Quaestio 1 [Brussels Transcription]

Circa distinctionem 3am quaeritur utrum vestigium creatoris sit in omni creatura

/ arguitur quod non in psalmos vestigia eius non cognoscentur igitur videtur quod non sit in creatura consequentia tenet quia si esset esset medium cognoscendi et per consequens cognoscetur

Item si vestigium esset in creaturis philosophi potuerunt cognoscere trinitatem cuius oppositum probatum est supra

/ praeterea ex contactu aliquo inducitur vestigium sed inter causam primam et effectum eius nullus est contactus quia dicit philosophus in libro de causis quod principia causa regit res omnes praeter quam quod misceatur cum eis irigur videtur quod vestigium in creatis non relinquit deus

ad hoc infinite distinguitur nulla est impressio deus autem infinite distat a quolibet suo effectu igitur nihil impressionis relinquit in illis igitur nec vestigium //

/ Deinde arguitur quod vestigium non sit in omni creatura dicit enim ambrosius in hexamero quod lucis natura non est in pondere numerum et mensuram

/ Item bernardus in libro de videndo deum est modus sine modo diligere deum potissimum creatum quid est caritas non habet modum igitur nec vestigium

Item cum modus species et ordo sint creata modi erit modus s? et ordo / et s?ei erunt modus sub or et hoc ibit in infinitum

/ In oppositum arguitur dicit enim beatus augustinus de civitate dei 14 deus super omnia sua significationis suae indu?a iudicium autem significationis signum est igitur vestigium dei est in omni creatura

/ Item idem in libro de nam boni dicit quod ubi hoc tam magna sunt magnum bonum est ubi parva parvum ubi nulla nullum

/ Item philosophus primo de caelo et mundo hoc numero utitur ad sanctiones deorum scilicet ternarii propter hoc quod hunc numerum repperit in creaturis

Pro aliquali declaratione praesentis materiae de vestigio est notandum quod omnis causa activa per se est sibi similis / et potentia passiva est dissimilis agere enim est diffusio ipsius agentis aut diffundere se secundum principium formale quid est principium agendi eamdem modum lux agit de fel? li in perspicuum / per quid lumen perspicuum sit actu et sit proprie luci

Similiter est in aliis propter quid necesse est quod effectum per se sit similis efficienti / secundum tamen plus et minus secundum capacitatem eius hinc velit ille sermo quod agens agit ut assimilet sibi passum et si non secundum totum unitatum tamen secundum partem aut secundum analogiam / secundum quod effectus est particeps

/ Istam propositionem probat philosophus 7 primae philosophiae et in naturalibus et artificibus et etiam demonstrantibus Et causa radicalis est quod agere non est nisi diffinitio ipsius agentis et igitur necesse est quod particpes sit sibi simile

/ Ad propositum igitur cum deus sit prima causa agens et per se necesse est quod omne quod ab eo est sibi simile sit quoniam non est ab eo nisi participando id quid de se ut agens diffundit Et ista ratio de necessitate inducit ydeas et exemplaria et rationes in mente divina omnium naturarum et specierum rerum creatarum Et sub essed quod est primum creatum / rationes omnium naturarum a principio fluunt / quibus verbum ut ars patris plenum est

/ Praeterea cum primum agens non solum agit per se / verum est agens propter finem / quoniam summe sapiens sapientis autem est ordinare ordo vero ex fine accipitur / primum igitur agit omnes effectus suos propter finem igitur primum agens agit stans sub ratione finis / Aliter enim actio esset vana et ociosa quid est inconveniens

/ Ex quo sequitur quod procedens a prima causa non procedit sub simplici ratione causae formalis sed etiam sub ratione causae finalis qua informatur propter quid effectus primae causae non solum habet speciem sed etiam habet effectum causae finalis / qui est inclinatio seu impulsio seu aptatus seu tendentia in finem propter quid agens agit et hic est deus / et hic est radix et origo unde potentiae naturales oriuntur in rebus scilicet ut his tanquam instrumentis revertantur in finem unde patet quod vi fluxus a principio per creationem res creatae in principium iterum refluunt / quoniam a principio fluunt sub ratione finis quae ratio origo et principium est reflexus Et ibi posset videri veritas huius omnia quae sunt in eo quod sicut / bona sunt quia non accipiunt esse sub ratione causae formalis tantum / sed etiam sub ratione finis et boni Non solum autem productum et terminans per se et principio actum creantis participat rationem causae finalis verum omnia principia ipsius scilicet materia et forma sine quo et quid nam omnia procedunt sub ratione esse vi creationis quid procedit sub ratione causa finalis

