Caput 34

CAP. XXXIIII. Per praemissa allicit homines ad timorem & amorem, ad confiden¬ tiam, ad patientiam & humilitatem, ad orationem, & ad gratias referendas.

Magne & mirabilis Deus noster, Iux vnica oculorum, aperi quaeso oculos cordis mei, & oculos aliorum, vt magnalia & mirabilia tua praemissa veraciter contemplemur, & contemplata deuotius veneremur. B Praemissis namque discreta consideratione pensatis, quis non timore sse concutitur? Quis non amore succenditur? Quis confidentia non fir¬ matur? Quis patientia non armatur? Quis non ad humiliationem infimam, ad orationem sedulam, & ad gratiarum actionem continuam prouocatur? Quis, inquam, consideratis discrete praemissis, non concutiatur timore videndo tuam omnipotentissimam voluntatem in omnibus efficacem, secundum quam omnia coelestia, terrestria & infera moderaris? Qua quem vis, & quando vis, exaltas; quem vis, & quando vis, humilias, sanas, infirmas, viuificas, mortificas, quem vis praedestinas atque saluas, & quem vis reprobas atque damnas. Etiam si innocentem damnaret. quis eum argueret, cum voluntas eius in talibus sit domina rationis, auctrix iustitiae, & regula aequitatis, sicut patet ex 20o & 2Io & 39o primi? Quod & in parte Nabuchodonosor ille Magnus expertus testatur, de quo Dan. 4. scribitur isto modo; Sermo completus est super Nabuchodonosor & ex omnibus abiectus est, & foenum vt bos comedit, & rore coeli corpus eius infectum est, donec capilli eius in similitudinem Aquilarum crescerent, & vngues eius quasi vngues auium. Igitur post finem dierum ego Nabuchodonosor oculos meos ad coelum leuaui, & sensus meus redditus est mihi, & altissimo benedixi, & viuentem in sempiternum laudaui & glorificaui, quia potestas eius potestas sempiterna, & regnum eius in generatione & generationem, & omnes habitatores terrae apud eum in nihilum reputati sunt. Iuxta enim voluntatem suam facit tam in virtutibus coeli, quam in habitatoribus terrae, & non est qui resistat manui eius, & dicat ei, Quare fecisti? Quare & Iob, licet sanctissimus, dicit ita, Vestigia eius secutus est pes meus; Viam eius custodiui, & non declinaui ex ea; a mandatis labiorum eius non recessi, & in finu meo abscondi verba oris eius: Ipse enim solus est, & nemo aduertere potest cogitationem eius; & Anima eius quodcunque voluit, hoc fecit, & cum expleuerit in me voluntatem suam, & alia multa similia praesto sunt ei; & idcirco a facie eius turbatus sum, & considerans cum timore sollicitor: Iob. 23. super quod beatus Gregorius 16. Moral. 15. ita scribit; Ac si a parte dicat, iam perpendo quae patior, sed adhuc formido quae pati possum: Explet enim in me voluntatem suam, quia multis me percussionibus affligit, sed multa similia praesto sunt ei, quia si ferire cogitat, adhuc inuenitur vbi plaga crescat. Hinc itaque pensandum est quam pauidus ante flagellum fuit, qui etiam percussus adhuc metuit ne feriatur. Incomprehensibilem quippe vim ei inesse considerans & potestatis & examinis, esse vir iustus noluit nec de flagello securus; vnde adhuc metuens adiungit, Et idcirco a facie eius turbatus sum, & considerans eum, timore sollicitor. Bene a facie Domini turbatur, qui terrorem maiestatis illius cordis sui obtutibus proponit, & eius rectitudinis pauore concutitur, dum se reddendis rationibus conspicit idoneum non esse, si districte iudicetur. Recte autem dicitur, & considerans eum, timore sollicitor, quia diuinae animaduersionis vim cum minime quisque considerat, minime formidat, & tanto magis in hac vita quasi securus est, quanto a consideratione internae districtionis alienus: semper etenim iusti viri ad cordis secretarium redeunt, vim occultae districtionis intuentur, maiestatis intimae iudicio assistunt, vt eo magis quandoque securi sint, quo hic quamdiu viuerent, securi esse voluerunt. Sed ecce, de // beato Iob nouimus quod omnibus sanctitatis operibus deditus fuit, & tamen tot flagella suscipit, nec etiam securus inter flagella existit, sed adhuc metuit, adhuc diuinae districtionis vim considerans contremiscit. Quid nos itaque miseri, quid peccatores dicimus, si sic timet, qui sic egit? Vnde & Augustinus super Psalmum 7cum tractatuprimo; Multum, in¬ quit, mouet Dei amor & timor: timor, quia iustus est: amors quiam misericors est. Quis enim ei diceret, quid fecisti, si damnaret iustum? Quanta ergo misericordia eius // vt iustificet iniustum? Quis talem ac tantum Dominum non timebit? Et quis non tanto timore compunctus, offensam eius vitare, & ipsum placare curabit, & sic mala omnia fugiendo, ac bona omnia persequendo, ipsum tandem super omnia totis viribus non amabit? Amor namque ad bonum extenditur, & quanto fuerit maius bonum, tanto magis amandum. Tu autem Domine Deus meus es omnis boni bonum, super omnia bona bonus, bonum infinitissime infinitum, sicut suppositio prima monstrat: quantum ergo rationabiliter debeo te amare? Nunquid proportionabiliter infinite? Vtinam ita possem. Sed quomodo ego tam paruulus & finitus possum te diligere infinite? Et quomodo aliter seruabitur proportio debita amabilium & amorum? Tu enim superamabilis Deus meus excedis amabilia caetera infinite. Quomodo etiam si te infinitum bonum finite diligerem, non possem diligere congrue aliquod bonum finitum aequaliter, aliquod vero