Circa distinctionem 37 quaeritur utrum deus sit in omnibus rebus essentialiter potentialiter et praesentialiter

Arguitur primo contra sumptum / nobilius est facere opera permanentia sine artifice quam permanentia in praesentia artificis tantum / sed deuteronomii 32 dicitur "dei perfecta sunt opera" / igitur videtur quod deus facit opera quae sine praesentia sui in seipsis permanent

/ Item inferior artifex fab vel ligrarius opus facit quid ad conservationem sui non indiget praesentia operatricis / multo magis potest hoc facere deus

/ Item natura 8 virtutes caelestes faciunt opera sua / quae sine praesentia sui conservantur / igitur multo magis deus

/ Item inferius est in regno rex / qui non potest gubernare nisi praesens / igitur hoc etiam in deo magis erit infirmitatis in divini / si non nisi praesens valet creaturas continere aut isti modi summuntur ex parte dei aut ex parte creaturae cui inest Si ex parte dei cum deus uno modo se habet ad c?onem creaturam videtur esse unus modus quo deus est in rebus et non plures Si atue ex parte creaturae / tunc deus multo plura operatur in rebus diversis et sic videntur modi esse infiniti

/ Contra quaesitam arguitur / si deus est ubique essentialiter potentialiter et praesentialiter videtur quod in omnibus operetur essentiam speciem et veritatem et operationem / et sic videtur quod natura nihil operetur / quod est valde inconveniens / quia dicit damascenus quod nulla natura destitui propria operatione / et contra sententias oim philosophorum

¶ In oppositum utriusque arguitur per magistrum et auctoritate sanctorum et etiam philosophorum

¶ Pro intellectu aliquali huius materiae est notandum / quod cum dicitur corporale esse in loco / aut in aliquo / et spirituali / propositio notat diversam habitudinem Cum enim corporale dicitur esse in aliquo / in notat continuam activam in eo cui aliquid dicitur inesse / et passiva / in eo / quod dicitur de inesse / et hoc est imperfectionis et nullo modo potest convenire deo / Sed cum dicitur spirituale esse in aliquo minus spirituali / aut corporali tunc / in / notat continentiam activam in eo quid dicitur inesse / et passivum in eo / cui dicitur aliquid inesse / Et isto modo attribuitur deo esse in rebus esse ubique

Istis notis respondetur ad suppositum et quaesitum scilicet quod deus est ubique / et in omnibus rebus / essentialiter potentialiter et praesentialiter Istud potest multis et innumeris auctoritatibus sanctorum et philosophorum ostendi Sed rationibus ostenditur sic mundus conservatur in esse / igitur conservans mundum erit omne aut conservans est in habitudine causae ad conservatum / cum igitur causa et causatum non sunt idem / mundus et conservans mundum non erat idem / igitur conservans mundum non erit mundus nec ad mundit eius / sed mundus conservatur ubique igitur conservans mundum quid non est mundus nec aliquid de mundum erit ubique quoniam conservatum non est sine conservante hoc autem conservans non potest esse nisi deus / igitur deus est ubique forte dicetur quod deus conservat per influentiam alicuius veritatis / quae non est ipse / sicut videmus quod generationis non tantum influit speciem sed etiam disponens quibus resistat nocivis etc quaeritur de illa veritate / influxa a primo / constat enim quod illa habet esse in conservatis a primo / aut igitur conservat seipsam / aut conservatur ab alio Constat quod non a seipsa / quia sic idem esset causa et causatum / igitur ab alio 2l igitur illud est cusatum aut non Si causarum itur in infinitum / igitur oportet dicere quod illud conservans sit deus / Cum igitur conservatio sit ubique / et conservans quid est deus / igitur deus est ubique

/ Item sicut dicit gregorius con?cta quae facta sunt ex nihilo facta sunt et ad nihil tenderent nisi manus omnipotentis contineret Constat autem quod ubique ex nihil facta sunt / igitur ubique oportet aliquid omne continens / igitur continens ipse est ubique est

/ Item potestas conservandi se / est potestas nullius indigendi / igitur illa est solius dei Cum igitur omnis res sit ab aliquo indigens est illo a quo est / et non potest dari creaturae haec potestas nec mundo nec parti eius / erit ab ipso deo immediate / igitur deus ubique mundum est conservans

/ Item debetur quod deus debet potestatem mundo conservandi se / neccesse est quod recipiatur a mundo et a deo / sed inter accipiens et acceptum est contactus quidem nisi sit recipiens per influentiam quae defertur per medium aliquid / igitur neccesse est quod quaelibet pars mundi conservata spiritualiter tangat deum / vel aliquod medium erit sed manifestum est / quod nihil est membrum quia inter educens rem de nihil et eductum / non potest poni membrum deformens vel agens igitur neccesse est quod deus assit ubique

/ item universale est ubique et semper, igitur maxime deus cum universale hoc habet secundum quod exemptum est in prima causa / et praecipue maxime universale quid est secundum analogiam multae aliae rationes ad hanc conclusionem ducuntur ab aris aviarum et avic? et pa?pam igitur quod deus est ubique et in omni re

