spiritus Sanctus; & in paenitendo similiter. contra 4 1um. 42um. & 4gum. primi libri. Haec etiam est fides & professio generalis Ecclesiae. quae sic orat, Actiones nostras quaesumus, Domine, aspirando praeueni, & adiuuando prosequere, vt cuncta nostra operatio a te semper incipiat, & per te incepta finiatur: Et iterum, Vota nostra, quae praeueniendo aspiras, etiam adiuuando prosequere: Et rursum, Deus a quo sancta desideria, & recta consilia et iusta sunt opera, da seruis tuis illam quam mundus dare non potest pacem, &c. quae & Spiritum Sanctum similiter deprecatur, cum dicit, Hostem repellas longius, Pacemque dones protinus, Ductore sic te praeuio, Vitemus omne noxium. Exomnibus iam praemissis satis, arbitror, manifestum cuilibet Lsobrie) sapienti; In omni actione seu motione Deo, & creaturae rationali communi, Deum prius naturaliter agere seu mouere, & voluntatem Lei cum voluntate creata quidlibet facientem ipsam praeuenire naturaliter faciendo.

Corollarium

COROLLARIVM. Corollarium habet triplex porisma: Vnum naturale, quod est in omni causatione commu¬ ni Deo & causae secundae, Deum causare prius naturaliter, quam causam secundam; Aliud Theologicum, Deum videlicet conditionaliter nihil uelle: Tertium Logicum, nullam scilicet propositionem tribuentem quamcunque causationem cuicunqe causae inferiori & posteriori voluntate diuina, seu aliud quicquam positiuum inferius cuicunque sub Deo esse de primo simpliciter, nisi fortassis propositio dicatur de primo simpliciter ratione primitatis subiecti, non causae, Plurimae tamen tales secundum quid & in certo genere sunt de primo