magis? Aut forsan Domine debeo te diligere infinite quantum ad modum, & si fortassis non quantum ad actum. Quantum enim ad modum pertinet diligendi, debeo diligere te finaliter propter te, & nullum aliud bonum finaliter propter se, sed propter te Domine summum bonum, qui cunctorum bonorum principium es & finis. Aut forte te diligam quodammodo infinite, quantum ad actum tam intensiue quam extensiue. Intensiue quodammodo, quia quantocunque bono finito intensius, firmius & fortius si te & illud congrue diligam, cum illud non nisi propter te diligam: semper enim propter quod vnum quo dque illud magis est, vt propter quod amamus, illud amicum magis est. Extensiue quodammodo, comparando videlicet te Domine, summum bonum, ad alia bona quaecunque quantumlibet multa & magna, & te Domine prae omnibus & super omnia diligendo, dum vellem potius omnia illa etiam & me ipsum non esse, quam te solum; siue dum mallem omnia illa insuper & meipsum non esse, quam te semel offendere bone Deus. Sed adhuc, amantissime Domine, quandam aliam proportionalitatem amorum & // amicitiarum considerans, valde sollicitor, & conturbor. Si enim verum est quod quidam ait, Analogum in omnibus secundum superabundantiam existentibus amicitijs & amationem fieri oportet, puta meliorem magis amari, quam amare, & vtiliorem, & aliorum vnumquodque similiter: cum enim secundum dignitatem amatio fiat, tunc sit aliqualiter aequalitas, quod vtique amicitiae esse videtur: quanto tu es melior me, & vtilior mihi quam ego tibi, tanto magis debeo amare te quam tu amas me. Sed nunquid hoc possum? Quantum quaeso amas me Domine? Nunquid exiliter & remisse, sicut exiliter & remisse sum bonus? Absit hoc a te Domine summe bone. Non enim esses summe bonus, nisi in qualibet bonitate quam habes esses summus summe bonus, & summe perfectus, sicut & me superius docuisti. Non est ergo amor tuus, quo amatorem & amicum tuum, licet indignum, amas, exilis aut tenuis, frigidus aut remissus, sed perfectissimus atque summus: Alias quoque bonitate amati & amici tui crescente posses amorem tuum intendere, in amore proficere & mutari, cuius oppositum in praecedentibus ostendisti quinto & vicesimo tertio primi. Quomodo ergo tantum amabo te, quantum tu amas me? Imo quomodo tantum plus amabo te, quam tu amas me, quantum tu es melior me? An forte, quia debeo amare te infinite quodammodo quantum ad modum amandi, & quantum ad actum amoris tam intensiue quam extensiue modis praedictis, tu vero non sic amas me, quia non sum sic amandus? Debeo na mque amare te finaliter propter te, & omnia alia propter te, tu autem non amas me propter me, nec caetera propter me, sed me & alia propter te, sicut nec aliter // sunt amanda. Debeo etiam amare te infinite quodammodo intensiue, supra videlicet quodcunque bonum finitum, tu autem non sic amas me. Debeo quoque amare te, Domine, summum bonum, infinite quodammodo extensiue, volendo scilicet potius quotcunque & quantacunque bona alia, etiam & meipsum non esse quam te, vel quam te semel offendere, tu vero non sic amas me, quia non debeo sic amari. Scio tamen quod modo quodam ineffabili mihi // muto incomparabiliter magis amas tuos amicos, quam ameris ab eis, sicut & incomparabiliter melior es & maior: Sic enim tuus amor omnis creaturae amorem, sicut & tua quaelibet bonitas omnis creaturae qualibet bonitatem transcendit incomparabiliter infinite. O magne Domine, magnum bonum, qui imples coelum & terram, imo quem coelum, & coeli coelorum non capiunt, sicut 2. & 5. primi mihi pusillo ostendere dignabaris/ Cur paruulam animam meam non reples? O anima, quam pusilla, tam misera, quae // tanti boni amore plenissime non repleris; cur non omnia ostiola aperis? cur non omnes sinus expandis? cur non omnem capacitatem extendis, vt tanti amoris dulcore tantilla totaliter occuperis, totaliter satieris, & totaliter deebrieris? praesertim cum tu quantum libet paruula, minoris boni amore non valeas satiari, quod videtur mirabile; Sed adhuc mirabilior Deus meus; Dic ergo quaeso suppliciter, vt sic fiat amabilissime Deus meus, & proculdubio ita fiet. Quid etiam efficacius ad amorem, quam paeuenire amando? Tu autem amantissime, vtinam, amatissime Domine, me miserum non amantem, sed inimicantem praeuenisti amando, reconciliando, praeclarae charitatis iocalia magnifice largiendo, sicut ex multis praemissorum ostendis. Quid insuper amabilius multipliciter misero, quam multiplex misericordia, aut multiplicior misericordia, sine fine, numero, pondere, vel mensura? Tu autem Domine, sicut ex primo primi ostendis, quia infinite & summe bonus, ideo consequenter & infinite & summe misericors, ita quod nihil misericordius posset esse, aut etiam cogitari, Tu misericordissime Domine, me ingratissimum seruum tuum, nedum debitum tibi seruitium subtrahentem, sed multipliciter rebellantem, nequaquam a protectione tua piissima seclusisti; sed a leonibus rugientibus, a daemonibus frendentibus, ne me deuoratum ad inferna detraherent, misericorditer defendisti; sicut ex 220. primi; & 320. secundi & alijs pie doces; & quod non computo pro minori a tot peccatis maioribus & minoribus misericorditer praeseruasti, quot alias potui incurrisse, sicut ex quarto huius ostendis. Quinimo & quod videtur misericordiae incomparabiliter