/ Ex quibus accipitur quod omnis creatura similitudinem gerit sui creatoris quia causa efficiens per se est sibi similis et omnis creatura vi suae productionis tendit in finem quem agens intendit quoniam sub ratione huiusmodi finis producitur Et hoc dicit augustinus 2o confessionum "domine creasti nos ad te et non est quietum cor nostrum donec quiescat in te" Et beotius Singula gaudent reditu suo

/ Item refluant causae quae dedit esse Et hinc est quod licet increatura sint duo principia essentialia scilicet quod est et quid est ut partes essentiales / tamen ex illis duobus ut partes sunt resultant habitudines partis ad compartem et partium ad totum / penes quas habitudines 3m accipitur quid est in vestigio / immo non solum unum vestigium aut una assignatio vestigii accipitur sed valde multae utque per beatum augustinum et alios sanctos ut inferius declarabitur

/ Sed dubitatur quare de vestigio sunt tantum tria cum tamen quasi innumeretur nobilitates creatoris communicantur creaturae secundum quod possunt esse capaces sicut esse vivere intelligere bonitas virtus duratio magnitudo etc videtur enim quod haec omnia debent esse de vestigio et sic non erunt vestigium trinitatis sed infinitorum attributorum

/ Dicendum quod sicut multa sunt attributa causae primae ita sunt multa consequentia esse creati penes quae illa attributa accipi possunt per excellentiam et eminentiam / sic ex magnitudine intelligitur infinitus ex speciositate pulcer / ex tempora?te aeternus

/ Sed pro maiori intellectu est notandum quod vestigium dupliciter dicitur proprie scilicet et transsumptive

/ proprie est impressio pedis in pulvere vel molli via / et quia omnis impressio secundum tactum sit / omnis autem tactus secundum ultimum tangentis / ideo vestigium est similitudo ultimi quid est in pede / et hoc est plantae pedis et digitorum

Quia autem hoc repraesentat pedem et imperfectius id cuius est pes / spis similiutdinem enim pedis non repraesentat neque liniamenta superiorum pedis nec interiorum / et ideo vestigium habet duplicem defectum in repraesentatione eius cuius est vestigium / uno modo quia eset similitudo partis eius cuius vestigium est quia pedis / 2o modo quia confusa similitudo est partis et ideo nunquam est repreasentativum particularis determinati sed tantum vagi aut speciei quoniam figatur secundum quam est impressio sequitur speciem in supposito verum vestigio adhaerent aliqua accidentia decentia in notitiam singularis determinati ut experientia docet de casibus venantibus cervos quia et si multi sint cervi in loco venantionis tamen in sequitur illum cuius vestigii acceperunt notitiam / nihil molestie reliquis inferentes sed hoc accidit vestigio Et propter hos defectus in repraesentando transmutatur vestigium et transfertur ad signum quidcumque quid cum causa non est convertibile secundum quid dicit aristoteles 2o priorum quod ex ycotibus et signis proceditur in dyalectis et rethoricis argumentibus ycos enim vel ycomia similitudo est imperfectam et ex talibus etiam naturae rerum cognoscuntur ut ibidem dicit aristoteles Et secundum hoc dicitur vestigium dei in creaturis signum scilicet quod probabitur aliquod cognoscitur et deficit ab imagine in hoc quod imperfecta est similitudo exteriorum et secundump artem sed convenit cum eadem in hoc quod alicuius exterioris est similitudo / et inquantum similitudo est ducit in aliquid eius cuius est similitudo / et etiam aliquo modo ducit in distinctionem partis eius cuius est similitudo quamvis confuse et imperfecte Et hinc est quod licet attributorum divinorum similitudo est in creaturis tamen non diciturvestigium quia non ducit in distinctionem saltem confusam in deo / quia non habent apparationem ad aliquam personarum / et ideo talia attributa non sunt de ratione vestigii sicut magnitudo aeternitas etc quid vestigium transfertur non solum quo ad illam proprietatem quae est confuse repraesentare sed etiam quo ad ducere in distinctionem aliqualem eorum quae sunt in eo cuius est vestigium Cum igitur in deo distinctio est personarum in unitate essentiae hoc est in deo est trinitas in unitate / et unitas in trinitate vestigium dicitur trinitas quia ducit in distinctionem personarum per appropriata hoc non est quasi differentia vestigii