Sed causa quod deus ubique est et in omni re assignatur a beato augustino quia deus simplissimus est et in false stp?litatis et a nullo determinantem coartatur nec intus nec extra Si enim aliquo determinaretur non estesset suae simplicitatis omne autem quid dicitur ab aliquo condeterminante se intus vel extra / dicitur / et terris suis sive finibus limitatur quid simplicissimo nullo modo potest convenire Et hoc est ratio beati augustino per quam convincitur deum esse in omnibus rebus et ubique

/ Ex quibus sequitur quod deus non est in rebus localiter sed causaliter primum patet quoniam esse in aliquo localiter est esse in eo secundum leges loci / quae sunt continere terminare conservare ab ipso moveri / et ad ipsum quorum nullum convenit deo

/ Secundum patet quoniam re cum res non essent manifestum est quod deus non fuit in eis sed per hoc quod produxit res in esse / est neccessario in eis ut patet ex probationibus / Est igitur quia causatur in eis / et hoc est essentialiter potentialiter et praesentialiter

¶ Ad cuius intellectum est notandum quod inter omnia attributa deo / primum est essentia et esse / quid dicitur actus essentiae proprius Et hinc est quod primum causatum dei dicitur esse sine essentia sed nominatur potius esse quam essentia quia procedit per modum fluxus / et propter hunc effectum qui est prius omni / dicitur esse deus in rebus essentialiter Est igitur intellectus / deus est in rebus per essentiam id est per primum principium omnis esse / quid ut fons contidae continue influit et dat esset et tenet ne in nihil deci dat / sicut ex nihilo factum est dicit enim boetius quod nulla res praeter deum totum esse suum simul habet / et quod de esse quo cras erit homine non habet / et ideo sicut vita in corpore non est / nisi ab anima quae continue influit corpori ut quod ipsa vita sit actus continuus in corpus ut dicit philosophus ita esse / actus continuus est divinae essentiae in omnia quae sunt eo quod ipsa essentia divina principium et fons esse est in omnia quae sunt Et hoc probatum est in libro causarum ubi dicitur quod prima rerum creaturarum est esse / in omni eo quid est / et non est ante ipsum creatum aliud et ideo neccesse est quod sit effectus primae causae Omnis enim causa alia / causat per informationem /et per determinationem esse / et ideo ante suum effectum suuponit illud esse hoc igitur importatur cum dicitur deus est in omni re per essentiam sic igitur primum per essentiam suam intelligibiliter est extensum per omnia / et si essentia / neccesse est et posse eius esse per omnia quia posse indesineretur sequitur essentiam / et sequitur per consequens / lumen cognitionis eius / omnia esse principia unde sequitur quod in omnibus et ubique sit deus essentialiter potentialiter et praesentialiter

/ Amplius notandum quod essentia si ut essentia accipiatur duo sunt ei proprie consequentia si simplicitas et subtilitas simplicitas autem quae est in fine simplicitatis nullus alio clauditur ut dictum est / et ab hac habet esse in omnibus et ubique Simplicitatem autem sequitur subtilitatis subtile autem ut dicit aristoteles pentractum est partium et etiam partium partes usque ad s minima / Et ad hoc habet / quod omnia sunt sibi praesentia et non est aliquid invisibile in conceptu eius sapientiae 7o Est enim in illa spiritus intelligentiae / sanctus multiplex unicus subtilis nu Et ad hebraeos 4o "unius est sermo dei" 2a Et ita cum essentia / praesentia extensa est / et similiter potentia / et isti sunt modi generales quibus deus est in omnibus rebus / Est enim in re essentia et esse quam habet ab essentia divina / et est in ea species quam habet ab ydea propria in mente divina quae est quasi membrum cognoscendi et ita per speciem suam / res est praesens / et est in re potentia quam habet a potentia divina

/ Ex quibus posset inferri quod deus est etiam in malis scilicet in damnatis etc non tamen debet concedi quod sit in malis sub aliqua ratione mali ut quod sit in adulteris etc Sed quia rationalis creatura istis non est perfecta / sed ultra requiritur gratia ut dictum est bona / ideo deus perfi?do voluntatem per gratiam dicitur esse i nipsa per gratiam Et dicitur plus deus quam inesse essentialiter praesentialiter et potentialiter sed dicitur in habitare per gratiam in sanctis Et iste est 4o modus essendi in creaturis Ad huc est alius modus scilicet per unionem ypostaticam / sicut deus est in christo Et possunt sic adaptari Quoniam sunt intelligendam in divinis scilicet essentia tres personae / et essentia in persona Quartum ad essentiam deus est ubique et in omni re per essentiam / quo ad patrem cui appropriatur potentia / est deus ubique potentialiter / quantam ad filium cui attribuitur cognitio quae est per uniuscuiusque ydeam est deus ubique praesentialiter / quantum ad spiritum sanctum cui attribuitur bonitas / deus est in creatur rationali per gratiam Quantum autem ad essentiam in persona accipitur modus quo deus est in christo / Ex quibus sequitur quod deus ab aeterno non fuit ubique quoniam non fuit ab aeterno aliud quam ipse igitur ante creationem mundi erat ap seipsam et in seipso