amplioris, me nedum nihil boni merentem, sed icelera sceleribus cumulando, te tante Domine tam multipliciter continue offendentem, tua gratuita gratia misericorditer praeuenisti, omnes infirmitates meas sanasti, & sanum iam factum, ad omnia sana & sancta quae feci, de virtute in virtutem prouehens sublimasti, sanum & saluum ab omnibus inimicis, & infirmitatibus animae, donec te superbe desererem, custodisti, sicut ex trigesimo quinto primi cum sequentibus, & ex quinto huius cum trigesimo eius, & proximo reuelasti. Quin etiam & si post gratiae tantae munus, post amicitiae tantae foedus, te contumaciter deserens, quantumcunque ingratus efficiar & indignus, quantumcunque te Domine irrideam & contemnam, ab inimicis defendis, a peccatis praeseruas, sicut superius docuisti, & quando misericordiae tuae placet, me nedum immeritum, verum & malis meritis deditum, gratia tua gratuita praeuenis & reducis, nec de ignominijs retroactis improperas, neque ad amicitiae tuae gradum inferiorem, sed ad aequalem vel excellentiorem restituis misericordissime Deus meus; sicque me diligenter custodis, foues, & nutris, protegis, & prouehis continue ad maiora, donec fortassis iterato superbiens, te relinquam, sicut per praehabita cum quadragesimo tertio primi doces, piissime Deus meus. Sicque toties quoties a te recessero quantumcunque in regionem longinquam, etiam ad extremum deserti, profundumue maris; Imo etsi ad portas inferi inferioris abiero, praesto est tua misericordia miserum reductura: Alias enim esses misericordiae numerabilis & finitae, cuius contrarium superius demonstrasti. Et super bona haec omnia memorata, bonum consummatiuum, & coronatiuum cunctorum, sine quo nec caetera proderunt, non propter exigentiam meritorum, sed ex gratia tua gratuita, scilicet finalem perseuerantiam mihi donas, sicut per decimum quartum huius monstras; Et sic tandem vitam sempiternam, gloriam, & teipsum. Misericordia enim miserationibusque coronas, & gratia tua vita aeterna. Tu meritorum nostrorum tibi placentium operator, remunerator, & merces; qui tamen si velles computare districte nobiscum, nihil boni penitus mereremur, sicut a te didici trigesimo nono primi: Non est ergo volentis, nec currentis, sed tui, Domine, superabundantissime miserentis. Vt autem non solum bona maiora, sed & minora considerem, puta bona naturae & fortunae, sicut vulgariter nuncupantur, bona interiora & exteriora: interiora, mentis & corporis; mentis ingeniositatem, virtutes morales & intellectuales; corporis sanitatem, fortitudinem, pulchritudinem, virtutesque caeterasl corporales: exteriora; nobilitatem, diuitias, victorias, famam, gloriam, & honorem, & quaecunque sunt alia, infallibiliter video omnia bona ista esse gratuita dona tua; sicut per vigesimum septimum primi, & sequentia tua gratuita gratia me docebas. Sunt autem & alia bona multa & magna, quae pauci considerant, vel aduertunt; priuationes videlicet cunctorum malorum, quae quis non habet? quod scilicet non es amens nec fatuus, non es leprosus nec caecus, non es infamis in populo, nec opprobrium hominum, nec plebis abiectio & derisus, non es in factis tuis clericus vel laicus deficiendo confusus, non es ignominiose deuictus, nec vili seruituti addictus, non es inedia maceratus, non es a latronibus spoliatus nec mactatus, non es a bestia deuoratus, non es in mari submersus, non in patibulo es suspensus, nec aliqua turpiori & acerbiori morte consumptus: Et a quo quaeso, Domine, haec bona quampiurima, quia multitudine infinita; & maxima, quia & magnitudine infinita; vel quasi inutili seruo tuo, nisi a te multiplicissime summe, & infinitissime bone Deus, sicut ex 13. & 22. primi, ac 32 huius benignus ostendere voluisti? Vnde & quadam quaestiumcula animum men pulsas; Nunquid vi2. magis tibi, bone Domine, tenear ad amorem pro bonis positiuis creatis, quae te donate accepi, an pro bonis priuatiuis praedictis, sc. exclusiuis malorum, quae etia nisi te donate, non valeba accipere, nec habere, cum illa, sicut videtur, ta multitudine quam magnitudine sint finita, haec autem ta multitudine quam magnitudine infinita, vel saltem plura atque maiora? Sed quis me redarguet, si quaestiuncula istam bonam transiliens, te, Domine, summum bonum quaeram, inueniam, ac teneam, nec dimittam? Scio enim, & ista vice sufficiat mihi scire, quod tam propter haec bona tua quam illa, amori tuo tenear multum valde, sed propter teipsum summum bonum incomparabiliter amplius supra modum: Alia quoque quaestione me moues; nunquid videlicet praeseruatus misericorditer a peccato, magis teneatur tuo amori, quam sapsus & resuscitatus misericorditer a peccato? Sed istam quaestionem ad praesens mihi similiter relinquenti, da vt faciem tuam queram, inueniam, & videam iugiter atque fruar. His ergo &t huiusmodi quaestionibus nunc relictis, quis tam bonum Dominum, & tanta beneficia eius considerans, non totus dilectione succenditur, non totus deuotione suspenditur, non totus conuertitur in amorem? Sed video, Domine, quod facile est haec dicere, & depingere in membrana, difficile forsitan facere & perficere in effectu. Tu ergo, optime, & ideo potentissime Domine, cui nihil difficile, da quaeso vt facilius ista faciam corde meo, quam poferam ore meo: Aperi, // supplico, munificentissimam manum tuam, & praesta, vt nihil mihi facilius, nihil dulcius, nihil delectabilius, quam ista effectuosissime & affectuosissime adimplere. Tu autem amantissime Domine, qui diligentes te diligis, & praeuenis diligendo, atque incomparabiliter magis nos amas, quam reamaris a nobis, quem tanti amoris charismate, tantae amicitiae foedere non erigis ad sperandum in te? ad confidendum de te? imo ad supersperandum & fiducialiter praesumendum? Tu siquidem Domine tam infinite bonus & miseri¬ cors es, quod nihil melius aut misericordius possit esse, aut etiam cogitari, sicut superius misericorditer ostendisti; & quantum es bonus & misericors, tantum pius & clemens, diues & potens, magnificus, liberalis, & virtutibus omnibus gratiosus; sicut ex illa prima praetiosissima & verissima suppositione tua verissime manifestas. Quid ergo negare poteris amico tuo egenti, auxilium tuum suppliciter mendicanti? Permitte me, quaeso, iam super speratione concepta paulisper praesumere, & cum tua bonitate magnifica disputare, vt sic altius adhuc sperem, ampliusque confidam. Non est, inquam, humanae amicitiae, amicum egentem, mendicantem, & erubescentem repellere, & confundere faciem eius magis, praesertim si facultas affuerit copiosa; quanto magis tam horribile vitium a tua amicitia longe abest? Ostendisti quoque mihi superius, me non posse quicquam boni cogitare vel petere, nisi re operante, & antecedenter operante hoc in me: qui ergo plantas initium, da medium, dona finem: qui facis me petere, fac consequi, & tenere: qui das non petentibus multa bona, quomodo petentibus nihil dabis? Qui inimicos tuos, etiam daemones impie petentes exaudis, quomodo amicos tuos & filios pie petentes repellis? Nec potes qualemcunque inopiam allegare, sicut praedicta suppositio clare docet. Obiicis forsan mihi, quod non mereor adiuuari. O liberalissime Domine, si nullum adiuueris, nisi adiuuari meruerit, non das adiutorium tuum gratis, sed vendis: quae ergo laus tua? Vbi est liberalitas tua magna? Adhuc forsan replicas, quod non solum non mereor, sed demereor abundanter. O misericors Domine, abundantior est mifericordia tua magna. Totum namque meum peccatum, etiam omnium hominum est finitum; posset enim augeri: tua autem misericordia infinita, quae augeri non potest. Nonne etiam misericordius atque liberalius est benefacere inimico egenti, & alias perituro, inimicanti continue, quam amico bene merenti? Quid misericordius aut liberalius, quam nullo modo praeuentus inimicum inimicantem continue ad amicitiam gratis conuertere, omnem inimicitiam & iniutiam gratis remittere, & gratis ei conferre beneficia copiosa? Tua autem misericordia & liberalitas est tam magna, quod maior esse non posset, nec etiam cogitari. Et quid proportionalius & congruentius tantae misericordiae, liberalitatique tantae, quam tanta miseriam gratuito foelicitare, & tanta egestatem gratis ditare; vel siquid misericordius & liberalius inuenitur, quis alius autor eius putabitur, quam tu misericordissime & liberalissime Deus meus? Qui ergo das maius, quomodo minus negabis? Si autem adhuc mihi opponas quantacunque meam miseriam; fateor, & ideo confideter accedo ad tuam misericordiam sine coparatione maiore. Vbi namque mnnstratur tua misericordia, nisi in reuelata miseria? Et vbi tua magna misericordia, nisi in magna miseria reuelata? Nonne etiam, Domine, ostendisti mihi superius, vbi ad amore tuum me paululum excitasti, quod gratia tua gratuita gratis praeuenis peccatores, ingratos gratis gra¬ tificas, & gratificatos gratis conseruas? Quis ergo peccator in te, Domine, non sperabit? Scio tamen, Domine, scio, & non sine dolore scio, aut refero, quod istis nequaquam obstantibus, sunt quidam, puta Pelagiani superbi, qui mallent sperare in hominibus, scilicet in seipsis: Dicunt enim, Si Deus nos & opera nostra gratis praedestinat, & sicut voluerit administrat; ita quod nihil sine eo operante & // praeparante possimus; potest & nos similiter reprobare, opera bona non dare, vel data auferre; in mala opera praecipitare, & praecipitatos ligare: Quis ergo potest esse securus? quis certe sperabit, & non potius desperacit? Sed si praedestinatio & reprobatio ex nostro penderet arbitrio, & nos soli essemus liberi Domini nostrorum actuum sine Deo, possemus esse securi, bene esset nobis, tunc tute possemus confidere & sperare. O vani filij hominum, mendaces filij hominum, in stateris fallaciter ponderantesI quare non vultis sperare in illo qui est summe bonus, summe misericors, summe propitius, & in charismatibus omnibus gratiarum inaestimabiliter copiosus, sed in // vobis ipsis multipliciter miseris & malignis, in bonisque omnibus defectiuis? quare non vultis sperare in eius faelici regimine, qui errare non potest, sed in vobis ipsis, qui sicut ouis quae perijt, sepius aberratis? quare non vultis sperare in eius potenti iuuamine, cuius potentie non est finis, quem vincere nihil potest, cui resistere nihil potest, sed in vobis ipsis fragilibus, & infirmis, & quasi nihilum & inane? Caueatis quaeso, maledictionem prophericam, imo maledictionem dominicam per Prop hetam: Haec enim dicit Dominus; Maledictus homo qui confidit in homine, & ponit carnem brachium suum, & a Domino recedit coreius, Ierem. 