Istis notatis respondetur quod in omni creato terminante actum creatis reperitur vestigium creatoris secundum quod est trinus et unus patet per rationes post oppositum inductas

Et si dicatur quod sancti locuti sunt ex fide / tamen quo ad hoc multi locuti sunt philosophi Verum sancti quia ex fide noverunt propria divinarum personarum ad quae appropriata dicuntur perfectius de vestigio locuti sunt philosophis Nec sequitur / philosophi noverunt appropriata igitur et propria quoniam propria sunt corruptiva appropriatorum modo cognito uno relativorum etc Respondetur quod non sequitur quoniam approrpirata non sunt relativa secundum actum sed secundum potentiam et ideo etc non sequitur quod noverunt propria personarum

Sed magis in particulari descendendo ad vestigium creatoris in creaturis est notandum quod multis modis a sanctis in creaturis assignatur vestigium unde sapientia 11 "omnia in numero et pondere et mensura disposuisti" ideo vestigium ponitur numerus pondus et mensura

/ Item augustinus in libro de natura boni dicit quod modus species et ordo in omnibus creatis vestigium sunt / Ad hoc idem in libro 83 quaestionibus 3oo inducit vestigium dicens quod in omni re invenitur quid est / quid dicitur et quid congruit

/ Item in commento libri causarum ponuntur ista tria ens verum bonum Et dicitur ibidem quod in omnibus inveniuntur ut causae formales primae / Ad hoc dyonsius videtur ista ponere substantia virtus et operatio unaque enim res est id quid est et subsistens et sic substantia quaedam est sive quid dicitur etiam quod nihil destituitur propria opero?e Non autem habet aliquod operationem propriam nisi ad illam habeat veritatem et sic propria veritate non destituitur In omni igitur re est substantia virtus et operatio

Iste assignationes vestigii diverse sunt propter diversam creaturae in qua sunt considerationem Creatum enim potest considerari infieri / et in esse / et in perfecto esse et prout est cognoscibile et prout disponitur ad operationem et penes haec 5ae quinque assignationes accipiuntur quae inductae sunt Si consderatur infieri ponitur illa de libro sapientia numerus pondus ut mensura Cum enim in omni creato sit et quid est et quo est / sive quid est / et esse / ut dicit boetius in ebdomandibus omne creatum numerum habet principiorum ex quibus constituitur sicut dicit boetius in prohemio arimetice inducens pitagoram quod omnino deus in numerus disposuit / et est in ipso habitudo eius quid est ad esse et econverso habitudo ipsius esse ad quid est / qua habitudine unum dependet ad alterum et econverso / et est in ipso habitudo constituentium totum ad constitionem totius sumitur augmento et diminutione / et econverso est in ipso habitudo totius ad principia constitutiva ut sub forma totius terminentur / in qua terminatione non effluat forma totius ad platur nec sistat ad pauciora propter numerum igitur principiorum dicitur numerus propter habitudinem principiorum adin quae habitudo inclinatio est ad motum intelligibilem quo unum tendit in alterum ut creatum ex ipsis fiat dicitur pondus quia pondus inclinatio rei est ad motum / propter habitudinem constitutionem autem ad totum et econverso ut sine superfluo et diminuto constituant totum et ipsa constitutiva sub forma totius terminentur dicitur mensura Et sic omnia deus in numero pondere et mensura disposuit

Si autem creatum consideretur in esse constituto iterum tam sunt in ipso Si enim consideretur sub formaliter constituente / modum habet proprium quo in se modificationum ab omnibus aliis ipsum distinguimus et hoc vocatur modus Si autem consideratur formaliter constituens / non constituit ipsum nisi per hoc quod deducit ipsum ad formam et ad speciem et vocatur species Causa autem quid constituitur in forma et specie et esse ordinetur ad finem et ad primum quid semper influit esse et hoc vocatur ordo Et sic omne quid est modum habet speciem et ordinem