EX his autem triplex porisma consequitur manifeste: Vnum naturale, quod est, in omni Tcausatione communi Deo & causae secundae, Deum causare prius naturaliter quam causam secundam: Aliud Theologicum, Deum videlicet conditionaliter nihil velle: Tertium Logicum, nullam scilicet propositionem tribuentem quamcunque causationem cuicunque causae inferiori & posteriori voluntate diuina, seu quicquam aliud positiuum inferius cuicunque sub Deo, esse de primo simpliciter, nisi fortassis propositio dicatur de primo simpliciter ratione primitatis subiecti, non causae; plurimae tamen tales secundum quid & in cerro genere sunt de primo. Prima pars euidenter apparet: Si enim secundum quod capitulum demonstrauit, in omni causatione rationalis creaturae, quae est prima, dignissima, & suprema inter omnes causas secundas, Deus prius naturaliter, & ipsa posterius semper causat, multo magis in omni causatione causae secundae; quod & de ipsis potest ostendi, sicut de alijs est ostensum. Secunda pars patenter infertur: Si namque Deus velit aliquid sub conditione; vel illud est praeteritum, presens, vel futurum: Non praeteritum, nec praeseus, quia omne praeteritum vult determinate, absolutem, & certe esse praeteritum, & omne praesens // similiter esse praesens. Si autem dicatur ssicut magis videtur) quod velit sub conditione aliquid futurum fore, quomodo potest rationabiliter ita esse, cum per tricesimum huius, & partem corollarij praecedentem, & sextum primi Deus absolute sciat, quod nulla res, aut vlla rei conditio possit esse, nisi ipse antecedenter cuicunque causae secundae, independenter & non impedibiliter a causa secunda, illam velit & faciat; cum nec frustra, nec fatue quicquam velit? Item si vellet conditionaliter quicquam fore, extantia seu positio conditionis cum extaret, esset antecedenter determinans, mouens, & actuans voluntatem diuinam, ad tunc determinate, absolute, simpliciterque volendum, contra capitulum & partem corollarij praecedentem. Item illa conditio, vel est praeterita, praesens, vel futura: Nunquid scilicet impletio, seu extantia conditionis illius est praeterita, praesens vel futura? Non praeterita, nec praesens, quia tunc illa conditio est determinata, absoluta, & certa Deo; quare & similiter vult rem fore: non ergo sub conditione quacunque. Si vero sicut magis apparet, velit aliquid futurum fore sub conditione futura, vel vult illam conditionem fore, vel non: Si non, nec alias vult rem fore; frustra ergo &s fatue vult conditionaliter illam fore, ac si vellet conditionaliter inconuenientia & impossibilia vniuersa, puta se non esse sijesset Chymaera: Si etiam non vult conditionem illam fore, per vicesimum secundum primi & eius corollarium, vult illam non fore: Similiter enim posset velle omnia impossibilia fore, & seipsum cras fore Chymaeram. Simili quoque // irrationali ratione posset velle, & vellet similiter nihil fore. Si autem vult conditionem illam fore; vel absolute, vel sub alia conditione: Si absolute, tunc per decimum primi illa absolute implebitur, & extabit, & hoc bene scit & vult Deus; quare cum frustra vel fatue nihil velit, non conditionaliter, sed absolute, determinate & simpliciter vult rem fore, praesertim cum volutio eius E aut actio a nullo alio antecedenter dependeat, aut a quoquam alio valeat impediri: Si autem dicatur Deum velle conditionem illam fore sub alia conditione, quaerendum vlterius de illa alia conditione, an velit illam fore vel non &c. sicut prius, cum nullus audeat fingere chaos infinitum, processum scilicet infinitum in conditionibus talibus in voluntate diuina, respectu vnius voluti singularis. Item si Deus velit aliquod futurum tantum conditionaliter, hoc maxime videtur de tali futuro quod dependet a libertate voluntatis humanae, cur non similiter illud quod dependet a libertate propriae voluntatis? Sicque nullum futurum absolutem, determinate, aut simpliciter, sed conditionaliter tantum vult Deus. Et si quis fespondeat; Imo quia constat sibi determinate de sua propria voluntate, certe ita & de voluntate humana, cum nihil possit sine ipso specialiter & prius naturaliter indem vo¬ sente & similiter operante, sicut vicesimum & tricesimum huius docent. Item cum voluntas absoluta & simplex sit determinatior, certior, & actualior conditionali. Deus determinatius, certius & actualius, quare & perfectius intrinsece vellet vnum futurum quam aliud: quamobrem & similiter illud sciret, sicut per decimum octauum primi potest ostendi; quod per primam suppositionem potest redargui, & per tertiam partem corollarij primi primi. Item quando res illa erit praesens vel praeterita, Deus determinate, absolute & simpliciter volet eam, sicut & // semper vult praesentia & praeterita vniuersa; quare secundum volumina temporum, temporalium quoque rerum volubiliter, aliter, & aliter intrinsece vult & volet, contra vicesimum tertium primi, corollarium quoque ipsius. Item aliquod tale volutum Dei de futuro potest non fore: ponatur; tunc Deus vult illud absolute non fore, sicut & scit; sic enim volet post, & sciet; cur ergo inaniter vult conditionaliter illud fore? Tertia pars consequitur euidenter, quoniam nulla propositio est de primo simpliciter quae, habet causam extrinsecam priorem simpliciter attributionis huius inhaerentiae extremorum, & veritatis ipsius, sed quaelibet propositio attribuens quamcunque causationem cuicunque causae, habet causam huius priorem simpliciter, scilicet Deum, seu voluntatem diuinam, sicut prima pars corollarij manifestat. Quaecunque insuper propositio vere affirmat quodcunque positiuum inferius de quocunque sub Deo, habet causam superiorem & priorem simpliciter, scilicet Deum & voluntatem diuinam, sicut ex hic & nono primi praemissis potest perspicue demonstrari. Si quis autem voluerit dicere propositionem esse de primo simpliciter, quia attribuit propriam passionem; vel quodlibet accidens suo primo subiecto, licet habeat causam priorem, simpliciter satis dicit, Primum enim simpliciter nedum subiectum prius, sed & causam priorem, imo & vniuersaliter omne prius excludit. Loquantur tamen homines sicut volunt: Non enim est litigandum de vocibus, dum res constent. Certum est autem propositionem attribuentem quodlibet accidens suo subiecto primo sub Deo esse de primo primitate subiecti, cum Deus nullius accidentis sit subiectum, sed causa, sicut patet ex corollario primi, primi. Plurimae tamen propositiones secundum quid, & in eerto genere sunt primae respectu scilicet causarum seu rerum inferiorum & naturalium; puta tales quae attribuunt effectum proprium cause propriae, & prime in gec ere omnium causarum naturalium, vel in certo genere limitato: & in aliqua determinata scientia, scilicet naturali, vel alia subalterna; aut quae attribuunt propriam passionem suo primo subiecto, seu definitioni sui primi subiecti modis praedictis. Secundum haec autem puto Philosophum primo Poster. vbi tractat istam materiam, non irrationabiliter exponendum.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 30

Corollarium