17. Aduertatis etiam, supplico, quid vnus sperans in Domino, nec fraudatus in materia ista, dicat, Ego, inquit, nolo exaggerate verbis meis, sed in illis potius cogitandum relinquo vt videant quale sit quod sibi persuaserunt, praedicatione praedestinationis plus desperationis audientibus quam exhortationis afferri; hoc est dicere, tunc de sua salute hominem desperare, quando spem suam non in seipso sed in Deo didicerit ponere; cum Propheta clamet, Maledictus homo qui spem habet in homine. Augustinus de bono perseuerantiae quinquagesimo secundo. Et infra 64. agens contra eos qui dicunt praedicationem de praedestinatione facere homines desperate; Absit, inquit, a vobis, ideo desperate de vobis, quoniam spem vestram in ipso habere iubemini, non in vobis: Maledictus enim omnis qui spem habet in homine, quia beati omnes qui confidunt in eo. Et 65. Cur metuimus sanctorum praedestinationem & veram Dei gratiam, id est, quae non secundum merita nostra datur, sicut etiam sancta Scriptura, praedicare? An vero timendum est, ne tunc de se homo desperet, quando spes eius ponenda demonstatur in Deo? non autem desperaret, si eam in seipso superbissimus & infidelissimus poneret. Et 69. Sicut caetera praedicanda sunt, vt qui ea praedicat obedienter audiatur: Ita praedestiuatio praedicanda est, vt qui obedienter hoc audit, non in homine, ac per hoc nec in seipso, sed in Domino glorietur, quia & hoc praeceptum Dei est, & hoc praeceptum obedienter audire, vt qui gloriatur, in Domino glorietur, similiter vt caetera, Dei donum est: quod I donum qui non habet non dubito dicere, alia quaecunque habet, inaniter habet. Haec Pelagiani optamus vt habeant. Idem de praedestinatione Sanctorum 13. Cum Apostolus dicat, Ideo ex fide, vt secundum gratiam firma sit promissio, miror homines infirmitati suae se malle committere, quam firmitati promissionis Dei. Sed incerta est mihi, inquis, de meipso voluntas Dei. Quid ergo? tua ne tibi voluntas de teipso certa est? Non times? Qui videtur stare, videat ne cadat; cum igitur vtraque incerta sit, cur non homo firmiori potius quam infirmiori fidem suam, spem & charitatem committit? Qui & 2. contra Iulianum 17. agens contra Pelagianos dicentes homines prouocari ad virtutem, cum praedicatur eis se posse virture propria facere facta sua, sed cum praedicatur eis se nihil posse facere sine misericordia Dei, auxilio eius & gratia, desperatione deijci atque frangi, sic ait; Quantum sancti de misericordia Dei, quae magna est, tantum vos de vestra, quae nulla est, virtute praesumitis: & quantum ipsi aduersus ingenerata vitia bella gerunt adiuti per Dei gratiam, tantum vos bellum geritis aduersus ipsam Dei gratiam: sed itane in corde vestro dicere audetis, quod cum vos audiunt, accenduntur homines ad virtutem, cum autem istos audiunt tantos ac tales viros, Cyprianum, Hilarium, Gregorium, Ambrosium, caeterosque Domini sacerdotes, desperatione franguntur, ac renuntiant studijs perfectionis? Haeccine monstra cogitationum ascendunt in in cor vestrum, & non elidunt frontem vestram? Vos etiam Pelagiani qui videmini vobis subtiles, quomodo non videtis, si per argutiam vestram praemissam praedestinatio, & cooperatio Dei tollatur, etiam eius praescientiam similiter posse tolli? aut si haec non vollatur, nec illa? Speretis vos, vt vultis; sed vtinam Lsperetis / in Domino; mihi autem adhaerere Deo bonum est, ponere in Domino Deo spem meam: Psalmo 72. Benedictus enim vir qui confidit in Domino, & erit Dominus fiducia eius, Ierem. 17. Quare & Augustinus super Psal¬ mum 7oun tractatu primo, Tota, inquit, spes nostra in Deo sit, nihilque de bonis tanquam de nostris viribus praesumamus, ne nostrum facientes quod ab illo est, & quod accepimus amittamus: quibus & tota Scriptura sacra concordat, cum omnibus tractatoribus eius sacris, sicut & tricesimum secundum primi, de timore, amore atque spe licet breuiter suadebat. Et quis perfecte confidens in tali tantoque Domino, sine cuius voluntate semper optima, sapientissima, iustissima, & misericordissima, nec vnquam ertante, nihil aduersi potest accidere, non ad perfectam patientiam in aduersis omnibus confortetur, sicut tricesimo secundo primi breuiter tangebatur? Quis etiam diligens plene Deum, & proximum, aduertens quod diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum, & quod Deus omnia ordinat propter electos & propter seipsum, sicut ex 39. & 32. & alijs primi patet, aduersa quaecunque non aequanimiter tolerabit, imo & gaudenter atque hilariter sustinebit, ac vehementer sitiet aduersariam passionem, sicut de Apostolis legitur, & alijs sanctis multis? Quis insuper peccator, vel alius, si quis tamen alium se praesumat confidens in Deo iustissimo & piissimo; quod omnis aduersitas //immittitur ab eo, vel ad punitionem peccati, vt si sufficiat, statim post vitam praesentem aduolet ad aeternam, vel si minus sufficiat, saltem proportionaliter minus, vel forsan incomparabiliter quasi minus in Purgatorio puniatur, praesertim si consideret, quod secundum praemissa tricesimo nono primi, quaecunque aduersitas siue poena immissa ei a Deo sit minor quodammodo infinite, quam peccatum eius requirat, si cum eo remota misericordiam ageretur, vel ad materiam, & cumulum meriti dum sustinet patienter? Quis