/ Si vero in perfecto esse consideretur non perficitur nisi communi et determinato et determinante et si consideretur commune indeterminatum hoc est eius entitas si determinans ad hoc vel illud / hoc est vera natura eius et eius veritas / si consideretur forma et finis quem adipiscitur in perfecto esse et quid intenditur et infieri et in esse hoc est bonitas eius Et sic omne quicquid perfectum est / est ens bonum et verum Et sic comparatur ad causam efficientem quia ens / per verum ad formalem / per bonum ad finalem

/ Si autem consideretur res ut cognoscibilis tunc aliquid in ea est cognitum et ad cognitionis principium et illud idem ut determinate cognoscatur secundum convenientiam et differentiam refertur ad alia

/ Per primum est / quid est / per 2m habet quod dicitur / per 3m habet quod congruit vel operatur per unum enim oppositarum intelligitur reliquum

Si autem consideretur imperfectione ad opus / tunc necesse est in eo aliquid esse quid est operans / et potentia opus faciens et hoc dicitur substantia Et necesse est in ipso aliquid esse quid potens in ultimo suae potentiae constituit ut operari posset et hoc vocatur virtus Et necesse est operationem essentialem egredi inseparabiliter ut dicit damascenus / ut ab intellectu intelligere / secundum quod intelligere intellectus est esse / a sensu sentire / a luce lucere ab homine humanare / et asino asinare secundum quod asinare asini est esse etc Et sic in omni ente est substantia virtus et operatio

Ex his omnibus patet quod in tribus quae ut partes vestigii assignantur est perfectio boni naturae omnis creati Et bonum constitutum ex his consistit ut totum ptanti?m quid in parte similitudinem habet cum toto universali et in parte Boetium est enim modus / bonum est species / et bonum est ordo Etiam cum toto intelligibili convenit in quantum per partem suo potestatis est in uno et per aliam partem est in alio / et per 3am in 3o et per totum suae potestatis non est nisi in omnibus simul etiam in nullo sigillatim

Et hoc modo 2m procedit de primo ut actus de potentia et 3m procedit de duobus simul / et in 3o supponitur 2m et primum quia non est ordo non habentis speciem et modum Et 2m supponit primum / 2m non est species quid non habet modum Et sic modus attribuitur patri in quo est principium totius processionis personarum / species filio in quo est principium processus spiritus sancti / ordo spiritui sancto / in quo stat processio personarum unitas autem substantiae in qua sunt haec tria respondet unitati essentiae divinae in tribus personis / et ita aliae partes vestigii aliarum assignationum possunt referri ad divina

Ad rationes improbantes ad primam cum arguitur in psalmo vestigia eius non cognoscentur etc Respondetur quod vestigia eius non cognoscuntur perfecte et distincte sed confuse ut dictum est

Ad 2am cum arguitur si esset vestigium etc philosophi potuerunt cognoscere patet quid dicendum per dicta

Ad 3am ex contactu aliquo inducitur vestigium etc dicendum quod tactus essentialis vel commixtio non est primae causae sicut forma tangit materiam sed eius contactus methephysicus sicut causa dicitur tangere effectum suum et sic relinquitur vestigium suum

/ Ad 4am infinite distantium nulla est impressio etc dicendum quod licet causa prima in infinitum a causato distet per essentiam et per omnes proprietates eius essentiales tamen habitudinem causandi et operis non distat in infinitum sed contingit causatum producendo ad esse determinando et ad finem conveniendo

/ Ad 5am ambrosio in hexameron dicit quod lucis natura non est impendere etc dicendum quod lucem est considerare dupliciter scilicet secundum quod res considerata est per actum creantis etc sunt in ea tria quae insunt in vestigio Consideratur etiam secundum potentiam emittendi radios et reflectendi et illuminandi et sic non est in aliquo numero certo vel pondere vel mensura Item alicuius corporeae naturae

Ad 6am de caritate dicendum quod modus caritatis est sine modo certo et finito eo quod diligibile est infinitum / modum tamen habet quia infinite diligere eius modus est et ideo determinatur per infinitum

Ad ultimam modo s?s et ordo sunt creata etc Conceditur quod modi non est modus etc sed sicut dicit augustinus deus et sapientia divina et bonitas per potentiam est modus increatus omni rei modum praefigens / per sapientiam est species omni rei praebens speciem / per bonitatem est ordo omnem rem ad finem producens Et sic non abibitur in infinitum Statur enim in primis increatis et divinis attributis