/ habetur quod proprium est dei esse ubique et in omni re materia enim prima non est sic ubique deus enim est ubique totus / materia prima divisa in his in quibus est / Similiter nec convenit univerali ut notum est de specie / quia non est nisi in his quae sunt sui ambitus nec etiam universali quid est genus / quia nullum genus ambit omnia Sed magis videtur de universali malogo quod sit ubique / non tamen sicut deus / quoniam universale est aliquid eorum inquantum est / deus autem immixtus est quamvis sit in omnibus ut dicit una propositi libri causarum absque enim sui commixtione est in omnibus essentialiter praesidens et conservans omnia potentialiter et cognsoscens omnia praesentialiter / quoniam unius cuius propriam habet ydeam secundum quam ab ipso fluit et cauatur

/ Etiam est notandum quod licet multa sint in rebus causata a deo tamen omnia reducuntur ad ista tria / ad essentiam potentiam et praesentiam secundum quae dicitur esse ubique

Per ista facile est respondere ad rationes in contrarium Ad primam nobili cum est facere opera permanentia etc respondetur quod hoc similiter est falsum sed est verum in illis causatis quae habet ante se causa creatam / et igitur illa non praesente / adhuc manet effectus et conservatur a causa prima / Sed in his quae sunt a deo / non est sic In opere dei nihil praeiacet operi nisi ipse solus igitur opus suum non habebit conservationem nisi ab ipso essentialiter conservante id est quod essentialiter assit conservans / unde quod inferior artifex facit aliquod / et ipso absente conservatur in esse / hoc est quia habet causam praeiacentem quae conservat formam impressam ab artifice / et si ita non esset non conservaretur in esse / Exemplum est si sigillum imprimit formam suam in ceram / absente sigillo non manet forma impressa Sic est deus operans / cui in opere nihil praeiacens est / ideo neccesse est / quod deus essentialiter potentialiter et praesentialiter sit in omni creatura ut conservetur

/ Ad 2m inferior artifex fabri etc patet aliqualiter responsio ex iam dicitis dicitur tamen quod faber inferior non facit formam ex materia / sed in materia non enim facit nisi auferre vel transerre partes materiae et ideo facit formam in materia ut dicitur 9 metaphysicae / et ideo non est causa operis sed formae tantum / et ideo opus illius veritate maxime conservatur / sed deus causa est totius operis et in materia et informa et composito et ideo oportet quod conservetur per ipsum / cum nihil habeat praeiacens ante se praeter ipsum

/ Ad 3m natura et veritates caelestes faciunt opera sua etc respondetur quod sicut dicit commentator super 11 primae philosophiae natura non facit formam in materia / sed facit formam ex materia / et ideo transmutat materiam de forma ad formam / quid facere non potest nisi per qualitates activas et passivas quibus transmutat materiam / ad educendam formam ex ipsa / quibus postea forma conservatur in ipsa Sed in deo non est sic Ille enim facit totum secundum totum esse / et ideo conservatio totius esse non potest radicari nisi in ipso Etiam virtutes caelestes movent secundum diversitatem situs ad dviersa et ideo habent motus declinationum et ascensionum et descensionum praeventionum et opponentium 2m Et ideo oportuit speras elongari a matieria generalium et corporalium ut sic diversimode totam possent movere Et haec omnia praeter solum movere sicut imperfectionis Si enim uno modo et sine tot motibus possent facere / nobilitatis esset cum dicat philosophus res melior est quae habet suum bene uno motu quam illa quae pluribus motibus unde non oportet quod deus quo ad hoc assimiletur eis

/ Ad 4am infirmus est in regno rex etc dicitur quod hoc verum est in illis conservatis quae situaliter d?ovit a conservante quia illis conservans ubique non potest esse praesens / deus autem situaliter a nullo distat / et ideo infirmitatis esset si per aliud conservaret / sicut infirmitas est / quia balius facit per regem / quid non potest facere per seipsum / indigentiae est quod rex indiget balino unde potest esse per seipsum perfecissime autem potentiae est / ubique facere per seipsum //

/ Ad aliud isti modi sumuntur aut ex parte etc respondetur quod ex parte dei et ex parte rei creatae licet enim deus uno modo se habet ad omnia non tamen intelligitur quod unico secundi impossibile est enim quod uno modo secundi se habeat ad homine et insia ad equum cum dicat augustinus in libro 83 quaestionum quod alia ratione facit hominem et alia equum

/ Ad ultimam si deus est ubique 2a videtur quod in omnibus operatur etc respondetur quod licet deus operetur totum esse in materia et forma speciem et veritatem sicut causa prima nihilominus tamen sunt esse proxime naturales / quae operantur in terminationem et modum esse illius sed non ad creationem sive deductionem qui illud esse educitur / de non esse ad esse / et hoc solius dei est Et sicut solius dei est illud educere ita solius dei est illud conservare