enim coronabitur gloria, nisi gloriose certauerit? Et quis gloriose certabit, vbi defuerit concertator? Affert ergo Deus homini aduersarium certatorem, vt habeat cum quo certare legitime, sicque victoriosi certaminis merito coronetur, sicut ex tricesimo primo & tricesimo secundo primi apparet, praesertim si secundum praemissa tricesimo nono primi aduertat, quod Passiones huius temporis & me rita patientiae quantacunque non sunt condigna, imo quasi nihilum & inane ad futuram mercedem & gloriam pro istis liberaliter compensandam, vel tam ad punitionem peccati, quam etiam ad augmentum meriti sui non minus, sicut ex tricesimo nono, & quadragesimo tertio primi patet? Quis, inquam, sic confidens in Deo, non patientissime, libentissime, & gaudentissime aduersa omnia sustinebit? Amplius autem quis ista debite ponderans, inimicos & inimicitias exercentes non solum non odiet, sed diliget? Non solum non maledicet, sed e contrario benedicet? Non selum non respuet, sed amplexando suscipiet, sicut Dei ministros & suos beneficos adiutores? Praestat enim Deus per ipsos, ipsique praestant materiam, quae defuit, exercendae virtutis gloriosissimi meriti & praemij consequendi. Quare & Senacherib vastator Israelitici populi, vocatur virga, & baculus, securis, & serra in manu Dei: & Nabuchodonosor depopulator eiusdem saeuissimus, seruus Dei, sicut ex tricesimo secundo primi apparet. Quapropter & Abishai volenti occidisse Shimaei maledicentem Dauidi, & mittentem lapides contra eum, sanctus Dauid respondit, Dimitte eum, vt maledicat iuxta praeceptum Domini: Dominus enim praecepit ei vt malediceret Dauidi; & quis est qui audet dicere, quare sic fecerit? Dimitte eum, vt maledicat iuxta praeceptum Domini, si forte respiciat Dominus afflictionem, & reddat mihi bonum pro maledictione hac hodierna, 2. Reg. 16. Beatus quoque Gregorius homilia 35. super Euangelia, tractans illud Lucae 2I. In patientia vestra possidebitis animas vestras, refert quod quidam Stephanus Pater cuiusdam monasterij, valde fanctus, patientiae virtute singularis, in quo virtus patientiae ita vehementer excreuerat, vt eum sibi amicum crederet, qui sibi molestiae aliquid irrogasset, reddat contumelijs gratias, & si quid in ipsa sua inopia ei damnum fuisset illatum, hoc maximum lucrum putabat. Et quis tanta patientia praeditus humilitate carebit? Quis etiam discrete considerans, quod nihil boni penitus per se potest sine Deo illud specialiter operante, nec adhuc cum Deo antecedenter sed subseruienter, velut in manuartificis instrumentum, & hoc tam in consensu libero vt sub & cum tali artifice operetur, quam in alijs eius motibus & quietibus vniuersis, vt 20. 30. & 32. huius ostendunt, non ad humilitatem infimam faciliter inclinetur, sicut vicesimo tertio & tricesimo huius patet? Quare duorum vasorum aequalium aut inaequalium quantum voles in nobilitate materiae suae & formae, si in vnum liquor pretiosissimus infundatur, altero vacuo romanente, istud superbiat, & super aliud inaniter se extollat? Eadem & non irrationabili ratione etiam vas ignobilius quantumcunque liquorem talem recipiens, simili modo posseta nobilius autem vas, si liquor huiusmodi in ipsum speciali er infundatur, posset forsitan superbite credendo ipsum propter sui nobilitatem ad tale officium preassumi. Sed nonne in vas vilius posset iste liquor infundi? Cur etiam de nobilitate tua, tu vas nobile inaniter gloriaris? Vnde tibi tua nobilitas? Non a te; constat. Nonne potuit Plastes tuus ad vsum vilissimum te plasmasse? Duarum quoque tubarum aequalium vel inaequalium modo dicto, si nobilis tu¬ bicen vna canat solenniter, altera muta manente, cur ista superbiat & super aliam se extollat. A pensatis causis praemissis? Duorum insuper calamorum, seu duarum pennarum aequalium vel inaequalium quantumlibet modis praedictis, si scriptor subtilis vno vel vna scribat subtiliter. altero seu altera quiescente, quae superbiendi materia, & inaniter gloriandi, omnibus vt praemittitur debite ponderatis? Veraciter sic videtur mihi adhuc misero peccatori, Si Deus dignetur infundere aliquem habitum seu actum mihi ignobili vasi suo prae quibusdam alijs mihi aequalibus aut inferioribus, si qui sunt tales, vel superioribus (frequenter enim contingit quod valis inferioribus, & simplicioribus plus infunditur de liquore) Similiter etiam sentio, si cor meum eructet aliquod verbum bonum, imo non cor meum, sed si spiritus Patris nostri per me organum suum loquatur aliquod verbum bonum; aut si summus scriba digito dextrae suae per me calamum suum aliquod verum scribat. Quis etiam non humilime & abiectissime sentiat de se ipso, si prudenter aduertat, quam pauper & miserabilis fuerit ex seipso, & quod praecipua bona, quae habet, non ex praecedentibus suis meritis habet, sed ex gratuito dono Dei, quod etiam nec bona sua iam habita, imo nec minimum bonum suum sufficit conseruare, sed Deus continue ea seruat; quod etiam nullum malum animae vel corporis intrinsecum vel extrinsecum potest per se vitare, sed per Dei auxilium speciale? Quam ergo miserabilis, faetidus & abiectus fuisset omnibus miserijs & fetoribus mentis & corporis, interius & exterius totus plenus, nisi Deus eum misericorditer praeseruasset, sicut praemissa testantur, quae alliciunt ad amorem? Quare & quidam multum // humilis // humiliter multum scribit, Felix est cui ostendit Deus misericordiam suam; ipse est qui superbire non potest, cui Deus ostendit misericordiam suam; Ostendendo enim illi misericordiam suam, persuadet illi, quia quicquid boni habet ipse homo, non habet nisi ab illo, qui omne bonum nostrum est; & cum viderit quicquid boni habet non se habere a se, sed a Deo suo; videt quia totum, quod in illo laudatur, de misericordia Dei est, non de meritis ipsius, & videndo ista non superbit, non superbiendo non extollitur, non se extollendo non cadit, non cadendo stat, stando inhaeret, inhaerendo manet, manendo perfruitur, & laetatur in Domino Deo suo: erunt illi delicie ipsae, qui fecit eum, & delicias ipsas nemo corrumpit, nemo interpolat, nemo aufert. Quis etiam ista humilitate infima radicatus, vere perpendens se nihil boni a se habere, aut per se posse perquirere, vel acquisitum seruare, nec vllum malum vitare, nequaquam deuota & continua orationis instantia ad illum se semper conuertit, qui supra mensuram est diues & potens, & liberali, & clemens, sicut testantur praemissa ad amorem & confidentiam inductiua, instantissime deprecando vt noxia cuncta submoueat, & omnia profutura concedat? Quis non vijs & modis omnibus eius promerebitur voluntatem? Sed licet Pater infinite magnificus, & super effluentissime liberalis, nolit vendere, sed dare liberalissime suis filijs data bona; non vult tamen eos torpere ignauia, acediaue marcere, verum per preces & alia merita probitatis pertingere strenue ad coronam, sicut patet ex vigesimo tertio, & I trigesimo nono primi. Dominum autem dare coronam militibus sus dignificatis per praeces, & alia merita probitatis est multum liberalius, quam ipsos indignos sine meritis coronate; Nonne liberalius est dare multiplicia dona quam simpla? quibusdam autem filijs suis dat quasi vnicum, simplex munus, paruulis scilicet baptizatis glotiam sempiternam: Quibusdam vero, quos voluit spectabiliori dare honori & gloriosiori coronae, alia munera praeuia liberaliter destinauit; accinxit eos liberaliter cingulo militari, dedit eis liberaliter certamina fortia, gloriosas victorias, & quam multiplicia opera probitatis, quibus nec minus liberaliter adhuc dedit vt ipsummet insuper in bello patronum haberent, a quo omnia alia habuerunt, eiusque nomen, quod est omnipotens, continue acclamarent, saltem in corde & opportunis temporibus ore fiducialiter resonarent: Turris enim fortissima nomen Domini, ad ipsam currit iustus deuotius inuocando, & exaltabitur triumphado: Et quis ignorat omnes praeces & merita vniuersa esse specialia dona Dei, sicut quamplura loca primi & secundi lucide manifestant? Quare & Dominus ipse dicit, Esfundam super domum Dauid, & super habitatores Ierusalem spiritum gratiae, & praecum Zache 12. haec autem omnia Deus dat suis, non propter sui vtilitatem aliquam, sed ipsorum. Nonne ergo maior liberalitas hic quam ibi, praesertim cum Dominus non det coronam vitae suis militibus propter merita eorum priora, tanquam propter aliquam vtilitatem sibi allatam, aut propter aliquam causam antecedenter mouentem voluntatem ipsius, sed merita propter coronam, & tam merita quam coronam secundum suam liberalissimam & gratuitam voluntatem, sicut patet ex 35. & 39. primi? Et quis tot & tanta, ac tam grata beneficia positiua & priuatiua grate considerans, non facile prouocatur, imo non quadam grata & spon tanea violentia, gratis trahitur & vrgetur ad gratias omnimodas rependendas, & gratiaru gratissimas actiones ad semper Deo gratias decantandum? Quicquid enim boni habemus aut possumus, quicquid mali non habemus, nec facimus, totum est gratuitum donum tuum, gratissima gratia, & Autor gratiae Deus meus. Quinimo & quia tibi magno haec parua videntur, insuper & teipsum das nobis: Dedisti enim te nobis nondum existentibus prouifore, praedestinatorem, electorem, & tandem factorem: Das quoque te nobis iam perte existentibus continuissimum seruatorem, magnificentissimum promotorem, promptissimum adiutorem, & piissimum in omnibus protectorem. Quid ergo retribuam Domino pro omnibus, quae retribuit mihi gratis? quas gratias referam tot & tantarum gratiarum gratuito largitori? Retributio namque grata aliquid proportionale requirit, sicut tam per rationem naturalem, quam pe morales Philosophos tu Domine gratis doces; quid ergo bonis tuis de bonis meis tibi retribua, cum nihil boni habeam, habereue valeam, nisi de gratuito dono tuo? nec etiam sic das mihi alia dona tua, vt ita sint mea, quod desinant esse tua; Ego namque totus magis sum tuus, quam meus; imo sum tuus, non meus; & omnia mea magis sunt tua quam mea, imo sunt tua non meaQuid ergo tibi retribuam, Deus meus? imo Domine, pro bonis tuis, tibi retribuam bona tua, & idem bonum quodammodo pro seipso. Quare & quidem filius tuus gratus gratiae tuae muneribus sublimatus gratias referens grate dicit, Benedictus es Dominus Deus Israel Patris nostri ab aeterno in aeternum; Tua est Domine magnificentia & potestas, & gloria, atque victoria, & tibi laus: Cuncta enim quae in coelo sunt, & in terra, tua sunt. Tuum Domine regnum, & tu es super omnes Principes: Tuae diuitiae, & tua est gloria, tu dominatis omnium; in manu tua virtus & potentia; in manu tua magnitudo & imperium omnium: Nunc igitur Deus noster confitemur tibi, & laudamus nomen tuum inclytum. Quis ego, & quis populus meus, vt possimus tibi haec vniuersa promittere? tua sunt omnia, & quae de manu tua accepimus, dedimus tibi. Tu enim, Domine Deus meus, qui bonorum nostrorum non eges, nequaquam sic retributionem requiris vt ditior inde fias, sed vt per eandem retributionem nos efficias ditiores, & te & tua amplius nobis dones. Sed adhuc, Domine, proportionalitatem praemissam beneficij & retributionis considerans, // multipliciter distrahor & conturbor: Si enim retribuere tibi ad aequalitatem, vel vltra, sicut forsitan deberem si possem, voluero, quid aequale vel maius tibi retribuam pro meipso, pro omnibus bonis meis positiuis & similiter priuatiuis; quid insuper pro teipso gratuito mihi dabo? Si vero retribuere tibi noluero, vel non secundum proportionalitatem debitam, quomodo ingratus tibi non ero? quomodo ab ingratitudine excusabor? Imo fortassis remittes mihi obligationem, qua me tibi retribuere astrinxi. Cur enim, summe liberalis, in tantum quod liberalior esse non posses, etiam obligationem huiusmodi no remitteres, nec donares; cam multo maiora, quia peccata contra te grauissima remittis & donas; cum etiam obligationem fortissimam ex praecepto tuo proprio & expresso, ex proprio iurameto & voto solenni, siue virginitate mentis vel corporis, siue continentise a peccato mortali contractam lapso resurgenti remittis? & quomodo es omnipotens, si hoc non potes? & quomodo es tu deterioris, illiberioris, & illiberalioris conditionis misero homine, qui sic potest remittere, scilicet obligationem etiam fortissimam, vt videtur, qua quisquis ei fuerit obligatus? Quare & vnus de amatoribus sapientiae tuae, si sapiens, nescio, tu scis; loquens de obligatione filij ad patrem & retributione, sic ait; debentem, scilicet filium reddendum patri: Nihil autem faciens dignum eorum quae subfuerunt operatus est, quare semper debet; quibus autem debetur, potestas dimittere, & Patri vtique. Sed aliter, Domine, me ingratum, & insipientem trigesimo nono primi gratius docuisti. Si namque me non retribuentem ab obligatione qua tibi asttingor, absolueres, liberiorem me faceres, libertatem maiorem conferres, & nouum beneficium mihi dares: quomodo ergo nisi ingratus efficiar pro beneficio tanto nouo vna cum prioribus non subtractis, non tibi arctius sum astrictus, & amorosius obligatus? Nonne si quisquam accommodet mihi pecuniam sub obligatoria cautione, & mihi non soluenti dimittat gratis pecuniam, & obligationem gratis retradat, multiplicioris obligationis vinculo me sibi alligat & astringit, non obligatione, quae in foro contentioso violentam pariat actionem, sed quae in foro gratitudinis amoroso animum gratum requirit, & retributionem concordem, praesertim si opportunitas hoc permittat, necessitasue requirat? cuius quaeso animus nisi ingrati forsitan, intrinsecus non sic sentit? Quare & quidam alius amator moralis sapientiae, studiosus // benefsciorum liberator aequissimus & gratissimus retributor saltem doctrina & verbo; vtinam Domine sic coram te operatione & facto? sic ait, Diligentius quaerendus beneficij quam pecuniae creditor. Hinc enim reddendum est quantum accepi, & si reddidi solutus sum ac liber: at illi, & plus soluendum est, & nihilominus etiam gratia relata debemus? debeo enim cum reddidi, rursus incipere. Verum Domine, vt cum priore sapiente siue cum sapientiae amatore, de promissione tua, pro te & lege gratitudinis, quam sanxisti, paululum disputem. Si, inquam, pater potest remittere filio obligationem naturalem qua ei tenetur; remittat; & tunc per tuam ingratam hypothesin, in quantamcunque calamitatem pater inciderit, quantumcunque filius sit diues & potens, in nullo penitus ei tenetur, vel saltem non plus patri quam extraneo, imo quemcunque extraneum, a quo minimum beneficium nondum remuneratum receperit, potius teneretur liberare a morte quam patrem proprium moriturum: quod quis, nisi ingratissimus filius vel gratis audiet, vel etiam cogitabit? Vt autem ad obligationes minores descendam, & tandem ab eis ad maiores ascendam: videtur quod nulla obligatio quantumlibet parvula inter benefactorem & beneficiatum contracta, etiam ex beneficio minimo possit ipsis manentibus plene solui, ita quod beneficiatus ratione beneficij praeaccepti benefactori in nullo penitus teneatur: non enim plenarie solui potest, benefactore omne debitum & obligationem omnimodam dimittente; sic enim amplius beneficians amplius obligat receptorem; nec beneficiato retribuente aequale vel maius etiam centies millesies, vel amplius quantumcunque. Ponatur enim secundum suppositionem ingratam, beneficiatum retribuisse plenarie benefactori, & se penitus exuisse ab omni obligatione contracta ratione beneficij praeaccepti; tuncque benefactor & extraneus indigentes, existente in caeteris paritate, occurrant beneficiato potenti vnico subuenire, eius auxiuum suppliciter deprecantes; & quis, nisi ingratus, imo secundum quendam gratum ingratissimus omnium, oblitus scilicet beneficij praeaccepti, ambigit benefactorem extraneo praeponendum ratione beneficentiae praeacceptae? Quis igitur patri sufscienter retribuet? aut quis tibi sufficienter retribuet, summe Pater?